Bağımlı değişken, bağımsız değişken, kontrol edilebilen değişken nedir? |
Bir deneyde sırasıyla;bağımlı değişken,bağımsız değişken ve kontrol grubu bulunur.Bağımlı değişken, bağımsız değişkene bağlı olarak değişen değişkendir.Bağımsız değişken ise bir araştırmada bağımlı değişken üzerinde etkisi incelenen değişkendir.Kontrol grubu bağımsız değişkenin etkisine açık olmayan ,etkisinde olmayan gruba deniyordur! |
Alıntı:
|
1. Giri ş Birinci ünitede bilimin olu şumu ve bağlantılı olarak fen bilimlerinin gelişimi ile ilgili yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere, fen bilimleri denildiğinde "bilimsel bilgiler" ile "bilgi edinme yolları" (bilimsel süreçler) akla gelmektedir. Fen bilgisi içeriğinin incelendiği bu ünitede, önce bilimsel bilgilerle ilgili açıklamalar yapılmış, daha sonra da bilgi edinme yolları üzerinde durulmuştur. 2. Bilimsel Bilgiler Bilimsel bilgiler, insan ın yeryüzüne gelişinden bugüne kadar, gereksinimlerini gidermek için doğal çevresiyle etkileşmesi sırasında edindiği bilgiler arasından süzülmüş, belli bir düzene göre biriktirilmiş,denenerek güvenirliği kanıtlanmış geçerli bilgileri kapsar. Bilimsel bilgiler insanoğlunun, doğal çevresini anlama, açıklama ve kontrol altına almasını kolaylaştırarak daha rahat ve güvenli bir yaş** sürmesini olanaklı kılar. Bilimsel bilgiler nas ıl gruplandırılır? Bilimsel bilgiler; • olgusal önermeler • kavramlar • bilimsel genellemeler • denenceler • bilimsel yasalar • kuramlar olarak grupland ırılır. 2.1. Olgusal Önermeler Do ğrudan veya dolaylı bir tek gözlem sonucunda saptanan ve herkes tarafından aynı ş ekilde gözlenebilen gerçeklere olgu denir. Bir tek gözlem sonucu saptanan olgunun ifade edilmiş biçimine de olgusal önerme denilir. Hiçbir önerme, gözlem ve deney sonuçlarına dayanılarak kanıtlanmadıkça doğru kabul edilmez.Örneğin, ”bakırın elektriği iletmesi” bir olgudur. Bu olgu, isteyen herkes tarafından tekrarlanıp gözlenebilir. Bu olguyu, “Bakır elektriği iletir” cümlesiyle anlatabiliriz. Bu anlatım bir olgusal önermedir. F E N B İ L G İ S İ N İ N İ Ç E R İ Ğ İ 33 ? A N A D O L U Ü N İ V E R S İ T E S İ 2.2. Kavramlar Kavramlar, ayn ı guruptan varlıklar veya olguların ortak özelliklerini içeren anlamlardır. Kavramlar, varlıklar veya olgularla ilgili olarak geçirilen yaşantılar sonucu zihinde oluşur.Varlık veya olgu türüyle ilgili olarak geçirilen yaşantı sayısı ne kadar fazla ve çeşitliyse, zihinde o varlık veya olgu türüyle ilgili olarak geliştirilen kavram da o kadar soyut olur. Örneğin evlerindeki çöp kutusu ile ilgili olarak zihninde belli bir çöp kutusu kavramı oluşturan, ancak daha sonra bilgisayar monitöründeki sanal çöp kutusunu da tanıyan bir çocuk, zihninde çöp kutusu ile ilgili olarak önceden oluşturduğu kavramı yeniden düzenleyerek ona daha soyut bir nitelik kazandırır. Kavramların öğrenciler tarafından anlaşılıp anlaşılmadığı, onlara çeşitli seçenekler sunularak sınanır. Örneğin,öğrencilere sodyum kavramı ile ilgili olarak “Sodyum metal midir, yoksa ametal midir ?” sorusu yöneltilerek öğrencilerin kendilerine sunulan bu iki seçenekten doğru olanını seçmeleri istenir.Öğrencilerin kavramla ilgili doğru seçeneği seçmeleri onların kavramı anladıklarını gösterir. Kavramların varlıkları veya olguları sınıflama, ayırt etme özellikleri olduğu gibi ortak hale getirme, bütünleştirme özellikleri de vardır. Örneğin rende, makara, kaldıraç basit makinalar olarak sınıflandırılır. "Tüylü olma, ve yumurtlama” gibi özellikler de kuş kavramında bir araya gelir. 2.3.Bilimsel Genellemeler Bilimsel genellemelere de ğişik türden olgu ya da olgusal durumlar gözlenerek ulaşılır. Bilimsel genellemeler, olgular ya da olgusal önermeler arasındaki ilişkileri belirleyen ifadelerdir.Örneğin, herbiri bir olgu olan, "suyun içinde bulunduğu kabın ş eklini alması," "zeytinyağının içinde bulunduğu kabın şeklini alması," "gaz yağının içinde bulunduğu kabın şeklini alması" .... gibi "farklı sıvıların içinde bulundukları kab ın şeklini almaları," sayılan bütün maddelerin sıvı olduğu düşünülerek, “Sıvılar içinde bulundukları kabın şeklini alır” biçiminde ifade edilir. Böylece değişik maddelerle ayrı ayrı gözlenen bir özellik daha büyük bir guruba genellenmiş olur. 2.4. Denenceler Denence, yeni gözlenen bir olgu veya olay ın ya da karşılaşılan bir problemin, daha önceki bilgi ve deneyimlere dayalı olarak önerilmiş, ancak doğruluğu henüz sınanmamış bir ifadesidir. Bir ba şka deyişle denenceler, denenmeye ve doğru ya da yanlışlığı kan ıtlanmaya muhtaç genelleme veya önermelerdir. Denenceler, doğrudan ya da dolaylı gözlem yoluyla elde edilen veriler çözümlenerek sınanır. Verilerin çözümlenmesi sonucunda denence kabul ya da red edilir. |
Bilimsel bir deneyde üç çeşit değişken bulunur -Bağımsız Değişken(Etkisi araştırılan,değiştirilen değişken):Araştırmada bilinçli olarak değiştirilen değişken ya da koşuldur. -Bağımlı Değişken(Etkilenen,cevap veren değişken):Bir koşuldaki değişiklikten etkilenen değişkendir mesela bağımsız değişkenin değiştirilmesinden etkilenen değişken de denebilir. -Sabit tutulan değişken(Kontrol grubu):Araştırma boyunca değiştirilmeyen sabit tutulan değişkendir.Bir araştırmada birden fazla sabit değişken bulunabiliyordur. Başarılı ve güvenilir bir bilimsel deneyde sadece tek bir değişken değiştirilmeli,diğer tüm değişkenler kontrol altında sabit tutulmalıdır.Eğer birden çok değişken aynı anda değiştirilirse deneyin sonuçları güvenilir olmaz. |
Bağımlı değişken ve bağımsız değişken terimleri bilimin standart terminolojisi içinde matematik ve itatistik bilim alanlarında birbirine benzer fakat farkedilir gibi değişik anlamlarda kullanılır. Genel olarak incelenen bir sürecin niceliklerini ikiye ayırmaya ve bir sürecin başlangıcında olan nicelikler ile bu sürecin ortaya çıkardığı nicelikleri birbirlerinden ayırmakla ortaya çıkarlar. Bir sürecin ortaya çıkardığı (bağımlı değişkenler) niceliklerin bu sürecin başında bulunan (bağımsız değişkenler) nicelikler dolayısıyla ortaya çıktıklari kabul edilir. Bağımlı değişken ve bağımsız değişken birbirine bağlı olarak değişen değerler olarak atfedilir. Bağımlı değişkenler, bağımsız değişkenlere tepki olarak değiştiği gözlenen değişkenlerdir. Bağımsız değişkenler ise bağımlı değişkenlerde bir değişime neden olmak için bilinçli veya kasti bir şekilde manipüle edilen değişkenlerdir. |
Bir deneyde sırasıyla;bağımlı değişken,bağımsız değişken ve kontrol grubu bulunur.Bağımlı değişken, bağımsız değişkene bağlı olarak değişen değişkendir.Bağımsız değişken ise bir araştırmada bağımlı değişken üzerinde etkisi incelenen değişkendir.Kontrol grubu bağımsız değişkenin etkisine açık olmayan ,etkisinde olmayan gruba deniyordur. |
Saat: 21:38 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık