Ulama Nedir? - MsXLabs

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Edebiyat (https://www.msxlabs.org/forum/edebiyat/)

- - Ulama Nedir? (https://www.msxlabs.org/forum/edebiyat/303799-ulama-nedir.html)

T�rk�ede Ulama Nedir?

Ulama Nedir?
Sessizle biten s�zc�kten sonra sesliyle ba�layan bir s�zc�k gelirse, iki s�zc�k birbirine ba�lanarak okunur. Buna ulama denir.

Ulama Hakk�nda
Dilimizde c�mleler okunurken kelimelerin sonlar�nda bulunan sessizler, kendilerinden sonra gelen kelimelerin ilk harfi sesli ise bu sesliye ba�lanarak okunurlar.

Ulama �rnekleri

Emanet_e�e�in yular� gev�ek olur. > Emane-te�e�in yular� gev�ek olur.
Geni�_ovay� seyre dald�. > Geni-�ovay� seyre dald�.
Elbisenin_�t�s� bozulmu�. > Elbiseni-n�t�s� bozulmu�.

Kural: Ulama sadece okuma ve s�ylemede ge�erlidir. Yazmada ge�erli de�ildir.
Kural: S�zc�kler aras�nda herhangi bir noktalama i�areti varsa ulama yap�lmaz.
Kural: Anlam� bozulan s�zc�kler aras�nda ulama olmaz.

NOT: Noktalama i�laretleri ulamay� bozar.

�RNEK (1): G�zel bir ev sat�n ald�k.
Bu c�mlede, "bir" s�zc�� ile "ev" s�zc�� aras�nda ulama vard�r. Yine "sat�n" ile ald�k" s�zc�kleri aras�nda da ulama vard�r.

�RNEK (2): Portokal, a�a�ta yeti�en turun�gil meyvelerdendir.
Bu c�mlede, " portokal " ile " a�a�ta " s�zc�kleri aras�nda ulama yoktur. ��nk�; bu iki s�zc�k aras�nda noktalama i�aretlerinden olan virg�l (,) vard�r.

�RNEK (3): Taze kan alm�� gibi ko�uyordu.
Bu c�mlede, "kan" ile "alm��" s�zc�kleri aras�nda ulama yoktur. ��nk�, bu iki s�zc�k biti�ikmi� gibi okundu�unda ba�ka bir anlam, ba�ka bir s�zc�k olu�maktad�r. Olu�an s�zc�k ise "kanalm��" d�r.

NOT: Bile�ik s�zc�klerin hecelere ayr�lmas�nda, ulama kural�na uyulur.

�RNEK: �lk + okul = �lkokul
Bu olu�umdan meydana gelen ve yeni bir anlam kazanan bile�ik "�lkokul " s�zc�� hecelerine ayr�l�rken, kendini olu�turan "ilk" ve "okul" s�zc�klerinin ayr� ayr� hecelerine ayr�lmas�na uygun olarak hecelerine ayr�lmaz.

Ya nas�l ayr�l�r?
��yle ayr�l�r: �l - ko - kul

Halbuki " �lk " ve " okul " s�zc�klerini ayr� ayr� hecelerine ay�r�rken ��yle yapar�z:

�lk = - �lk
Okul = O - kul

��nk�, " �lkokul " s�zc�� bile�ik s�zc�kt�r. Yukar�da da belirtti�imiz gibi, bile�ik s�zc�klerin hecelere ayr�lmas�nda ULAMA kural�na uyar�z.

Yani; "sessiz harf ile biten bir s�zc�kten sonra, sesli harf ile ba�layan bir s�zc�k gelirse, bu iki s�zc�k biti�ikmi� gibi okunur". Hecelere ay�rmada ise, b�yle iki s�zc�k bile�mi� oldu�u i�in sessiz harften sonra gelen sesli harfler, sessiz harfe ile birle�tirilerek hecelerine ayr�l�r.

�RNEKLER

K�z�l = K� - z�l
Ay = ay
K�zlay = k� - z� - lay

Ba� = ba�
��retmen = �� - ret - men
Ba��retmen = ba - �� - ret - men

Han�m = ha - n�m
Eli = e - li
Han�meli = ha - n� - me - li

Semiz = se - miz
Otu = o - tu
Semizotu = se - mi - zo - tu

K�rk = k�rk
Ayak = a - yak
K�rkayak = k�r - ka - yak

Yay�n = ya - y�n
Evi = e - vi
Yay�nevi = ya - y� - ne - vi

Kardan = kar - dan
Adam = a - dam
Kardanadam = kar - da - na - dam

Vasl (Ulama)

Bir s�zc��n sonundaki sessiz harfin, ard�ndan gelen s�zc��n ba��ndaki sesli harfe ses olarak ba�lanmas�, vasl. Aruz kal�plar�na uyma zorunlulu�u eski �airlerin vasla ba�vurmalar�na yol a�m��t�r. Yahya Kemal Beyatl�'n�n "Meht�b iri g�ller ve senin en g�zel a�k�n" dizesindeki g�zel a�k�n s�zc�klerinin vezin gere�i g�zel a�k�n bi�iminde okunmas� gere�i ulama �rne�idir.

MsXLabs & Morpa Genel K�lt�r Ansiklopedisi

Ulama Nedir?
�ns�zle sonlanan bir s�zc�kten sonra �nl�yle ba�layan bir s�zc�k gelince �ns�zle �nl�n�n bir hece gibi ba�l� okunmas�na �ulama� denir.

�rnekler

Araban�n �n�ne ��kan adam az daha eziliyordu.
Noktalama ��areti varsa ya da ulama yap�l�nca anlam de�i�ikli�i olacaksa, ulama yap�lmaz.
�htiyar, elindeki paketi zor ta��yordu. (Ulama yok.)
S�zc��e gelen ek yok. (gelenek) (Ulama var.)
Oraya varsak aryay� g�steririm. (Ulama var.)

Kurallar

�ns�z harf ile biten bir s�zc��, �nl� ile ba�layan bir s�zc�k izledi�inde, birinci s�zc��n son �ns�z�n�n ikinci kelimenin ilk �ns�z�ne ba�lanarak s�ylenmesine ulama denir. Aralar�nda noktalama i�areti (nokta, virg�l vb.) bulunan s�zc�klerde ulama olmaz.
Ulama, s�yleyi� ve okuyu�la ilgili bir ses olay�d�r. Yaz�mda ulama uygulanmaz.
Ulama (liaison), bir s�zc��n sonundaki �ns�z ile daha sonraki s�zc��n s�z ba��ndaki �nl�n�n ayn� hecede s�ylenmesidir. S�zc�kler, yaz�n�n aksine konu�mada ayr� ayr� de�ildir. Konu�ma esnas�nda, s�rekli ulamalar yap�l�r. Ulama s�yleyi� kolayl��n�n yol a�t�� bir ses olay�d�r ve anlamla do�rudan ili�kili de�ildir.

�rnek: D�n ak�am �st� d�rt ekmek ald�m. (D� nak�a m�st� d�r tekme kald�m.)

C�mle i�erisinde sessiz harf ile biten bir s�zc�kten sonra sesli harf ile ba�layan bir s�zc�k gelirse, bu iki s�zc�k okunurken biti�ikmi� gibi okunur. Bu olaya ulama denir.
Ulama sadece okuma ve s�ylemede ge�erlidir. Yazmada ge�erli de�ildir.

NOT: Noktalama i�laretleri ulamay� bozar.
Anlam� bozulan s�zc�kler aras�nda ulama olmaz.

Ulama
MsXLabs.org & Vikipedi, �zg�r ansiklopedi

Ulama, �ns�z ile biten bir s�zc��, �nl� ile ba�layan bir s�zc�k izledi�inde, birinci s�zc��n ikinci s�zc��e ba�lanarak s�ylenmesidir. Yaz�mda g�sterilmeyen bu durum, konu�ma dilindeki s�yleyi� kolayl�� nedeniyle ortaya ��kar.
A�a��daki c�mlelerde alt� �izili k�s�mlar birbirlerine ulanarak s�ylenir:

D�n ak�am eve ge� geldim.
Deveyi yardan u�uran bir tutam ottur.

Yaz�mda aralar�nda noktalama i�areti bulunan s�zc�kler ulanarak okunmaz:

Pazardan portakal, armut, �z�m ald�m.
��retmenimiz Ahmet, Ekrem, Abuzer'i �a��rd�.

ULAMA
1. Ulamak eylemi.
2. Bir �eye ulanan par�a, eklenti, katk�, ilave.

Kopan ya da k�sa gelen iki ipli�i, dokumada kal�nl�k olu�turmayacak bi�imde birbirine ekleyerek uzatma. (D��M.)

�Edebiyatta Ulama, Aruz vezninde bir s�zc��n sonundaki �ns�z�n vezin gere�i onu izleyen s�zc��n ba��ndaki �nl�yle birle�tirilerek okunmas�.

�Sesbilgisinde Ulama, Bir dilin kural�na uygun olarak, bir s�zc��n genellikle s�ylenmeyen son �ns�z�n� sonraki s�zc��n ilk �nl�s�yle birle�tirerek s�yleme. (�rn. ko�ar ad�m [ko�arad�m].)

�S�sleme Sanat�nda Ulama, Elyazmalar�nda yaz� ve sayfa kenarlar�na su olarak yap�lan birbirine ge�meli s�sleme.

♦ S�fat, Ulanm��, birbiri ard�na eklenmi�.

�Folklorda Ulama, Anadolu'nun baz� y�relerinde gerdek gecesi gelinin haz�rlad�� sofraya oturan g�veyin kuca��na verilen s�rma i�lemeli �evre

�Mimarl�k ve S�sleme Sanat�nda Ulama, Dalgalar� and�ran bir dizi k�vr�mdan olu�an s�rekli bezeme.

�Seramikte Ulama, Birbirine ba�l� olarak geli�en motiflerle s�sl� �ini.

Ko�ullara uygun durumda kapal� (uzun) hecenin a��k (k�sa) okunmas� i�in ulamadan yararlan�l�r. �rn: "Otuz �� y�l bizi korkuttu �eriat diyerek" (M. A. Ersoy). Bu dizenin vezni feil�t�n feil�t�n feil�t�n feil�n'd�r. �Otuz �� y�l" s�zc�klerinin vezin kar��l��d�r. Bunun bi�iminde okunabilmesi ancak ulamayla (otuz �� y�l) sa�lanabilir.

Kaynak: B�y�k Larousse