Serac�l�kla �retim hangi b�lgelerimizde yap�l�r?

T�RK�YEDE SERACILIK

�lkemizde sera sebzecili�i ba�lang�c� son 30 35 y�l kadar �ncesine dayan�r. Sera i�letmelerinin kurulmas� iklim y�n�nden en uygun olan Antalya ve Mersin illerinde ba�lam��t�r. Asl�nda serada bitki yeti�tiricili�i �lkemizin her taraf�nda yap�l�rsa da, bitkiler i�in uygun �evre ko�ullar�n�n sa�lanmas�nda, ekonomi, ta��ma ve pazarlama gibi etkenler sera i�letmecili�ini k�s�tlar veya geli�tirir. Bu arada d��n�lmesi gereken di�er bir noktada serada bitki yeti�tirilmesine daha az uygun olan fakat b�y�k t�ketim merkezlerine yak�n olan yerlerde, seran�n �s�t�lmas� i�in harcama artarken, ta��ma masraflar�n�n da azalmas� sera yap�m�nda etkili rol oynayabilir. Bu alanlar, g�ne� enerjisinden yararlanarak �s�tma giderlerinin azalt�lmas� gibi teknik �nlemler yan�nda, do�ada bulunan s�cak su, kaynar su ve buhar gibi jeotermal kaynaklar�n da ayn� amaca uygun olarak kullan�lmas� ile �lkemiz sera i�letmelerinin alanlar�n�n b�y�mesinde �nemli katk�s� olabilecektir.

Sera i�letmecili�ini k�s�tlay�c� en b�y�k etmen, sera i�inde bitki geli�mesi i�in en uygun s�cakl�� sa�lamada kullan�lan yak�t ile �s�tma sistemi bak�m giderleridir. Bu nedenle �lkemizde sera i�letmecili�i kurulabilecek b�lgeler Akdeniz, Ege, Marmara, Karadeniz B�lgeleri ile uygun mikro klimas� olan y�relerdir.

�lkemiz di�er Akdeniz �lkelerine g�re daha b�y�k bir serac�l�k potansiyeline sahiptir. Bunun nedeni, ispanya ve Fransa k�y�lar� altyap�s� �ok iyi olan bir turizm alan� olmas� ve bu tesislerden sera kurulacak alan�n pek k�s�tl� kalmas�d�r. �talya ve Yunanistan'da ise k�y�lar olduk�a engebeli ve da�l�k olmas� nedeniyle, sera i�letmecili�i i�in alan�n �ok az olmas�d�r. Afrika k�y�lar�ndaki Fas, Cezayir, Tunus, Libya gibi �lkelerde ise, uzun s�reli yeti�tiricilik i�in k��n �s�tma yan�nda s�cak mevsimlerde, so�utma da gerekmektedir.

�lkemiz serac�l�� Marmara, Ege ve Akdeniz k�y� �eridinde da��lma ve geli�me g�stermektedir. Bu da��l�m i�ersinde yer yer yo�un �retim alanlar� do�mu�tur. En kuzeyde Yalova �evresindeki mikro klimada g�r�len serac�l�k, bat�da �zmir ve Mu�la �evresinde, g�neyde Antalya ve Mersin dolaylar�nda yo�unla�makta ve Hatay ilinin Samanda� il�esine kadar varmaktad�r. �lkemizdeki sera alanlar�n�n son y�llardaki da��l�m�na rakamsal olarak bakacak olursak, T�rkiye'de sera alanlar�n�n yakla��k %65’i Antalya'da % 21'i. Mersinde. % 7'si Mu�la'da, % 2, �zmir' de ve % 1'i �stanbul' da bulunmaktad�r.

Bu da��l�mda g�stermektedir ki, T�rkiye'de serac�l�k k�� aylar�n�n en s�cak ge�ti�i Akdeniz y�resinde toplanm��t�r (�izelge 1.1).

�lkemizde serac�l��n b�lgelerimize g�re belirgin �zelliklerini ��yle �zetleyebiliriz.

Serac�l��n yo�un olarak yap�ld�� en kuzeydeki y�re Yalova'd�r. Mikro klima �zelli�i g�steren ekolojik yap�s� ve �stanbul gibi b�y�k bir t�ketim merkezine yak�n olmas� �nemini korumaktad�r. Son y�llarda bu y�redeki sera, i�letmelerinin �zelli�i kesme ve saks� �i�e�i yeti�tiricilik tekni�inin uygulanmas�d�r.

�zmir'de seralar�n b�y�k b�l�m� Bal�ova, Narl�dere ovas�nda bulunmaktad�r. Y�renin mikro klima �zelli�indeki ekolojik uygunlu�u, zengin jeotermal kaynaklar�n topra��n kolay �s�nmas�na etkisi, �zmir gibi b�y�k bir pazara yak�nl�� b�lgede serac�l��n geli�mesindeki �nemli etmenlerdir. Seralarda en �ok h�yar yeti�tirilmekte ve daha sonra ilkbaharda semizotu, sonbaharda marul gelmektedir. Son zamanlarda s�s bitkileri yeti�tiricili�i de artmaya ba�lam��t�r.

Seralar�n bulundu�u alanlar�n yo�un yerle�im merkezleri olmas� nedeniyle, �zmir dolay�nda serac�l�k alan� y�n�nden doyum noktas�nda bulunmakta ve bu alanlar�n fazla artmas� �imdilik beklenmemektedir.

Sera alanlar�n�n son zamanlarda h�zla artt�� il olan Mu�la'da seralar, Fethiye il�esinde yay�lmaktad�r. Serac�l�k bu il�ede yeni oldu�undan, seralarda tek �r�n olarak domates yeti�tirilmektedir. Ekolojik ko�ullar�n uygun olmas� ve sera kurulacak alanlar�n bulunmas�, serac�l�k y�n�nden bu ilimizin b�y�k bir potansiyelinin oldu�unu g�stermektedir.

Antalya y�resinde ise sera tar�m� Ka�, Gazipa�a il�eleri aras�ndaki k�y� �eridinde yo�un olarak yap�lmaktad�r. Y�re sera alanlar�n�n fazlal�� ve sera �retim tekni�i y�n�nden �lkemizde en iyi durumdad�r. B�lgede sera sebze �retiminde ana �r�nler domates, biber, h�yar ve patl�can'd�r. Son y�llarda s�s bitkilerinin yeti�tirilmesine de ba�lanm��t�r. B�lgede sonbahar ve ilkbahar yeti�tiricili�i yap�lan baz� mikro klima y�relerinde �s�tma masraf� t�m�yle ortadan kalkmaktad�r.

�izelge 1.1. T�rkiye'de seralar�n da��l�m�.

�llerAlan(da)%Cam(da)PE(da)Antalya51.19460.013.17638.018Mersin19.93923.41.0 6818.871�zmir2.1202.52931.827�stanbul7820.9117665Mu�la9.64211.31.0508.592Di �erleri1.6541.91261.528Toplam85.331100.0015.83069.501

Mersin ilindeki seralar Mersin'den ba�lay�p bat�ya do�ru k�y� �eridindedir. Mersin ili seralar�ndaki sebze �retiminde domates, biber ve h�yar yer almaktad�r. B�lgenin ekolojik ko�ullar�n�n uygun olmas�na kar��l�k, �retim tekni�inin iyi olmamas� nedeniyle, niteli�i d��k �r�nler elde edilmektedir.

T�rkiye serac�l��nda son be� y�ldaki geli�meler incelendi�inde, T�rkiye'de serac�l��n y�ll�k ortalama art�� h�z� % 15 dolay�ndad�r. Bu art�� h�z� bir �ok �lkeden daha fazlad�r.

�lkemiz seralar�n�n i�letme yap�s� aile i�letmeleri �eklinde ve ortalama b�y�kl�kleri 400-1500 m2 aras�nda de�i�en k��k i�letmeler �eklindedir.

�lkemizde ve di�er �lkelerde baz� durumlarda sera i�letmecili�i veya sera yeti�tiricili�i ile "�rt�alt� yeti�tiricili�i" ayn� anlamda kullan�lmaktad�r.

�rt�alt� yeti�tiricili�i olduk�a geni� kapsaml� ve �evre ko�ullar�n�n olumsuz etkisini k�smen veya tamamen ortadan kald�rarak bitkisel �retim yapmaya yarayan al�ak veya y�ksek sistemler olarak tan�mlanabilir. �rt�alt� yeti�tiricili�ini d�rt ayr� s�n�fta inceleyebiliriz.

Y�zeysel �rt�ler: �rt�alt� yeti�tiricili�inde mal�lama, y�zeysel �rt�ler, yast�klar �eklinde yap�lan ve k�sa veya uzun s�re bitkilerin �zerini kapatan, ayr�ca t�m tar�msal i�lemlerin d��ardan yap�ld�� sistemlerdir.
Al�ak t�neller: Yerden y�ksekli�i 1 m' ye kadar olan bu �rt�ler, havalar �s�n�nca ve bitkiler belirli bir y�ksekli�e ula��nca kald�r�l�r. Tar�msal i�lemlerin hepsi �rt� d��ndan yap�l�r.
Y�ksek t�neller: �rt�alt� yeti�tiricili�inde insan�n i�erisine rahat�a girebilece�i, tar�msal mekanizasyona olanak sa�layan, ancak �s�tma, havaland�rma sistemleri genellikle olmayan, dar ve yar�m daire kesitli yap�lard�r. Bu �rt� tiplerinin hepsi plastik �rt�lerdir.
Seralar: T�m iklim elemanlar�n�n denetimine olanak sa�layabilecek �rt�l� yap�lard�r.