Gırtlak (Larenks) Nedir? Gırtlağın Yapısı ve Görevleri GırtlakSoluk borusunun, boyun hizasında ve ön tarafta, hemen derinin altında bulunan üst bölümü; imik. Soluk verirken çıkan hava, gırtlağın üstünde bulunan ses tellerini titreştirerek seslerin oluşumunu sağlar. Büyüklüğü yaşa ve cinsiyete göre değişebilen gırtlak, hareketlidir. Ayrıca her türlü maddenin gırtlağa girmesini engelleyen bir gırtlak kapağı bulunur. MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi |
Gırtlağın işlevi Gırtlağın üç yönlü işlevi vardır: 1) alt solunum yollarını korumak, 2) solunuma katılmak, 3) ses üretmek. Koruyucu işlevi kural olarak ses tellerinin yutkunma sırasında kendiliğinden kapanmasıyla yerine gelir. Solunumla ilgili işlevi ses tellerinin sürekli hareke tine dayanır; ses telleri soluk alınırken birbirinden uzaklaşır, soluk verirken de birbirine yaklaşır. Ses çıkarma (konuşma) işlevi ise gırtlağın temel oluştura cak sesi çıkarmasıyla ilgilidir. Bu temel ses değişik özelliklerde olabilir. Ses telleri içeri giren havanın etkisiyle dikey yönde titreşir. Sesin tonu da ses telle rinin gerilmesine ve uzunluğuna bağlı olarak değişir. Gırtlakta en çok karşılaşılan hastalıklar Gırtlakta sık sık akut iltihaplar görülür. Bazen de özellikle sıradan bir soğuk al gınlığının ardından bunlara yutak ve soluk borusunda oluşan enfeksiyonlar eş lik eder. Gırtlakta daha seyrek rastlanan hastalıklar arasında kronik iltihaplar, gırtlak apseleri, ses tellerinin felci, iyi huylu ve kötü huylu tümörler sayılabilir. |
2 ek FARENKS ;üstte kafatabanından (sfenoid sinüs tabanından) altta krikofarengeal sfinktere kadar uzanan, aşağı doğru gittikçe daralan, 1. ile 6. servikal vertebralar seviyesinde yerleşimli, erişkindeki uzunluğu yaklaşık 12-13 cm olan, mukoza ile kaplı, musküler bir yapıdır . Arkadan ve yandan üst, orta ve alt farengeal konstrüktör kaslarla çevrili olup, önden birçok boşlukla bağlantılıdır Önde koana ile nazal kaviteyle devamlılığı olan üst kısmı “Nazofarenks” veya “Epifarenks”, önde “isthmus faucium” ile oral kaviteyle devamlılığı olan orta kısmı “Orofarenks” veya “Mezofarenks”,önde “aditus ad laryngeum” ile larenksle devamlılığı olan alt kısmı ise “larengofarenks” veya “hipofarenks” olarak adlandırılır. Arkada konstrüktör kasların altta bırakmış olduğu zayıf alana “Killian Üçgeni” denir ve buradan gelişen, özellikle yaşlılarda görülen divertikülüm ise “Zenker Divertikülü” olarak adlandırılır. NAZOFARENKS: Kafatabanından yumuşak damak seviyesine kadar uzanan, önde koanalar ile nazal kaviteyle devamlılık gösteren farenks bölümüdür Nazofarenkste bulunan normal anatomik yapılar şunlardır:Üstte kafatabanı, sfenoid sinüs tabanı, Ön-üstte koanalar ve nazal kavite Ön-altta yumuşak damağın farengeal yüzü, Yanda; Östaki ostiumları Tubal tonsiller (Gerlach Bademciği) Rosenmüller Çukuru Arkada, arka duvar ve farengeal tonsil (adenoid) Embriyolojik bir yapı olan “Pharyngeal ” bazen embriyolojik gelişim sırasında kaybolması gerekirken yerinde kalabilir ve nazofarenksin arka duvarında kistik bir yapı şeklinde karşımıza çıkabilir. |
1 ek Gırtlak, LARENKS ya da LARÎNKS olarak da bilinir, omurgalıların çoğunda soluk borusunun üst bölümünde bulunan içi boş, silindir biçimindeki organ. Solunum sırasında akciğerlere giden hava gırtlaktan geçer. Gırtlağın öbür işlevleri ses çıkarmak ile yiyeceklerin ve başka yabancı maddelerin üst solunum yollarına kaçmasını önlemektir.İnsanda gırtlağın dışını kaplayan ve birbirine zarlar ve kas lifleriyle bağlanan kıkırdaklar organın içe doğru çökmesini önler. Öndeki tiroit kıkırdağının ortasında bulunan çıkıntı “âdem elması” olarak bilinir ve erkeklerde daha belirgindir. Kıkırdakların tümü ergenlik döneminden sonra sertleşir. Gırtlağın üst bölümünde bulunan ve yutağa uzanan kapakçık (epiglot), yutkunma sırasında yukarı kalkan gırtlak ile birleşerek solunum yolunun kapanmasını ve besinlerin gırtlağa kaçmamasını sağlar. Besinler yemek borusuna geçtikten sonra, gırtlak gevşeyerek yerine döner. Gırtlağın ortadaki bölümünde her iki yanda bulunan yarıklar, gırtlağın içini kaplayan mukozanın katlar yapmasıyla oluşmuştur. En üstte bulunan iki yarık, yalancı ses teli adını alırken, altındakiler gerçek ses telleridir. Ses tellerine doğrudan ya da dolaylı olarak bağlı olan kaslar bu kıvrımların açılıp kapanmasını sağlar. Ses, akciğerlerden dışarı üflenen havanın ses tellerinin üstünden geçerken titreşimler yapmasıyla ortaya çıkar. Gırtlaktan çıkan ilkel ses rezonans odacıkları olarak iş gören boğaz, ağız ve burun boşluklarından geçerken biçimlenir; daha sonra da kelime oluşumu için dil ve dudaklara gelir. Gırtlak cerrahi girişimle çıkartılırsa, yemek borusu ses kaynağı olarak gene iş görebilir ama, bu durumda sesin yüksekliği ve hacmi denetlenemez. Öbür hayvan türlerinde, ses tellerinde ses oluşursa da sözcük oluşumu eksiktir. Sürüngenler, havayı ağzın arkasında bulunan ses tellerinin içinden üfleyerek tıslamaya benzer bir ses çıkartır. Kurbağalar havayı ses tellerinin üstünden ileri geri oynatır; ağzın iki yanında bulunan bir çift ses kesesi rezonansı sağlar. Kuşlarda gırtlak soluk borusunun önünde bulunan küçük bir organ olup tek işlevi havanın akciğerlere geçmesini sağlamaktır. Ses, soluk borusunun alt ucunda bulunan sirenks adlı özel bir organda oluşur. kaynak:Ana Britannica |
Ses Kısıklılığı İçin Neler Yapılabiliriz?Ses kısılması iki haftadan uzun sürerse ve belirli bir nedeni yoksa bir kulak burun boğaz hastalıkları uzmanına muayene olmanız gerekir. sesle ilgili problemler, ideal olarak sesle ilgili fonksiyonlar ve sorunlarla uğraşan profesyonel bir ekip tarafından değerlendirilmeli ve tedavi edilmelidir. böyle bir ekipte kulak burun boğaz hastalıkları uzmanı, ses ve konuşma patoloğu, müzik-şan-diksiyon öğretmenleri yer alır. ses bozuklukları, bu uzmanlardan her birinin katkısı olabilecek farklı ve karmaşık özellikleri bulunabilir. Kulak-burun-boğaz hastalıkları uzmanına ne zaman muayene olmak gerekir?
Ses kısıklığı nedeniyle müracaat ettiğinizde, kulak-burun-boğaz hastalıkları uzmanı sizden şikayetinizle ve genel sağlık durumunuzla ilgili bilgiler isteyecektir. daha sonra bir ayna yardımıyla ağız içinden gırtlağınızı ve ses tellerinizi görmeye çalışacaktır. bu yeterli olmazsa, burundan geçirilen veya ağız içinde tutulan ve endoskop adı verilen optik cihazlarla ses telleriniz görülmeye çalışılacaktır. gerektiğinde, bu işlemler sırasında elde edilen görüntüler bir video banda kaydedilerek daha sonra tekrar incelenmek üzere saklanacaktır. muayenede kullanılan bu yöntemler hasta için çok zor değildir ve hastaların çoğu muayeneye kolay uyum sağlamaktadır. Ses bozuklukları nasıl tedavi edilir? Ses bozukluklarının tedavisi, ses kısıklığının nedenine göre değişir. ses kısıklığına neden olan durumların çoğu, ses istirihati ve doğru ses kullanma alışkanlığını kazanmakla düzelirler. kulak-burun-boğaz hastalıkları uzmanınız size ses kullanımı ile ilgili bilgiler verebilir, eğitim için sizi ses ve konuşma patoloğuna gönderebilir, veya polip gibi görünür bir neden varsa ameliyatla tedavi önerebilir. özellikle ameliyatla tedavi önerilenler olmak üzere, ses sorunu olan bütün hastalardan sigara içmemeleri ve sigara dumanı bulunan ortamlardan kaçınmaları, bol su içmeleri istenir. Ses ve konuşma patologları, bazı ses bozukluklarında sesi doğru kullanma tekniğini öğretmeye ve varsa yanlış tekniği ortadan kaldırmaya çalışırlar. bazı hastalardaki sorun, sigara içimi ve bağırma gibi ses kullanımı açısından olumsuz alışkanlıkların bulunmasıdır. buna benzer durumlarda hastanın ses çıkartma tekniği düzeltilerek ses kalitesi düzeltilmeye ve varsa nodüller tedavi edilmeye çalışılmaktadır. Ses kısıklığını önlemek için neler yapılmalıdır?
|
Saat: 15:48 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık