Yaz�c�zade Ahmed-i Bican Efendi

Yaz�c�zade Ahmed-i Bican Efendi (? - 1454)

On be�inci y�zy�lda Gelibolu’da yeti�en vel�lerden. Yaz�c�z�de lakab�yla tan�nm��t�r. Babas� �lim bir z�t olan ve k�tiplik yapan S�lih (Selahattin) Efendi, a�abeyi ise me�hur �lim Yaz�c�z�de Muhammed Efendidir. Do�um t�rihi belli de�ildir. Eserinde yer alan “Hak te�l� hazretleri, misk�n Ahmed-i B�c�n’�, deniz kenar�nda, g�ziler �ehrinde Gelibolu’da yaratt�.” if�desinden onun Gelibolu’da do�du�u anla��lmaktad�r.
Babas� Yaz�c� S�lih Efendi, b�z� riv�yetlere g�re, Ankara veya Bolu civ�r�nda devlet hizmetlerinde k�tiplik yapm��t�r. 1408′de tamamlad��, Anadolu’da astroloji s�has�nda ilk T�rk�e manzum eser olan �emsiyye’sini Ankara’da �skender bin Hac� Pa�aya ith�f etmi�tir. Sonra Gelibolu’ya gelip yerle�mi�tir.
Yazar a�abeyi Mehmet Efendinin �l�m�nden sonra eserlerinde devaml� T�rk�e kullanm��t�r. A�abeyinin Megarib-�z Zaman adl� eserini T�rk�e’ye �evirmi�tir.

Ba�l�ca eserleri �unlard�r:

1. Envar-�l-��k�n
D�rt-be� as�rdan beri okuna gelmi�, �ok sevilip, benimsenen bir eseridir. Eser 1451 senesinde tamamlanm��t�r. Eserin �e�itli yazma n�shalar� oldu�u gibi, pek �ok bask�s� da yap�lm��t�r.
Env�r-�l-��k�n kitab�n�n tertibi, ana hatlar�yla be� b�l�md�r. ��inde �unlar yer alm��t�r: Varl�klar�n tertib ve niz�m�, �dem aleyhissel�m�n yarat�l��, peygamberler ve k�ssalar�, il�h� kitaplar, d�ny� ile ilgili faz�letler, k�y�met al�metleri, Kur’�n-� ker�m, mah�er, s�rat, Cennet, Cehennem, melekler, h�r�ler, g�lmanlar, cennetliklerin makamlar� ve Cennet n�metleri.

2. D�rr-i Mekn�n
Bu eserini, insanlar�n, Allah� te�l�n�n kudretini ve azametini bilmeleri i�in, onlara bunu anlatmak g�yesi ile yazd��n� belirtmi�tir. Bu eser, on sekiz b�l�md�r. G�kler, Ar�, K�rs�, Cehennem, ay, y�ld�zlar, g�ne�, yery�z�, ilim, hendese (geometri), iklimler, da�lar, denizler, �ehirler, mescidler, S�leym�n aleyhissel�m�n taht� ve saltanat�, Belk�s’�n saltanat� ve �m�rleri, hel�ke u�rayan beldeler, otlar, yemi�ler, s�retler ve k�y�met al�metleri anlat�l�r.

3. M�nteh� Terc�mesi
Bu eser, Kit�b-�l-M�nteh� el-M��teh� alel F�s�s adl� eserin �erhinin T�rk�eye terc�mesidir. Eserin asl� Muhyidd�n Arab� hazretlerinin F�s�s-�l-Hikem adl� eseridir. Bunu, Ahmed-i B�c�n’�n a�abeyi Yaz�c�z�de Muhammed �erhetmi�tir. Arap�a olan bu �erhi de Ahmed B�c�n T�rk�eye terc�me etmi�tir. Eser otuz b�l�md�r. Peygamberlerin aleyhim�ssel�m makamlar�, k�ssalar, m�r�c, gaz� etmek, Muhammed aleyhissel�m�n gaz�lar�, �eh�dlerin namaz�n�n k�l�n��, k�y�met al�metleri, Cennet, Cehennem, neb�ler, vel�ler, g�ne�e g�re vakit bulmak, haftan�n g�nleri, �e�itli s�relerin tefs�ri, Peygamber efendimizin vef�t�, hazret-i Eb� Bekr, hazret-i �mer, hazret-i Osman, hazret-i Ali, hazret-i F�t�ma, hazret-i Hasan ve hazret-i H�seyin’in vef�tlar�, Peygamberimizin m�barek zevceleri gibi konular yer alm��t�r.

4. R�h-ul-Ervah
Peygamberlerin aleyhim�ssel�m k�ssalar�ndan bahseden bir eserdir.

5. Bost�n-ul-Hak�y�k
Bu eseri babas�n�n yazd�� emsiyye adl� eserin naz�m �eklinde terc�mesidir. B�z� b�l�mlerini yeniden ele alm��t�r.

6. Ac�ib-�l-Mahl�k�t
Bu eseri, Zekeriyy� Kazv�n�’nin Ac�ib-�l-Mahl�k�t adl� eserini ana kaynak tutarak haz�rlam��t�r. Kendi zam�n�na kadar yaz�lm�� olan co�rafya, kozmo�rafya ve biyoloji kitaplar�ndan faydalanm��t�r. Ay, y�ld�zlar, g�klerdeki melekler, Azr�il aleyhissel�m, g�nler, aylar, r�zg�rlar, denizler, deniz canavarlar� ve denizdeki mahl�k�t, �e�meler, m�denler, nebatlar, insan �z�lar�, cinler, yiyecekler, ku�lar, ha�er�t gibi daha pek �ok �eyden bahsetmektedir. Co�rafya ile ilgili olan eserin T�rk�e’de ilk def� oldu�u kay�tl� ise de ayn� eser daha �nce R�knedd�n Ahmed taraf�ndan terc�me edilmi�tir.

Kaynak