Takma Ad Nedir?

Takma Ad

Kimi yazarlar�n ger�ek adlar� d��nda imza olarak kulland�klar� ad. Divan edebiyat�ndaki mahlasla kar��t�r�lmamal�d�r. Takma ad belirli bir ama�la, �zellikle ger�ek ad� gizlemek i�in kullan�l�r. Peyami Safa, Kemal Tahir gibi kimi edebiyat��lar da para kazanmak amac�yla yazd�klar� ser�ven romanlar�nda takma ad kullanm��lard�r.

Herhangi bir nedenle ya da ama�la as�l (ger�ek) ad yerine kullan�lan add�r. Takma ad bir ki�iye ba�kalar�nca verildi�i gibi, ki�i kendi kendine de takma ad koyabilir. Osmanl�ca'da bu anlamda "m�stear ad" ya da "nam-� m�stear" s�z� kullan�l�rd�. �airlerin edebiyat d�nyas�nda kulland�klar� takma ada "mahlas" denirdi. Bir �air kendi kendine mahlas alabilece�i gibi usta bir �air gen� bir �aire mahlas verebilirdi. S�zgelimi "Fuzuli", as�l ad� Mehmed olan �nl� Divan �airimizin kendine uygun g�rd��, kulland�� mahlast�r. Divan ve halk edebiyat�m�zda "mahlas" kullanmak gelenekle�mi�tir.

Takma ad daha �ok sanat��lar taraf�ndan kullan�l�r. As�l ad�yla �nlenmi� bir sanat�� para kazanmak amac�yla yaratt�� s�radan bir �r�ne kendi imzas�n� koymak istemeyebilir. Yazar ya da ressam, edebiyat ya da resim sanat� a��s�ndan bir iddias� olmayan bir �r�n�n� takma bir adla ortaya ��kartabilir. Bir sanat�� yarat�c�l�k alan�nda denemek istedi�i de�i�ik bir �al��mada, alaca�� tepkileri ya da kar��la�aca�� nyargilan hesaba katarak takma ad kullanabilir. Edebiyat d�nyas�n�n de�i�ik alanlar�nda �r�n veren baz� yazarlar da as�l u�ra� alanlar� d��ndaki �al��malar�n� takma adla yay�mlayabilirler. �rne�in �air olarak �n kazanm�� bir sanat�� d�zyaz�lannda takma ad kullanabilir. Ciddi yaz�lanyla �nl� bir gazeteci g�lmece alan�nda verdi�i �r�nleri takma adla yay�mlayabilir. S�zgeli�i, �nl� romanc�m�z Refik Halit Karay g�lmeceyle ilgili �r�nlerini "Kirpi" takma ad�yla yay�mlam��t�r. Ayr� t�rlerde kitap yazan yazarlar bat� d�nyas�nda da vard�r. S�zgeli�i, �air C. Day Lewis'in yazd�� dedektif �yk�lerinde "Nicholas Blake" ad�n� kullanmas�n� buna �rnek olarak g�sterebiliriz. Hemen hemen herkesin okudu�u Tom Sawyer'in Maceralan (The Adventures of Tom Sawyer, 1876) adl� kitab�n yazar� "Mark Twain" olarak bilinir ve Mark Twain edebiyat tarihine ge�mi� bir yazard�r. Oysa Mark Twain'in ger�ek ad� Samuel Lar�ghorne Clemens'dir (bak. Twain, Mark). Alis Harikalar Diyar�nda (Alice's Adventures in Wonderlar�d; 1865) adl� �nl� yap�t�n yazar� "Lewis Carroll" diye bilinir ama yazar�n ger�ek ad� Charles Lutvvidge Dodgson'dur (bak. CARROLL, LEwis). G�revi gere�i kendi ad�yla yaz� yazmas� sak�ncal� olan kimseler de takma adla yaz� yazabilirler.

Takma ad konusunun bat� edebiyat�nda olduk�a ilgin� bir ser�veni vard�r. 19. y�zy�lda yay�nc� ve okuyucular kad�n yazarlar� pek �nemsemiyor, bu nedenle de kad�n yazarlar takma ad olarak erkek adlar� kullan�yorlard�. �nl� roman yazan George Eliot'�n as�l ad� Mary Anne Evans't�. Charlotte, Emily ve Anne Bronte adl� �� k�z karde� ba�lang��ta ger�ek adlar�n� gizleyerek Currer, Ellis ve Acton Bell takma adlar�n� kulland�lar (bak. Bronte Karde�ler). Bizim edebiyat�m�zda da Peyami Safa, N�z�m Hikmet ve Attil� �lhan takma ad kullanan yazarlardan baz�lar�d�r. Halikarnas Bal�k��s� (Cevat �akir Kabaa�a�l�), Ya�ar Kemal (Kemal Sad�k G��eli), Cemal S�reya (Cemalettin Seber) ve Aziz Nesin (Mehmet Nusret) gibi yazarlar�m�z �n kazand�klar� bu takma adlar�yla tan�n�rlar ve as�l adlar�yla hemen hemen hi� bilinmezler.

Takma ad yaln�zca sanat d�nyas�na �zg� de�ildir. Tarihte ve g�nl�k ya�ant�m�zda da takma adlarla kar��la�abiliriz. Bir ki�inin ruhsal ya da bedensel bir �zelli�i g�z �n�nde tutularak o ki�iye takma bir ad uygun g�r�lebilir. Burada s�z konusu olan, bu takma ad�n ba�kalar� taraf�ndan tak�lm��, uygun g�r�lm�� olmas�d�r. B�ylesi takma adlara "lakap" dendi�i gibi "san" ya da "unvan" da denir. Timur'a, bir aya�� aksak oldu�u i�in "Timurlenk", Atat�rk'e "kurtar�c� gazi" anlam�na gelen "Halaskar Gazi", �stanbul'u alan Osmanl� Padi�ah� II. Mehmed'e "fetheden" anlam�na gelen "Fatih" lakaplar� verilmi�tir.

G�nl�k ya�am�m�zda da �evremizdeki kimselere �zelliklerine g�re fazladan adlar tak�ld��, daha do�rusu takma adlar verildi�ini biliriz. A��n derecede tela�l� birine "tela�e m�d�r�" ya da "tela�eci", �ok iyimser ve inanan birine "H�sn� bey" diye takma ad veririz. Konu�urken belli bir s�zc�� fazla kullanan kimseye kulland�� bu s�zc�� takma ad olarak uygun g�r�r�z.

MsXLabs.org & Morpa Genel K�lt�r Ansiklopedisi & kaynak