MsXLabs

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)
-   Ziraat (https://www.msxlabs.org/forum/ziraat/)
-   -   Kekik Yetiştiriciliği (https://www.msxlabs.org/forum/ziraat/78542-kekik-yetistiriciligi.html)

kompetankedi 16 Kasım 2007 15:41

Kekik Yetiştiriciliği
 

TIBBİ AROMATİK BİTKİLER ve KEKİK

Günümüz Dünyasında ve Ülkemizde doğaya dönüşüm bir slogan haline gelmiştir.Ülkemiz pek çok bitkinin gen merkezidir.Bunun yanında bazı endemik türlerinde bulunduğu coğrafik bölgeleri barındırmaktadır.Bugün Ülkemiz florasında 9000 üzerinde bitki türü olduğu kabul edilmiştir.Bitkilerin 1000 kadarı ilaç ve baharat bitkileridir.
Yaşam standartları yükseldikçe tüketimde artmaktadır.Bu artış Tıbbi ve Aromatik Bitkiler içinde geçerlidir. Bu bitkilerin tüketim alanı çok geniştir. En önemli kullanım alanı ise ilaç ,parfüm, kozmetik, sabun, şeker, diş macunu sanayi, ayrıca baharat olarak da tüketilmektedir. Beslenmede lezzet,tat verici,koku,iştah açıcı v.b özelliklerinin anlaşılması kullanımı yaygınlaştırmıştır.
İnsanlar yüzyıllardan beri hastalıklara karşı , elde ettikleri bitkilerle çare bulmaya çalışmışlar,oldukça başarılı sonuçlarda alınmıştır.Bir çoğu tesadüfen bir çoğu da merak sonucu denenerek etkileri anlaşılan doğal ilaçların nesiller boyunca kullanımı devam etmiştir.Gün geçtikçe daha farklı bitkilerin başka kullanım alanlarında yararlı olduğu anlaşılmıştır. Gelişmiş Ülkelerde insanlar tedavilerde bitkisel kaynaklara yönelmişlerdir.Tedavide kullanılan ilaçların önemli bir kısmını doğal kaynaklı ilaçlar oluşturmaktadır.Doğal kaynaklı ilaçların kullanım oranı gelişmiş ülkelerde %60 gelişmekte olan ülkelerde %4 civarındadır.Yalnız burada dikkat edilmesi gereken konu,bu bitkilerin hastalıkların tedavisi amacıyla kulaktan kulağa duyarak,direk kullanılmasından ziyade;bilimsel tahlil ve araştırmaları yapılarak içerik, doz ve miktarının ortaya konduktan sonra tüketilmesi faydalı olacaktır.Bilindiği üzere tıbbı ve aromatik bitkilerde diğer önemli bir sorun mevsiminden önce ve yoğun toplanması, doğal floranın tahrip edilmesidir.Sonucunda ürünlerde istenilen kalite olmamaktadır. Bunun için tüketimi yoğun olan bitkilerin kültüre alınması gerekmektedir.Bu konuda bu bitkilerin kültüre alınması amacıyla,ilimizde Araştırmacı Dr.Ayşe Kıtıkı Orjin Green Pharmacy firması aracılığı ile araştırma çalışmaları yapmaktadır.Yine Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin değerlendirilmesi,pazarlanması konusunda İlimiz Kırkağaç ilçesinde Ege Lokman firması faaliyet göstermektedir. Bundan böyle bizde Dergimizin her sayısında farklı bir aromatik ve tıbbi bitki hakkında bilgi vermeye çalışacağız.
KEKİK(THYMUS SP)
Ülkemizde yaklaşık olarak 35 kadar kekik türü 1500m rakımına kadar olan yerlerde ve yaylalarda bulunur.Ülkemizde 14 adeti endemik olarak yetişen 37-40 arasında tür mevcuttur
YABANİ KEKİK:Akdeniz bölgesi ve Anadolu da birçok varyetesi vardır.
İZMİR KEKİĞİ YADA PEYNİR KEKİĞİ:Batı ve Güney Anadolu
İSTANBUL KEKİĞİ YADA MERCANKÖŞK:Trakya ve Batı Anadolu(eşek kekiği de denir)
BEYAZ KEKİK:Güney ve Batı Anadolu da bilhassa Manisa ve Muğla civarında yayılış gösterir

Önemli ihraç ürünlerinden biridir. Ege ve Akdeniz bölgesinde toplanan kekik türleri arasında Origanum onites(İzmir kekiği), origanum majorana(Beyaz kekik), origanum minutiflorum(Sütçüler kekiği),origanum syriacum var.Bevanii,Thymbra spicata veya T.sintenisii (zahter,kara kekik,sivri kekik) yer almaktadır.
1999 yılı verilerine göre Türkiye’den 16.556.000 dolar değerinde 7.640.000kg kekik(2.16 dolar/kg) ve yaklaşık 606.600 dolar karşılığında 68.500 kg kekik yağı ihracatı yapılmıştır.Türkiye kekik ihracatın da özellikle son 10 yılda belirgin bir artış gözlenmiştir. Kullanılan kısımları;dallı çiçekli tepe ve yapraklarıdır.Kimya sanayide,ilaç sanayide,yemeklerde sos ve salatalarda içecek olarak çok yaygın kullanım alanlarına sahiptir.İzmir kekiğinin ıslah edilerek geliştirilen tescilli iki çeşidi bulunmaktadır.Bunlar Ceylan-2002 ve Tayşi 2002 çeşitleridir.

İKLİM VE TOPRAK İSTEKLERİ
İzmir kekiği sıcağı seven,Akdeniz iklimine sahip yerlerde iyi gelişme gösteren fide dönemi ve ilk dikim yılı dışında soğuklara dayanıklı bir bitkidir.Hemen her toprakta yetişir,kumlu topraklar yerine tınlı-killi allüvial topraklar tercih edilmelidir.
TOPRAK HAZIRLIĞI:
Anız bozulur.Sonbaharlarda 15-20cm ilkbaharlarda ise fide döneminden önce 10-15cm yüzlek sürülür.Ardından diskaro ve rotavatör gibi toprak işleme aletleri ile toprak hazırlanır.
ÜRETİM TEKNİĞİ:
İzmir kekiği hem vejetatif hem de generatif organları ile üretilebilen bir bitkidir

FİDE YETİŞTİRİLMESİ:
Fideliklerin eni 1-2m gereksinimine göre boyu 10-15m civarında yerden yüksekliği de 15-20cm olacak şekilde hazırlanır.Fideliğin içeriği 1 ölçek yanmış ahır gübresi , 1 ölçek kum ve 1 ölçek toprak ile hazırlanmış harç ile doldurulur.Yeterli şekilde bastırılarak pürüzsüz hale getirilir.Metre karesine 4-5gr hesabıyla tohum belirlenir.El becerisi önemli olup,homojen bir dağılım için tohum ekiminden önce kum kil vb ile karıştırılarak ekim yapılır.Eylül ayında ekilen tohumlardan yaklaşık 20 gün sonra fidecikler toprak yüzeyine çıkmakta ve soğuklar başlayana kadar belli bir büyüklüğe erişerek soğuklardan etkilenmemektedir. Fidelerde sürekli yapılması gerekli işlerden biriside sulamadır.Tohum ekiminden sonra çimlenmeye kadar fidelik tavını kaybetmeyecek şekilde iki üç günde bir gerekirse her gün sulanmalıdır.Fideciklerin toprak yüzeyine çıkışı başladıktan sonra sulama sayısı azaltılmalı sıcak havalarda aşırı nem ile çökerten hastalığına neden olunmamalıdır.
TARLA HAZIRLIĞI VE FİDE DİKİMİ:
Fide dikiminden önce sonbaharda tarla tavlı iken derince sürülmeli daha sonra fide dikim zamanı geldiğinde yüzlek bir sürüm daha yapılmalı diskaro ve rotovatör gibi aletlerle toprak ufalanmalıdır.Fidelikteki fideler 10-15cm kadar büyüdüğünde de tarlaya şaşırtılmalıdırlar.
Fidelerin tarlaya dikimi yağışlardan yararlanılacak şekilde;mümkün olduğu kadar erken (şubat-mart aylarında)yapılmalıdır.Fidelerin tarlaya dikimi tütün dikmede kullanılan fide dikim makinesi gibi alet ekipmanla yapılabileceği gibi elle de yapılabilir. Dikimde sıra arası mesafenin ayarlanmasında yabancı ot mücadelesinin elle veya makine ile yapılabilme olanakları göz önüne alınmalıdır.Dekarda 14-15bin bitki alacak şekilde sıra arası ve üzeri mesafe ayarlanmalıdır.Örneğin;45cm sıra arası ve 15cm sıra üzeri olabilir.Dikimden sonra hemen can suyu verilmelidir.
PLANTASYONUN BAKIMI:
İzmir kekiğine büyük çapta problem olan,bilinen hastalık ve zararlısı yoktur.Bu nedenle yabancı ot kontrolü ve sulama dışında fazla bir bakım gerektirmeyen kimyasal tarım ilacı uygulanmayan ve uygulanması tavsiye edilmeyen bir bitkidir. İzmir kekiğinden yüksek verim elde etmek için bu bitkinin yaz aylarında ve özellikle her bir hasattan sonra sulanması gerekmektedir.Yapılacak sulama sayısı toprağın özelliğine bağlı olarak değişmekte ve kumlu topraklarda bazı aylarda haftada iki sulamaya kadar çıkılabilmektedir.Sulama: yağmurlama, damlama, karık yöntem veya tava yöntemlerinden biri ile yapılabilir.İzmir kekiği yetiştiriciliğinde karşılaşılan en büyük problem yabancı otla mücadeledir.İlkbaharda mücadele edilmediğinde yabancı otlar önce gelişmektedir. Onun yararlandığı besin maddelerine ortak olarak ve gölgeleme yaparak hem kekik plantasyonunun daha zayıf büyümesine neden olmakta hem de kaliteyi bozmaktadır.
HASAT:
Yüksek yaprak verimi ve uçucu yağ oranı elde etmek için kekik plantasyonu %50 çiçeklendiğinde hasat edilmelidir.Hasat toprak yüzeyinin10-15cm üzerinde elle veya makine ile biçilerek yapılır. İzmir kekiğinde bir yılda yapılacak biçim sayısı bitkinin yetiştirildiği ekolojiye ve bakım şartlarına bağlı olarak değişmektedir.Bu sayı Ege Bölgesinde bir üretim sezonunda üçe kadar çıkılabilmektedir.3 biçim yapıldığında 1.biçim Mayıs ayı ortalarında 2.biçim Temmuz sonu 3.biçim Ekim ayı ortalarında yapılmaktadır.
KURUTMA:
Baharat olarak tüketilen kekik yapraklarının,canlı yeşil renkte olması istenir.Yaprakta meydana gelebilecek kararmalar ve renk değişimi kaliteyi düşürmektedir.Kaliteli ürün elde etmek için kekik gölge bir yerde kurutulmalı, üst üste 30-40cm’den daha kalın yığılmamalı ve kızışmaya meydan vermeyecek şekilde ara sıra karıştırılmalıdır.
HARMAN :
Kurutulan kekiği pazarlayabilmek için sap ve yapraklarının birbirinden ayrılması gerekmektedir.Bu çok küçük alanlarda yapılan üretimlerde;kekik yığın haline getirilir ve bu yığın bir sopa yardımı ile dövülür ve sonra bir elek yardımı ile sap ve yaprakları birbirinden ayrılır. Büyük çaplı üretimlerde ise;buğday ve benzeri ürünleri saplarından ayırmaya yarayan patoz veya biçerdöver gibi tarım makinelerinde gerekli hava ve elek yardımı yapılarak kekik yaprakları saplarından ayrılabilir.
VERİM:
Şimdiyi kadar yapılan araştırmalar ışığında İzmir kekiğinden elde edilen kuru yaprak veriminin iyi tarla ve bakım koşullarında dekara ortalama400-500kgarasında değiştiği ancak bu verimin bakım şartları ve ekolojiye bağlı olarak 800kg’açıkabildiği gibi 100kg’a da inebilmektedir.
KAYNAK :1- Tar.ve Köyşl.Bak.Yetiş.Bil.Yay.2003
2- Doç.Dr.E.Bayram E.Ü. Tarla Bitk.Böl. Bült.No: 42
3- Dr. AD Sarı,B.Oğuz ETAE Yayınları Kekik Tarımı


KiTiaRa 7 Mayıs 2008 13:57

AROMATİK VE TIBBİ BİTKİLER
ADAÇAYI:
LATİNCE ADI: Salvia Officinalis
İNGİLİZCE ADI: Garden Sage
MAHALLİ ADLARI: Adaçayı, Ayı Kulağı, Misk Adaçayı, Diş Otu

BİTKİ HAKKINDA GENEL BİLGİ VE ÜLKEMİZDEKİ YAYILIŞI:
Adaçayının bugüne kadar 500 türü tesbit edilmiştir. Bu türler tropik ve subtropik bölgelerde dağınık olarak bulunurlar. Ülkemizde ise yaklaşık 90 kadar salvia türü bilinmektedir. Adaçayları bir ya da çok yıllık, çoğunlukla güzel kokulu, çalı görünüşünde ve tüylü bitkilerdir. Ülkemizde Akdeniz ve Ege bölgelerinde; dağlarda, steplerde, tarım arazileri civarında ve ormanlık sahalarda yetişmektedir. Tıbbi özelliği olan salvia officinalis l. Ülkemizde tabii olarak yetişmemekte, ancak tohumu temin edildiğinde kolaylıkla kültüre alınarak yetiştirilebilmektedir.

KULLANILAN BÖLÜMLERİ:Kurutulmuş Yaprakları
SANAYİDEKİ KULLANIM ALANI:

Adaçayı yapraklarının enfüzyonu ilaç sanayinde gargaralar ve şurupların bileşimine girerek boğaz ağrıları ve iltihaplarına karşı kullanıldığı gibi, dezenfekten, antiseptik olarak bunun yanında da mide ve barsak spazmlarını çözücü ilaçların yapımında değerlendirilir. Ayrıca hoşa giden kokuları sebebiyle kozmetik sanayinde de geniş kullanım alanı bulunmakta, özellikle dinlendirici vasıftaki banyo köpüklerinin imalinde kullanılmaktadır. Son yıllarda tedavi edici özelliği olan diğer bitkiler ile karıştırılıp poşet halinde hazırlanan çayları da piyasaya çıkmaktadır. Uçucu yağda bulunan thujol zehirli bir madde olup; düşük dozlarda titreme ve halisünasyon yüksek dozlarda da saraya benzer titremeler akabinde uyuşukluk ve bitkinlik şeklinde etki ettiğinden günlük maximum doz önemli olup, genellikle enfüzyonu kullanılır.

HALK ARASINDAKİ KULLANIMI:

Halk arasında çay gibi demlenerek (enfüzyonu) boğazdaki iltihaplanmalar, yorgunluk, sinir zafiyetine karşı kullanılır. Ayrıca balve sirke ile karıştırılarak ruhi depresyonlar, şiddetli soğuk algınlıkları ve bazı kadın hastalıklarına karşı kullanılmaktadır. İshal kesici ve iştah artırıcı olarak da faydalanılmaktadır.
DROG OLARAK ÖZELLİKLERİ:
Yatıştırıcı, midevi idrar söktürücü, terletici, dinlendirici, ağız ve boğazlarda antiseptik, dezenfektan özellikleri vardır.
VERİM:
Avrupa'da yeşil-yaş herba verimi, ilk yılda 300-400 kg/da ikinci ve üçüncü yıllarda 800-1200 kg/da arasındadır. Ege bölgesinde yapılan bir denemede ilk sene 862 kg/da ikinci sene 2141 kg/da üçüncü sene, 2384 kg/da yeşil herba elde edilmiştir. Gübre verilmeksizin yapılan üretimden ise 1238 kg/da; 5 kg/da azot verilince 2333 kg/da;10kg/da azot verilince 3481 kg/da yeşil herba alınmıştır. (ilisulu -1992)
DIŞ TİCARETİ:
Doğada kendiliğinden üreyen adaçayları, toplanıp pazarlanır, alım satımı yapılır. Halen batı ve güney illerimizde en çok olmak üzere hemen hemen tüm baharatçılarda satılmaktadır. Fransa, Almanya, A.B.D ve diğer bazı ülkelerde üretimi yapılmaktadır. Günümüzde en çok doğal yetişen adaçayları tüketilmektedir.


Keten Prenses 28 Aralık 2008 13:54

Kekik Yetiştiriciliği
GİRİŞ
Kekik önemli ihraç ürünlerimizden biridir. Türkiye dünya kekik ticaretinin yaklaşık %70’ini elinde tutmaktadır.

Türkiye’de “kekik” olarak tanımlanan Lamiaceae familyasına ait pek çok aromatik bitki türü bulunmasına rağmen, özellikle uçucu yağı karvakrol ve timol içeren türler ‘‘kekik’’ olarak kabul edilmektedir. Bu türler arasında Thymus, Origanum, Satureja, Thymbra ve Coridothymus cinsleri hem yayılış olarak hem de ekonomik olarak büyük önem taşımaktadır.

Dünya ticaretinde ‘‘Oregano’’ veya ‘‘Origanum’’ adı altında Origanum türlerinden başka bazı Lippia ve Thymus türleri de bulunmaktadır. Avrupa ve Amerika’da ekonomik öneme sahip fenolik türler: Türk kekiği (Origanum onites L.) , Yunan kekiği (Origanum vulgare L. spp. viridi (Boiss)Hayak), İspanyol kekiği (Coridothymus capitatus L. Hoffmann ve Link) ve Meksika kekiği (Lippia graveolens HBK)dir. Ancak hiçbir zaman Origanum onites L. türü tek başına ihraç edilmemektedir.

Türkiye’den ihraç edilen Origanum türlerinin başında ise Origanum onites L, Origanum minutiflorum Schwrd et Davis, Origanum majorana L., Origanum syriacum var. bevanii (Holmes) Ietswaart, Origanum vulgare ssp. hirtum (Link) Iestwaart’ın geldiği belirtilmektedir. Türkiye’den ihraç edilen kekik türleri içerisinde İzmir kekiği (Origanum onites L.) en büyük paya sahiptir.

Ege ve Akdeniz Bölgesinden toplanan kekik türleri arasında Origanum onites (İzmir kekiği), Origanum majorana (beyaz kekik), Origanum minutiflorum (Sütçüler kekiği, endemik bir tür), Origanum syriacum var. bevanii, Thymbra spicata veya T. sintenisii (Zahter, Kara kekik, Sivri kekik), Satureja cuneifolia ve Coridathymus capitatus (İspanyol kekiği ) yer almaktadır.
Birçok araştırıcıya göre ‘‘Oregano’’ adı bir türden çok, tipik bir yaprak baharat aromasını nitelemede kullanılmalıdır.

1999 yılı verilerine göre Türkiye’den 16.556.474 dolar değerinde 7.639.971 kg drog kekik (2.16 dolar/kg) ve yaklaşık 606.655 dolar karşılığında 68.509 kg kekik yağı ihracatı yapılmıştır. 1990 yılında ise dünya kekik ticareti 6000 ton olup bunun yaklaşık 2500 tonu Türkiye’den sağlanmıştır. Türkiye kekik ihracatında özellikle son on yılda belirgin bir artış gözlenmiştir.

İzmir kekiğinin özellikle Akdeniz Bölgesini kapsayan geniş bir yayılma alanı vardır. Daha çok Yunanistan, Adalar ve Güney-Batı Anadolu esas yayılma alanıdır. Deniz seviyesinden 1400 m. yüksekliğe kadar doğal olarak yayılış göstermektedir.
Origanum onites L. de çok enteresan olan mevsimsel dimorfismus bulunmaktadır. Bu, bitkinin adaptasyon yeteneğinin bölge koşullarına göre değişmesi olarak tanımlanmaktadır. Örneğin; ekstrem kurak yaz dönemini geçirebilmek için iki esas yaprak tipi oluşmaktadır. Yazın kurak aylarda küçük, kısa yapraklar oluşurken, sıcak ayların dışında oluşan esas yapraklar çok daha büyüktür.

Origanum onites çok iyi bilinen bir halk ilacı olup, hem tıp alanında hem de yemeklerde baharat olarak tüketilmektedir. Kullanılan kısımları herbası, yaprakları ve uçucu yağıdır. Başlıca et yemekleri, sebze yemekleri, çeşitli sos ve salatalarda, peynirlerde ve sosis üretiminde, sindirim sistemi ve üst solunum yolu rahatsızlıklarında, hazımsızlık, iştahsızlık ve öksürüğe karşı kullanılmaktadır. Antiseptik, yatıştırıcı, gaz söktürücü, balgam söktürücü, kramp çözücü özellikleri vardır. Kozmetikte, alkollü ve alkolsüz içeceklerde kullanılır. Gıdalarda bozulmaya ve gıda zehirlenmelerine yol açan bakteriler üzerindeki antibakteriyel etkileri nedeniyle son yıllarda fazlaca aranan bir baharat bitkisidir.

Ülkemizden ihraç edilen kekiğin büyük bir kısmı doğadan toplanmaktadır. Ancak, doğadan toplama hem doğal florayı tahrip etmekte, hem de ürün istenilen kalitede olmamaktadır. Günümüzde doğal floranın korunması, standart materyal elde edilmesi için kekiğin kültüre alınması gündeme gelmiştir.

Üretimi Yapılan Çeşitler
Bugün Origanum onites L. bitkisinin ıslah edilerek geliştirilen ve tescil edilmiş iki çeşidi bulunmaktadır. Her iki çeşitte E.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü tarafından seleksiyon ıslahı yöntemi ile geliştirilmiştir. Bunlar; Ceylan-2002 ve Tayşi- 2002 çeşitleridir.

İklim ve Toprak İstekleri
İzmir kekiği Akdeniz Bölgesinde yayılış gösteren bir bitkidir. Akdeniz iklimine sahip yerlerde iyi gelişme gösterir. Sıcağı seven bir bitkidir. Fide dönemi ve ilk dikim yılı dışında soğuklara da dayanıklıdır.

Hemen her toprakta yetişmekle beraber, tınlı-killi allüvial toprakları tercih eder. Kumlu topraklar uygun değildir.

Toprak Hazırlığı
Özenli toprak işlemenin bitki gelişmesine olumlu etkisi vardır. Kekik tarımında kullanılan toprak işleme aletleri diğer bitkilerde kullanılan alet ve gereçlerden farklı değildir.

Kekik tarımı yapılacak arazideki ön bitki hasat edildikten sonra anız bozulur ve tarla sonbaharda 15 ile 20 santimetre derinlikte sürülür. İlkbaharda ise fide dikiminden önce 10-15 cm derinlikte yüzlek sürüm yapılır. Ardından, diskaro ve rotavatör gibi toprak işleme aletleri ile toprak hazırlanır.

Üretim Tekniği
İzmir kekiği hem vejetatif hem de generatif organları ile üretilebilen bir bitkidir. Bu özelliği ıslah çalışmalarında araştırıcılara geniş olanaklar sağlamaktadır.

Fide Yetiştirilmesi
Tohumlar çok küçük ve çimlenmeleri çok yavaş olduğundan direkt tarlaya ekimde bazı güçlükler bulunmaktadır. Bu nedenle pek önerilmemektedir. Tohumların önce özel hazırlanmış fideliklere ekilmesi, buradan elde edilecek fidelerin tarlaya şaşırtılması en çok uygulanan ve önerilen yöntemdir.

Fideliklerin eni 1-1.2 m, boyu gereksinime göre 10-15 m civarında, yerden yüksekliği de 15-20 cm olacak şekilde hazırlanır. Fideliğin içerisi bir ölçek yanmış ahır gübresi, bir ölçek kum ve bir ölçek toprak ile hazırlanmış harç ile doldurulur. Harç ile doldurulan fideliğin üzeri yeterli şekilde bastırılarak, pürüzsüz hale getirilir. Hazırlanan fideliğin metrekaresine 4-5 gram hesabıyla tohum ekilir. Tohumlar çok küçük olduğundan ekimde el becerisi önemlidir. Homojen bir dağılım için tohum ekimden önce kum, kül vb. maddeler ile karıştırılarak ekilebilir. Ekimden sonra tohumların üzeri 0.5-1 cm kalınlığında kapak serpilerek kapatılır. Daha sonra tekrar toprak bastırma tahtası ile bastırılır.

Sulamada çok dikkatli olunmalıdır. Suyu sulama süzgüsü ile vermeli, fideliğin her tarafının aynı oranda su almasına ve hiç bir yerinin göllenmemesine dikkat edilmelidir.

Ege koşullarında tohumluğun yastıklara en uygun ekim zamanı Kasım-Aralık aylarıdır. Tohum çimleninceye kadar fideliğe çok sık su verilir. Sulama sıklığını belirlemede tohumun bulunduğu topraklı kısmın kurumamasına dikkat edilmelidir. İlk çıkış ve fidenin gelişmesi oldukça yavaş olmaktadır. Fideliğin üzeri naylon vb. ile örtülmelidir. Güneşli zamanlarda naylon örtüleri açarak havalandırmak gerekir. Dikim zamanı yaklaştıkca havalandırma sıklaştırılır. Dikim zamanından 20-30 gün önce tamamen açılır. Fideliğin açılması ile fideler dış hava koşullarına alıştırılırlar.
Fideler 10-15 cm boya geldiğinde fidelikten sökülmeye ve tarlaya şaşırtılmaya hazırdırlar. Söküme hazır fideler tarlaya dikim günü erken saatlerde sulanır. Fidelik sulandığı için söküm rahatlıkla yapılır. Sökülen fideler demetler halinde alt ve üst kısmı nemli çuval ile örtülmüş kasa veya sepetlere konmalıdır.

Fide Dikimi
Fidelerin tarlaya dikim zamanı çok önemlidir. Dikim, ilkbaharda mümkün olduğu kadar erken yapılmalıdır. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nde yapılan araştırmalarda Ege sahilinde en uygun şaşırtma zamanı Mart ayı ile Nisan ayı başı olarak belirlenmiştir.
Tarlaya şaşırtmada geç kalındığında bitkilerin tutma oranı düşmekte, bitkilerin gelişmesi sekteye uğramakta hatta, o yıl hiç hasat yapılamamaktadır. Fidelerin tarlaya dikimi elle yada tütün dikim makinası gibi ekipmanla yapılabilir. Elle dikim; dikim kazığı, baskı veya plantuvar denilen aletlerle yapılır.
Fidenin dikileceği yer dikim kazığı ile açılır. Fidenin kökü, açılan bu yere yerleştirilir ve dikim kazığı ile bir kısım toprak fidenin kök kısmına gelecek şekilde hafifçe sıkıştırılır. Dikim öncesi fidelerin çok uzamış kökleri bağ makası ile uçtan hafifçe kısaltılabilir. Dikimde köklerin kıvrılmadan düz olarak toprağa yerleştirilmesi gerekir. Dikimden hemen sonra can suyu verilmelidir.
Fidelerin tarlaya şaşırtılmasında, bitki sıklığı mekanizasyon durumuna göre değişebilmektedir. Normal olarak 40 cm sıra arası, 15 cm sıra üzeri olacak şekilde dikim yapılmalıdır. Genellikle bitki sıklığı dekarda ortalama 14-15 bin bitki olacak şekilde uygulanabilir.

Vejetatif Üretim
İzmir kekiği vejetatif olarak da üretilen bir bitkidir. Bu şekilde üretimde bitkilerden alınan yaklaşık 10-15 cm boyundaki çelikler kullanılır. Ege sahil bölgesi için Ekim-Kasım aylarında alınan çelikler doğrudan tarlaya dikilebileceği gibi, fidelikte köklendirilerek de tarlaya şaşırtılabilir. Bu şekilde üretim ile aynı materyalin devamı sağlanmış olur. Zira İzmir kekiği yabancı döllenen bir bitkidir.

Yabancı Ot Kontrolü
Kekik üretiminde en önemli problem yabancı ot kontrolüdür. Yabancı bitkilerden arındırılmış iyi bir kekik tarlasına sahip olmak için dikim öncesi tarlayı yabancı otlardan temizlemek gerekir. Vejetasyon döneminde çıkan yabancı otları ise genel olarak mekanik yöntemle, çapalama ve elle yolma ile yok edilmelidir. İzmir kekiğinde hangi tür herbisitlerin (yabancı ot ilçalarının) kullanılabileceğine ilişkin araştırmalar henüz yeterli değildir.

Sulama
İzmir kekiği kurak koşullara dayanıklıdır. Sulama yapılmadan kurak aylarda da yaşamını devam ettirebilir. Ancak yüksek verim elde etmek için yaz aylarında sulanmalıdır. Böylece vejetasyon dönemi boyunca birden fazla biçim yapılabilir. Sulama sayısı toprak ve iklim koşullarına bağlıdır. Her biçimden sonra ve çiçeklenme döneminde sulama yapılmalıdır. Yaz aylarında haftada bir sulama yapılabilir. Sulama yöntemi; karık, damlama yada yağmurlama sulama şeklinde olabilir. Fide dikiminden sonra yağmurlama sulama iyi sonuç vermektedir.

Gübreleme
İzmir kekiğinde verim ve kaliteye gübrelerin etkilerini inceleyen ayrıntılı çalışmaya rastlanmamıştır. İzmir kekiğinin çok yıllık olması her yıl birden fazla biçim yapılması ve kaldırılan bitki aksamının çokluğu topraktan fazlaca besin maddesi kaldırdığını göstermektedir. İzmir kekiğinde azotlu gübrenin verime etkisini araştıran çalışmada, gübrenin ikinci yıldan itibaren drog herba miktarına etkili olduğu, verimi önemli derecede arttırdığı saptanmıştır. Azotlu gübre iki ya da üç defada verilmelidir. Birinci gübreyi ilkbaharda, ikinci gübre ilk hasattan sonra, üçüncü gübre ise ikinci hasattan sonra verilmelidir. Dikimde ve ikbaharda fosforlu gübre uygulaması önerilmektedir.

Hasat
İzmir kekiği çok yıllık bir bitkidir. Her yıl birkaç kez biçim yapılabilir. İlk dikim yılında fideler tarlaya erken şaşırtılmış ise bir biçim alınabilir. Daha sonra ise yılda iki yada üç kez biçim yapılabilir. Biçim zamanı kaliteli ürün için çok önemlidir. Genel olarak çiçeklenme döneminde hasat yapılmalıdır. Hasat toprak seviyesinden 5-6 cm yükseklikten olmalıdır. Dipten yapılacak hasatlar daha sonra bitki gelişimini geciktirip, verimi düşürmektedir. Hasat elle ya da biçim makinaları ile gerçekleştirilebilir.

Kurutma
Biçilen İzmir kekiği fazla su içerir. Bekletilirse kızışmalar sonucu kalite bozulur. Bu nedenle biçimden sonra hemen kurutulmalıdır. Doğal koşullardaki kurutmada özel hazırlanan kurutma alanlarına biçilen İzmir kekiği 15-20 cm kalınlıkta yayılır. Belirli aralıklarla alt üst edilerek kurutma sağlanır. Yapay kurutma ise, kurutma tesisine göre farklı olabilir. Ancak kurutmada sıcaklık 30-35 C olmalıdır. İzmir kekiği uçucu yağ içerir, 40 C yi geçen sıcaklıklar uçucu yağda büyük kayıplara yol açamaktadır.

Verim
Ege bölgesi koşullarında yapılan araştırmalarda, ortalama yeşil herba verimi 1500 kg/daa, drog herba verimi 500 kg/daa belirlenmiştir. Verim yıla, yöreye ve yetiştirme tekniğine göre farklılık göstermektedir.

Tohumluk
Kekik tarımı yapmak isteyen üretici gerekli tohumluk materyali, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümünden veya Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsünden temin edebilir.

Kullanılan Bitki Kısmıları
İzmir kekiği bitkisinin kullanılan kısmı yaprakları (Folium Origani), kurutulmuş çiçekli dalları (Herba Origani) ve uçucu yağıdır.

İçerdiği Etken Madde
İzmir kekiğinin esas maddesini uçucu yağ (% 2-6) oluşturmaktadır. Ticarette uçucu yağ oranının % 2.5’tan az olma istenmemektedir. Bileşiminde birçok madde içeren uçucu yağda ana bileşen karvakroldür. Thymol ve linalool tiplerine de rastlanabilir. Drog ticaretinde uçucu yağ oranı üzerinde durulmaktadır. Son zamanlarda bileşim de dikkate alınmaktadır.


Kekik Ürünü ve Pazarlanması
Yurt içinde tüketilen, Yurt dışına ihraç edilen kekiğin büyük bölümü Antalya, Muğla, Aydın, İzmir, Denizli, Çanakkale ve diğer illerin florasından toplanmaktadır. Son 5-6 yıldır Ege Bölgesinde kekik tarımı hızlı yayılma göstermiş, standartlara uygun ürün elde edilmeye başlanmıştır. Kekik tarımının hızla yayılması alternatif bitki olarak önem kazanmasından kaynaklanmaktadır. Kekik yurt içinde büyük ölçüde baharat olarak, az miktarda da kekik yağı veya kekik suyu şeklinde tüketilmektedir. Kekiğin büyük bölümü yurt dışına yarı yada tam işlenerek ve paketlenerek ihraç edilmektedir. İzmir’de kekik ihracatı yapan birçok firma bulunmaktadır.


Doç.Dr. Emine BAYRAM
E.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

Ege Üniversitesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi
Teknik Bülten


_Yağmur_ 5 Temmuz 2011 15:52

Kekik (Thymus, Thymbra, Origanum, Coridothymus, Satureja) Yetiştiriciliği



Kekik Yetiştiriciliği

İklim Ve Toprak İstekleri: Akdeniz bölgesine ait bir bitki olmasına rağmen soğuklara dayanabilen bir bitkidir. Toprak yönünden fazla seçici değildir. Killi taban arazilerde daha iyi gelişir.

Fidelik Hazırlığı: Kekik tohumları çok küçüktür. Bin dane ağırlığı 0,01-0,03 gr. arasındadır. Doğrudan tarlaya ekilerek üretilme imkanı yok gibidir. Bu nedenle tohumları fideliğe ekip, fide yetiştirme zorunluluğu vardır. Fidelikler tıpkı tütün fidelikleri gibi hazırlanmalıdır. Fidelik boyutları ot alma ve sulama gibi bakım işlerinin kolay yapılabilmesi için 10 x 1m. boyutlarında olmalıdır.

Ekim: İlimizde fideliklere tohum ekimi EKİM – ARALIK ayları arasında yapılmalıdır. Ekimde m2 ye 1,5 gr. tohum atılmalıdır. Fidelikler 40-50 cm. yükseklikte plastik örtü ile örtülmelidir. Fidelik toprağının tavını kaçırmayacak şekilde 2-3 günde bir sulanmalıdır. Sulama çıkışlardan sonra da devam etmelidir.

Tarlaya Dikim: Erken İlkbaharda Mart sonu, Nisan başında fideler, 8-10 cm. olunca fidelikten sökülmeli, tarlaya 45 x 15 cm. aralıkla bekletilmeden dikilmelidir. Dikim karık içine tütün veya sebzede olduğu gibi plantuvar kullanılarak yapılmalıdır. Dikimden hemen sonra can suyu verilmelidir. İyi bir kekik plantasyonu için, özellikle ilk yıl sulama, çapalama ve ot alma gibi bakım işlemlerinin aksatılmadan yapılması gerekmektedir.

İzmir kekiğinde Sonbahar dikimi de yapılabilir. Bu durumda yaz boyunca fideliklerdeki fidelerin bakımına devam edilmeli ve EKİM-KASIM aylarında tarlaya dikilmelidir. Kekik tohumdan başka yarı odunsu çeliklerle de üretilebilir. Çelikle Üretim için çeliklerin alınabileceği nüve kekik plantasyonunun bulunması gerekmektedir. Alınan 15-20 cm. boyundaki yarı odunsu çelikler hazırlanan tarlaya 45x15 cm. aralıklarla dikilmelidir.

Gübreleme: Dikimden önce dekara 6 Kg. P2O5, 6 Kg. K2O saf olarak verilebilir. Azot üzerindeki çalışmalar devam etmektedir. Denemelerde Azotun yarısı ekimden önce, yarısı birinci hasattan sonra olmak üzere 6-12 Kg./da. olarak verilmesi önerilmektedir.

Hasat: Gerek çelikle, gerekse fide ile üretimde ilk yıl tesis yılı olarak düşünüldüğü için ürün beklenmese de iyi gelişmiş bir kekik tesisinde bir biçim uygulanabilir. Kekikte en uygun biçim zamanı çiçeklenmeye başladığı dönemdedir. Hasat, bitkinin dallarını koparma şeklinde değil bıçakla keserek yapılmalıdır. Biçim yüksekliği 15 cm. civarında olmalı ve kökler zarar görmemelidir. Hasattan sonra sulama ve ot alma gibi bakım işlemleri hemen yapılmalıdır. 2. yıldan itibaren iyi gelişmiş ve sulama imkanı olan kekik plantasyonundan 2-3 biçim alınabilir. Her hasattan sonra sulama ve bakım işlemleri aksatılmadan yapılmalıdır.

Kurutma: Hasat edilen kekikler tarladan hemen toplanmalı, temiz ve gölge bir yere taşınmalı, kurutulmak üzere serilmelidir. İyi bir kurutma için serme kalınlığı 20 cm.yi geçmemelidir. Kekik dalları sık sık alt üst edilerek havalandırılmalı, kızışma ve dolayısı ile renk kararmasına meydan verilmemelidir. Uygun koşullarda kurutulmuş kekikler dövülerek yaprakları saplarından ayrılır, yapraklar çuvallanarak pazarlanıncaya kadar serin ve kuru bir yerde muhafaza edilmelidir.




Saat: 18:09

©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık