Tarikatlar/K�ltler/Mezhepler - Alevilik

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Din/�lahiyat (https://www.msxlabs.org/forum/din-ilahiyat/)

- - Tarikatlar/K�ltler/Mezhepler - Alevilik (https://www.msxlabs.org/forum/din-ilahiyat/8280-tarikatlar-kultler-mezhepler-alevilik.html)

Alevilik-Bektasilik'e bir kisa bakis

Aleviligin dogusu, Islamiyet'in ilk d�nemlerinde dek uzanir. Islam dininin peygamberi Hz. Muhammed'in hayatta iken en yakini Hz. Ali idi. Ali, Hz. Muhammed'in amcasinin oglu ve ilk M�sl�manlardandi. Islamiyet'in yayilmasi ugruna sinirsiz yararliliklari olmus, ayrica Hz. Muhammed, biricik kizi Fatma'yi da Ali ile evlendirmisti.
Hz. Muhammed, �l�m�nden sonra yerine varis olarak Ali'yi d�s�nd�g�n�, degisik yer ve zamanlarda sagliginda belirtmistir. Fakat vefatindan sonra olay, Hz. Muhammed'in d�s�nd�g� gibi gelismemistir.
Hz. Muhammed'in cenazesi hen�z kaldirilip kendine karsi son g�rev yapilmadan, Ali ve aile fertleri cenazenin defin isleri ile ugrasirken, yerine kimin halife olacagi kavgasi baslamistir.
�mer, kitleyi baski altina alarak cenazenin defnedilmesini bile beklemeden, bir oldu bitti ile Ebubekir'i halife ilan etmis ve elde kilic �n�ne geleni de biata zorlamisti.
Iste bu haksiz halife secimi, Islam icindeki ilk b�y�k ayriliga neden oldu. Ali'yi tutanlara,daha sonra tarih kitaplari Ali yanlisi, Ali taraftari anlaminda Alevi dedi.
Gelisen diger tarihsel olaylara bu haksizlik d�zelecegi yerde, iliskiler daha da gerginlesti. Yeni haksizliklara da beslenerek b�y�d�. Ebubekir'in halifeligi, �mer'in halifeligi izledi. Onu da Osman'in halifeligi takip etti. Halifelik sirasi Ali'ye geldiginde ise tarihte "Hak Olayi" olarak bilinen bir hileli secim y�ntemi ile hilafet, Muaviye'ye verildi.
Bundan sonra Islam tarihi, Emeviler ve Abbasiler Ali yanlilari arasinda gelisen bir dizi kanli olaya sahne oldu. Ali, sadece halifeligi kaybetmedi. Arkasindan hayatini da kaybetti. Onu biricik cocuklari Hasan ve H�seyin'in insanlik disi y�ntemlerle katledilmeleri izledi. Tarihe "Kerbela Olayi" olarak gecen soykirimla Hz. Muhammed'in Ali ve Fatma'dan olan t�m soyu yok edilmeye calisildi.
Iste Islamiyet, yeni kitalara ve yeni uluslara yayilirken Islam icindeki bu ayriliklar da yayildi. T�rkistan, Mezopotamya ve Anadolu, Emeviler d�neminde Islamiyet'le tanisti. Islamiyet icindeki Ali yanlisi akim, Misir'da Fatimi M�sl�manligini, Iran'da Sii M�sl�manligini, Afganistan ve Pakistan'da Ismailiye M�sl�manligini olustururken, bu akim Anadolu'da da M�sl�manligin Anadolululasmasi olan Aleviligi olusturdu. Haci Bektas Veli ise bu �zg�n olusumun sercesmesi kabul edilir.

�zg�rl�kc�-Demokratik-Sosyalist cizgi

Alevilik g�cebe kabilelere, siradan k�yl�lere, askerlere (yeniceriler) ve y�ksek dereceli, �zg�r ruhlu entelekt�ellere dayanan, tarihsel temeli nedeniyle sinifli toplumlara, s�m�r�c�l�ge ve baskici rejimlere karsi olan bir akimdir. Ama bu �gretilerin genis dagilimi Rum Selcuklular d�neminde yapildi. C�nk� o d�nem, siyasal ve sosyal kararsizlik d�nemiydi.
Alevilik-Bektasilik daha Rum-Selcuklular d�neminde �c ana �gretisi ve Ali d�s�ncesi ile gizlenmeye baslamis, Osmanli d�neminde bu giderek artmistir. Alevilik-Bektasiligin temel �gretileri S�nniler icin fazlasiyla sapik d�s�ncelerdi; fakat bu fikirler ilk Islamiyet d�neminden, peygamberin Mekke ve Medine d�nemlerinde kaynaklandigi icin pek bir sey yapilammiyordu. Ayrica Alevilik-Bektasilik, saldirilardan korunmak icin bazi "gizlenme" taktikleri de gelistirmistir.

Sifre ve Gerceklik olarak Hz. Ali'ye inanma

Bu inanc, Alevilik-Bektasiligin d�rd�nc� ana �gretisidir. "Sifre ve Gerceklik" bicimindeki tanimlamanin ikinci kelimesi Haci Bektas'tan (1248-1327), Anadolu Aleviliginin ideolojik sekillerinden gelmektedir. Alevi inancina g�re Haci Bektas, kendi d�neminin kamil insani, ikinci Hz. Ali'dir (ruh g�c� teorisi). 1517'den sonra Osmanlilar Selcuklu d�neminin bu insancil, cesur, entelekt�el ideolojisinin isini kesin olarak bitirmeye y�neldiler. Osmanli-S�nni'lik bir problem ile karsi karsiya geldi: Bektasi Yeniceriler. Bu kesim, Alevilik-Bektasiligin b�t�n�yle ortadan kaldirilmasinin �n�ndeki en b�y�k engeldi. Aleviligi imhaya y�nelik bu siyasi fakt�r�n yanisira, toplumsal planda etkili olan bir fakt�r daha vardi: Savasci bir gelenege sahip olan g�cebeligin 19. y�zyilda yavas yavas c�z�lmeye baslamasi. B�ylece Alevilik ikinci askeri dayanagini da kaybediyordu. Bir baska fakt�r de, Osmanli Imparatorlugu'nun yeni d�neminde (1517'den sonra) Alevilerin, S�nniler ve Hiristiyanlara g�re k�c�k bir azinlik olarak kalmalariydi. (alevilik, g�n�m�z T�rkiye Cumhuriyeti'nde ise y�zde 30 ile bir toplumsal kesim olusturmaktadir.)
Aleviligin merkezinde insana verilen b�y�k �nemin bulunmasi, insannin Tanri'dan da �nemli olmasi ve buna bagli olarak bir Sosyalist cizginin ortaya konulmasi Alevileri, �zellikle de Alevi gencligini, modern, "ilerici" ideolojilere acik hale getirmistir.
Alevilikte s�d�r �gretisinin, kamil insan teorisinin ve �zg�rl�kc�-demokratik-sosyalist cizginin cikis yeri olan ve bire yin inanc �zg�rl�g�n� �ng�ren bir ara �greti daha vardir.
Buna g�re her insan, bu arada k�t�ler ve tanrisizlar da Tanri'nin bir manifestosudur:
Her seyden �nce bunlar Tanri'nin basarisiz deneyleridir. Herkes Tanri ve doga bilincine kendi varmalidir. Tanri fikrini kabul etmeyen hic kimse cezalandirilmaz. Buna kara vermek Tanrinin isidir c�nk�. Buna karsilik Iran'in "Islam" devrimi, tanrisizligin cezalandirilmasi gerektigi hatta bunun bir zorunluluk oldugu tezine getirdi.
Anadolu Aleviliginde,Insan baskalarina zarar vermemek ve onlarin haklarini cignememek kosuluyla istedigi gibi davranabilir, istedigi gibi yiyip icebilir. Bunun yani sira hickimse kendi yasam tarzini bir baskasina zorla kabul ettiremez. Insanlar, birlikte yasadiklari insanlara kendi yasam tarzlarini gelistirme hakki tanimalidir. Kadin ve erkek icin kesin g�rev taniklari yoktur.Kadin ve erkek arasinda ayrim yapilamaz, bir digerini �st�n g�r�lemez.
Insan k�t�rel ve ruhsal yasantisinda kesinlikle �zg�rd�r. Bu g�r�s� ile Alevilik, bireye belirli ve degismez bir d�s�nce modeli, kurallarina uymayanlari bu d�nyada ve �b�r d�nyada cezalandiracagini vurgulayan bir toplum modeli dayatan dini g�r�slerden farklidir. Alevilik, bunun gibi, cekirdeginde sosyalist ideoji olsa da herkes icin tek bir toplumsal yasam �neren, k�lt�rel ve ruhsal yasamda "proleterce" davranmayi bekleyen modelleri de reddeder. Alevilik kimseden proleter-p�riten bir yasam tarzini benimsemesini istemez.
Aleviligin sosyalizmi k�lt�rel ve ruhsal yasamla degil, ekonommi ile ilgilidir. K�lt�rel ve ruhsal yasam konusunda �nerdigi sey kesin bir cesitliktir. Felsefi olarak Alevilik-Bektasilik bir idealizm-materyalizim bilesimidir. Idealisttir, c�nk� dogayi ve evreni Tanri'nin g�r�lebilir bir sureti olarak aciklamaktadir. Materyalisttir, c�nk� insanlarin y�kselisini, insanlarin gelismesini cevreye dayandirmaktadir. Daha �nce de g�rd�g�m�z gibi cevher potansiyel olarak, bir tanri m�dahalesine ihtiyac duymaksizin mineral, bitkisel, hayvansal ve insansal, ruhsal sekiller gelistirme g�c�n� icinde barindirmaktadir.

KISACA Alev�l�k
Aleviler ve Alevilik:
Aleviler �zelikle T�rkiye ve az miktarda kom�u �lkelerde ya�ayan inan�sal bir topluluktur. Yakla��k 20 milyonluk bir n�fusla, T�rk, K�rt, Zaza ve di�er halklardan olu�an Aleviler T�rkiye n�fusunun ��te birini olu�turmaktad�r. Danimarka’da yasayan T�rkiyeli g��menlerin de yakla��k 1/3 Alevidir. Aleviler, inan�, ya�am �ekli ve k�lt�rleriyle, T�rkiye n�fusunun di�er kesiminden �nemli oranda farkl�d�rlar.

Alevilik Nedir?
Alevilik inan�, k�lt�r ve toplumsal ya�am� kapsayan, 3 boyutlu bir ��reti, bir�ok inanc�n kayna�mas�ndan olu�an kendine �zg� bir inan�t�r. Aleviler ��reti ve inan�lar�n� Hak-Muhammed-Ali, H�nkar Bekta� Veli kamili insanl�k yolu, k�saca ‘YOL’ olarak tan�mlarlar.
Alevi-Bekta�i inanc�n temel ilke ve ikrarnamasi: Eline Diline Beline (EDEBe) sahip olmakt�r.

Alevilikte tanr� inanc�;
Aleviler insan ve do�an�n uzaydaki t�m varl�klar�n birli�ine, (Vahdeti-Mevcut = varl��n birli�i) ayn� kaynaktan olu�tu�u d��ncesine ve tanr�n�n (Allah’�n) bunlar�n toplam� oldu�una ve tanr�n�n, alemde en m�kemmel varl�k olan insan�n �z�nde oldu�una inan�rlar.

Alevi ��retisinden baz� deyimler:
Her ne arar isen kendinde ara. - Benim Kabem insand�r. - Okunacak en b�y�k kitap insand�r. - �limden gidilmeyen yolun sonu karanl�kt�r. - Bilim bizim yolumuzdur. Sevgi bizim dinimizidir, ba�ka dine inanmay�z. - Kendine yap�lmas�n� istemedi�ini ba�kas�na yapma. - Enel-Hak (ger�ek, tanr� benim)Bu deyimlerden de anla��laca�� zere, Alevi ��retisinde (inanc�nda) insan, bilim ve sevginin �ok �nemli bir yeri vard�r.

Alevili�in k�lt�rel boyutu:
M�zik, dans (semah) deyi�/�iir ve her t�rl� sanat� kapsar. Alevilerde �zelikle deyi� ve semah duygu ve d��nceleri yaymak dile getirmek i�in bir ara� olarak kullan�l�r, ayn� zamanda bir t�r ibadettir. Alevili�in Danimarkal�lar�nda bildi�i ‘dansende -dervisher’ (dans eden dervi�ler) ve sufizmle (tasarrufla da) yak�n ili�kisi vard�r.

Alevili�in toplumsal boyutu:
Alevi toplumunda, zor yoktur, her �ey, g�n�ll�l�k (r�za) �zerine kurulmu�tur. Alevilerin toplumsal �topyas�, �zledi�i toplumsal d�zen: Yarin yana��ndan gayri her �eyin payla��ld��, insanlar� ezmeden ezilmeden mutlu ya�ad��bir t�r sosyalist bir d�zendir.

Alevi ��retisi.
Do�ada oldu�u gibi, her �eyin de�i�ti�i ilkesinden hareket eder. Kurallar, s�n�rlar ve yasaklar topluluk taraf�ndan konulur ve kald�r�labilir. Alevi toplumunda 72 millete bir bak�l�r, toplumda herkes (�rk, milliyet, cinsiyet (kad�n-erkek), e�it, ayn� hak ve sorumluluklara sahip olmal�d�r.. Aleviler t�m dinlerin temel/�z buyruklar�na sayg� duyarlar. Irk��l��n, milliyet�ili�in, fanatikli�in Alevi d�nya g�r��nde (felsefesinde) yeri yoktur.

Alevili�in tarihi.
M. sonra 800-1100 y�llar�nda Orta Asyada g��ebe halinde yasayan T�rkler Ortado�u ve Anadolu’ya gelirken ‘bavullar�nda’ kendi inan�lar� (�amanizm) d��nda Budizm ve di�er inan�lardan da bir �eyler getirmi�lerdir. Anadolu’da bu inan�lar, eski �ran, K�rt inan�lar� (Zerd��t vs.) Ve ayr�ca, Yahudililik, H�ristiyanl�k, �slam ve eski Yunan do�a felsefesinden unsurlarla kar��m�� ve daha sonralar� (Bat�nilik, K�z�lba�l�k, Bekta�ilik) ve sonu�ta Alevilik olarak ortaya ��km��t�r.
Alevilik: Anadolu’da yasayan �e�itli halk ve k�lt�rlerden olu�mu� ve o tarihte var olan hakim din ve toplumsal d�zene kar�� bir muhalefet hareketi olarak ortaya ��km�� ve geli�mi�tir.

‘ALEV�’ kelimesi:
Alevi kelimesinin �e�itli sembolik anlamlar� vard�r: Felsef� anlamda alevi kelimesi; her �eyin ‘alevi’ �z kayna��, ‘nur’ kutsal yarat�c� g�ce ba�lan�r. Do�ada her �eyi hareket ettiren enerji ve canl�larda yasam g�c� olarak kabul edilen a�k/sevgiye ba�lan�r. Di�er inan�sal ve toplumsal y�n�yle de; �slam peygamberi Muhammed’in amca o�lu ve damad� Hz. Ali’ye ba�lan�r.�slam’�n o zaman ki Arap toplumunda ki hakim g��lere kar�� bir devrim olarak ortaya ��kmas�nda b�y�k eme�i ge�en fakat, �slam dini iktidar olduktan sonra ailece, (Eehli-Beyt olarak) haksizlik ve zulme maruz kal�p katledilen Hz. Ali ve yanda�lar�na sevgi ve d��ncesine ba�l�l�� simgeler.

Alevilik ve �slam
Aleviler b�t�n dinlerin oldu�u gibi, �slam’�nda temel/�z buyru�una inan�r/sayg� duyarlar, fakat oru�, namaz, ha� vb. gibi ibadet ve bir�ok y�zeysel kural ve Kuran yorumlar�na uymazlar. Ayr�ca Alevili�in temel inan� ve ibadet kurumu olan CEM ve cemde olan hi� bir uygulama bilinen islam kurallar� i�inde yoktur..

Alevilik ��retisi (4 Kap� - 40 Makam):
1200 y�llar�nda ya�am�� ve Alevilerce Pir kabul edilen “H�nkar Bekta� Veli” taraf�ndan kurulmu�tur. HBV’nin ��retisi, 4 kap�-40 Makam �zerine kurulmu�tur. S�rayla �eriat, Tarikat, Marifet, Hakikat, olarak isimlendirilen 4 Kap�, yine s�rayla; Yasa - yol - eylem - Hakikat anlam�ndad�r. Ve H�nkar Veli, bu 4 kap�y�, uzayda bulunan ve her zaman hareket hainde olan 4 ana maddeye hava, ate� (enerji) su, topra�a ve bunlar� da CANa ba�lamaktad�r. Buna 5 unsur denir. H�nkar ‘Bekta�’ ismi de bu be� unsur (be�-ta�) tan gelir. Burada hareket ettirici g�� ate�/enerjidir. ‘Her �eyin bir y�z�, bin �z� vard�r’ �nemli olan bu �zleri bilmek ��renmektir.

40 Makam:
�lk makam� iman (inanmakt�r): HBV: ‘�nanmak ak�l, mant�k, bilim �zeredir, akla mant��a s��ana kalbinden sahip ��k’ ve ‘�limden gidilmeyen yolun sonu karanl�kt�r’ diyor. K�rk�nc� son makam ise: Kamili-insan, Enel-Hak olmak (Kendini tanr� yerine koyabilecek, bilgi ve olgunlu�a ula�ma) makam�d�r. K�saca insan, bilim ve sevgi yolundan 4 kap�-40 makamdan ge�erek (tanr�ya) tanr�sal bir olgunlu�a ula�abilir.

Aleviler tarih boyu ezilmi�ler:
Aleviler tarih boyu, hakim g��lerin bask� s�m�r� sistemlerine kar�� (inan�sal, k�lt�rel ve politik) y�nden muhalefet olmu�lard�r. Aleviler inan�lar� y�z�nden, y�zy�llarca iktidarlar, cahil kitleler ve fanatik dinciler taraf�ndan bask� alt�nda tutulmu�, katliamlara maruz kalm��t�r. Buna kar�� Aleviler �rne�in Osmanl�lar d�neminde 200"�n �zerinde halk ayaklanmas�na �nc�l�k etmi�tir. Alevilere ve ayd�n l�ik insanlara y�nelik bu iktidar destekli, fanatik-dinci sald�r�lar�n en son �rneklerinden biri 2 Temmuz 1993"te Sivas’ta olmu�tur. Pir Sultan’� anma �enlikleri alt�nda yap�lan etkinliklere kat�lan 33 ayd�n, sanat�� ve semah�� gen�, g�venlik g��lerinin g�z yummas� nedeniyle, cahil fanatik kitlelerce kald�klar� Mad�mak Otelinde, yak�larak katledilmi�tir. Y�zlerce yaral� aras�nda, uluslararas� alanda tan�nm��, yazar Aziz Nesil’de vard�.

Alevilikte Semah ve Cem;
Semah Alevilerin geleneksel ‘dans�d�r’, bir �e�it ibadet bi�imidir. Semah kelimesi; g�ky�z�/uzay ve m�zik ve s�zle ��renme anlam�na gelir. Ayr�ca evrende ki her �eyin hareket etti�ini, bir d�n��mden ge�ti�ini sembolize eder. Semahta insan duygusal bir d�nyada uzay�/alemi dolan�p, arad��n� yine kendinde bulmas� sergilenir. Semah normal olarak Alevilerin CEM dedikleri �zel toplant�lar�nda d�n�l�r.

Alevilikte CEM:
CEM ‘birlik’ demektir. Burada ki birlik hem insanin kendini bilmesi, toplumsal dayan��ma, alemdeki varl�klar�n birli�ini kapsar. Cem, derneklerde yap�lan genel kurullara benzetilebilir. Cem’de t�m �yeler kendilerini g�rg�ye/ toplum i�inde sorguya (dara) �ektirirler. Bu y�n�yle Cem, bir t�r halk mahkemesidir.
Alevilerin ki�isel sabit, belirli, yer ve zamanda yap�lan ibadet �ekilleri yoktur. �nemli olan her an (ibadetli) iyi insan olmaya �al��makt�r.
Alevili�in en �nemli kurumlar�n�n ve ibadetlerinin bas�nda Cem gelir ve topluluk istedi�i zaman, uygun herhangi bir yerde yap�labilir.

Cem in kayna�� �slam �ncesi eski T�rk ve Iran inan� ve k�lt�rlerinin �slam la birle�tirildi�i KIRKLAR MECL�S� (CEMi) inanc�na dayan�r.. 19 Kad�n, 21 erke�in ve Hz. Ali’nin de oldu�u bu Ceme/meclise, Hz. Muhammed Peygamber olarak de�il, Had�m�l-fukara, fakirlerin hizmet�isi olarak girebilmi�tir.. Hizmet Alevilikte en �nemli unsurlardan biridir, yola hizmet i�in girilir, halka hizmet, hakka hizmet olarak kabul edilir..
Bir ka� �e�it Cem vard�r. Fakat hepsinin g�ndeminde, 12 hizmet vard�r. 12 hizmetin; sosyal, k�lt�rel, politik, ahl�ksal, pratik ve inan�sal anlamlar� vard�r. Cem’de kad�n erkek, ya�l�, �ocuk e�it say�l�r, herkes birbirine CAN veya bac� karde� diye hitap eder. Cem’de 12 hizmetten birisi de semaht�r.

Alevilikte Semah ve sembolik anlamlar�:
* Semah normalde Cem’de d�n�l�r (d�nmek hi�bir �eyin durmad��n� �lmedi�ini hareket edip de�i�ti�ini sembolize der. * Semah, Cem d��nda ayr�ca; toplumsal i�eri�i olan toplant�larda ve tan�tmak amac� i�in d�n�lebilir. Ba�ka yerlerde d��n, e�lencelerde vs. kurallar�na uyulamayaca�� i�in, semah d�n�lmesi uygun g�r�lmez.
* Y�z�n �zerinde semah �e�idi vard�r, hepsi i�in ge�erli olan, a��r tempoyla baslar, h�zlan�r ve yava�layarak durur. Duygular�n/ruhun u�u� ve geri d�n�s�n� sembolize eder.
* Cemde ve Semah d�n�l�rken normalde ��ra�/mum yak�l�r. Bu ��k, b�t�n alemi hareket ettiren/yaratan il�h� NUR olarak kabul edilir. Ayr�ca alevi/enerjiyi, bilim ve sevgiyi-a�k� sembolize eder.
* Semahta kad�n ve erkek �artt�r, bununda birlik, e�itlik, yarad�l��, sevgi, kar��tlar�n birli�i gibi �ok derin anlamlar� vard�r.
* Semah yal�n ayak d�n�l�r, duygular d�nyas�nda u�ulsa da ger�e�e, do�aya/topra�a ba�l�l�� sembolize eder. (Oku; benim sad�k y�rim kara toprakt�r. A.Veysel)
* Semah g�nl�k, fakat temiz elbiseyle d�n�lebilir, baz� semahlar d��nda (�ryan semah�) �zel elbise gerekmez. Genelde bele, kendini kontrol etmeyi (Eline Diline Beline sahip olmay�) ve sevdi�ine (yola) ba�l�l�� sembolize eden bir ku�ak (kemerbest) ba�lan�r.
* Baz� semahlarda avu�lar yer ve g�ky�z�ne d�nd�r�l�r, yerle g�k aras�nda (1. kap� hava ve 4 kap� toprak / tanr� ve insan) aras�nda ba� kurulur.
* G�zler genellikle el/avu� i�ine bakar, bu da aynada kendini (insanda tanr�y�) g�rmeyi, sembolize eder. (Aynay� tuttum y�z�me Ali g�r�nd� g�z�me. Nazar eyledim �z�me Ali g�r�nd� g�z�me)
* Semahta kalbe, (d��e) g�t�r�len eller, Alevilerin bir t�r selam�d�r. ��ten ve kalpten sevgi ve yola ba�l�l�� sembolize eder.
* Baz� semahlarda eller dairenin d��ndan i�ine uzat�l�r. Bu Haktan, hakk�yla, hel�l al�p, halkla ‘yarin yana��ndan gayrisini payla�may�’ sembolize eder.
* Baz� semahlardaki fig�rlerde do�adaki canl� varl�klar�n (hayvanlar�n, bitkilerin) �zeliklerini, emek, sevgi, birlik vbg. �e�itli konular� sembolize eder.

Alevilik insanl�k yoludur.

On Iki Imam

D�vaz Imam, D�vazde Imam da denir. Hazreti Ali'yle sonradan onun soyundan gelen On Bir Imam, On Iki Imam adini alir. Alevi edebiyatinda bu On iki Imamdan s�z eden bir t�r dogmustur. Bu konuda nefeslere << D�vaz Imam >> denir. Din ve devlet baskanligi yani Imamlik, Alevilikle siki sikiya ilgilidir. Birinci Imam'dan sonuncu Imam Mehdi'ye gelinceye dek �c y�z elli yila yakin bir zaman gecmistir. Bu Imamlik isinden dolayi bircok tarihsel olaylar olmus, bircok kavgalar cikmis, yeni tarikatlar ya da mezhepler dogmustur. B�y�k ayriliklara yol acmistir. Cok kisa olarak onlarin yasantisini vermeye calisacagim.. Birinci Imam Hazreti Ali, daha �nce yukarida verildigi icin Imam Hasan'dan baslayacagim

Imam Hasan:
Hz. Ali den sonra gelen Ikinci Imamdir. Hazreti Ali'nin b�y�k ogludur. Hicretin ikinci ya da �c�nc� yilinda dogdu (625). Hazreti Muhammed adini << Hasan >> koymustur. K�nyesi << ebu Muhammed >> olup lakaplari << Taki >>, << Zeki >> ve <> dir. << Hasan'�l – M�cteba >> da denir. Anasi, Hazreti Muhammed'in kizi Fatima Hatun'dur. Halk arasinda Fatma ya da Fatma Ana diye anilir ve cok sevilir. Imam Hasan, her bakimdan �st�n bir kisiydi. Hz. Ali'nin �l�m�nden sonra Imam olmus, halk da kendisine uymustu. O sirada Sam Valisi'yken devlet baskanligini t�rl� oyunlarla elde etmis olan Muaviye'ye mektuplar yazarak yola getirmeye calismissa da, basaramamisti. Adamlarinin hiyaneti y�z�nden Halifeligi ona birakmak zorunda kaldi. Medine'de hic bir seye karismadan yasadigi sirada Muaviye tarafindan karisina zehirlettirildi. �l�m�: 669

Imam H�seyin:
�c�nc� Imamdir. Dogumu: 626. Babasi Hazreti Ali, anasi Fatma'dir. Adini Hazreti Muhammed koymustur. K�nyesi << ebuAbdullah >>, lakaplari << el-Sehit >>, << el-Sibt >>,<< Zeki >> ve << M�barek >> tir. Bes erkek, �c kiz cocugu olmustur. Bunlardan tarihe ve edebiyata gecen << Zeynel' Abidin >> ile << Zeynep >> tir. Hazreti H�seyin, Kerbela'da sehit edilmistir. ( Kerbela ya bakiniz ) T�rbesi Kerbela'dadir. �l�m� 680 tarihindedir. Hasan ile H�seyin, Hazreti Muhammed'in cok sevdigi iki torunudur.

Imam Zeynel' Abidin:
D�rd�nc� Imamdir. Hazreti H�seyin'in ogludur. Anasi Sehribanu'dur. Dogumu: 659. K�nyeleri << ebu Muhammed >>, << Ebul Hasan >>. �nl� lakabi << Zeynel' Abidin >> dir. Cok bilgili, cok iyi huylu, sabiirli ve �st�n bir insandi. Kendisine k�t�l�k edenlere bile iyilik ederdi. Zeynel' Abidin, Kerbela faciasinda bulunmus, hastaligi y�z�nden, babasi H�seyin savasa girmesine izin vermemisti. Kerbela'dan K�fe'ye, oradan da Sam'a g�t�r�ld�. Zencire vurulmus olarak Yezid'in �n�ne cikarildi. Serbest birakildi, Medineye d�nd�. �l�nceye dek orada kaldi. �l�m� 719.

Imam Bakir:
Besinci Imam olup babasi Zeynel' Abidin'dir. Medine'de, 677 tarihinde dogmustur. K�nyesi << ebu Cafer >> dir. En yaygin lakabi << Baki >> dir. �l�m�: 733. B�yk bir bilgin ve cok c�mert bir insandi.

Imam Cafer Sadik:
Altinci Imam olup babasi Imam Bakir'dir. Dogumu: 699. K�nyesi << ebu Abdullah >>; en yaygin lakabi << Sadik >>'tir. Cok bilgili ve iyi ahlakliydi. Onun zamaninda Emevi Devleti yikildi, yerine, Bagdat'ta Abbasogullari Devleti kuruldu. Cafer Sadik, hic bir siyasal olaya karismadi. 765'te Medine'de �ld�. Bektasi ve Alevilerin tarikat kurallarini �greten ve adina << Buyruk >> denilen bir kitablari vardir ki, Cafer Sadik'a mal edilir. Kendisi mezhep kurmadigi halde, �l�m�nden sonra taraftarlari, onun s�zlerine ve eserlerine dayanarak Caferi Mezhebini kurdular. Anadolu Bektasi ve Alevileri mezhep olarak Caferi'dir.

Imam Musa Kazim:
Yedinci Imamdir. Imam Cafer'in ogludur. 745'te dogdu. Yaygin olan k�nyesi << Ebul Hasan >> dir. �nl� lakabi << Kazim >> dir. Abbasi h�k�mdari Mehdi, Musa Kazim'i Bagdad'a getirtti, zindana attirdi. Bir s�re sonra Medine'ye g�nderdi. Harun k�m�mdar olunca kendisini Bagdad'a getirterek sehit etti ( 799 ).

Imam Riza:
Sekizinci Imamdir. Babasi Imam Musa Kazim'dir. Dogumu: 770'tir. K�nyesi << Ebul Hasan >>; �nl� lakabi << Riza >> dir. Medine'de dogdu. Abbasogullarindan Memun tarafindan zehirlendi. Mezari Horasan'da Tus kenti yakinlarinda bir k�ydedir. Cok bilgili ve tedbirliydi.

Imam Muhammed Taki:
Dokuzuncu Imamdir. Medine'de dogdu ( 811 ). Imam Riza'nin ogludur. K�nyesi << ebu Cafer >> ve << Taki >> dir. 835'te Bagdat'ta �ld�. Zehirlendigi s�ylenir. Dedesi Musa Kazim'in yanina g�m�ld�.

Imam Naki:
Onuncu Imamdir. 829'da Medine'de dogdu. K�nyesi > Ebu Hasan >>, lakabi << Askeri >> dir: << Ali'�l Hadi >>, << Naki >>, << Hadi >> de denir. Semira'da ( Bagdat ) �ld� ( 868 ). Orada yatmaktadir. Abbasoglu Mutemed tarafindan sehit edildigine inanilir.

Imam Hasan el - Askeri:
On birinci Imamdir. 846'da dogdu. Babasi onuncu imam Naki'dir. Anasi Susen Hatun'dur. K�nyesi << ebu Muhammed >>, lakabi << Askeri >> dir. << Hadi >> ve << Samit >> de denir. 874'de Samira'da �ld�. Babasinin yanina g�m�lm�st�r.

Imam Mehdi:
On ikinci ve sonuncu Imamdir. Babasi Imam Askeri, anasi Nercis Hatun'dur. K�nyesi << Ebul Kasim Muhammed el - Mehdi >>, lakaplari << Mehdi >> ve << Sahib Zaman >> dir. Babasinin �l�m�nden sonra halktan gizlenmisti. Bu ilk gizlenise Gaybet-i Sugra ( k�c�k gizlenis) denir. Bu gizlenis sirasinda �mmetine elcilik yapan ebu Hasan Ali �l�nce, Gaybet-I K�bra ( b�y�k gizlenis ) baslamistir. Mehdi'nin ne oldugu, son gizlenisten sonra anlasilamadi. Muhammed Peygamberin bir g�n ortaya cikacagini haber verdigi Mehdi'nin, bu Imam olduguna inanilir. Sikisik zamanlarda isleri yoluna koyacak diye gelmesi beklenir. Nefeslerde Mehdi'ye cok yer verilir. Cok zaman << Sahib Zaman >> diye anilir. Bunun kimi zaman Iran Sahlari olacagi ya da baska birisi g�r�n�s�nde gelecegi inanci vardir.

Kavram Olarak Alevi kelimesi ne anlama geliyor?

Alevi kelimesi Hz. Ali taraftar�, Hz. Ali yanl�s� anlam�na geliyor. �slamiyet i�erisinde Hz. Ali�yi sevenlere Alevi denilmektedir.

Alevi kavram�n�n olu�um tarihi Hz. Ali`nin ya�ad�� d�nemde baslar. Hz. Ali daha yasarken bile Ali taraftar� Alevi diye bilinen ki�iler vard�. Yani Alevi kavram�n� dolay�s�yla Alevili�i ba�ka y�nlere �ekme gayreti i�erisinde olanlar Alevi kavram�n� ya Hz. Ali`den �ok �nceki bir d�neme ya da Hz. Ali`den �ok sonraki bir d�neme ait oldu�unu s�yl�yorlar. Bu her iki iddia da yanl��t�r. Do�rusu; Alevi kavram� daha Hz. Ali hayattayken olu�mu�tu. Fakat o zamanlar �ok dar bir cevre i�in kullan�l�yordu. Ancak tarihsel s�re�te Hz. Ali taraftarlar� �o�ald� ve b�ylece Alevi kavram� genelle�ti.

Alev�l�k’te K�rvel�k �krari

Biz konunun Alevilik’teki anlam ve �nemini, nas�l uygulan�p ya�at�ld��n� ele alaca��z.
�slam dinindeki anlam� ve yorumu da, elbetteki toplumsal ko�ullar ve ya�am bi�iminin etkisinde �ekillenmi�, kabileler aras� dostluk ve bar��n s�rekli k�l�nmas�nda rol oynam��, kar��l�kl� dayan��ma ve sayg�n�n sa�lanmas�nda kirvelikten de yararlan�lm��t�r. Alevilik konuya fazlas�yla �nem vermi�, kirveli�i geli�tirip belirleyici kriterlerden biri haline getirmi�, zengin motiflerle s�sleyip zenginle�tirmi�tir.

Alevi Toplumunda Kirvelik
Alevi toplumundaki kirvelik ve s�nnet yakla��m�n�, inan�, biyoloji ve sosyolojik a��lardan de�erlendirmek do�ru olur.
Aleviler, kirvelik ve s�nnet olgusunu, S�nni �slam �eriat�ndan olduk�a farkl� bir bi�imde alg�larlar. Kirvelik birbirini seven ve bunu nesilden nesile ikrar ba�� olarak s�rd�receklerinden emin olup kanaat getirilen ki�i ve aileler aras�nda ger�ekle�ir. Yani taraflar�n g�n�l ve r�zalar�yla kirve olunur. Bununla birlikte aile ya da kabileler aras�ndaki d��manl�klara son vermek, bar�� ve dostlu�u s�rekli k�lmak amac�yla da kirvelik tesis edilir. Taraflar uzla�t�r�l�p, kirvelik ba��yla birbirine ba�land�ktan sonra, d��manl�k ve kan davalar� son bulur. Bu yan�yla bar�� akt�n�n kutsal bir g�vencesi rol�ne de sahiptir.
Ama� hatay� asgariye indirgemek, toplumsal ya�amda birlikteli�in, dostlu�un, karde�li�in devam�n� sa�lamakt�r. Kirvelik, bu amaca y�nelik manevi ba� ve kutsal t�relerden biri olarak kar��m�za ��kar.
T�m bunlar dikkate al�nd��nda Alevi toplumunda kirve olan ki�iler ve aileler aras�nda evlilik kesinlikle s�z konusu olmaz. Kirvelik de, Musahiplik ikrar� oran�nda kutsal ve mukaddestir. Hz. Muhammed Mustafa’ya ve Oniki �mamlar’a duyulan sevgi ve sayg�yla b�t�nle�tirilerek akt edilerek �m�r boyu ve ku�aktan ku�a�a devam eder.
�nan�sal manadaysa, Hak-Muhammed-Ali ��lemesini teyid ederek Hakk’�n birli�ini onaylamak, Ehl-i Beyt soy gelene�ine ba�l�l�� ifade ederek toplumsal bar�� ya�ama d�n��t�rmektir.
Kirvelik akti s�ras�nda, ki�iler veya aileler, kendi aralar�nda, Oniki �mamlar’� ifade amac�yla birbirlerine Oniki Kuru� vermi� say�l�rlar. B�ylece ikrar verilmi�, g�lbenk al�narak ikrar kap�s�ndan i�eriye ad�m atm��lard�r. Art�k her iki ailede kar��l�kl� sevgi, sayg� ve dayan��ma duygu ve y�k�ml�l�kleri s�rekli olarak yerine getirilmeye �al��l�r.

S�nnet Erk�n�:
�ocu�unu s�nnet edecek aile en az bir veya iki hafta �nceden lokmas�n� da yan�na alarak �ocu�uyla birlikte kirvesini ziyaret eder. “S�nnet erk�n�”n�n yap�laca�� g�n� ve ko�ular� birlikte kararla�t�r�rlar. Kirve; olanaklar� �l��s�nde bir tak�m hediyelerle birlikte, s�nnet erk�n�n�n yap�laca�� g�n ya da bir s�re �nce kirvesinin evine gider. �ocu�unu s�nnet edecek olan aile kendi yak�nlar�n�, dostlar�n�, konu kom�unu da davet eder.
K�s ve darg�n oldu�u kom�ular�yla bar��mas�, onlar�n da g�nl�n� yaparak, Muhammed hon�as�nda (sofras�nda) bulunmalar�n� sa�lamas� gerekmektedir. A��k�a g�r�lece�i gibi, kirvelik, Aleviler’de, bar��n sa�lanmas�nda �nemli kurumlardan biri olarak varl��n� s�rd�re gelmektedir. S�nnet i�lemi yap�lmadan �nce erk�n yerine getirilir. Kurbanlar kesilir, Muhammet Hon�as� kurulur. Hon�an�n �zerine bir sini, i�erisine kullan�lmam�� bir havlu ve bir kal�p sabun konulur.
Aile e�er �ocu�una her hangi bir yat�r�, H�z�r, D�zg�n Baba gibi kutsal ad ve mek�nlar� kirve tutmu�sa, mek�nlardan getirilmi� olan teberrik de Muhammed sofras�n�n �zerine konulur. Gerekti�inde bir de vekil tayin edilerek s�nnet i�lemi yerine getirilir.
Erk�n esnas�nda, haz�r bulunan cemaat aya�a kalkar. Hon�an�n ba� taraf�nda Dede veya erk�n� yerine getirecek olan ki�i yerini al�r. Kirve, s�nnet edilecek �ocuk, anne ve babas�, ailenin di�er bireyleri s�ras�yla dedenin kar��s�nda saf tutarlar. Dede, kirvelik ve s�nnet konusunda k�sa bir bilgi sunduktan sonra, “ger�e�e h�” deyip, cemaati edeperk�na davet ederek, erk�n� ba�lat�r.

Erk�n� ba�lama g�lbengi:
Bism-i �ah, Allah Allah!
Adem Ata geldi d�nyaya oldu z�rriyet,
�brahim Peygamber’den kald� bu �det,
Hakk’a kul olduk, Muhammed Mustafa’ya �mmet,
Hem farzd�r, hem s�nnet,
Muhammed-Ali’ye verelim selavat,
Allah�mmesali ala Seyyidina Muhammed
Ve ala Ali Seyyidina Muhammed!

D�nya kuruldu pazartesi,
Hakk’a kul olana indi Muhammed Mustafa,
Ol Oniki �mam ikrar hon�as�,
Muhammed Ali’ye ikrar verdik olduk Ehl-i Beyt bendesi,
Yolumuz erk�n�m�z sana ba�l� ya H�seyin-i De�t-i Kerbel�,
Sen kabul eyle ikrar�m�z�, Hakk’a niyaz�m�z�!

Hak la illahe illalah
Muhammed’en Resullullah, Aliy-�n veliyullah,
Ehl-i Beyt-i Keremullah, Ademi Seyfullah
Nur-i Naciyullah, �brahim-i Halilullah, �sa-i Ruhullah, y�z� suyu h�rmetine!
Erenlerin, velilerin, nebilerin, m�r�id-i k�millerin, pir-i paklar�n y�z� suyu h�rmetine,
�u an yerine getirdi�imiz Oniki �mamlar ikrar erk�n�n� huzur-u makam�nda kabul ve makbul eyle y� Rabbim!
Ali-el Murtaza’n�n ilm-i irfan�ndan, Hasan-ul M��teba’n�n kemaletinden, �ah �ehid-i Kerbela �mam H�seyin’in yol ve erk�n�ndan bizleri ay�rma, mahrum etme y� Rabbim!
Mansur’un d�r�ndan, M�r�id-i k�milin didar�ndan, bizleri mahrum eyleme y� Rabbim!
Sana g�n�l verenleri, birli�ini kabul edenleri, yol ve erk�n�nda talip olanlar� ikrar�ndan mahrum eyleme ve ikrar�ndan d�nene lanet eyle y� Rabbim!.
�krar�ndan d�nenin sel�m�n�, kel�m�n�, lokmas�n�, Ehl-i Beyt’e bende olan cana nasip eyleme y� Rabb’�l-alemin!
Yolumuzu yolsuza, pirsize, ikrars�za, ars�za d��rme!

Muhammed Mustafa ol �ah-� Merd�n
Ali el-Murtaza sana s��nd�m
Haticet’�l- K�bra, Fatimet’�l-Zehra, Hasan’�l-M��teba
H�seyin-i Kerbel� sana s��nd�m!

�mam Zeynel ile Muhammed Bak�r
�krar meydan�na geldik �ok ��k�r
Caferi Sad�k’a erdik �ok ��k�r
K�z�m Musa-R�za sana s��nd�m!

Muhammed T�ki’ye verdim salavat
Ali �l -N�ki’den istedim himmet
Hasan’�l-Askeri eleman m�rvet
Mehdi Sahib-i Zaman sana s��nd�m!

On D�rt Masum-u Pak G�ruhu Naci
Onyedi Kemerbest derdim ilac�
H�nk�r-� Evliya serimin tac�
H�nk�r Bekta� Veli sana s��nd�m!

Virdi Dervi� senin kulun kurban�n
Yar�n arasatta ulu divan�n
Senin m�minlere �oktur ihsan�n
H�seyin-i Kerbela sana s��nd�m!

Dil bizden, nefes �ah �ehid-i Kerbela �mam H�seyin’den ola!
Ger�ek erenler demine h� m�mine y� Ali!

G�lbengin bitimiyle ba�ta kirve, s�net olacak kirvesiyle birlikte diz �st�ne gelip hon�ay� niyaz ederek, g�nl�nden ge�en bir Hak lokmas�’n� tepsiye atarak, tekrar niyaz edip geri �ekilir. Ard�ndan �ocu�un annesi, babas� ve daha sonra orada bulunan cemaat hon�ay� niyaz edip lokmas�n� att�ktan sonra niyazlar�n� yenileyip geri �ekilirler..
S�ra bizzat s�nnetin yap�lmas�na gelmi�tir. S�nneti yapan ki�i ya da s�nnet�i, kirve, kirveler elerini y�kamak �zere, ellerini �st �ste gelecek �ekilde y�kamaya ba�larlar. Y�kama i�lemi �� kez „Y� Hak, y� Muhammed y� Ali” denip tekrarlan�r. Bu i�lemin anlam�, s�nnet olacak �ocuktan akan kan�n, aileler aras�nda olu�an ikrar ba��n�n kutsanmas�d�r. S�nnet i�lemi bitikten sonra kirvenin orada kalmas� art�k uygun g�r�lmez. Ancak kirve bir zaman sonra kirvesi olan �ocu�un tekrar ziyaretine gider.
Sosyal boyutlar�yla kirvelik kurumu, Alevi toplumu a��s�ndan dayan��man�n, bar��n, dostlu�un, birlikte hareket etmenin ba�l�ca kaynaklar�ndand�r. Bu, bir�ok temel kurum ve de�erlerden, vas�f ve kriterlerden sadece bir tanesidir.
Biyolojik ve t�bbi anlamda s�nnetin, insan sa�l�� bak�m�ndan da yararl� oldu�u bilinmektedir .....

Semah Nedir?

Semahlar

Tasavvuf ehlinin, m�zik aletleri de �al�narak s�ylenen ne�idelere uyup vecde gel melerine, raks etmelerine, d�nmelerine denir. �slam Ansiklopedisi’ne g�re ise; asl�nda “sem” k�k�nden, “sam” veya “sim” gibi bir mastar olup, “i�itmek, duymak, dinlemek, i�itilen s�z, iyi ��hret ve iyi an�lma, �ark� dinleme” ve nihayet, “yar� dini mahiyette �alg�l� ve �ark�l� ziyafet” gibi t�rl� manalara gelmektedir.

Semahlar Anadolu Halk K�lt�r�’n�n m�zikal dehas� olup, Alevi-Bekta�i toplumunun y�ksek m�zik zevkinin en bariz �rneklerindendir. Kelime
anlam�na bakarsak; Abd�lbaki G�lp�narl�’n�n Tasavvuftan Dilimize Gelen Deyimler ve Atas�zleri” adl� kitab�na g�re sema; (sima) 5 Arap�a, “duymak”, “i�itmek” anlam�nda bir s�zd�r.

Bu �e�it manalar, birka�� hari� di�erlerinin, kelimenin Eski Arap�a’daki “�ark� s�yleme” veya “�alg� �alma” manas� ile yak�ndan ilgili oldu�u a��k�a g�r�lmektedir.

��itmek, duymak, dinlemek k�k�nden gelen Semah s�zc�� “samah”, “zamah”, “samak” gibi �e�itli �ekillerde s�ylenmektedir.

Tamam�yla Alevi-Bekta�i toplulu�una ait olan semahlar, Do�u Karadeniz’de en az olmak �zere bu toplulu�un ya�ad�� b�t�n y�relerde mevcuttur. Ancak bug�ne kadar derlenmi� eserler itibar�yla, Sivas, Erzincan, Malatya, Urfa, Mu�la (�zellikle Fethiye), Denizli ve Ege geneli ile Antalya’da yayg�nd�r.

Semahlar, Alevi Toplumu’nun gizli dernek toplant�lar�d�r ve dinsel ibadetlerin yerine getirildi�i �zel g�nlerde yap�l�r. Hasat mevsimi gibi y�l�n belirli g�nlerinde de yap�ld�� s�ylenmektedir. Dini �zellikleri dolay�s�yla, geli�ig�zel zaman ve mekanlar da oynanmaz. �ki, d�rt, alt�, sekiz veya daha fazla ki�iyle oynanan oyunlar olup, tek oynand�� g�r�lmemi�tir. Semahlar�n kar��k oynand�� yerlerde, kad�nlarla erkekler aras�nda belli bir h�s�ml�k, yak�nl�k g�zetilir. Baz� y�relerde �ok yak�n kom�uluk birlikte oynamak i�in yeterlidir. Bu tarz toplant�larda kad�nla erkek aras�nda herhangi bir erkeklik, di�ilik davran�� s�z konusu olamaz, b�yle davranan ki�iler �ok ay�plan�r ve toplulu�a bir daha kabul edilmezler.

Semahlar�n oynand�� Cem Ayinleri’nin en b�y�k �zelliklerinden biri m�zi�e ve oyuna g�sterilen sayg�d�r. Bu toplant�larda semah oynan�rken oturulmaz, ayakta dinlenilip seyredilir. Ba�lama baz� y�relerde kutsal say�l�p duvara, insan boyunun bir kar�� st�ne gelecek �ekilde ve Kuran-� Kerim’le yanyana as�l�r. Saz �al�naca�� zaman, saz� �alacak olana veren ki�i �p�p ba��na koyar, alan ki�i de �p�p ba��na koymadan �almaya ba�lamaz.

Semahlar kar��l�kl� durarak ve ayr�k d�zende (eller veya kollardan tutu�madan), Cem Bezmi’nin ortas�nda a��lan bo�lukta, dola�arak oynan�r. �era� Mumlar�’n�n yand�� “�era� Taht�” denilen yere gelinince, y�zler o tarafa d�ner, eller h�rmetle g��ste birle�tirilip boyun hafif�e e�ilir. Bu mevkiye s�rt d�n�lmez, oras� kutsal bir k��edir. Semah Nefesi okunurken nefesin son k�tas�nda, �airin �ah beyiti geldi�inde oyuncular olduklar� yerde hareketsiz kal�r, �airin ad�na h�rmeten bu b�l�mde oynanmaz. Semahlar yaln�z ba�lama e�li�inde oynan�r. Tunceli ve Ege semahlar�nda kemane de ba�lamaya e�lik eder. Davul, zurna (yak�n zamana kadar gizli oynand�� i�in), hi� kullan�lmaz. Baz� semahlarda sazlar bir �e�it pedal g�revi yaparak, karar sesi civar�nda dola �an sabit bir melodiyi �alarlar. Hemen b�t�n semahlar da birbirine benzeyen bu ezgi, vokal b�l�m� de dahil olmak �zere, b�t�n eser boyu devam eder. Ton de�i�irse, sazlar da o tona uygun ba�ka bir sabit melodiye ge�erler. (�rn. Bir K�z ile Bir Gelin - Fethiye) Semahlar, �zellikle ritmik yap�lar� bak�m�ndan, T�rk Halk M�zi�i Repertuar�’n�n en �nemli eserlerini olu�tururlar. Ana Usuller, (2,3,4 ve ��erli �ekillerinden 12) ve Birle�ik Usullerin(5,7, 8, 9) tamam�yla, 10 zamanl� Karma usul, semahlar i�inde mevcuttur.

Semahlar tek veya birka� b�l�ml� olabilirler. �ok b�l�ml� semahlarda b�l�mler genellikle birbirinden farkl� tonlardad�r. �ki b�l�ml� semahlar�n ilk b�l�mleri “A��rlama”, ikinci b�l�mleri ise “Yeldirme”, “Y�r�tme”, “Pervane” veya “Pervaz” adlar�n� al�rlar. (�rn. Ya H�z�r Semah� - Arapkir). E�er semah �� b�l�ml�yse, ilk b�l�me “A��rlama”, ikinci b�l�me “ �ki Ayak” veya “Y�r�tme”, ��nc� b�l�me ise “Yeldirme” veya “Pervaz” denilir. (�rn. Y�ce Da� Ba��nda Bir Koyun Meler -Fethiye). D�rt b�l�ml� semahlar yine “A��rlama”yla ba�lar, “ikileme”yle devam eder, “Y�r�tme”ye ge�ilip, “Yeldirme” ile son bulur. (�rn, Gine Dertli Dertli-Sivas)

En �nemli ritmik �zellikleri ise baz� semahlarda birka� de�i�ik ritm kullan�lmas�d�r. Ritmik de�i�iklikler �o�unlukla b�l�m ge�i�lerinde olur ‘ki genellikle ayn� anda’ ton da de�i�mektedir. Tempolar� a��s�ndan gittik�e h�zlanan bir s�ra takip ederler. Baz� semahlarda ise, a��r-h�zl�-a��r- h�zl� d�zeni g�r�l�r. (�rn. Bug�n Yasta G�rd�m - Urfa) Ancak b�t�n semahlar biterken a��rla��rlar. Baz� Arguvan Semahlar� aras�nda temposu sabit olanlara rastlanm�� t�r.

Sonu� olarak semahlar�n tan�t�labilece�i en k�sa �zet bu olabilir. M�zik Analizi derslerinin en yo�un �rneklerini te�kil eden semahlar�, yaratanlara, derleyen ve notaya alanlara, seslendirerek tan�nmalar�na katk�da bulunanlara Halk M�zi�i camias� minnettard�r.

Gamze T�FEK��-�T� T�rk Musikisi Devlet Konservatuar� ��retim G�revlisi
Motif Dergisi 29. Say�

SEMAHLAR HAKKINDA GENEL B�LG�

Alevi dinsel oyunlar�n� halk, ''semah, samah, zamah'' gibi yerel s�zlerle adland�r�r. Semah kat� kurallara sokulmam��t�r. Bu, onun de�i�imini ve �ok �e�itli dallara ayr�lmas�n� sa�lam��t�r. B�ylece �e�itli semah t�rleri do�mu�tur.

Semahlar kentlerde kad�n�n bask� ve pe�e alt�nda tutuldu�u d�nemlerde bile kad�n erkek birlikte oynan�r. Bu, do�a ile insan�n zo*runlu uyumundan kaynaklan�r. Semahlar k�kende g��ebe toplumun dinsel oyunudur. G��ebe toplumlarda ise kad�n erkek ayr�m� yerle�iklerdeki gibi kat� kurallarla ayr�lmaz. Do�a, ki�iyi g�nl�k ya�am�n her kesiminde ve dinsel t�renlerde e�it k�lar. B�ylece semahlar kad�n ve erkeklerin birlikte oynad�klar� oyun durumuna girer. Yaln�z erkeklerce oynanan semah t�r� neredeyse yok gibidir. Salt erkeklerce oy*nanan semah t�r�ne Sivas, Malatya, Tokat �evresinde oynanan "Ya H�z�r" semah� �rnek verilebilir. Oysa bu semah�n da kad�n erkek kar�*��k oynand�� olur. Yaln�z kad�nlarca oynanan semahlar olduk�a �oktur. Kar��k yap�lan semahlarda kad�n ve erkek say�s�n�n birbirine yakla��k olmas�na �al��l�r. ''�ark'' semah�nda oldu�u gibi kimi se*mahlar�n yaln�z kad�nlarca oynanmas� kural haline gelmi�tir.

Semahlarda yerel ayr�l�klar �ok g�r�l�r. Bunun k�keni de g��e*be toplum ya�am bi�iminin devingenli�inden kaynaklan�r. Gerekti�inde kurallar ya�am bi�imine g�re d�zenlenir. Ya da yeni kurallar konur. Semahlar�n ba�lang�c�, oynan�� ve bitiminde g�r�len b�lgesel ayr�l�klar biraz da buradan kaynaklan�r.

SEMAHTA K��

Semahlar�n belli say�da ki�ilerce oynanmas�na �zen g�sterilir. Bekta�i semahlar�n� anlatan kaynaklar, semahlar�n 2-4-6-8-10-12 ki*�ilik �beklerce yap�ld��n� bildirirler. M. Tevfik Oytan semah�n ba�lang�c�n� ��yle anlat�r:
"�lk �nce d�rt can semaha kalkar. Bu ilk semah a��l�� semah� oldu�u i�in m�r�it ve cem erenlerinin t�m� aya�a kalkarlar.'' Ayn� say�lar Vahit Lutfi Salc�, Bedri Noyan gibi yazarlarca da verilir.

Ancak Alevi semahlar�n�n daha �ok 3-5-7-9-12 ki�ilik �beklerce yap�ld�� g�zlenir. Ger�ekten Aleviler aras�nda bu say�lara �ok �nem verilir. Bu say�lar�n kutsall��na inan�l�r. Bu say�lar hay�rl� dualar durumunda olan g�lkbenklerde de an�l�r. ''��ler, be�ler, yediler, onlar, ikiler'' den yard�m ve �efaat dilenir. Son y�llarda semah oyunlar�n� ko*nu edinen incelemelerde semah oyuncular�n�n say�lan olarak bu say�lar g�sterilir. Bizim halktan ��rendi�imiz say�lar da �ok kez bu say�lar� do�rular durumdad�r.

Bu durumda semah��lar�n say�s�nda bir de�i�iklik s�z konusudur. Vahit Lutfi Salc�, M. Tevfik Oytan. Bedri Noyan gibi Bekta�i tarikat�n�n i�inden gelen ki�ilerin b�yle bir konuda yanl�� yapm�� olmalar� d��n�lemez. B�y�k olas�l�kla semah�� say�s�ndaki bu ayr�l�k. Alevi ve Bekta�i semahlar�ndan kaynaklan�r. Bekta�ilerin ve Alevlerin bir b�l�m� birinci say�larla. Aleviler ise ikinci say�larla semah ederler.

Ayr�ca on alt� ki�ilik, k�rk ki�ilik ve daha kalabal�k toplulukla*r�n yapt�klar� semahlar vard�r. On alt� ki�ilik semah�n oynan�� bi�imi ba�kad�r. D�rder ki�i kar��l�kl� dizilirler. �aprazlama oynarlar. K�rk ki�ilik semah ise Fethiye Tahtac�lar� aras�nda kadir geceleri yap�l�r. Yeniden do�u�u canland�ran k�rklar olay�n�n an�s�na dayan�r. Ama bu semah�n kapal� yerde yap�lmas� zordur. Nitekim �ok kalabal�k �beklerce oynanan Yat�r Semahlar� da b�yledir.

SEMAHTA EZG�

Semahlar�n ezgisi halk m�zi�inden kaynaklan�r ve t�rk�l�d�r. T�rk� ile oyun i� i�edir. Y�relere g�re ezgilerde, vuru�larda ayr�l�klar g�r�l�r. Semah ezgileri genellikle 5-7-9 aksak vuru�lu ya da �ift vu*ru�lu havalard�r. Ezgiler genellikle ba�lama ve keman ile �al�n�r. Vur*mal� ve cafcafl� sazlar kullan�lmaz. B�ylece oyunun kutsall�k i�levi ko*runmu� olur;

�epniler de cemde kesinlikle on iki �alg� bulunur. Bu on iki saz ayn� t�rden olabilece�i gibi de�i�ik t�rlerden de olabilir. Semahlar bu on iki �alg� ile �al�n�r. Tahtac� cemlerinde ise en az iki, en �ok on iki �alg� bulundurmak t�redir. Genelde �epni cemleriyle Tahtac� cemleri b�y�k benzerlik g�sterir. Ezgi ve vuru�larda y�relere g�re ayr�mlar g�r�l�r. S�zgelimi S�ra�lar K�ro�lu havas� ile semah�n yeldirme b�l�m�n� oynarlar.

SEMAHTA G�YS�

Semah yap�l�rken semah��lar�n �zerindeki giysiler �ok renkli ve de�i�iktir. Daha do�rusu halk�n g�nl�k, bayraml�k giysisidir. Belli bir kal�p s�z konusu de�ildir. Erkekler de bac�lar da temiz giysileri ile se*mah yapmaya �zen g�sterirler. Bu giysi bac� i�in ��etek giyildi�i d�*nemlerde ��etektir. Fistan giyildi�i d�nemlerde fistand�r. Giysilerde de eskiye ba�l�l�k s�z konusu de�ildir. Kurallarda bi�ime de�il �ze �nem verilir. Bi�im �z� bozmad�� s�rece de�i�ebilir.

Giysilerde yerel ayr�l�klar g�r�l�r. Do�u illerinde ba� a��k se*mah yapmak uygun bulunmaz. Bac�lar�n ba�lar� zaten �rt�l�d�r. Erler ise �apka ile semaha kalkmazlar. Semah yapacak erler ba�lar�na mendil, po�u gibi bir �ey ba�larlar.

SEMAHA KALKI�

Semaha kalk��ta da kimi t�reler s�z konusudur. Bu t�reler b�l*gelere g�re k��k ayr�l�klar g�sterir. Do�u illerinde semaha kalkmadan �nce el, ayak ve y�z y�kan�r. Bu bir t�r abdest i�levindedir. Kapal� yerlerde yap�lan semahlar yal�nayak oynan�r.

Cemde semahlar ba�layaca�� zaman semah��lar kendili�inden semaha ��karlar. Herhangi bir ��engenlik, �ekingenlik olursa belli ki*�iler toplumun �stelemesi ile kalkarlar. Genelde semaha kalkmak bir onur say�ld��ndan b�yle �stelemelere kar�� direnilmez.

Anadolu'nun �e�itli yerlerinde cemde ilk semah yap�laca��nda �nce semah��lar dedeye niyaz ederler. Bu ni�an�n �e�itli b�lgelerde de�i�ik bi�imlerde oldu�u g�r�l�r.

Denizli'de er, ******n �n�nde niyaz eder. Bac� ise sa� elinin parmaklan sol elinin parmaklar� �zerinde olarak niyaz edenin s�rt�na hafif�e dokunur bi�imde ona niyaz eder. Bu semah iki ki�inin oynad�*�� bir semaht�r. er aya�a kalkt��nda saz yava� yava� ve tatl� k�p�rda*n��larla semah� ba�lat�rlar. Ku�kusuz saz ve s�z semaha e�lik eder. Bac� bir elinin avucu ile �b�r eline tempo tutar. Er kollar�n� yana a�m��t�r, bileklerinden ba�layarak uygun bi�emde kollar�n� oynat�r. B�ylece de tempoya uyar. Bunu e�it ad�mlarla saz�n ve s�z�n vuru�lar�na uygun olarak semah��lar�n oyunu s�rd�rmeleri izler. Er ile bac� aras�ndaki aral�k s�rekli korunur.

Erzincan-Mara� y�resinde semaha kalkan er semah ba�lama*dan ******n elinin i�ini �per. Ama bu t�renin yayg�n bi�imi ******n erin sa� omzuna niyaz etmesi bi�imindedir. �� Anadolu'da Sivas'tan Toroslara de�in geni� alanda semahlara b�yle ba�lan�r.

Kimi b�lgelerde semaha erbac� selamla�mas� ile ba�lan�r.

Antalya Alevilerinin bir b�l�m�nde bac�, erin g��s�ne bir �edde ba�lar. Elmal�'n�n Tekke k�y�nde bu �edde ba�land�ktan sonra bac� secdeye var�r.

Kimi b�lgelerde ilk semah yap�laca�� zaman dede ve t�m cem erenleri topluca aya�a kalkarlar. Semah��lar gelip dedenin �n�nde niyaza dururlar. Niyazdan sonra dede ve cem erenleri yerlerine otururlar. Dede bir g�lbenk okur. Semaha b�ylece ba�lan�r. Bundan sonraki semahlarda aya�a kalk�lmaz.

SEMAHTA F�G�R

Semahlar k�kende de�i�ik ve g�zel fig�rlere dayan�r. Fig�rlerin zenginli�i ve g�zelli�i semahlar�n en �st�n yanlar�ndan biridir. K�*kende dinsel g�r�n�mde halk oyunu olmalar�na kar��n kimi ilkelerle �b�r halk oyunlar�ndan ayr�l�rlar. Semahlarda bireyin ba��ms�zl�� ana ilkedir. Hi�bir semah t�r�nde hi�bir bi�imde oyuncular aras�nda el ele tutu�ulmaz. Her semah�� kendi i�inde ba��ms�zd�r. semahlarda ba��ms�z birimlerin b�t�ne uyumlar� s�z konusudur.

Semahlar iki ana fig�re dayan�r. Bunlar�n ba��nda ku�un u�u*�unu and�ran kollar�n ayn� anda kalk�p ini�i fig�r� gelir. �kincisi y�r�y�� ve ayak fig�r�d�r. Bunlar aras�nda da bir uyum vard�r. Semahlarda kol ve ayak fig�rleri d��nda v�cudun ba�ka b�l�mlerinin fig�rleri bulunmaz. M�zi�in ak��na g�re bunlar ivedi ya da yava� bi�imde uyumlu olarak hareket ettirilir. Bu, uzun bir v�cut e�itimi isteyen bir u�ra�t�r. �b�r halk oyunlar�nda oldu�u gibi semahlarda da �ocuklukta ba�layan bir ��renme olay� vard�r. Ki�i ba�lang��ta izleyi*cidir. Belli bir ya�a de�in semahlar� izler. Sonra ''gen�ler'', "g�n�ller'' semah� denen semah t�r� ile oyunun i�ine girer. Bu, al��t�rma daha do�rusu ��rakl�k d�nemidir. Ki�i daha sonra oynay�� yetene�ine g�re �b�r semahlarda yerini al�r.

SEMAH S�ZLER�

Semahlar T�rk�e s�zl� deyi�lerle oynan�r. Bu deyi�ler gizemci halk yaz�n�n �r�nleridir. Hemen her d�nemde T�rk�e egemenli�ini korumu�tur. Ba�ta Hatayi olmak �zeri Pir Sultan Abdal, Kaygusuz, Nesimi gibi ozanlar�n deyi�leri semah s�z� olarak t�rk�le�mi�tir. Us*ta halk ozanlar�n�n dizelerinde T�rk�e bir kuyumcu ustal�� ile i�len*mi�tir. Co�kun ve i�li bir �iir gelene�i ortaya konmu�tur. Sonra on1ar�izleyen bir�ok yerel ozan ortaya ��km��t�r.

Semah deyi�lerinin bir b�l�m� do�rudan semah s�z� olarak yaz�lm�� olmal�d�r. Halk ozanlar�n�n yakla��k olarak t�m� ba�lama �alar. Bu nedenle a��k s�z� halk aras�nda "ozan, ba�lama �alan ve t�rk� s�yleyen" gibi geni� anlam i�erir. Halk ozanlar�n�n b�y�k �o�unlu�u bu �� yetene�i birlikte ta��m��lard�r. B�ylece kimi ozanlar�n do�rudan semah s�z� yazmalar� ve t�rk�le�tirmeleri do�ald�r.

Dinsel �zle beslenen t�rk�ler kimileyin belli kurallar�, inan�lar� anlat�r. Kimi kez ise sevgiyi dile getirir. K�kende sevgi ana konudur . �b�r konular sevgi ekseni �evresine san�lm��t�r. B�ylece bu dizelerde t�rk� yolu ile ��tler verilir. Birlik �a�r�lar� yap�l�r. S�zler dinsel de olsa, dind�� da olsa hep ya�ama sevinci doludur, co�kuludur. Se*mahlar ya�am� kucaklayan t�rk�lerdir. Gerek i�erikleri, gerek m�zik*leriyle �b�r t�rk�lerden ayr�l�rlar. Ba�ka bir b�t�nl�k olu�tururlar.

Dinsel �arp�c� s�zler �evresinde birle�ilmi�tir. Bu s�zlerin ard�nda y�zy�llar�n ac�lar�, ba�kald�r�lar� yatar. Nitekim dinsel t�ren olan cemlerde s�ylenen tevhitler de ayn� i�levdedir. "Tevhit" s�z� birlik. birle�me anlam�ndad�r. Bunlar co�ku y�kl� �a��r��lard�r. B�t�n i�inde se*mah ve tevhitler oyun ve t�rk� arac�l�� ile bir olmay�, birli�i ama�lar. Kimi s�zc�klerin m�zik ve yinelemelerinden yararlan�l�r.

Semah s�zlerinde de y�relere g�re de�i�iklik vard�r. M�zik ve t�rk�lerde de s�rekli de�i�ik gelirler. �e�itli y�relerde yeni semah s�zleri do�ar. Yeni semahlar geli�ir. T�renlerin ya�ad�� s�rece bu de�i�me ve geli�meler s�rer. Bu durum ya�am�n de�i�ken olmas�ndan kaynaklan�r. �e�itli y�relerde semah s�zlerinin de�i�ik ezgilerle ve vuru�larla �al�nd�klar� olur. Semah s�zleri ile m�zik birbirine uygunluk g�sterir.

SEMAHIN ORTAMI

�lke olarak semahlar dinsel t�ren olan "cem" ya da "g�rg�, g�r�m" de yap�l�r. Kutsal inan� b�t�n�n bir birimidir. Salt oyun i�levinde alg�lanmaz. Semaha kalk��tan oturu�a de�in t�m kurallar y�re*lere g�re kimi ayr�l�klar g�sterse bile, belirlenmi�tir. Bu kurullar yerine getirilmeden semah d�n�lmez. Her i�lem zincirin bir halkas�n� olu�turur.

Semahlar�n yap�ld�� yerlerde etkin bir s�k�d�zen egemendir. t�m g�rg� t�reni boyunca oldu�u gibi semahlar s�resince de g�r�lt� yap�lmaz. Ayr�ca semahlar �al�n�p s�ylenirken sigara kullan�lmaz. bir �ey yenip i�ilmez. Diz �st� ya da ba�da� kurulup oturulur. G�r�lt� edenler, uygun olmayan davran��ta bulunanlara �e�itli cezalar verilir. Bu cezan�n bi�imi dedenin ve toplumun karar�na ba�l�d�r. Ceza olarak, toplum i�in yiyecek, i�ecek gibi bir �ey ald�r�labilir. Ki�i bir s�re *t�renden d��ar� at�labilir. Ceza verme konusunda da yerel ayr�l�klar vard�r. Do�uda su�lunun eline bir kova verilir, bir s�re bir k�y�da bekletilir. Sivas-Malatya y�resinde dara �ekilir. Ki�inin su�u a��r ol*du�unda asa ile vurularak cezaland�r�ld�� olur.

Alevi dinsel t�renleri "G�rg�'', "Muhabbet cemi" ve ''Abdal Musa" olmak �zere ��e ayr�l�r. G�rg� cemi y�ll�k dinsel t�rendir. �nanca g�re bir y�l i�inde yap�lanlar�n hesab� verilir. Muhabbet cemleri her*hangi bir f�rsat nedeniyle bir araya gelindi�inde yap�lan cemlerdir. Abdal Musa ise g�rg�lerin sonunda ya da g�r�m yap�lmad�� y�llarda t�m toplumu birlikte tutmak amac�yla bir ak�am i�ine s��d�r�lan din*sel t�renlerdir.

Semahlar muhabbet cemlerinde cemin sonuna do�ru yap�l�r. Muhabbet toplant�s�n�n sonunda t�m er ve bac�lar semaha kalkar. Birinci deste okuyucular� m�r�idin iki yan�nda, ikinci deste okuyucu*lar� onlar�n kar��s�nda, ��nc� deste okuyucular�n t�ren odas�n�n sa� ve sol yan�nda yer al�rlar. Birinci deste deyi�in ezgisini okur. �kinciler bu ezgiyi bir ��l� a�a�� ve yar�m �l�� sonradan ba�lama �zere �ok sesli bi�imde yineleyerek izlerler. Par�an�n sonundaki "la" sesin*de birle�irler. Birinci b�l�m�n yinelenmesi ve ikinci b�l�m�n okunmas� da bu bi�imde s�ylenerek s�rd�r�l�r. Bu okunu� s�ras�nda yanlarda duran ��nc� destedeki ki�iler notadaki seslere ''Ya �ah-� Velayet'' diye tempo tutarlar. Orada semah yapanlar da ezginin ve ba�laman�n vuru�lar�na uygun bi�imde ''Ya �ah.. Ya �ah'' diye �a�r��rlar.

G�rg� cemlerinde belli aral�klarla semah yap�l�r. Ancak bunlar*da da bir s�ra izlenir. �nce t�ren ba�lar. �era� uyand�r�l�r. A��klar sazlar�na sar�l�p bir iki deyi� okurlar. �lk semah bundan sonra cemi y�neten dede ya da baban�n izni ile yap�l�r. �nce a��r ve yava� hare*ketli semah deyi�leri ile ba�lan�r.

Semahlar� cemden ayr� d��nmek ve incelemek yanl��t�r. Gerek Alevili�in kutsal kitab� Buyruk'ta; gerekse halk aras�nda semah on iki hizmetten biri olarak say�l�r. Ancak zaman ak�� i�inde semahlar�n oynand�� ortamda da bir yumu�ama olmu�tur. Giderek dede kat�nda yap�lan toplant�larda da oynanmaya ba�lanm��, bunu daha geni� e�lentilerde oynanmas� izlemi�tir. Kat� kurallara girmeyen Alevi toplumu ''dinsel ortam'' kural�nda da direnmemi�tir. Mutlu g�nlerde, e�lencelerde bir ban� ��leni gibi, bar�� sevinci i�inde yap�l�r olmu�tur. Toplulu�u daha canl�, daha ne�eli tutabilme i�levini �stlenmi�tir. G�*n�m�zde d��nlerde bile oynanmaktad�r.

SEMAHTA D�ZEN

Semah oyununa �nce yava� hareketli semahla ba�lan�r. Bu ge*nelde oyunlar�n yayg�n kural�d�r. Yava� oyun, bir giri� bir �s�nd�rma amac� g�der. Ard�ndan ivedi hareketli bir b�l�m gelir. Semahlarda da bu kural ge�erlidir. Semahlar genellikle ''a��rlama'' ve ''yeldirme'' b�*l�mleri olmak �zere iki b�l�mden olu�ur. Do�al olarak ilk semah a��rlamad�r. Ki�inin oyuna haz�rlanmas� amac� g�der. S�z ve ezgi bu a��rlamaya g�re se�ilmi�tir. Hareketler de bu d�zene uygundur.

A��rlama cemde ayak kesilmeksizin yap�lan ilk semah olarak tan�mlan�r. A��rlamada erler kollar�n� sa�a sola hareket ettirirler. Bac�lar kollar�n� omuz d�zeyinden daha yukar�ya kald�rmamak �zere ayn� hareketi yan tarafa do�ru yaparlar. S�z ve ezgiye uygun olarak ayaklar ileri geri at�l�r.

Semahlar konusunda yapt��m ara�t�rmalarda genellikle Semahtan bahsederken ''oyundur", ''oynan�r'' gibi s�zc�klerde kar��la�t�m. Kendisinin kitab�ndan faydaland��m Say�n Yazar Fuat Bozkurt'ta semahlar konusunu anlat�rken oyun, oynan�r, semah�� gibi s�zc�kler kullanm��t�r. Bana g�re asl�nda bu s�zc�kler yerine icra edilir, d�n�l�r ve semazen s�zc�klerinin kullan�lmas� daha uygundur.

Semahlar dinsel nitelikler ta��d�klar�na g�re di�er halk oyunlar�ndan ayr�lmal�d�rlar. Alevi toplumunda kesinlikle ''Semah oynama'' veya "Semah oyunu'' gibi terimler kullan�lmaz. "Semah d�nme'' veya "d�n�l�r" gibi s�zler kullan�l�r.

Semahlar�n oyun mudur? de�il midir? konusunda Say�n �brahim �ZER (�brahim Dede) ��yle d��n�yor:
�nsanlar maneviyatta ve tasavvuf ilmine g�re basamaklarla, inanarak ve inand�klar� o g��le Allah'a varmay� d��n�rler. Bunu �u �ekilde tarif edebiliriz.

1. �eriat Kap�s� 2 .Tarikat kap�s�

3. Marifet Kap�s� 4. S�rr-� Hakikat Kap�s� Semah'�n tarifi ��yle

d��n�lebilir. �eriat kap�s�nda yani birin*ci basamakta ad� ge�en semah bir folklor oyunu olarak d��n�l�r ve her y�renin kendine has fig�rleriyle icra edilir.

Tarikat kap�s�nda, yani ikinci kap�da semah, gerek Alevilerde, gerek Mevlevilerde, gerek Kadirilerde, gerek Nak�ibendilerde yap�lan ibadetin bir nevi, bir b�l�m� olarak d��n�lebilir. Aleviler bu semah� ba�lama e�li�inde yaparlar. Mevleviler bendir e�li�inde yaparlar, Kadi*riler ve Nak�ibendiler davulbazlar e�li�inde yaparlar.

��nc� kap� ve ��nc� basamak olan marifet kap�s�nda semah, ilahi bir a�k�n vermi� oldu�u bir iksirdir. Bu a�k geldi�inde o insan sokakta bile d�nebilir. Ve hi� bir �alg�ya ihtiya� g�rmeksizin de*mircinin demire vurmu� oldu�u tempoyu dahi kendine bir m�zik kabul ederek o a�ka ve me�ke kendini kapt�r�r ve b�ylece 4. kap� olan Hakikat kap�s�na yol buldu�una inanarak kendisini tatmin etmi� olur.

Hen�z birinci basamakta olan ki�iler i�in semah bir oyun say�labilir. ��nk� burada ki�i hen�z ��rakl�k d�nemindedir ve ibadet olay�n�n i�ine girmemi�tir. Bir nevi acemilik d�nemidir. Tarikat kap�s�na gelince semah oyun olmaktan ��kar. ��nk� ki�i Semah�n ibadetin bir par�as� oldu�unu anlam��t�r ve bunu ibadet amac�yla yapmaktad�r.

http://www.islamustundur.com/image/kategori_image.gifALEV�L�K NED�R ?

ALEV� B�R ��ADAMININ ALEV�L�K TANIMI

ALEV�L�K B�R D�N DE��LD�R.

Aleviler �slam'd�r.Alevilik bir yoldur.Bu yol peygamberimiz Hz.Muhammed (SAV)'in yoludur.4. Halifeye,Ehli beyte ve sevgili peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV)'in sevgili torunlar� Hz. Hasan ve Hz. H�seyin'e ba�l�y�z.Kitab�m�z KurAn'� Kerim'dir,Mabedimiz camilerdir.Aleviler ibadetlerini camilerde ve her M�sl�man gibi evinde de yerine getirirler.Aleviler sevgili peygamberimiz Hz. Muhammed'in s�nnet-i seniyyelerini b�y�k bir hu�� i�inde ya�amaktad�rlar.
ALEV�LER�N YA�AM �EKL� (TAHALL�K-U B� AHL�K-I ALLAH)

Aleviler Allah ahlak� ile ahlaklanmaktad�rlar .Aleviler, devletine ordusuna, milletine, s�k� s�k�ya ba�l� ,vatansever birinci s�n�f vatanda�t�rlar.�lke ekonomisine de b�y�k katk� sa�lamaktad�rlar ve sa�lamaya b�y�k azimle,�evkle,gayretle devam edeceklerdir.Alevi toplumu , ekonomimizin b�y�k,k��k sanayici ve i�adamlar�n� b�y�k bir azimle ve gayretle desteklemektedirler. CEM �ANKAYA

Alevi Bir Yazar�n Dilinden " Alevilik ve Ehl-i Beyt " �zerine Bir Eser
�zellikle Alevi Karde�lerimize �neririz !

Neden "Alevilik" ve "Ehl-i Beyt?", "Alevilik M�sl�manl�k m�?" Ni�in b�yle bir kitaba ihtiya� duyuldu? Bu konuda �ok inceleme ve ara�t�rma yap�ld�, �ok kitap yay�land�. Bizim �al��mam�z ne ilk ne de son olacakt�r. Amac�m�z yeni bir tart��ma ba�latmak de�il, s�regelen tart��ma ortam� i�ersinde zemini farkl� y�nlere kayd�r�lmak istenen Alevili�i ger�ek zeminine oturtabilmektir. G�rd��m�z kadar�yla bu yay�nlarda niyetlere g�re yorumlar da farkl� olabiliyor.Bize g�re baz� yazarlar maalesef meseleye, nas�l g�rmek istiyorlarsa �yle bak�yorlar. Halbuki bu yakla��m do�ru ve objektif bir yakla��m de�ildir.

Yine �unu �z�lerek g�r�yoruz ki, konuya menfi bir tav�rla yakla�anlar� ba��nda yabanc� ideoloji mensuplar� geliyor. Onlar i�in bu t�r konular, hedefe g�t�ren bir vas�tadan ibarettir.��in i�inde memleketi kar��t�r�p, milleti d��man kamplara ay�rmak isteyen d�� g��lerin varl�� ayan-beyan ortada.
Ve yine "Alevili�i" ve "Ehl-i Beyti" siyasi menfaatlerine alet etmek isteyenler var. Onu, dini kimli�inden ay�r�p bir felsefi teori gibi g�stermek isteyenler var�
http://www.islamustundur.com/211743_2.jpg

�zellikle baz� yazarlar� Alevili�i islam d�� bir inan�� bi�imi gibi g�sterme gayretleri, kendisini M�sl�man olarak g�ren ve elinden geldi�i kadar�yla da inanc�n� ya�amaya �al��an milyonlarca insan�m�z� rencide ediyor. i�te bu y�zden 'Alevilik M�sl�manl�k m�?' derken, onlar� i�inden birisi olarak bu konuyu �z kaynaklar�na dayanarak irdelemeye �al��t�k. Alevi-islam ili�kisini kurmaya �al��rken �zellikle hepimizi birle�tiren ve ayn� ortak paydada bulu�turan "Ehl-i Beyt" sevgisi �zerinde durduk.
G�n�m�zde �unu da �z�lerek g�r�yoruz ki as�rlard�r ayn� Allah'a, ayn� Kitab'a, ayn� Peygamber'e inanan, ayn� k�bleye y�nelen, sevin�te ve tasada ayn� duygular� ya�ayan bu vatan� insanlar� ne hikmetse bug�n ayr� din mensuplar� gibi g�sterilmeye �al��l�yor. Sanki bir tarafta "Ehl-i beyt" taraftarlar�, di�er tarafta "Ehl-i beyt" kar��t� insanlar varm�� gibi lanse ediliyor.
Tabi b�t�n bu toz- duman bulutunun aras�da kaybolan, kendi de�erlerinden, k�lt�r�nden uzakla�m�� bir gen�li�in feryad� ise kulaklar� t�rmal�yor. Kendi k�lt�r�n� tan�mayan gen�lerin bir k�sm�, ideolojik ak�mlar ve misyoner tuzaklar� i�in kolay bir av olabiliyor. i�te son g�nlerde medyaya yans�yan haberler de vehametin ne kadar ciddi boyutlarda oldu�unu g�steriyor.
Yeni nesillerin aray�� i�inde olduklar� g�n gibi ortada. inanc�n� tayin etmeye �al��an, "Ben neyim?", "M�sl�man m�y�m?", "O halde M�sl�manl�k nedir?", "Alevili�in dindeki yeri nedir?", "Ehl-i beyt nedir? Kimlerdir?" gibi sorular� kendisine soran, sorgulayan bir gen�likle kar�� kar��yay�z!
Dolay�s�yla b�t�n bu olan bitenlere kay�ts�z kalmak m�mk�n de�ildir. Bu i�i istismar edenlerin meydanda cirit att�� bir d�nemde, art�k bu i�in ger�ek sahiplerinin, i�in erbab� ilim adamlar� meseleye el koymalar� zaman� gelmi� de ge�mek �zeredir bile.
Yine bizi bu sahada yazmaya zorunlu k�lan sebeplerden biri de bulundu�umuz �evredeki g�zlemlerimizdir. G�zlemledi�imiz kadar�yla, bu inan� ve de�erleri ta��d��n� s�yleyen insanlar, maalesef gerekli bilgi ve donan�ma sahip de�ildir.
"Ehl-i beyt nedir?" , "12 imamlar kimlerdir?", "Bu insanlar nas�l bir hayat ya�am��? Neye hizmet etmi�lerdir?" gibi sorular� cevab� ne yaz�k ki �o�u zaman yan�t�� bulamam��t�r.
Tabi, bilmemek ay�p de�il, ��renmemek ay�pt�r. Bu ay�ptan kurtulman� yolu da yine Hz. Ali Efendimizde ifadesini bulan ilim ve irfan yoludur.
"Bana bir harf ��retenin k�lesi olurum" diyen Hz. Ali' yi �rnek alan bizler, binlerce harf ��reten ilim-irfan sahiplerinin, ��retmenlerin ve kitaplar� takip�isi olabilmeliyiz. Zaman� bu bilgi �a��nda, her t�rl� hurafe ve kulaktan dolma as�ls�z bilgiler yerine do�ru ve g�venilir kaynaklara y�nelmeliyiz.
Bizim de gayemiz, temel kaynaklar ��nda bir nebze de olsa hakikate giden yolu g�sterebilmektir. Alevilik ad�na yetkili-yetkisiz, bilen-bilmeyen herkesin ��k�p konu�tu�u �u ortamda, i�in i�ersinde olan ve y�llard�r bu konularda ara�t�rma ve g�zlem yapan biri olarak siyasi ve ticari hi�bir ama� g�tmeden tamamen saf bir niyetle karanl��a bir mum da biz yakmak istedik. Mevzuyu, kendisine zorla yak��t�r�lmak istenen siyasi, ideolojik, felsefi ve hayali paslar�ndan ar�nd�r�p ilmi ve objektif olarak incelemekte fayda g�rd�k. Bu �mit ve temenniyle yola ��kt��m�z bu alanda b�ylesine m�tevazi bir eser ortaya ��kt�.
Y�ce Rabbimden niyaz�m, bu eserin hay�rlara vesile olmas�d�r. Gayret bizden, ba�ar� ve l�tuf Allah' tand�r. �HSAN �NL�

�slam dI�I g�sterilmeye kar�I �Ikan AlevIler federasyon kurdu

Alevili�i �slam d�� g�steren a��klamalar Alevi toplumunu hareketlendirdi. ‘M�sl�man�z’ diyen vak�flar birle�erek ortak hareket etme karar� ald�.
Bu �er�evede 9 Alevi vakf�, Alevi Vak�flar� Federasyonu (AVF) ad� verilen yeni bir olu�um ger�ekle�tirdi. Federasyona kat�lmak isteyen vak�flar�n �slam’�n temel de�erleri olan Allah inanc�na sahip olmas�, Hz. Muhammed’in peygamber ve Hz. Ali’nin de O’nun halifesi oldu�u ger�e�ini kabul etmeleri gerekiyor. Ge�ti�imiz hafta kurulu� s�recini tamamlayan federasyonun Genel Ba�kan� Do�an Bermek, ama�lar�n�n Alevi-�slam inanc�n� ya�atmak ve yaymak oldu�unu ifade etti. Bermek, Alevili�i �slam d�� g�stermeye �al��anlara tepki g�sterirken, “Onlar Alevili�i kendi ideolojileri ve siyasi ama�lar�na alet etmek istiyorlar. Federasyonun kurulmas�na bizim katk�m�z y�zde 45 ise onlar�nki y�zde 55. Onlar konu�tuk�a Aleviler bize y�neliyor.” dedi. Bermek, Alevilere �slam inanc�n�n ��retilmesi i�in Diyanet ve ilahiyat fak�ltelerinden destek beklediklerini vurguluyor.
Alevili�in tan�m�na y�nelik tart��malar 1990’l� y�llar�n ortalar�nda ba�lad�. Faik Bulut’un “Ali’siz Alevilik” iddias�yla ba�layan tart��malar, Alevi Bekta�i Birlikleri Federasyonu (ABBF) Genel Ba�kan� Ali Do�an’�n “Alevilik, �slam d��d�r.” s�zleriyle yeni bir boyut kazand�. Ayn� d�nemde Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu Genel Ba�kan� Turgut �ker de Ali Do�an’� destekleyen a��klamalarda bulundu ve mecburi din derslerinin kald�r�lmas� i�in kampanya ba�latt�. Erdo�an ��nar’�n, Alevilerin, insan�n maymundan evrimle�ti�ini ileri s�ren Darwin teorisine binlerce y�ld�r inand��n� ileri s�rmesi; Erdo�an Ayd�n’�n ise Alevilikteki Hz. Ali ile ger�ekteki Hz. Ali’nin farkl� ki�iler oldu�unu iddia etmesi ve 12 �mam’a y�nelik ele�tirileri tart��malar� doruk noktaya ��kard�. Son olarak sosyolog Kamil F�rat’�n yapt�� ‘Kentle�en Aleviler’ adl� ara�t�rmas�yla, Alevilerin “Dinsel kimli�inizi nas�l a��klars�n�z?” sorusuna cevap olarak y�zde 34,5’inin sadece “Alevi”, y�zde 32’sinin “hem M�sl�man, hem Alevi” ve salt “M�sl�man’�m” diyenlerin ise y�zde 12,1 oldu�u ortaya ��kt�. Ayn� ara�t�rmada ateist oldu�unu ifade edenlerin oran� ise y�zde 14,6 ��kt�.
Do�an Bermek, Alevileri �slam d�� g�stermeye y�nelik tart��malar�n bir taraftan Alevileri �zerken, di�er yandan ise faydal� sonu�lar�n ortaya ��kmas�na vesile oldu�unu s�yledi. “Aleviler bu tart��malar sebebiyle �slam’� daha �ok ara�t�rmaya ba�lad�lar.” diyen AVF Genel Ba�kan�, s�z konusu iddialar� ortaya atanlara ise �u soruyu y�neltiyor: “Cemlerimizde Allah, Muhammed, Ali diyoruz. Madem Alevilik �slam d��, �yleyse Cem’de ne s�yl�yorsunuz?”
AVF Genel Ba�kan� Bermek, Alevi �slam inanc�n�n ya�at�lmas�n� ama� edinen federasyona �u ana kadar T�rkiye’de faaliyet g�steren 17 Alevi vakf�ndan 9’unun kat�ld��n� ve 5 vakf�n da �yelik i�in gerekli yasal d�zenlemeleri ger�ekle�tirme a�amas�nda oldu�unu belirtti.
Birli�e ilk a�amada 9 vak�f kat�ld�
Federasyona ilk a�amada Cumhuriyet�i E�itim ve K�lt�r Merkezi Vakf� (Cem Vakf�), Anadolu Bilim K�lt�r ve Cem Vakf�, Gazi K�lt�r Vakf�, Haydar Eren K�lt�r ve E�itim Vakf�, Kartal Cemevi K�lt�r E�itim ve Sosyal Dayan��ma Vakf�, Erenler E�itim ve K�lt�r Vakf�, Adalar Cem Vakf�, H�seyin Gazi K�lt�r Sanat Vakf� ve Hac� Bekta� Veli Anadolu K�lt�r Vakf�’n�n kat�ld��n� kaydeden Bermek, federasyon kurulu�u ba�vurusunu temmuzun ilk haftas�nda �stanbul Valili�i’ne yapt�klar�n� s�yledi. Bermek, Cem Vakf� Genel Ba�kan� Prof. Dr. �zzettin Do�an’�n ‘onursal ba�kan’ oldu�u federasyona, Alevili�in tan�m�nda anla�amad�klar� i�in M�rteza Demir’in genel ba�kan� oldu�u Pir Sultan Abdal, 2 Temmuz K�lt�r ve E�itim Vakf�’n�, Ali Do�an’�n genel ba�kan� oldu�u Hac� Bekta� Veli Anadolu K�lt�r Vakf� ve Fermani Altun’un genel ba�kan� oldu�u D�nya Ehl-i Beyt Vakf�’n� davet etmediklerini kaydetti.
Do�an Bermek, federasyonun devletin muhatap kabul edebilece�i marjinal olmayan bir kurulu� oldu�unu ifade ediyor. Alevilerin sorunlar�n� kamuoyunun g�ndemine ta��may� ama�lad�klar�n� belirten AVF Genel Ba�kan�, �unlar� kaydediyor: “Alevi �slam inanc�n� benimsemi� insanlar�m�z�n inan�lar�n� ��renebilmeleri i�in �al��aca��z. Bu konuda Diyanet ��leri Ba�kanl��’n�n ve ilahiyat fak�ltelerinin deste�ini istiyoruz.” ( 16.07.2005 Tarihli Gazeteler)

Alevi & Alevilik

Kavram Olarak Alevi kelimesi ne anlama geliyor?

Alevi kelimesi Hz. Ali taraftar�, Hz. Ali yanl�s� anlam�na geliyor. �slamiyet i�erisinde Hz. Ali�yi sevenlere Alevi denilmektedir.

Alevi kavram�n�n olu�um tarihi Hz. Ali`nin ya�ad�� d�nemde baslar. Hz. Ali daha yasarken bile Ali taraftar� Alevi diye bilinen ki�iler vard�. Yani Alevi kavram�n� dolay�s�yla Alevili�i ba�ka y�nlere �ekme gayreti i�erisinde olanlar Alevi kavram�n� ya Hz. Ali`den �ok �nceki bir d�neme ya da Hz. Ali`den �ok sonraki bir d�neme ait oldu�unu s�yl�yorlar. Bu her iki iddia da yanl��t�r. Do�rusu; Alevi kavram� daha Hz. Ali hayattayken olu�mu�tu. Fakat o zamanlar �ok dar bir cevre i�in kullan�l�yordu. Ancak tarihsel s�re�te Hz. Ali taraftarlar� �o�ald� ve b�ylece Alevi kavram� genelle�ti.

Alevilik �slamiyet i�indeki bir mezhep midir?

Cevaba ge�meden mezhep kelimesi ne anlama geliyor ona bakal�m. Mezhep kelimesi Arap�a olup “tutulan yol” anlam�na gelmektedir. Bu anlam�yla Alevilik �slami bir mezheptir. Ancak hemen belirtelim ki �slamiyet e�ittir S�nnilik veya �iilik de�ildir. Yine Alevi inanc�na dar mezhepsel bir tan�m Alevililerce asla kabul g�rmemi�tir. “Sorma be birader mezhebimizi/Biz mezhep bilmeyiz yolumuz vard�r” deyimi Alevi inanc�n�n mezhepsel tan�m� ast��n�n simgesidir.

Alevilik �slami bir inan�t�r. Ancak baz� art niyetli kimseler Alevili�i �slam’dan ay�rmaya �abalam��lard�r.

Alevili�i kendi grupsal, ideolojik, b�lgesel, etnik ��karlar� do�rultusunda kullanmak isteyen kimseler Alevili�i bu d��nceye hizmet edecek �ekilde tahrif etmi�lerdir. Yine Emeviler d�neminde doru�a ��kan ve daha sonralar� da devam eden Alevi d��manl�� da Alevili�i �slam dairesi d��nda g�rm��t�r. Onlara g�re, onlar gibi d��nmeyen herkes �slam d��d�r. Bu d��ncenin �ok yanl�� oldu�u ve �ok ac�lara sebebiyet verdi�i ortadad�r.

Alevilik �slami bir inan�t�r. Ancak tekrar tekrar �srarla belirtelim ki �slamiyet salt S�nnilik de�ildir. �slamiyet’i e�ittir S�nnilik olarak alg�layanlar �slamiyet’i baz� bi�imsel kurallara indirgeyerek Alevili�in �slam d�� bir inan� oldu�u sonucuna var�yorlar. Halbuki varmalar� gereken sonu� “Alevilik S�nnilik de�ildir ama S�nnilik ve �iilikten farkl� bir �slam inanc�d�r” sonucu olmal�d�r.

Aleviler Allah�a inan�rlar m�?

Asl�nda sorulmamas� gereken bir soru bir soru ancak art niyetli kimselerin buland�rd�� kafalar netle�mek zorunda.

Her �eyden �nce Alevilik bir inan�t�r. Bundan hareketle belki de Allah�a en �ok inanan, Allah��n birli�ini kabul eden topluluklardan biridir Aleviler. Cem t�renine kat�lanlar bu durumu a��k�a g�rebilirler. Yine binlerce Alevi deyi�inde, �iirinde bu a��k�a g�r�l�r.

Aleviler Allah�a inan�rlar, hem de b�t�n benlikleriyle Allah�in varl��na, birli�ine ba�l�d�rlar. Ancak kimse Alevilerin Allah�a inan�lar�n� S�nni ve ya ba�ka inan�tan insan�nkiyle k�yaslamaya ve b�ylece yanl�� sonu�lara ula�maya kalk��mas�n.

Aleviler peygamber olarak kimi kabul ederler?

Aleviler Hz. Muhammed�i peygamber olarak kabul ederler.

Aleviler b�t�n peygamberler ba�l�d�rlar.

Son peygamber olan Hz. Muhammed�e ba�l�l�klar� ve inan�lar� sonsuzdur.

Baz� iftiralar sonucu Alevilerin Hz. Muhammed�i peygamber olarak kabul etmedikleri d��ncesi olu�tu. Bu tamamen Alevi inanc�na terstir. Hz. Muhammed, Alevilerin inand�klar�, ba�land�klar� peygamberdir.

Hz. Muhammed son peygamberdir. Bu do�ruyu kimse yanl��a �evirerek, yeni peygamberlikler uydurarak, Hz. Muhammed�in yolundan giden Alevilere yamamaya �al��mas�n.

Tekrar belirtelim ki, birilerinin art niyeti ve birilerinin de cehaleti Alevileri ba�lamaz.

Hz. Ali�nin Alevi inanc�ndaki yeri nedir?

Alevi demek; Hz. Ali yanl�s�, taraftar�, seveni demektir. Bundan da anla��laca�� zere Hz. Ali�nin Alevi inanc�ndaki �nemini, yerini anlatmaya gerek yok. Ancak ne var ki baz� kimseler tarih boyunca ve g�n�m�zde de Hz. Ali sevgisini, ba�l�l��n� ya yanl�� anlad� veya hi� anlamad�. Alevilerin Hz. Ali�ye olan sevgileri, ba�l�l�klar� onun peygamber oldu�u anlam�nda de�ildir. Aleviler i�in peygamber son peygamber Hz. Muhammed�dir.

“Hz. Ali�nin Alevi inanc�ndaki yeri nedir?” diye sormak her ne kadar abes gelse de anla��l�r bir durumdur. ��nk� Hz. Ali�nin ad�ndan gelen Alevi kavram� ile kendisini ifade eden bu topluma �ok �e�itli tahribatlar ya�at�l�yor. ��te bunun i�indir ki Hz. Ali taraftarlar� Alevilere “inanc�n�zda Ali�nin yeri neresidir” diye soruluyor. Bize d��en usanmadan do�rular�m�z� anlatmakt�r

Aleviler namaz k�larlar m�?

Aleviler ve namaz konusunu bir ka� boyutuyla ele almak gerekiyor. ��nk� Alevilerin s�rekli olarak maruz kald�� sorular�n ba��nda “neden namaz k�l�nm�yor” sorusu geliyor.

Her Alevi mutlaka �mr�n�n birden fazla d�neminde “siz Aleviler neden namaz k�lm�yor, camiye gitmiyorsunuz?” sorusuyla kar��la�m��t�r

Bilindi�i gibi namaz Fars�a bir kelimdir. Namaz kelimesin Kuran�da ki kar��l�� salat�tir. Salat ise dua, tanr�y� i�ten an�p selamlama anlam�na geliyor. Allah�i i�ten an�p selamlaman�n, duan�n ise bi�imi, sekli yoktur. Dua, insanin Yarat�c� ile beraberli�idir. Bunun i�in belli bir saat, mekan, kural yoktur. �nsan istedi�i vakit, istedi�i dilde, istedi�i �ekilde dua edebilir, Y�ce Yarat�c�s�na ��k�r edebilir. Y�ce yarat�c�y� anmak, Yarat�c�yla dolu olmak, bir araya gelmek i�in belli bir zaman dilimi yoktur. Bu her an olmal�d�r ve her anda m�mk�nd�r. �badeti belirli zamanlarla s�n�rlayan kendisini bi�imsel kurallar ve �ekillerden ar�nd�rmam�� demektir. B�ylesi �ekilsel bir ku�atma ise ya�am�n gayesine ters bir durumdur.

Baz�lar� ibadeti bi�imsel kurallarla sinirliyor. �ok�a tekrarlamak durumunda kald��m�z gibi biz Alevilerde ise ibadeti kal�pla�t�rmak yoktur. Elbette ibadette belirli kurallar olmas� gerekiyor. �zellikle toplumsal olarak yerine getirilen ibadetin kurallar� vard�r. Ancak inanc�n temelidir gibi baz� yanl�� uygulamalarla s�rf ibadet olsun diye ibadet, ibadetin gayesini yok saymak demektir. Biz Alevilere dayat�landa budur. Deniliyor ki; “Aleviler illa camiye gidin, namaz kilin”. Ama� burada ibadet ise Aleviler zaten toplumsal olarak Cem de ibadetlerini yerine getiriyorlar. Aleviler kimseye, “Cem evine gelip Cem ederek ibadet edin” gibi bir dayatman�n sahipleri de�iller. Aleviler “herkesin inanc� kendisine” ilkesi ile hareket ederken ba�kalar� �srarla Alevilere dayatmalarda bulunuyor. Hem de inan�sal anlamda temeli olmayan gerek�elerle.

Amac�m�z burada Alevilerle S�nniler aras�ndaki inan� farkl�l��n� b�t�n boyutlar�yla tart��mak de�ildir. Amac�m�z �srarla Alevilere dayat�lan “g�nde be� (5) kez namaz kilin b�ylece iyi bir M�sl�man olursunuz” gibi inanc� bi�imsel kurallara indirgeyen, hatta neredeyse bunu inanc�n �z� sayan mant��n yanl�� oldu�unu belirtmektir. Namaz, neredeyse birileri taraf�ndan inanc�n as�l gayesi haline getirilmi�tir. “g�nde be� vakit namaz k�lan ki�i iyi bir insand�r ve ya�am� anlam�na uygun yasayan ki�idir, k�lmayan ise m�naf�k, kafir ki�idir” gibi bir anlay�� ortaya ��km��t�r. Aleviler as�rlard�r bunun inanc�n �z�ne ters bir tutum oldu�unu belirtmi�lerse de, siyasi anlamda iktidarda olmad�klar�ndan dolay� seslerini kimseye duyuramam��lard�r. �nanc�n as�l �z�n� takip edip uygulamak yerine g�steri� i�in yap�lan fiillerle zaman�n� harcayanlara Maun suresinde s�yle ikaz edilmektedir: “Dini yalanlayan g�rd�n m�? �ste yetimi itip-kakan, yoksulu doyurmay� te�vik etmeyen odur. �ste namaz k�lanlar�n vay haline, ki onlar namazlar�nda yan�lg�dad�rlar, onlar g�steri� yapmaktad�rlar, ve ufac�k bir yard�m� da engellemektedirler”. Biz Alevilerce anla��lmas� gereken en �nemli nokta buras�d�r.

Konun daha iyi anla��lmas� ve do�rular�m�z�n bilince ��kar�lmas� i�in baz� tekrarlar� yapmak durumunda kal�yoruz. Konuya hakim olanlar�n anlay��na s��n�yoruz.

�nceki sat�rlarda da belirtmeye �al��t��m�z gibi namaz Fars�a bir kelimedir. Kuran da ki kar��l�� Salat�ir. Salat�in anlam� ise Allah�i i�ten an�p selamlama ve duad�r. Bu g�n egemen S�nni anlay��n g�nde be� vakit k�ld�� ve Alevilere dayatt�� ve neredeyse dinin temeli sayd�� namaz ibadetinin Kuran da be� vakit oldu�u y�n�nde ac�k bir beyan yoktur. Madem namaz inanc�n �z� say�lacak kadar �nemli bir ibadet neden Y�ce Yarat�c� bu konuda ac�k ve kesin h�k�mler ortaya koymas�n?

Aleviler namaz� ret etmiyor. Nitekim Cem ibadetinde halka namaz� seklinde ibadetlerini yerine getiriyorlar. Ancak bu namaz hi� bir �ekilde egemen S�nni anlay��n namaz�yla benzer de�ildir. Baz�lar� ��k�p diyebilir ki: “su kadar milyon insan namaz� b�yle k�l�yor da siz Aleviler neden farkl� anl�yor ve uyguluyorsunuz?” Hemen belirtelim ki �o�unluk her zaman do�ru yap�yor anlam�na gelmez.

�badetle ama�lanan ki�inin kendini yenilemesi, ar�nd�rmas� ve sosyal dayan��mayla ki�ili�ini tamamlamas�d�r. Maun s�resi b�yle bir anlama sahip. �badet i�in ibadet, g�steri� i�in yap�lan ibadet nafile ibadetlerdir.

Alevi ibadet anlay�� bi�imsellikten uzak i�tenli�i esas al�r. Al-i �mran Suresi 191. Ayetinde “Onlar; ayakta iken, otururken, yan yatarken Allah�i anarlar”. Bakara s Suresi 239. Ayeti: “E�er korkarsan�z, (namaz�) yaya yahut binekte iken kilin”. Bu ve benzer ayetlerde de anla��laca�� zere Allah insanlara i�ten ibadet etmeyi emrediyor.

Birileri kabul etsin veya etmesin, Alevilerin ibadet anlay�� bu minval �zeredir.

Alevilik (mezhep)

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/thumb/0/07/Zulfikar.png/200px-Zulfikar.png

Alevilik'te ve �iilik'te �nemli bir yere sahip olan Z�lfikar isimli k�l�c�n tensili bir resmi.

Alevilik, �slamiyet'in T�rkiye'deki ba�l�ca iki mezhebinden biri. S�nnilikten sonra en fazla mensubu olan ikinci mezheptir. AB'nin yapt�� bir ara�t�rmaya g�re T�rkiye'de 12 - 20 milyon Alevi vatanda� bulunmaktad�r. [1][2]
Alevilik baz� Alevi kaynaklar�nda �u �ekillerde tan�mlan�r:

Alevilik, �slam'� benimseyen, Tanr�'n�n birli�ine (Tevhid) inanan, Muhammed'i Peygamber kabul eden, kitab� Kur'an olan, Muhammed'in Ehlibeyt'ini seven, namaz�, niyaz ile b�t�nle�tiren, k�yam, r�ku ve secdesi ile ibadetini kendi lisan�yla yapan, �mmet yerine h�r insan�, yaratanla yarat�lan ayr�l��n� "Vahdet-i V�cut" ile birle�tiren, Tanr� korkusu yerine, sevgisini benimseyen, zahiri (g�r�nen) bat�nla (g�r�nmeyen), bat�n� zahirle birle�tiren, �eriat kap�s�n� a��p, marifet yolu ile hakikat d�nyas�na ula�an, Kur'an'�n �ekline de�il, �z�ne inen ak�l ve g�nl� ile "Seyr-� s�luk" (Ruhsal olgunla�ma) olan bir tasavvuf yoludur.

Alevilik, �z�n� insan sevgisinde bulan, Tanr�’n�n insanda tecelli etti�ine ve zerresinden olu�tu�una, onun i�in de insan�n �l�ms�zl��ne inanan, ibadetlerinde kad�n erkek ayr�m� yapmadan, kendi �z diliyle, musikisiyle, semah�yla inanc�n� icra etme bi�imine denir.

Alevilik, �slamiyet’e ve Kuran’a dayal�, Muhammed’in buyruklar�na g�re �slam’� evrensel boyutuyla yorumlay�p, yery�z� insanl��na yeni kap�lar a�an b�y�k bir d��nce ak�m� ve tasavvuf felsefesiyle hayat bulan bir inan� b�t�nl��ne denir.

Alevilik ve �iilik

�slamiyet'in S�nnilikten sonra d�nyada en �ok mensubu olan ikinci mezhebi �iilik ile ��k�� noktas� ve 12 �mam inan�� gibi temel kavramlar� olduk�a benzer olsa da anlay�� ve genel uygulamalar bak�m�ndan bir �ok farkl�l�k vard�r. Ancak Bat�l� kaynaklarda Alevilik, genellikle �iili�in bir kolu veya T�rk veya Osmanl� �iili�i olarak tan�mlan�r.

Alevilik'te Allah kavram�

Alevilikte Allah'tan ba�ka tanr� yoktur. Bu y�n�yle Alevilik monoteist bir mezheptir. Bununla birlikte Alevilik'te Tanr�n�n insan dahil evrendeki her �eyin i�inde oldu�u inan�� vard�r.

'D�rt kap� k�rk makam' inanc�

D�rt Kapi Kirk Makam seklindeki kamil insan olma ilkelerini Hac� Bekta� Veli’nin tespit ettigine inanilir. Hac� Bekta� "Kul Tanr�’ya k�rk makamda erer, ula��r, dost olur." demi�tir.
D�rt Kap� �unlard�r: 1. �eriat, 2. Tarikat, 3. Marifet ve 4. Hakikat
Her kap�n�n on makam� vard�r.
�eriat kap�s�n�n makamlar�: 1. �man etmek, 2. �lim �grenmek, 3. �badet etmek, 4. Haramdan uzakla�mak, 5. Ailesine faydal� olmak, 6. �evreye zarar vermemek, 7. Peygamberin emirlerine uymak, 8. �efkatli olmak, 9. Temiz olmak ve 10. Yaramaz i�lerden sak�nmak.
Tarikat kap�s�n�n makamlar�: 1. T�vbe etmek, 2. M�rsidin �g�tlerine uymak, 3. Temiz giyinmek, 4. Iyilik yolunda savasmak, 5. Hizmet etmeyi sevmek, 6. Haksizliktan korkmak, 7. �mitsizlige d�smemek, 8. Ibret almak, 9. Nimet dagitmak ve 10. �z�n� fakir g�rmek
Marifet kapisinin makamlari: 1. Edepli olmak, 2. Bencillik, kin ve garezden uzak olmak, 3. Perhizkarlik, 4. Sabir ve kanaat, 5. Haya, 6. C�mertlik, 7. Ilim, 8. Hosg�r�, 9. �z�n� bilmek ve 10.Ariflik.
Hakikat kapisinin makamlar�: 1. Alcakg�n�ll� olmak, 2. Kimsenin ayibini g�rmemek, 3. Yapabilecegin hicbir iyiligi esirgememek, 4. Allah’in her yarattigini sevmek, 5. T�m insanlari bir g�rmek, 6. Birlige y�nelmek ve y�neltmek, 7. Gercegi gizlememek, 8. Manayi bilmek, 9. Tanrisal sirri �grenmek ve 10. Tanrisal varliga ulasmak.

Alevilikte ibadet

Ana madde: cem Cem, Alevilerin toplu halde ettikleri ibadetin ad�d�r.
Kavram olarak Cem Arap�a bir kelime olup toplanma, birikme, bir araya gelme manalar�na gelmektedir.
Cem'in kayna�� K�rklar Cem'idir.
Cem ibadetini di�er inan�lardaki ibadetlerden farkl� k�lan en �nemli unsur; Cem de bulunanlar�n ayni zamanda toplumda hesap vermekle y�k�ml� olmalar�d�r. Cem de bulunanlar birbirlerinden raz� olmak zorundalar.
Cem de bulunan bir ki�i ba�ka bir ki�iye darg�nsa, bu iki ki�inin darg�nl�klar� giderilmeden, bar��malar� sa�lanmadan Cem'e ba�lanmaz.
Alevilerin toplu anlamda temel ibadeti olan Cem, bir dedenin g�zetiminde, �nderli�inde yerine getirilir.
Cem ibadetine katil, h�rs�z, yolsuz, d��k�n kimseler giremez.

Cem'de 12 hizmet

1- M�rsid (Dede): G�rev itibariyle Muhammed, Ali ve Hac� Bekta�i Veli'yi temsil eder. Cem erkani Baskanligini yapar,ikrar alir nasip verir. Cenaze, M�sahiplik, Nikah, S�nnet, Ad takar (isim takar)
2- Rehber : G�rev itibariyle Imam H�seyin�i temsil eder. Yola girmek isteyenleri hazirlar, yol g�sterir. M�rsidin en yakin yardimcisidir.
3-G�zc� : G�rev itibariyle Ebuzer Gaffari’yi temsil eder. Rehberin yardimcisidir. Cem’in sessiz ve sakinlik icinde gecmesini saglar. Cem’in bekcisidir.
4- �eragci (Delilci) : G�rev itibariyle Cabir El Ensari’yitemsil eder.Cem evinde bulunan aydinlatma araclarini yakar.Buhardanliklari ve Mumlari (Ceraglari) hazirlar.
5- Zakir (Asik) : G�rev itibariyle Bilal Habes’i temsil eder. CEM’de Tevhid, duazde imam, Mersiye, Semah, Nevruzi ye s�yler.
6- S�p�rgeci(Ferras) : G�rev itibariyle Selman’i Piri paki temsil eder. CEM evinin s�rekli temizligi ile meskul olur.
7- Meydanci : G�rev itibariyle H�zeyme t�l Yemeni’yi temsil eder.CEM evinde Semahserleri kaldirir. Postlari yerine dizer.
8- Niyazci : G�rev itibariyle Mahmut el Ensari’yi temsil eder. Kurbanlaritekbirler ve keser. Gelen Lokmalari alir ve dagilimini saglar.
9- Ibrikci : G�rev itibariyle Kamber Hz.lerini temsil eder. CEM de M�rsidin ve Cem erenlerinin abdest almalarini saglar.
10- Kapici : G�rev itibariyle G�lam Keysani’yi temsil eder. Cem’e gelen erenlerin evlerini g�zetler.
11- Peyik�i : G�rev itibariyle Amri Ayyari’yi temsil eder. Cem olacagini t�m canlara duyurur.
12- Sakaci : G�rev itibariyle Ammari Yaseri’yi temsil eder.Cem evinde Su Serbet, Saka, S�t vb. dagilimini saglar.

Duaz ve deyi�

Duaz, Duazdeh'in k�salt�lm�� halidir. Duazdeh Fars�a olup on iki (12) anlam�na gelmektedir.
Duaz, cem ayinlerinde s�ylenen ve On �ki Imamlarin adlar�n�n ge�ti�i deyi�lerdir. Bu deyi�lerde Ayr�ca On �ki Imamlarin yani s�ra basta Peygamber ve Hac� Bekta� Veli olmak �zere Alevi ulularinin adlar� gecmektedir.
Duaz icin “deyi�ler”lerdir tan�m�n� yapt�k. Anla��l�r olmas� i�in b�yle bir tan�m uygundur. Ancak duaz bir nevi dua olarak da alg�lana bilinir.
Alevilik ve Aleviler hakk�nda biraz bilgi sahibi olan ki�iler i�in duaz'in, nefes'in, t�rk�'n�n, deyi�'in farkl� anlamlara sahip oldu�u a�ikard�r. Fakat g�n�m�z ger�ekli�i do�rultusunda genel bir tan�m olmas� ve bu tan�m�n yayg�nla��p kabul g�rmesi i�in Deyi� tan�m� en uygun olan�d�r. Deyi�; Alevili�i �a�r��t�ran her melodinin ad�d�r. T�rk�, nefes, duaz bunlar da alt adlard�r. Yoz ve yobaz �retimden farkl� olundu�unun anla��lmas� i�in Deyi� en uygun tan�md�r.

Semah

Semah, Cemlerde deyi�ler e�li�inde yap�lan dinsel t�renin ad�d�r. Ulu H�nk�r Hac� Bekta�� Veli bu konuda ��yle s�yler: "Semah, ariflerin aleti, muhiplerin ibadeti, taliplerin maksududur. Bizim Semah�m�z oyuncak de�il, ilahi bir s�rd�r. Bir kimse ki Semah� oyuncak sayar o cahildir".
Semah�n kayna�� K�rklar meclisine dayan�r. Bu meclise gelen Hz. Muhammed’e Salman� Farisi taraf�ndan bir �z�m tanesi verilir ve Salman� Farisi kendisinden bunu payla�t�rmas�n� ister. Muhammed Cebrail’in getirdi�i tabakta bu �z�m tanesini s�kar. Bunu i�en K�rklar "Ya Allah" deyip Semah d�nmeye ba�larlar.
Semah yaln�z Cemlerde d�n�l�r. Bunun d��nda g�n�m�zde oldu�u gibi asla d��nlerde ve benzer e�lencelerde d�n�lmez. Semah�n d�n�ld�� ortam mutlaka �zel ve dinsel anlam� olan bir ortam olmal�d�r. Yani ilahi bir s�rd�r. �yle g�n�m�zde yap�lanlar gibi herkesin kolunu a�arak yapaca�� bir dans de�ildir.

Alevi ocaklar�

Alevilik, ocaklar �eklinde �rg�tlenmi� bir inan��t�r. Ocaklar�n aras�nda inan� y�n�nden k��k farklar olabilmesine ra�men esas felsefe ayn�d�r. Ama tarikat yap�s� olarak incelemek gerekti�inde, Anadolu Alevili�i, Alevi-Caferi, Nusayrilik (Arap alevili�i), Bekta�ilik, Mevlevilik,Abdallar,Babailer,Hurufiler,olarak ayr�lmal�d�r.
Alevilik; �iilik, ismaililik, caferilik gibi, Muhammed'in vefat etmesi, Ali'nin �ld�r�lmesi ve �slamiyet i�inde di�er mezheplerce iyi say�lan, ama Alevilerce k�t� say�lan ki�ilerin hakimiyet kurmaya �al��mas�na kar�� hak yolunu savunmak i�in bir araya gelen ki�ilerin mezhebidir. Aleviler 12 imam'�n �nc�l��ne inan�rlar. Anadolu Alevilerine K�z�lba� da denmi�tir.
Alevilik'i ilk benimseyenler ve bu yolu yayanlar Erenler ve Pirlerdir. T�rkistan'dan bu inan� Hoca Ahmet Yesevi �nderli�inde yay�lm��t�r,kimi ara�t�rmac� inan� �nderleri ve yazarlar Alevili�in ,T�rkmenlerin �slamiyet yorumu oldu�ular�n� savunmaktad�rlar.Keza bakt��m�zda ocaklar ve �nan� �nderlerinin hepsinin T�rkmen olu�u,bu s�ylemin do�ru oldu�unun kan�t�d�r. Ayr�ca, Suriye de Arap ve K�rt Aleviler vard�r. Tunus'da Arap Aleviler vard�r. �ran i�erisinde T�rkmenler de Alevidir. T�rkiye'de T�rk, Zaza, Kurman� ve Arap Alevileri bulunmaktad�r. Bu inan��lar da ocaklar gibi, uygulamada farkl�l�klar bar�nd�rmas�na ra�men, inan� felsefesinin esas� olarak bir b�t�n arz eder.

K�z�lba�l�k

Ana madde: K�z�lba�l�k K�z�lba�l�k Alevilik i�inde bir kol olarak g�r�lse de esas�nda Alevili�in ta kendisidir. K�z�lba� kavram� d�nem d�nem Alevileri karalamak veya k��k d��rmek i�in kullan�lm��t�r.
K�z�lba� kelimesi k�z�l ba�l�k takan anlam�na geliyor. Tarih�esi Uhut sava��na kadar uzan�r. Uhut sava��nda Ali kendisini Peygambere siper etti�i s�rada ba��ndan yaralan�r. Bu sava�tan sonra Ali’ye K�z�lba� denmi�tir. Yine S�ff�n sava��nda Ali’nin taraftarlar� ba�lar�na k�rm�z� ba�l�k takm��lard�r. Alevi devleti olan Safevi ordusunun askerleri de ba�lar�na k�z�l ba�l�k takarlard�.

Bekta�ilik

Ana madde: Bekta�ilik Hac� Bekta�� Veli ad�na kurulan, Ali ve 12 �mam sevgisine dayanan Anadolu ve Balkanlarda yay�lan g�n�m�zde de varl��n� s�rd�ren �nemli bir Alevi tarikat�d�r.
Bekta�ili�in do�u�u 1240 y�l�na dayan�r. Babailer isyan�n�n bast�r�lmas�ndan sonra Baba �shak’�n halifesi olan Hac� Bekta�� Veli etraf�nda toplananlar Hz. Muhammed’i m�r�it, Hz. Ali’yi rehber, Hac� Bekta�� Veli’yi de pir olarak kabul ettiler.
Bekta�ilik genel anlamda Alevi inanc�n� olu�turan Ali, Oniki �mamlar� esas almas�n�n d��nda eski T�rk k�lt�r�n� ve Anadolu inan�lar�n�n baz� olumluluklar�n� da alarak geli�mesini tamamlad�.
Bekta�ili�i kurumla�t�ran ki�i Bal�m Sultan’d�r. Bekta�ilik idare bak�m�ndan iki kola ayr�l�r. Babaganlar ve �elebiler. Babaganlar kendilerinin Hac� Bekta�’�n "yol evlad�" olduklar�n� belirtirler. Babaganlar daha �ok kentlerde �rg�tlendiler. �elebiler kendilerini Hac� Bekta�’�n "bel evlad�" olduklar�n� belirtirler. �elebiler daha �ok k�rsal alanda �rg�tlendiler. B�t�n bu �eli�kilere ra�men Bekta�ilik geli�mesini s�rd�rd�. Osmanl� ordusunun �zel birlikleri olan Yeni�erilerin tamam�na yak�n� Bekta�i’ydi. Padi�ah II.Mahmud Yeni�eri oca��n� kald�r�rken Bekta�ili�i de yasaklamay� ihmal etmedi (1826).
Bekta�ilik g�n�m�zde Alevi inanc�n�n en �nemli ��esi niteli�indedir. Bir �ok Bekta�i kural� Alevi inanc� i�inde kabul g�rm��t�r. Hac� Bekta�� Veli’nin T�rbesi de bulunan Nev�ehir ilinin Hac�bekta� il�esi bu anlamda sadece Bekta�iler i�in de�il, b�t�n Aleviler i�in �nemli bir merkez konumundad�r.

Siyasi olarak Alevilik

12. ve 13.y�zy�lda Anadolu'da olduk�a etkin olan alevilik, daha sonra 14. y�zy�l�n ba�lar�ndan itibaren devlet otoritesinin yeniden kurulmas� ve kurulan devletin mezhep olarak sunnili�i se�mesi �zerine, cumhuriyet d�nemine kadar s�recek bask� ve zul�me maruz kal�nm��t�r. Kendilerini din d�� olarak g�ren y�netime kar�� defalarca ayaklanm��lard�r. �nanc�n temelinde "e�itlik" "m�lkiyetin reddedilmesi" gibi kavramlar oldu�undan siyasi olarak da bir duru�u bulunmaktad�r.

T�rk siyasal hayat�nda Alevilik

Aleviler, �smet �n�n�'n�n deyimiyle, milli m�cadele y�llar�nda 'herkesten �ok millici' bulunmu�tur. Cumhuriyet T�rkiyesi ve onun laikli�i se�mesi, (tekkelerinin kapat�lmas�na ra�men) ho� kar��lanm��t�r. Aleviler geleneksel olarak, Cumhuriyet devriminin ilkeleri taraftar� olmu�lar,Atat�rk ilke ve ink�laplar�na herzaman ba�l� olduklar�n� g�stermi�lerdir, �ovenist ve islamc� ak�mlar� hi�bir zaman desteklememi�lerdir. Mara�, �orum, Sivas olaylar�, cumhuriyet tarihinde alevi mezhebine yap�lan en �iddetli ve a�ikar sald�r�lard�r

Osmanl� Tarihi'nde Alevilik

Osmanl� devleti, kurulu�unda herhangi bir mezhebi kabul etmemi� bir devletti. Kurulu� d�neminde, devlet kademelerinin bir�ok yerinde aleviler yer alm��t�. Hatta, fethedilen topraklardan getirilen gayrim�slim �ocuklardan olu�an yeni�eri oca�� da alevili�in bir oca�� olan bekta�ili�e ba�l�yd�. Fakat devlet, imparatorlu�a do�ru gittik�e, devlet y�netimi a��s�ndan daha uygun olan s�nni inanc�, daha �ncelikli hale gelmeye ba�lad�. Osmanl�'da alevilerin zul�m g�rmelerine kadar gidecek d��lanmalar�n�, �ald�ran sava�� ve beraberinde getirdi�i olaylar zinciri ba�latt�. Osmanl� padi�ah� olan Yavuz Sultan Selim, �ah �smail ile ters d��t�. Devlet y�netiminin giderek s�nnile�mesinden �ikayet�i olan alevi halk, �ah �smail'in devletinin alevilik tabanl� bir Safevi devleti olmas� nedeniyle �ah �smail'e sempati duymaya ba�lad�.

ALEV�-ALEV�LIK

D�rd�nc� halife Hz. Ali'nin soyundan gelen, onu diger sah�beden ve diger �� hal�feden �st�n tutan mezhebe mensup kimse. Alev�lik d�s�ncesi, ister a�ik�a, ister gizlice, Ali'ye uyup onun Kur'an'daki n�s ve Resulullah (s.a.s.)'in vasiyetiyle imamliga tayin edildigini ileri s�ren; imametin* onun soyundan disari �ikmayacagina inanan ve onu diger sah�beden �st�n g�ren z�mrelerin baslattigi fikir ve siyas� kavgalarla ortaya �ikan" hareketin genel adidir. Bu fikir ve harekete katilanlar, Ali'ye (r.a.) uyduklari ve onu, �teki sah�b�lerin �n�ne ge�irdikleri i�in Alev�; buna taraftar olanlara da 'tarafini tutan' anlaminda "Sia"* denilmistir. Sia, Alev�ligin ifade ettigi katiliktan daha m�ted�l bir kelimedir ve Isl�m �limleri Alev�lik i�in Sia'dan farkli olarak 'R�fiza' 'Rav�fiz' tabirlerini kullanirlar.

Isl�m tarihinde Hz. Peygamber'den sonra hal�fe olarak Hz. Ali'yi taniyanlara, Ali'ye mensup, inanci bakimindan, Ali taraflisi anlaminda "Alev�" tabiri kullanildi. Alev�lik, halifelikte Hz. Ali'nin hakkinin yendigini, sah�benin Hz. Peygamber'den sonra Eb� Bekr*'e bey'at etmekle, Isl�m'a aykiri hareket ettigi iddiasini yansitir. Alev�ler Hz. Ali'nin hil�fette hak sahibi oldugunu su sebeplere dayandirirlar: Ali*, Hz. Peygamber'in tabii olarak varisiydi. O, Islam'i ilk kabul eden kimsedir.

Hz. Muhammed (s.a.s.)'in amcasinin oglu ve damadidir. Isl�m savaslarinin kahramaniydi. Yasadigi s�rece Hz. Muhammed'in en yakin yardimcisiydi. Onun b�t�n islerine bakardi. Hz. Muhammed (s.a.s.) Ali'ye olan sevgisini ve g�venini bildirerek, onun kendisinden sonra hal�fe olacagina isaret etmistir. Bu y�zden onlar, Eb� Bekir, �mer* ve Osman*'in isbasina getirilisini batil saydilar. Yani bunu ser�at kurallarina ve Hz. Peygamber'in s�nnetine aykiri g�rerek bununla savasmayi din� bir g�rev kabul ettiler. Ancak, Hz. Peygamber'in, Hz. Ali hakkinda s�yledikleri ve Ali'nin �st�nl�kleri dogru olmakla birlikte, Allah Resul� benzer s�zleri Hz. Eb� Bekir ve Hz. �mer gibi diger b�y�k Sah�b�ler hakkinda da s�ylemistir. �stelik, hastalandiginda imamliga Hz. Eb� Bekr'i ge�irmistir. Diger yandan Hz. Peygamber, kendisinden sonra m�sl�manlarin basina kimin ge�ecegini isim vererek belirtmeden bu d�nyadan ayrilmistir. B�yle bir had�s olsaydi, Hz. Eb� Bekr'in halife se�ildigi sirada yapilan konusma ve m�z�kerelerde bu had�sin s�zkonusu edilmesi gerekirdi. ��nk� ash�b-i k�r�m, kendi aleyhine bile olsa, Hz. Peygamber'den isittigini nakletmekten �ekinmeyecek derecede �st�n mez�yetlere sahiptir. Ancak, Allah Resul�'n�n cenaze isleriyle ugrasmasi y�z�nden, hal�fe se�imi sirasinda hazir bulunamayan Hz. Ali ile bu kadar �nemli bir konunun istisare edilmemis olmasi bir eksiklik sayilabilir. Fakat, Ens�r'in hil�fet konusunu m�z�kere etmekte oldugu topluluga Hz. �mer'le Hz. Eb� Bekr bile sonradan katilmisti. Bu �ok �nemli meselede yanlis bir adimin atilmasi endisesi ve isin kisa s�rede ��z�lmesi zar�reti, se�imin Hz. Eb� Bekir lehine yapilmasini gerekli kilmistir. Nitekim daha sonra Hz. Ali de Eb� Bekr'e bey'at* etmistir.

M�sl�manlar, Ehl-i Beyt denen 'Ali ve ailesini' �teki Ash�b-i K�ram'dan ve Allah Resul�'n�n �teki hal�felerinden ayirmadan severler. Onun ailesine yapilan haksizliga ve zulme karsidirlar ve tarih i�inde de karsi olmuslardir. Mesel�, Ahmed b. Hanbel* (rh.a), "Ehl�'s-S�nne ve'-l Had�s" taraftarlarinin Hz. Muhammed (s.a.s.)' in ailesine hak ettikleri muhabbeti g�sterdikleri ve Ali Ibn Eb� T�lib'in (r.a.) haklarini tanidiklari i�in "Ali'nin 'siasi, taraftari" oldugunu ifade etmektedir. Ayni tavri Imam-i �'zam da takinarak Abbas�lere karsi Imam Zeyd'i desteklemistir. Bu anlamda Sia, �tik�d� ve siyas� bir mezhep olarak kabul edilirken, Alev�lik, Hz. Eb� Bekr es-Siddik'a (r.a.), �mer el-Faruk'a (r.a.) ve Osman Z�nnureyn (r.a.)'e ve daha pek �ok ash�b-i kir�m'a bugz ve d�smanlik tasiyan fikirlerle dolu bir tar�kat g�r�n�m�ndedir. Bu ifrata sebep olan Emevilerdi. Emeviler devrinde, �mer Ibn-i Abdulaziz'in hil�fetine kadar cuma hutbelerinde Ali Ibn Eb� T�lib'e (r.a.) ve ehl-i beytine hakaret edilir ve l�netler okunurdu. Onlarin bu yanlis hareketleri �teki m�sl�manlari baglamazdi. ��nk� onlar, b�t�n m�sl�manlari temsil edemezlerdi. Hele hil�fet konusundaki olaylari g�ze alarak �teki, m�sl�manlari zalim g�rmek ve g�stermek haksizliktir ve hakdan sapmadir. Ne Resulullah'in �� halifesi ne de Ash�b-i Kir�m, Ali Ibn Ebi Talib hakkinda d�smanlik eseri birakmamislardir. Alev�lik, zaman i�inde par�alanmis ve sayisi y�ze varan tar�katlara ve yollara ayrilmistir.

Ancak bunlari Imam Ebu C�'fer es-S�dik'in i�tihatlariyla amel eden ve m�sl�manlarla aralarinda bir fark g�rmediklerini s�yleyen, yery�z�nde Allah'in h�kimiyetini istediklerini haykiran Ca'feriyye ve Zeydiye kollarina bagli m�sl�manlarla karistirmamak gerekir. C�fer� m�sl�manlari Sia i�erisinde incelerken, d�n�, bug�n� ve �man-amel iliskisiyle g�z�n�ne almak ve ona g�re degerlendirme yapmak faydali olacaktir. C�fer�lerle, Zeyd�leri Alev�ligin diger kollari olan Bat�n�ler, * Karmat�ler, * hatta kuzey Afrika ve Misir'da uzun yillar h�k�m s�ren F�tim�lerden, bug�n Anadolu'da yasayan Alev�ler'den, L�bnan ve Suriye'deki D�rz� ve Nusayr�lerden ayirt etmek gerekir. Alev�lerden Gul�t olanlar yani asiri gidenler Hz. Ali'de, diger halifelerde bulunmayan il�h� nitelikler ve �zellikler olduguna inaniyorlar. Isl�m tarihinde bu g�r�s� ve inanci daha da ileri g�t�rerek, Allah'in Ali'nin varliginda, insan suretinde g�r�n�s alanina �iktigini, onun bir il�h-insan oldugunu s�yleyenler bile �ikti. Ali'nin mehdi oldugunu, �lmedigini ve kiyamet g�n�nden �nce �ikarak d�nyada adaleti saglayacagini �ne s�rd�ler. Bunlar "sebe�ler"dir. Isl�m'da ilk d�n� ayrilik hareketini teskil eden ilk Alev�lik, Hz. Ali daha hayatta iken San'ali bir Yahudi olan Ibn Sebe'nin telkini ile baslamistir.

Bundan sonra Ali'nin ve soyunun, hatta Ibn Sem'an, Eb� Mansur el-Icl�, Ebu'l-Hatt�b, Horasanli Eb� M�slim gibi Ali ile aile bagi bulunmayan ve sadece taraftarlik yapan birtakim yabancilarin �nc�l�k ettigi ten�s�ha, ib�haya, farzlari terketmenin caiz olduguna ve imanin, imami bilmekten ibaret bulunduguna inanan bir�ok Alev� kollari meydana �ikmistir. Daginik Alev� kollarini birlestiren C�'fer es-S�dik'*a bir aralik gidip gelen ve inanislarinda Isl�m'a aykiri seyler bulundugu i�in kovulan, Imam C�fer'in l�netlemesine ugrayan Eb� Mansur el-Icl� ile Eb�'l-Hatt�b'in ekol�, "Ism�iliye*" veya "Yedi Imam" mezhebini olusturmustur. Batin�lik adi verilen bu mezhep Yemen'de k�klesmis, Irak, Iran, Horasan ve T�rkistan'a kol atmis ve batida End�l�s'e kadar yayilmistir. Bu mezhepten olanlar Bahreyn'de ve Ahs�'da Karmatiyye mezhep ve h�k�metini, K�fe'de ve Basra'da bir�ok ihtil�lleri, Magrip'te �nce "Alev� H�k�meti"ni, sonra Misir'da F�tim� halifeligini v�c�da getirmislerdir. Cebel-i D�r�z'da L�bnan'da yasamakta olan "D�rz�lik"le daha bir�ok firka ve mezhepler Batin�likten dogmustur. Muhammed b. Nusayr de bu arada bug�n Suriye, L�bnan ve Adana y�resinde s�likleri bulunan "Nusayr�lik"i kurmustur. Hz. Ali'nin �l�m�nden sonraki gelismeler, �zellikle Kerbel� olayi Hz. H�seyin'in sehid edilmesi, Alev� toplulugun siyas� bir g�r�s �evresinde toplanmasina yol a�ti. Sonralari Sia (Si�lik) adini alan ve daha �ok Iran'da gelisen Alev� mezhebinin �z�n� besleyen bu olaylar zinciri oldu. Isl�m ordusunun doguya dogru ilerledigini g�ren Iran, bagimsizligini kaybedecegini anlayinca, Isl�m'in i�inde dogan ve gelisen Hz. Ali taraftarligini eski d�n ve siyasetleriyle kaynastirarak benimsedi. Bundan Alev�ligin, bir baska kolu dogdu.

Alev� inanci bu yeni ad altinda hizla gelisti. Bu inanca, ruhun bedenden bedene ge�isini (ten�s�h) kabul eden Hind inan�lari da yine Iran etkisiyle karisti. Anadolu Alev�ligi ise, sadece Batin�lik'in devami degildir. Yesev�, Kalender�, Hayder� gibi T�rk tarikatlarinin, Hur�filigin, V�c�diyye ve Dehriyye inan�larinin karistigi, bazi T�rk gelenek ve g�reneklerinin ve halk siirinin yasadigi bir d�nyadir. Onda "ten�s�h", "hul�l", "ib�ha" ve bir �esit "istirak" ilkeleriyle birlikte, T�rk s�lenlerini andiran �yinler de g�r�l�r. XIII. y�zyilda Anadolu'nun fikir hayatinda Orta Asya'dan ve Horasan'dan g��en bilgin ve mutasavviflarin derin etkileri olmustur. Bu arada Harezm'li g��menler, k�ylere varincaya kadar Anadolu'nun d�n� havasinin degismesine yol a�mislardir. Bu tarihi k�kenlere dayanan Alev�lik g�n�m�zde varligini s�rd�rmektedir. Si�lik, Bekt�s�lik ve Kizilbaslik gibi Alev� kollarinin �zel t�renleri, toplantilari bulunmaktadir. Bu kollarin hepsinde Hz. H�seyin'in Kerbel�'da sehid edildigi 10. Muharrem g�n� kutsal olup, matem g�n� kabul edilir. Si�ler o g�n, �zel anma t�renleri d�zenler, d�v�n�r, aglar, yakinirlar. Kizilbas ve Bekt�s�ler bu g�n�n acisini �eker, fakat d�v�nmezler. Alev� t�renlerinin en b�y�g� kadinlarin da katildigi "cem �yini"dir. Bu t�ren cuma g�nleri d�zenlenir. Cem �yininin k��g�ne "dernek" denir. Bu toplantilar sazlis�zl�, i�kili olur. �zel zikirler yapilir. T�reni y�neten dede tarafindan bir sure veya ayet okunur. Ayrica cem'�yininden baska "g�rg� �yini", canlardan birinin digerini sik�yeti h�linde "sorgu �yini" d�zenlenir. Nevr�z, hem bahar bayrami, hem de Hz. Ali'nin dogum g�n� sayildigi i�in, genellikle kutsal kabul edilir ve t�renler d�zenlenir . Alev�lik Iran'da oldugu gibi Anadolu'da da daha �ok siir ve edebiyatla yayilmistir.

Alev�lerin b�y�k tanidigi yedi sair; Nesim�, Fuz�l�, Hat��, P�r Sultan Abdal, Kul Himmet, Yemin� ve Vir�n�'dir. Bunlardan Nesim� ve Fuz�l� disindakiler tam batin�dirler. Yollarini m�stakil bir d�n ekol� ve Isl�miyetin esasi kabul eden Alev�ler, Hz. Peygamber, Hz. Ali, Oniki Imam ve Haci Bektas Vel�'yi kendi yorumcu ve d�s�n�rleri sayarlar.