Humma Hastal��

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- T�p Bilimleri (https://www.msxlabs.org/forum/tip-bilimleri/)

- - Humma Hastal�� (https://www.msxlabs.org/forum/tip-bilimleri/90758-humma-hastaligi.html)

Humma

Bu maddedeki yaz�lar yaln�zca bilgi verme ama�l�d�r. Yaz�lanlar, doktor uyar�s� ya da uzman �nerisi de�ildir.

Grip benzeri bir tablodan, a��r karaci�er hastal�� ve kanamal� ate�e kadar geni� bir hastal�k tablosuna yol a�abilir. Vir�s, maymunlardan sivrisinekler arac�l�� ile insanlara bula��r. Bazen insanlar da �zellikle �ehirlerde birinci konak olarak bula�maya neden olabilir. Sar� humma Afrika'n�n orta b�l�mleri ve G�ney Amerika'n�n orta ve kuzeyinde g�r�lmektedir. S�tmada oldu�u gibi sivrisineklerden korunmak b�y�k �nem ta��r. Sar� hummadan a�� ile korunmak m�mk�nd�r. Sar� humman�n bulundu�u b�lgelere gidenlerden veya bu b�lgelerden di�er �lkelere ge�enlerden sar� humma a��s� olduklar�n� belgelendirmeleri istenebilir. A�� sertifikas� a��dan 10 g�n sonra ve 10 y�l s�re ile ge�erlidir. Di�er a��larla ayn� anda, farkl� yerlere uygulanabilir
Vikipedi, �zg�r ansiklopedi

Sar� Humma

Sar� humma �lkemide yayg�n olarak bilinmemekle birlikte d�nyada bir �ok �lkede g�r�len, sivrisineklerle bula�an ve kanamalarla seyreden, �ld�r�c� bir viral hastal�kt�r.

Neden: Flavivir�s cinsine ati bir arbovir�s olan, Sar� Humma vir�s�.

Bula�ma Yolu: Sar� humma; kentsel ve baz� k�rsal alanlardaki enfekte edici Aedes Aegypti sineklerinin, ya da G�ney Amerika daki ormanlardaki di�er sineklerin �s�r�klar�yla bula��r. Sinekler g�nd�zleri �s�rmaktad�r. Bula�ma olay� 2500 metreye kadar olan yerle�im birimlerinde g�zlenebilir. Sar� humma insanlar� ve maymunlar� enfekte etmektedir.

Vah�i ya�am�n h�k�m s�rd�� yerler ve ormanl�k b�lgelerde, maymunlar enfeksiyonun ba�l�ca deposudur ve enfeksiyonun maymundan maymuna bula�mas� sinekler arac�l��yla olur. Enfekte edici sinekler, ormanl�k alana giren insanlar� �s�rabilir ve genellikle yerel vakalara ve k��k salg�nlara neden olur.

Kentsel b�lgelerdeki bula�mada maymunlar�n rol� yoktur, enfeksiyon sinekler vas�tas�yla insanlar aras�nda yay�l�r. Yo�un kitlelerin ya�ad�� yerlerde enfeksiyonun vuku bulmas�, b�y�k sar� humma salg�nlar�na sebebiyet verebilir.

Afrika daki nemli savana b�lgelerinde ara bir bula�ma modeli yayg�nd�r. Sinekler hem insanlar� hem de maymunlar� enfekte eder ve b�ylece lokal salg�nlara neden olurlar.

Hastal��n Belirtileri Nelerdir?

Baz� enfeksiyonlar belirti vermese de, bir�ok enfeksiyon iki safha halinde hastal��a neden olur. Ba�lang��ta; ate�, kas a�r�s�, ba� a�r�s�, titreme, i�tahs�zl�k, mide bulant�s� ve/veya kusma ve s�kl�kla kalp at��nda yava�lama g�r�l�r. Hastalar�n yakla��k %15 i birka� g�n i�inde ikinci safhaya girerler: Yeniden ate� ��kmas�, sar�l�k geli�mesi, kar�n a�r�s�, kusma ve kanama belirtileri. Bu hastalar�n yar�s� ilk belirtilerin ba�lamas�ndan 10-14 g�n sonra �l�rler.

Nerelerde G�r�l�r?

Sar� humma vir�s�, Afrika n�n baz� tropikal b�lgelerinde ve Amerika n�n orta ve g�ney b�l�mlerinde lokal olarak yayg�nl�k g�sterir. 1980 lerin ba��ndan beri salg�nlar�n say�s� artmaktad�r. Vekt�r�n ve uygun primat konaklar�n mevcut durumda olmas�ndan dolay� di�er �lkeler de sar� humma riskini ta��maktad�rlar (hen�z hi�bir sar� humma vakas�n�n tespit edilmedi�i Asya da dahil).

Yolcular i�in Riski: Sar� humman�n yayg�nl�k g�sterdi�i yerlere seyahat eden ki�iler risk alt�ndad�rlar. Ormanl�k b�lgelere ve vah�i ortamlara giren ki�iler i�in risk �ok daha fazlad�r. Enfeksiyona maruz kalma riski, sinek �s�rmalar�na kar�� tedbir al�narak ( Koruyucu elbiseler, cibinlik, sivrisinek kovucu preparatlar) azalt�labilir Sar� hummay� ta��yan sineklerin daha �ok g�nd�zleri �s�rd�� unutulmamal�d�r

Hastal�ktan Korunma: A�� olma. Baz� �lkelerde, o �lkeye gelen kimseler i�in sar� humma a��s� olma �artt�r

A��

Hastal�k, ba��k olmayan yeti�kinlerde �l�mle neticelenebilir ancak sar� humma a��s� y�ksek oranda etkilidir ( yakla��k %100). Sar� humman�n bula�ma riskinin oldu�u b�lgeler veya �lkelere giden her yolcunun a�� olmas� tavsiye edilmektedir. �lke i�indeki seyahatler i�in; kentlerden, sar� humma vakalar�n�n s�k g�r�ld�� alanlara (Amerika n�n g�neyi ve Afrika) yap�lan yolculuklar i�in a�� olunmas� �nerilmektedir (haritaya bak�n�z). Bu durum, bu �lkelerde hastal��n resmi olarak rapor edilmedi�i hallerde de ge�erlidir.

Not: Yolcular�n ki�isel koruma ama�l� olarak a�� olmas� zorunlu bir gereksinim de�ildir.

Sar� Humma A��s� Kimlere Yap�l�r?

Vakalar�n s�k g�r�ld�� b�lgelere giden t�m yolculara yap�l�r. 9 ay�n� doldurmam�� bebekler i�in kullan�lmaz, gebelikte de k�s�tlamalar vard�r.

A��n�n t�r� : Canl� viral a�� 10 y�lda 1 yap�l�r.

A�� Uygulanmayanlar : Yumurta alerjisi; ila�, hastal�k ya da semptomatik HIV enfeksiyonundan dolay� ba��kl�k bask�lanmas�; �nceki bir doza kar�� a��r� duyarl�l�k; gebelik

Gitmeden �nce : Uluslararas� a��lama sertifikas�, a��land�ktan 10 g�n sonra ge�erlilik kazan�r,

ZORUNLU A�ILANMA

Sar� hummaya kar�� zorunlu a��lanma, hassas �lkelere yurt d��ndan sar� humma vir�s�n�n gelmesini �nlemek i�in yerine getirilmektedir. Bu �lkeler sar� humman�n g�r�lmedi�i ancak ta��y�c� sineklerin ve insan olmayan konaklar�n bulundu�u �lkelerdir. Vir�s�n enfekte bir yolcu vas�tas�yla �lkeye ithal edilmesi, enfeksiyonun potansiyel olarak sinekler ve primatlara (maymunlar vb.) yerle�mesine neden olabilecek, bu da yerel toplumda bir enfeksiyon riski olu�mas� sonucunu do�uracakt�r. B�yle vakalarda, sar� humma bula�ma riskinin bulundu�u �lkelerden gelen t�m yolcular i�in -havaalan�ndan transit ge�i� yapm��lar da dahil, a��lama bir giri� ko�uludur.

E�er sar� humma a��lamas� t�bbi nedenlerden dolay� bir kontrendikasyon ise bundan muaf tutulabilmek i�in bir sa�l�k sertifikas� istenir.

Uluslar aras� sar� humma a��lama sertifikas�, a�� olunduktan 10 g�n sonra ge�erlilik kazan�r ve 10 y�l boyunca ge�erli say�l�r.

Yolcular�n, a��lama sertifikas� istenmemesi durumunu, o �lkede sar� hummaya maruz kalma riski olmad�� eklinde yorumlanamayaca��n� unutmamalar� gerekir.

SARI HUMMA HASTALI�I OLAN VE �LKEYE G�R��TE T�M YOLCULARDAN ON G�N �NCE SARI HUMMA A�ISI �LE A�ILANDI�INI G�STEREN ULUSLARARASI A�I SERT�F�KASI �STEYEN �LKELER:

Angola, Benin, Birle�ik Tanzanya Cumhuriyeti, Bolivya, Brezilya, Burkina Faso, Burundi, �ad, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Ekvator, Ekvator Ginesi, Etiyopya, Fildi�i Sahili, Frans�z Ginesi, Gabon, Gambiya, Gana, Gine, Gine-Bissau, Guyana, Kamerun, Kenya, Kolombiya, Kongo, Liberya, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Panama, Peru, Ruanda, Sao Tome ve Principe, Senegal, Sierra Leone, Somali, Sudan, Suriname, Togo, Trinidad ve Tobago, Uganda, Venezuela.

YOL G�ZERGAHINDA SARI HUMMA HASTALI�ININ BULUNDU�U �LKE VARSA SARI HUMMA A�ISI �LE A�ILANDI�INI G�STEREN ULUSLARARASI A�I SERT�F�KASI �STEYEN �LKELER:

Afganistan, Amerikan Samoas�, Anguilla, Antigua and Barbuda, Arnavutluk, Avustralya, Bahamalar, Banglade�, Barbados, Belize, Bhutan, Botswana, Brunei Darussalam, Cezayir, Cibuti, �in, Dominik, El Salvador, Endonezya, Eritre, Fiji, Filipinler, Frans�z Polinezyas�, Grenada, Guadeloupe, Guatemala, G�ney Afrika, Haiti, Hindistan, Hollanda Antilleri, Honduras, Irak, Jamaika, Kambo�ya, Kazakistan, Kiribati, Lao Demokratik Halk Cumhuriyeti, Lesotho, Libya, L�bnan, Malawi, Maldiv Adalar�, Malezya, Malta, Mauritius, M�s�r, Montserrat, Mozambik, Myanmar, Namibya, Nauru, Nepal, Nikaragua, Niue, Pakistan, Palau, Papua Yeni Gine, Paraguay, Pitkarin Adas�, Portekiz, Reunion, Saint Helena, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Samoa, Sen Vincent ve Grenadinler, Seysel Adalar�, Singapur, Solomon Adalar�, Sri Lanka, Suriye Arap Cumhuriyeti, Suudi Arabistan, Svaziland, Tayland, Tonga, Tunus, Umman, �rd�n, Viet Nam, Yemen, Yeni Kaledonya, Zimbabve.

Sar�humma Nedir?

Al�nt�:

Bu maddedeki yaz�lar yaln�zca bilgi verme ama�l�d�r. Yaz�lanlar, doktor uyar�s� ya da �nerisi de�ildir.

Humma, ya da sar� humma Grip benzeri bir tablodan, a��r karaci�er hastal�� ve kanamal� ate�e kadar geni� bir hastal�k tablosuna yol a�an akut viral bir hastal�kt�r. Vir�s, maymunlardan sivrisinekler arac�l�� ile insanlara bula��r. Bazen insanlar da �zellikle �ehirlerde birinci konak olarak bula�maya neden olabilir. Etkili bir a��n�n varl��na ra�men bir�ok Afrika ve G�ney Amerika �lkesinde hemorajik hastal��n �nemli sebeplerinden biridir. Sar� tabiri baz� hastalarda g�r�len sar�l�k semptomundan gelir. S�tmada oldu�u gibi sivrisineklerden korunmak b�y�k �nem ta��r. Sar� hummadan a�� ile korunmak m�mk�nd�r. Sar� humman�n bulundu�u b�lgelere gidenlerden veya bu b�lgelerden di�er �lkelere ge�enlerden sar� humma a��s� olduklar�n� belgelendirmeleri istenebilir. A�� sertifikas� a��dan 10 g�n sonra ve 10 y�l s�re ile ge�erlidir. Di�er a��larla ayn� anda, farkl� yerlere uygulanabilir.

Sar� humma bir�ok yok edici salg�na kaynakl�k eden bir hastal�kt�r. Sar� humma salg�n� 1700'lerde �talya, Fransa, �spanya ve �ngiltere'de patlak vermi�ti. On dokuzuncu y�zy�lda �spanya'da 300.000 ki�inin sar� hummadan �ld��ne inan�l�yor. 1802'de Haiti Devrimi esnas�nda Frans�z askerleri sar� humma sald�r�s�na maruz kald�lar; ordunun yar�s� bu hastal�ktan dolay� telef oldu.20. y�zy�l�n ba�lar�nda hastal��n insanlara bula�ma y�ntemininin anla��lmas� (�ncelikli olarak sivri sinekler) ve bir a��n�n ve di�er �nleyici �nlemlerin geli�tirilmesini sa�layan, g�n�ll�lerin de kat�ld�� (ki baz�lar� bu y�zden �ld�) ara�t�rmalar yap�lana kadar Bat� Yar�mk�renin di�er yerlerinde ��kan salg�nlarda binlerce ki�i �ld�

Patojenez

Sar� hummaya Flaviviridae ailesinden pozitif iplik�ikli tek dizili bir RNA vir�s� olan arbovirus sebep olur. Enfeksiyon hastal�kl� eklem bacakl�n�n t�k�r��nde bulunan vir�s� deri yoluyla b�rakmas� sonucunda ba�lar. Bu sivri sinekler Afrika'da Aedes simpsaloni, A. africanus, ve A. aegypti, G�ney Amerika'da Haemagogus cinsi ve Fransa'da Sabethes cinsini kapsar. Enfeksiyondan sonra vir�s ilk �nce yerel olarak �o�al�r bunu takiben ba��kl�k sistemi yoluyla v�cudun kalan�na yay�l�r.

Vikipedi

Sar�humma
MsXLabs.Org & MORPA Genel K�lt�r Ansiklopedisi

http://www.seyahatsagligi.gov.tr/images/hastalik.gif

S�cak �lkelerde g�r�len, karaci�er, b�brek iltihab�yla beliren ate�li bir hastal�k. Hastal��n mikrobu, �izgili sineklerin ta��d�� bir vir�st�r. 3-6 g�nl�k bir kulu�ka devresinden sonra, titreme, s�rt ve bel a�r�s�, kab�zl�k, say�klama, ba� ve g�zde a�r�larla seyreder. Ate� olduk�a y�kselir. Bulant� ve katran renginde kusmalar olur. Bu ilk n�bet atlat�ld�ktan sonra gelen ikinci n�bet daha a��r seyreder. Sar�l�k yapar. Bu hastal�ktan �l�m oran� % 30'dur. Korunma "Laigret" a��s�yla ve �izgili sineklerle sava�arak olur. Meksika K�rfezi ve G�ney Amerika'n�n �teki k�y�lar�nda, Bat� Afrika k�y�lar�nda salg�nlar yapar.

Etken
Flavivir�s cinsine ait bir arbovir�s olan, Sar� Humma vir�s�.

Bula�ma Yolu
Sar� humma; kentsel ve baz� k�rsal alanlardaki enfekte edici Aedes Aegypti sineklerinin, ya da G�ney Amerika'daki ormanlardaki di�er sineklerin �s�r�klar�yla bula��r. Sinekler g�nd�zleri �s�rmaktad�r. Bula�ma olay� 2500 metreye kadar olan yerle�im birimlerinde g�zlenebilir. Sar� humma insanlar� ve maymunlar� enfekte etmektedir.
Vah�i ya�am�n h�k�m s�rd�� yerler ve ormanl�k b�lgelerde, maymunlar enfeksiyonun ba�l�ca deposudur ve enfeksiyonun maymundan maymuna bula�mas� sinekler arac�l��yla olur. Enfekte edici sinekler, ormanl�k alana giren insanlar� �s�rabilir ve genellikle yerel vakalara ve k��k salg�nlara neden olur.
Kentsel b�lgelerdeki bula�mada maymunlar�n rol� yoktur, enfeksiyon sinekler vas�tas�yla insanlar aras�nda yay�l�r. Yo�un kitlelerin ya�ad�� yerlerde enfeksiyonun vuku bulmas�, b�y�k sar� humma salg�nlar�na sebebiyet verebilir.
Afrika'daki nemli savana b�lgelerinde ara bir bula�ma modeli yayg�nd�r. Sinekler hem insanlar� hem de maymunlar� enfekte eder ve b�ylece lokal salg�nlara neden olurlar.

Hastal��n Seyri
Baz� enfeksiyonlar belirtisiz seyretse de, bir�ok enfeksiyon iki safha ile karakterize olan akut bir hastal��a neden olur. Ba�lang��ta; ate�, kas a�r�s�, ba� a�r�s�, titreme, i�tahs�zl�k, mide bulant�s� ve/veya kusma ve s�kl�kla kalp at��nda yava�lama g�r�l�r. Hastalar�n yakla��k %15'i birka� g�n i�inde ikinci safhaya girerler: Yeniden ate� ��kmas�, sar�l�k geli�mesi, kar�n a�r�s�, kusma ve kanama belirtileri. Bu hastalar�n yar�s� ilk belirtilerin ba�lamas�ndan 10-14 g�n sonra �l�rler.

Co�rafi Da��l�m
Sar� humma vir�s�, Afrika'n�n baz� tropikal b�lgelerinde ve Amerika'n�n orta ve g�ney b�l�mlerinde lokal olarak yayg�nl�k g�sterir. 1980'lerin ba��ndan beri salg�nlar�n say�s� artmaktad�r. Vekt�r�n ve uygun primat konaklar�n mevcut durumda olmas�ndan dolay� di�er �lkeler de sar� humma riskini ta��maktad�rlar (hen�z hi�bir sar� humma vakas�n�n tespit edilmedi�i Asya da dahil).

Yolcular i�in Risk
Sar� humman�n yayg�nl�k g�sterdi�i yerlere seyahat eden ki�iler risk alt�ndad�rlar. Ormanl�k b�lgelere ve vah�i ortamlara giren ki�iler i�in risk �ok daha fazlad�r.

Sar�Humma A��s�
Hastal�k, ba��k olmayan yeti�kinlerde �l�mle neticelenebilir ancak sar� humma a��s� y�ksek oranda etkilidir (yakla��k %100). Sar� humman�n bula�ma riskinin oldu�u b�lgeler veya �lkelere giden her yolcunun a�� olmas� tavsiye edilmektedir. �lke i�indeki seyahatler i�in; kentlerden, sar� humma vakalar�n�n s�k g�r�ld�� alanlara (Amerika'n�n g�neyi ve Afrika) yap�lan yolculuklar i�in a�� olunmas� �nerilmektedir. Bu durum, bu �lkelerde hastal��n resmi olarak rapor edilmedi�i hallerde de ge�erlidir.
Not: Yolcular�n ki�isel koruma ama�l� olarak a�� olmas� zorunlu bir gereksinim de�ildir.
Kimlere Yap�l�r: Vakalar�n s�k g�r�ld�� b�lgelere giden t�m yolculara yap�l�r. 9 ay�n� doldurmam�� bebekler i�in kullan�lmaz, gebelikte de k�s�tlamalar vard�r.
A��n�n t�r�: Canl� viral a�� 10 y�lda 1 yap�l�r. Kimlere Yap�lamaz: Yumurta alerjisi; ila�, hastal�k ya da semptomatik HIV enfeksiyonundan dolay� ba��kl�k bask�lanmas�; �nceki bir doza kar�� a��r� duyarl�l�k; gebelik
Gitmeden �nce: Uluslararas� a��lama sertifikas�, a��land�ktan 10 g�n sonra ge�erlilik kazan�r.

�nlemler
Enfeksiyona maruz kalma riski, sinek �s�rmalar�na kar�� tedbir al�narak (Koruyucu elbiseler, cibinlik, sivrisinek kovucu preparatlar) azalt�labilir. Sar� hummay� ta��yan sineklerin daha �ok g�nd�zleri �s�rd�� unutulmamal�d�r.

Kaynak