Bili�im Teknolojileri

Bili�im Teknolojileri
MsXLabs.org

Bili�im teknolojisi, bilginin toplanmas�nda, i�lenmesinde, depolanmas�nda, a�lar arac�l��yla bir yerden bir yere iletilip kullan�c�lar�n hizmetine sunulmas�nda kullan�lan ileti�im ve bilgisayarlar d�hil b�t�n teknolojileri kapsayan teknolojilerdir. Bili�im teknolojisi ileti�im ve bilgisayar sistemleriyle ba�lanabilen bilgi hizmetlerinin tamam� i�in kullan�lan bir kavramd�r. Yani bu kavram� sadece bilgisayar donan�m ve yaz�l�mlar�yla s�n�rl� tutamay�z. Bili�im teknolojisinin 4 temel kategorisi bulunmaktad�r:

1. Yaz�l�m
2. Hizmetler
3. Donan�m
4. Ekipmanlar

Bili�im teknolojileri devrimsel nitelikli de�i�imlere neden olmaktad�rlar. Bu teknolojiler, �lkelerin birinci veya ��nc� s�n�f olmalar�n� belirleyecek kadar b�y�k bir �neme sahiptirler. Bili�im teknolojileri vas�tas�yla bilgiler istenilen noktalara geleneksel yollardan milyonlarla ifade edilebilecek bir oranda daha h�zl� ula�t�r�labilmektedir. Bili�im toplumunun yolunun a��lmas� ve ger�ekle�mesi, "i�erik" (bilgi) ve ''teknoloji"nin (bilgi teknolojisi) b�t�nle�mesiyle sa�lanacakt�r. Bili�im teknolojisinin altyap�s� bilgisayar ve di�er ileti�im ara�lar�na dayan�r ancak bu teknolojide insani unsuru yok say�lamaz. Bu teknolojiyi yar�s� donan�m, yar�s� yaz�l�mdan olu�an bir elmaya benzetirsek; insan� da bu elman�n olu�umunu sa�layan �zsuya benzetebiliriz. Zira donan�m�n da yaz�l�m�n da geli�tirilmesi insan�n yarat�c�l��na ihtiya� duymaktad�r. Bu teknolojiler esasen insan akl�n�n yans�mas�ndan ba�ka bir �ey de�ildirler. Bili�im teknolojisi, ya�am�m�z�n her alan�nda her t�rl� i�imizin yap�lmas�nda bize yard�mc� olmakla beraber bizi bir�ok angaryadan da kurtarmaktad�r. Yani bize �z�m�ze daha fazla zaman ay�rma ve yo�unla�ma imk�n� ermektedir. Buna imk�n bulmu� insan zek�s�n�n daha neler ba�arabilece�ini hayal etmek bile ger�ekten zordur. Bili�im teknolojisi di�er b�t�n disiplinler ile ilgidir ve bunun neticesi olarak �ok farkl� bi�imlerde uygulanarak bize s�n�rs�z bir etki ve geli�me olana�� sunuyor. Bili�im teknolojileri, bili�im toplumunun hammaddesi olan bilgiye istenildi�i zaman ve mek�nda h�zl� bir �ekilde ula��lmas�n� sa�lar. Bununla da yetinmeyip s�rekli olarak yeni bilgilerin �retilmesine arac�l�k ederler. Bu teknolojilerle birlikte toplum yeniden �ekillendirilmektedir. Tar�m toplumunda d�n��m�n motoru saban, sanayi toplumunda buhar makinesi, bili�im toplumunda ise bilgisayard�r. Bilgi ak�� h�z�n�n artmas� beraberinde, bilim, teknoloji ve �retim ��genin �evrimim h�zland�rmaktad�r. Bili�im teknolojileri yeni ekonomik yap�n�n dinami�ini olu�turmaktad�r.

Tablo. 1 Baz� geli�mi� �lkelerde ba�l�ca iktisadi b�y�me kaynaklar�n�n g�rece �nemi (% Da��l�m)

Tablo. 1'deki veriler a��k�a, son 50 y�l i�inde teknolojik ilerleme �lkelerin b�y�mesinde belirleyici unsur haline geldi�ini g�stermektedir. Bili�im teknolojileri ekonomik yap� �zerindeki b�y�k bir d�n��m ba�latm��t�r. �ncelikle, ekonomik faaliyetlerin k�reselle�mesine olanak tan�m��lard�r. Bu teknolojilere yap�lacak yat�r�mlar ulusal �l�ekli ekonomilerin b�y�me oranlar�n� ve di�er b�t�n sekt�rlerini etkiler. Firmalar�n i� verimlilik oranlar�n� yukar� trende sokarken, d�� evreleriyle de ili�kilerinde yeni mekanizmalar i�ine girmelerine neden olmaktad�rlar. B�ylece i� ve d�� s�re� ayr�mlar� ortadan kalkmaya y�z tutmaktad�r. Firmalar, bili�im teknolojileriyle sa�lad�klar� esneklikle maliyetlerini d��rmekte ve k�resel �l�ekli rekabetlere giri�ebilmektedirler. Etkilerine bakt��m�zda ileti�im, bili�im ve genel yay�nc�l�k alanlar�nda meydana getirdi�i "yak�nsama"d�r. Yak�nsama, ki�isel bilgisayar�n, ileti�imin ve televizyonun eri�ilebilir bir kullan�c� tecr�besinde birle�tirilmesidir. Internet �zerinden TV-radyo yay�n�, TV birimlerine getirilen Internet servisleri, gezgin telefonlar, elektronik posta gibi uygulamalar �rnek olarak g�sterilebilir. ��letmelerde bili�im teknolojilerinin ne zaman ve ne d�zeyde etkin olduklar�n� a�a��daki �ekilde g�r�lmektedir: R.L. Nolan taraf�ndan geli�tirilen a�amalar teorisi bize bili�im teknolojilerinin zaman i�erisinde kullan�lma e�ilimlerim g�stermektedir. Buna g�re 1960'i� y�llardan gelece�e uzanan d�nemde bili�im teknolojilerinin �� ayr� evresi olmu�tur. S�ras�yla, "veri i�leme d�nemi", "mikro d�nem" ve "a� d�nemi". Veri i�leme d�nemi, ana bilgisayarlar� destekleyen end�stri �r�nlerince �ekillenmi�tir. Mikro d�nem ise bili�im teknolojilerinin sahne ald�� bir d�nem olarak da ifade edilebilir. Bu d�nemde bili�im teknolojilerinin �al��anlarca kullan�m� ama�lanm��t�r ve nihayet a� d�nemi de, bilgisayar a�lama olan ihtiyac�n bir ifadesidir. Bu d�nemde i�lerin a� �eklinde �rg�tlenmesi zaruret halim alm��t�r. B�ylece �rg�tler aras� �e�itli a� yap�lar� olu�mu�tur. Geni� Alan A�lar� olarak bilinen Wide Area Network (WAN) ve B�lgesel Alan A�lar� diye bilinen Local Area Network (LAN) olduk�a yayg�nl�k kazanm��t�r. Bu teknolojik geli�ime dayal� ayr�m ayn� zamanda sanayi ekonomist, ge�i� ekonomisi ve bilgi ekonomist olmak �zere �� ayr� ekonomik evreyi de ifade etmektedir. 1975–1980 d�nemi "yarat�c� yap�sal de�i�me d�nemi" ve 1995’ten 2010’lu y�llara uzanan d�nem de "d�n��msel i�letme d�nemi" olarak de�erlendirilmektedir.

Ba�l�ca Bili�im Teknolojileri
Bili�im teknolojilerinin ortaya ��kmas�n�n ve geli�mesinin dayand�� temeller vard�r. Bunlar;

Kuantum mekani�inin
Enformasyon kuram�n�n
Molek�ler biyolojinin
O�inografinin
Ekolojinin
Uzay bilimlerinin olu�turdu�u b�t�ne dayanmaktad�r.

Bili�im teknolojilerini sadece bilgisayarlarla s�n�rlamak m�mk�n de�ildir. �ok daha geni� bir yelpazeyi kapsayan ba�l�ca bili�im teknolojilerim ��yle s�ralayabiliriz:

• Firma ve b�rolarda kullan�lan bilgi i�lem ve hesap makineleri
• �zole edilmi� metal ve kablo mamulleri
• Elektronik supap ve t�p mamuller ile di�er elektronik par�alar
• Televizyon ve radyo vericileri ile ilgili �r�nler, telefon ve telgraf hat cihazlar�
• Televizyon ve radyo al�c�lar� mamulleri, ses ve video kay�t cihazlar�, teksir cihazlar� ve yard�mc� �r�nler
• End�striyel s�re� ara�lar� d��nda, �l�me, kontrol, test, rota saptama vb. ama�larla kullan�lan ara� ve cihazlar�n mamulleri
• End�striyel s�re� kontrol ara�lar�yla ilgili mamuller, bili�im teknolojileriyle ilgili hizmetler
• Makine ve ekipmanlar�n toptan sat�� ve tedariki
• Bilgisayar d�hil, i�yeri makine ve bilgi i�lem ekipmanlar�n�n kiralanmas�
• Telekom�nikasyon
• Bilgisayar ve ilgili hizmetler

Bili�im Teknolojilerinin Meydana Getirdi�i Olumlu ve Olumsuz De�i�imler
MsXLabs.org

Tar�m ve sanayi devrinin teknolojileri de insanl��n geli�im h�z�m art�rm��t�r ancak her ikisinin sa�lad�� h�z oransal olarak ileti�im ve bili�im teknolojilerinin �ok alt�nda kalmaktad�r. ��nk� ileti�im ve bili�im teknolojilerinin olu�turdu�u birliktelikle insanl��n kat etti�i yol milyonlarla ifade edilen oranlarda artm��t�r. Bili�im teknolojilerinin bireyler ve kurumlar �zerindeki etkileri ��yle s�ralanabilir:

Bireysel yetkilendirme
Bireysel iki y�nl� ileti�im
�oklu ki�ilik
Kurumlar aras� yatay ili�kilerin artmas�
Pazar aktivitelerini art�rmas�
Birey ve gruplar�n y�netim s�recine kat�l�m�n� kolayla�t�rmas�

Sadece �rg�tler a��s�ndan bak�ld��nda ise bili�im teknolojileri, end�stri yap�s�nda de�i�me neden olmakta, rekabet �st�nl�� getirmekte ve yeni i� olanaklar� yaratmaktad�rlar. De�i�im tek y�nl� bir kavram de�ildir. Her de�i�im beraberinde olumlu ve olumsuz sonu�lar do�urur, yanda��n� yaratt�� gibi kar��t�n� da meydana getirir. Bili�im teknolojileri toplumsal ya�am�n her alan�na etki etmeye ba�lam��t�r ve daha da yayg�nla�acakt�r. Ekonomiden e�itime, sa�l�ktan savunma sanayine, g�nl�k ya�amdan kamusal alana kadar her alanda bili�im teknolojileri yeni bir yap�lanman�n meydana gelmesinde etkili olacakt�r. Genel bir bak��la bili�im teknolojileri toplumu iki y�nden etkilemektedir:

1. Yeni mal ve hizmet �retiminde yeni imk�nlar sa�larlar.
2. Teknolojik verimlili�i art�rarak hayat�m�z� de�i�tirirler.

Bu etkiler olumlu ve olumsuz olarak iki ayr� grup alt�nda da incelenebilmektedir.

1. Bili�im Teknolojilerinin Olumlu Etkileri
• Geni� bir kullan�m alan�na sahiptirler.
• Maliyetleri d��r�rler.
• �leti�im ve bilginin muhafazas�n� kolayla�t�r�r.
• �retimden t�ketime olan s�re� �zerinde derin bir etkiye sahiptirler.
• Kaliteyi art�r�c� etkiye sahiptirler.
• Emek, hammadde, enerji ve sermayenin tasarruflu kullan�lmas�na yol a�arlar.
• De�i�en m��teri taleplerine daha kolay adaptasyon sa�larlar.
• Gerekli makinelerin s�ratle de�i�tirilmesine ve K��k ve Orta Boy ��letmelerin (KOB�) geli�imine yard�mc� olurlar.
• Teknolojik geli�me yeni vas�flar kazan�lmas�n� gerekli k�lar.
• Yeni teknolojiler i�letmelerin y�netim yap�lar�nda da de�i�ikli�e neden olurlar.
• Daha yatay ve bilginin departmanlar aras�nda daha kolay ak��na, imk�n verirler.
• Bili�im teknolojileri yeni i� alanlar� ve meslekler yarat�r.
• Bili�im teknolojilerinin sa�lad�� imkanlar sayesinde i�, i�yeri, mesai gibi kavramlar ortadan kalkacakt�r, en az�ndan bug�nk� kadar ge�erli ve yerle�ik olmaktan ��kacakt�r.
• ��in bilgi i�eri�inin art�� kaydetmesi, i�g�c� piyasalar�ndaki geleneksel ayr�mc�l�� da a��nd�racakt�r.
•Yeni teknolojilerin yaratt�� d�nyada daha az ki�i standart i� ili�kisi i�inde �al��maya ba�layacakt�r.
• Standart-d�� istihdam bi�imleri h�zla yayg�nla�maktad�r. Yar�m g�n (part-time), evde �al��mak vb. �rnekler yayg�nla�acak.
• ��verenler i�g�c�nde tasarrufa y�nelecekler. �ekirdek i�g�c�n�n say�s� azal�rken, �evre i�g�c�n�n yani di�er bir deyi�le a-tipik (veya standart-d��) �al��anlar�n say�� artacakt�r.
• Tele-�al��ma da yayg�nla�acak. A� i�letmelerinin ortaya ��kmas� �ok-i�verenli ili�kileri desteklemekte, zaman ve mekan s�n�rlamalar�n�n ortadan kalkmas� a� i��ilerini belirli bir yerde ve zamanda olma zorunlulu�undan da kurtarm�� olmaktad�r.
•Devleti y�netenlerin b�t�n bilgilerini toplumla payla�malar� elbette �topik bir yakla��md�r ama yine de bili�im teknolojileri sayesinde devlet yap�s� daha �effaf olmak zorunda kalacakt�r, insanlarla daha k�sa yoldan daha fazla bilgi payla�acak olan devlet "kutsall��n�" yitirecektir.

2. Bili�im Teknolojilerinin Olumsuz Etkileri
• �leri teknolojinin ortaya ��kard�� birtak�m riskler vard�r, �zellikle fizik, kimya ve biyolojik alanlarda yap�lacak �al��malar insanl�k aleyhine kullan�l�rsa b�y�k tehlikeler do�abilir. Atom enerjisinin kullan�m�n�n ta��d�� riskler kimyasal fabrikalar�n yaratt�� tehlikeler gibi.
• Genetik M�hendislik alan�nda sa�lanan geli�meler kar��s�nda bazen �a�k�nl��m�z� gizlemekte g��l�k �ekiyoruz. G�n�m�zde insanlar�n kopyalanmas� tart��l�yor. Hemen hemen b�t�n �lkeler etik olarak buna kar�� olduklar�n� duyuruyorlar ancak kapal� kap�lar ard�ndaki laboratuarlarda nelerin yap�ld��n� bilmemize olanak yok, en az�ndan �imdilik. Bu konudaki �al��malar sadece insanlarla s�n�rl� kalmamaktad�r. �zellikle tar�m alan�nda da y�r�t�len �al��malar baz� riskler ta��maktad�r.
• Bireysel �zg�rl��n �ne ��kt�� bili�im toplumunda, bilgi �retimi �ok yo�un olmakta ve bunun kontrol� de g��le�mektedir. �ok stratejik bilgilerin istenmeyen birey veya bireylerin eline ge�mesi istenmeyen sonu�lara neden olabilir. Bilgi ara�lar� �zerinde kontrol�n olmamas� bu riski do�urmaktad�r. G�n�m�zde bu konuda s�k�a ya�anan �rnekler olarak; �ocuk pornosu, Internet sitelerini ��kertmeler, vir�s yaymak verilebilir.
• Bir ba�ka tehlike de bilgi �retip pazarlayanlar aras�nda ya�anacak �eki�melerdir.
• Bili�im teknolojileriyle birlikte �rak olan art�k yak�nd�r. S�n�rlar�n kalkt�� bir d�nyada ulusal de�erler yerini �oklu k�lt�re terk etmekle y�z y�zedir. Bu durum global d�zeyde k�lt�rel bir ayr��ma ve ��z�lmeye sebebiyet vermektedir.
• Bili�im Teknolojileri yeni i� alanlar�na imk�n tan�rken var olan baz� i�lerin de sonunu getirmektedir.
• Sanayi i��ilerinin bilgi i��ili�ine ge�meleri kolay olmamaktad�r.
• Bili�im teknolojileriyle olu�an d�n��m ayr�ca bir i�sizli�e yol a�ar.
• Yeni teknolojiler �zellikle e�itim ve vas�fs�z insanlar i�in ciddi riskler ta��r.
• Esnek �rg�tlenmelere ve istihdam ili�kilerine y�nelim artt�k�a standart istihdam s�zle�melerinin ve buna ba�l� olarak da, istihdam haklar�n�n ��kmesi riski artmaktad�r.
• Bili�im teknolojilerini ellerinde bulunduran �lkeler bundan yoksun olan �lkeler �zerinde bir "bilgi emperyalizmi"ne d�n��me riski vard�r.
• Yap�s� itibariyle bili�im teknolojileri sanayi devrinin temel arg�manlar�ndan olan ulusal egemenlik kavram�n� sekteye u�ratmaktad�r.
• Bireysel �zg�rl�� ve do�rudan demokrasinin gelmesine olanak sa�lamas� umulan bili�im teknolojileri bilakis anti-demokratik ama�larla da kullan�lma riskini ta��yorlar. Yani yine kar��m�za bir "k�t�n�n eline d��mesi" kli�esi var.
• Hukuksal a��dan hen�z mevzuat� tam olarak olu�up yerle�medi�inden, bili�im teknolojileriyle birlikte insanlar�n g�venlikleri tehlike alt�nda bulunmaktad�r.