TARİHE YARDIMCI OLAN BİLİMLER: 1)- COĞRAFYA: Tarih olayın geçtiği YER'in fiziki ve beşeri özelliklerini coğrafyadan öğrenir. 2)- ARKEOLOJİ (Kazı Bilimi): Toprağın ve suyun altında kalmış olan tarihi eserleri ortaya çıkarır. 3)- KRONOLOJİ (Takvim Bilgisi): Tarihi olayların zamanlarını belirleyerek, meydana geliş sıralarını düzenler. 4)- PALEOGRAFYA: Eski yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır. 5)- EPİGRAFYA (Kitabeler Bilimi): Taş, mermer gibi sert cisimler üzerine yazılan yazıları inceler. 6)- SOSYOLOJİ (Toplum Bilimi): Sosyal olayları inceler. 7)- ANTROPOLOJİ: Toplumların ırk yapılarını inceler. 8)- FİLOLOJİ (Dil Bilimi): Dilleri ve diller arasındaki bağları inceler. 9)- ETNOGRAFYA: Örf,adet, gelenek ve görenekleri inceler. 10)- DİPLOMATİK: Günümüze kadar gelmiş olan resmi belgeleri, fermanları vb. inceler. 11)- HERALDİK (Mühür bilimi): Resmi belgelerdeki mühür, arma ve özel işaretleri inceler. 12)- NÜMİZMATİK(Paralar bilimi): Eski Paraları inceler. Bunlardan başka tarihe yardımcı bilimler arasına felsefe, istatistik, psikoloji, astronomi, Tıp, kimya gibi bir çok bilimi katabiliriz. ZAMAN VE TAKVİMTAKVİM NEDİR?: Takvim zamanı günlere, aylara, yıllara bölme metodudur. NOT: İnsanlar zamanı ölçerken ölçü aracı olarak Güneşi ve Ay'ı kullanmışlardır. AÇIKLAMA: Güneşi kullananlar dünyanın güneş etrafında bir tam dönüşünü esas almışlardır. (365 gün 6 saat) Bu şekilde oluşturulan takvimlere GÜNEŞ TAKVİMİ diyoruz. Ay'ı kullananlar ise Ayın Dünya etrafında 12 kez dönmesini (12 x 29.5 =354) esas almışlardır. Bu şekilde oluşturulan takvimlere AY TAKVİMİ diyoruz. NOT: Tarihte ilk GÜNEŞ TAKVİMİ'ni MISIRLILAR, ilk AY TAKVİMİ'ni SÜMERLER oluşturmuşlardır. AÇIKLAMA: Her toplum kendi takvimini oluştururken kendileri için önemli saydıkları bir günü BAŞLANGIÇ olarak kullanmışlardır. Örnek: Romalılar Roma'nın kuruluşunu, Müslümanlar Hicreti, Hırıstiyanlar Hz.İsa'nın doğumunu gibi... |
TÜRKLERİN KULLANDIKLARI TAKVİMLER: TÜRKLERİN KULLANDIKLARI TAKVİMLER: 1)- 12 HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ: Türklerin kullandığı en eski takvimdir. Güneş yılını esas alır. Bu takvimde her yıl bir hayvan adıyla anılıyordu. 2)- CELALİ TAKVİM: Büyük Selçuklular zamanında Melikşah tarafından hazırlatılan bu takvim güneş yılına göre hazırlanmıştı. 3)- HİCRİ(HİCRET) TAKVİMİ: Ay yılını esas alır. Başlangıç olarak Hz. Muhammed'in Mekkeden Medine'ye hicret ettiği 622 yılını alır. Bugün Ramazan, mevlidler gibi dini günlerde bu takvimi kullanmaktayız. 4)- RUMİ TAKVİM: Osmanlı devletinde resmi ve mali işlerde kullanılmak üzere 19. yüzyıl başlarından itibaren yürürlüğe giren takvimdir. Güneş Yılını esas alır. 5)- MİLADİ(MİLAT) TAKVİMİ: 1926' dan itibaren kullandığımız takvimdir. Güneş yılını esas alır. Temeli Mısırlılar'a dayanır. İyon ve Yunanlılar kanalıyla Batıta aktarılmıştır. Romalılar Sezar zamanında JULYEN takvimi olarak düzenlemiş ve kullanmışlardır. Yeniçağda Papa XII.Gregor tarafından yeniden yapılan düzenlemelerle GREGORYAN TAKVİMİ olarak anılmıştır. Günümüzde ise Milat takvimi denilmektedir. Milat takvimi Hz. İsa'nın doğuşunu(sıfır) kronolojinin başlangıcı olarak kabul eder. HİCRİ TAKVİMLE MİLADİ TAKVİM ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR? 1)- Hicri Takvim AY yılını, Miladi Takvim GÜNEŞ yılını esas alır. Bu yüzden ikisi arasında 11 gün fark vardır. 2)- Başlangıç tarihleri farklıdır. Hicri Takvimde başlangıç tarihi Hazreti Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicret ettiği tarih olan 622 yılıdır. Miladi Takvimde ise başlangıç Hz. İsa'nın doğum tarihi 0 yılıdır. HİCRİ TAKVİMDEN MİLADİ TAKVİME ÇEVİRME İŞLEMİ SORU: Hicri 1340 yılını Miladiye çeviriniz. Hicri=1340 Miladi=? 1340 ÷ 32 = 40,6 (Yaklaşık 41) 1340 - 41 = 1299 1299 + 622= 1921 MİLADİ TAKVİMDEN HİCRİ TAKVİME ÇEVİRME İŞLEMİ SORU: Miladi 1998 yılını Hicri takvime çeviriniz. Miladi=1998 Hicri=? 1998 - 622 = 1376 1376 ÷ 33 = 41,7 (yaklaşık 42) 1376 +42 = 1418 RUMİ TAKVİMDEN MİLADİ TAKVİME ÇEVİRME İŞLEMİ: SORU: Rumi 31 Mart 1325 , Miladi=? 31 Mart 1325 + 13 584 İki takvim arasında 13 gün ______________ 584 yıl fark vardır. 13 Nisan 1909 MİLADİ TAKVİMDEN RUMİ TAKVİME ÇEVİRME İŞLEMİ Miladi 29 Ekim 1923 , Rumi=? 29 Ekim 1923 - 13 584 _______________ 16 Ekim 1339 |
Maddelerle Tarih Tarihte Takvim
Örnek : 1335 Rumi doğumlu olan Hasan Sansar, Miladi kaç doğumlu ve kaç yaşındadır? 1335 Rumi - 1998 1414 + 584 Fark - 1919 - 1335 1919 Miladi 0079 Yaş
|
TARİHE YARDIMCI BİLİMLER Tarih, insan faaliyetlerini incelerken diğer fen ve sosyal bilimlerle işbirliği yapar. Her bilim gibi tarih da diğer bilimlerden yardım almak zorundadır. Ancak tarihte yer ve zaman kavramının vazgeçilmez olması, yardımcı bilimlerden Coğrafya ve Kronolojiyi daha öncelikli konuma getirmiştir. 1. COĞRAFYA: Yer ve İklim bilimidir. Tarihi olayların geçtiği yere coğrafi çevre denir. Bu unsur belirlenirken de coğrafya biliminden yararlanılır. Olayların geçtiği yerin özelliklerini, insanların ekonomik ve sosyal durumlarını incelerken mutlaka coğrafya bilimiyle birlikte çalışılır. Coğrafi konum, çoğu kez olayların neden ve sonuçlarında birinci derecede etkendir. İnsanların sosyal, kültürel ve ekonomik gelişimlerinde de coğrafi şartların büyük etkisi vardır. Özellikle beşeri coğrafya bu konuda yardımcı olur. Beslenme ve üretim şekillerinin incelenmesinde ekonomik coğrafyanın katkıları büyüktür. 2. KRONOLOJİ: Takvim ve Zaman bilimidir. Olayların gerçekleştiği zamanın tam ve doğru tespit edilmesi, sağlıklı sonuçlar elde edilmesi ve gerçekçi yorumların yapılabilmesi açısından çok önemlidir. Ayrıca olayların birbirleri ile bağlantılarının ve aralarındaki neden- sonuç ilişkilerinin tespiti de, olayların zamanlarının bilinmesine bağlıdır. 3. ARKEOLOJİ: Kazı bilimidir. Toprak ya da su altında kalmış ve insanlar tarafından yapılmış araç, gereç, eşya ve bina kalıntılarının bulunması, çıkarılması ve incelenip açıklanması arkeolojinin konusudur. Özellikle tarih öncesi olarak adlandırılan yazısız dönemlerin aydınlatılmasında en önemli bilgi kaynağı arkeoloji bilimidir. 4. PALEOGRAFYA: Yazı bilimidir. Geçmişte kullanılan tüm yazı çeşitlerini inceler. Yazılı belgelerin çözümünde önemli bir bilim dalıdır. Mısır tarihi için -> Hiyeroglifleri, Mezopotamya tarihi için —> Çivi yazısını, Orta Asya Türk tarihi için —> Orhun, Uygur ve Çin alfabelerini, Osmanlı, İran ve Arap araştırmaları için -> Arap alfabesini, Slav milletleri için -» Cyril alfabesini, Avrupa milletleri için -> Latin alfabesini bilmek gereklidir. Mesela, Osmanlı dönemi için yapılacak araştırmalarda değişik yazı türlerinin bilinmesi şarttır. Nesih, sülüs, divani, rik’a, ta’lik, siyakat gibi yazı türleri vardır. Her birinin kullanılış yerleri farklıdır. Bu yazıların okunması öğrenilmeden, hiçbir zaman ciddi bir tarihi araştırma yapılması mümkün değildir. 5. FİLOLOJİ: Dil bilimidir. Yazılı belgelerin okunması kadar, o dilin özelliklerinin de bilinmesi zorunludur. Geçmişte ve günümüzde kullanılan dillerin de bilinmesi filolojinin konusudur. 6. DİPLOMATİK: Siyaset Bilimi. Siyasi belgeleri ve antlaşmaları inceleyen, açıklayan ve yorumlayan bilim dalıdır. Hükümdar tarafından gönderilen emirlere ferman, bir vazifenin verilmesi gibi belgelere berat, iki devlet arasında karşılıklı olarak yapılan belgeye muahede denilir. Devletlerarasındaki resmi yazışmaları inceler. Tarihsiz belgelerin değerlendirilmesi, sahte belgelerin hakikilerinden ayırt edilmesi gibi konular hep diplomatik ilminin kapsamına girer. 7. EPİGRAFYA: Kitabeler bilimi. Yazılı anıtları ( abideler, yazıtlar, kale kitabeleri) inceler ve yorumlar. 8. SOSYOLOJİ: Toplum bilimi. Toplum halindeki insanı, toplumlar arası ilişkileri, insanların oluşturduğu tüm sosyal kurumları inceler. 9. ANTROPOLOJİ: İnsan bilimi. İnsanların gelişim süreçlerini, fiziki ve sosyal yapılarını inceler a) Fiziksel Antropoloji: İnsan ırklarını inceler. İnsan ırklarını, belli bir sitem doğrultusunda kalıtsal ve yapısal özellikleri dikkate alarak gruplar. b) Sosyal (Kültürel ) Antropoloji: Toplumların kültürlerini ve bu kültürlerin oluşumunda sosyal yapının etkilerini inceleyen bilimdir. Farklı toplumların birbirleri ile olan kültürel etkileşiminde özellikle sosyal antropoloji’den yararlanılır. 10. NÜMİZMATİK: Para bilimidir. Meskûkât (sikke bilimi) adıyla da kullanılır. Madeni para ve madalyaları inceler. Nümizmatik bilimi incelediği eski bir para ile o devletle ilgili; a) Bağımsızlık durumu b) Ekonomik yapısı c) Hükümdarların sırası d) Sanatları e) Bilimsel, kültürel özellikleri f) Teknolojik gelişimi g) Yazı ve dilleri h) Basıldığı merkezleri i) Yaklaşık olarak yayılma alanı j) Hangi madenin kıymetli olduğu gibi konularda bilgileri ortaya çıkarır. 11. MÜHÜR BİLİMİ (SİCİLOGRAFİ): Resmi belge ya da yazışmalardaki mühürlerin doğruluğunu, dolayısıyla belgelerin geçerli olup olmadığını inceler. gazeteler 12. ETNOGRAFYA: Folklor-Kültür (Halk) bilimi. İnsan topluluklarının öz kültürlerini inceler. Toplumların örf, adet ve geleneklerini inceler. 13. ETNOLOJİ: Birden fazla sayıdaki toplumların gelenek ve göreneklerini kıyaslamalar yaparak inceleyen bilimdir. 14. ARKEOMETRİ: Arkeolojik buluntuların tespit ve tarihlendirilmesinde fen ve matematiksel ölçme yöntemleri kullanan bilim dalıdır. 15. FELSEFE: Doğru ve bilinçli düşünmeyi, olaylar arasında bağlantı kurup sentez yapmayı sağlayan bilim dalıdır. 16. HERALDİK: Arma bilimi 17. TOPONOMİ: Yer adları bilimi 18. ANTROPONOMİ: İnsan adları bilimi 19. TOPOLOJİ: Yerel diller bilimi 20. EKOLOJİ: Çevre bilimi 21. KİMYA: Tarih öncesi devirlerin aydınlatılmasında kullanılan kalıntıların yıllarını belirlemede kimyasal metotlardan da yararlanılır. Bu metotlardan bir tanesi de karbon 14 metodudur. 22. ŞECERE: Devletlerin tarihinde etkili olan kişilerin soy geçmişlerini araştırır. 23. PALEANTROPOLOJİ: Günümüzde görülmeyen insan türüne ait fosilleşmiş kalıntıları inceler. |
Tarih&Yerbilimleri Tarihe yardımcı olan bilim dalları içerisinde Arkeojeofizik ve Paleontoloji'yi de burada hatırlatmak isterim. |
Saat: 23:31 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık