ERZURUM KONGRESİ ( 23 Temmuz – 5 Ağustos)
Nedenleri: - Doğu Karadeniz’de Rumların, Doğu Anadolu’da Ermenilerin ayrılıkçı hareketlerine engel olmak,
- Doğu Anadolu’nun işgaline engel olmak, buradaki Türk nüfusunun korunmasını sağlamak,
- Toplanacak ulusal kongre için bölge halkının desteğini almak,
- Doğu Anadolu’da direnme güçlerini birleştirerek etkili faaliyetlerde bulunmak,
- İtilaf Devletlerinin Wilson ilkelerine ve Mondros Ateşkesine aykırı davranmaları, Türk ulusunun her türlü haklarını ayaklar altına almaları,
- İtilaf Devletlerinin 24. maddeye göre Doğu Anadolu’ bir Ermeni Devleti kurma kararını açıklamaları,
- İtilaf Devletlerinin Brest-Litowsk Antlaşması’nı tanımamaları.
Önemi: - Bölgesel bir kongre olmasına karşın ulusal kararlar alındı,
- Temsil heyeti kuruldu,
- İlk defa milli sınırlardan ve yeni bir hükümet kurulmasından söz edildi,
- Kapitülasyonlara karşı çıkıldı,
- Ulusal bağımsızlık ve ulusal egemenlik ilke olarak alınır. Bu yönüyle devrimci nitelik taşır,
- İlk defa manda ve himayenin kabul edilemeyeceği açıklandı,
NOT: Doğu Anadolu’da ki milli derneklerin tümü “Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında birleştirildi.
NOT: Erzurum Kongresi Doğu İlleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin Erzurum şubesinin çalışması ile gerçekleşir.
NOT: Erzurum kongresi ulusal kurtuluş savaşının düşünceden eyleme geçişinin ilk belgesidir. Bu kongre Mustafa Kemalin yetki sorununu da çözer. Rütbesiz, nişansız olan Mustafa Kemal teksil kurulu başkanlığına seçilir. Böylece Kurtuluş Savaşının önderi olur.
NOT: Mustafa Kemal ve Rauf Orbay’ın katılması kongreye ulusal nitelik kazandırır.
Kongre’nin Karşılaştığı Güçlük - İstanbul Hükümetinin Mustafa Kemal için tutuklama kararı çıkartması,
- Kongreye katılacak delegelerin Erzurum’a gitmesinin bazı valilerce engellenmesi.
NOT: Amasya Genelgesinde yer alan “Milletin istiklalini yine Milletin azim ve kararı kurtaracaktır.’maddesi Erzurum Kongresinde “Kuvva-i Milliyeyi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hâkim kılmak temel prensiptir” maddesinde karara dönüştü.
Bu kararla; - Milli irade kavramı yerleşti,
- Saltanatın kaldırılacağı, milli devlet kurulacağı anlaşılır,
- Halk yönetimi olan cumhuriyetin kurulacağı anlaşılır.
SİVAS KONGRESİ (4-11 Eylül )
Kongre Toplanmadan Önce Yaşananlar: - Mustafa Kemali başkan seçmek istemeyenler direnmiş ancak başarılı olamamışlardır,
- Manda ve himaye yeniden gündeme gelmiş ve kesin olarak reddedilmiş,
- İstanbul Hükümeti tarafından kongre bir ittihatçı kongresi olarak itham edilmiştir.
GEREKÇESİ: - Amasya Genelgesi doğrultusunda yürütme kurulu oluşturmak,
- Kararları ulus adına almak,
NEDENLERİ: - Sivas’ı Fransızların işgal etme korkusu,
- Mustafa Kemal’in yolunun kesilmek istenmesi,
- Delegelerin Sivas’a gelmesinin engellenmesi,
- Osmanlı Hükümetinin kongreyi basıp dağıtmak üzere Ali Galip i göndermesi.
*Manda ve himaye konusu ile yeni bir hükümet kurma düşüncesi konuşuldu.
NOT: Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirildi.
Kongrenin Özellikleri: - Ulusal amaç için bölgesel cemiyetler birleştirildi,
- Kuvva-i Milliye tek elde toplandı,
- Misak-ı millinin metni açıklandı,
- TBMM için demokrasinin tohumları atıldı,
- Açıkça devlet kurma düşüncesi ortaya atılmamıştır.
SONUÇLARI: - Kongre kararları Osmanlı Hükümetine ve işgal güçlerine duyurulur,
- Temsil kurulu uygulamaya geçerek hükümet gibi davranır. Atamalar yapar bu yönüyle devrimci özellik gösterir,
- Temsil Heyetinin ilk yayın organı olan İRADE-İ MİLLİYE gazetesi çıkarılarak kurtuluş savaşının tanıtımı yapılır,
- Ali Galip olayından dolayı İstanbul’la ilişkiler kesilir,
- Manda ve himaye kesin olarak reddedildi.
