grafik

istatistiksel verilerin ya da değişkenler arasındaki fonksiyonel bağıntıların çizimsel gösterilimi.

Grafik, verilerin nicel davranışına ilişkin genel eğilimleri ortaya koymak açısından yararlıdır, bu nedenle öngörü işlevi de görürler. Ama yalnızca yaklaşık bir gösterilim olduklarından, doğruyu yansıtmayabilirler, hatta yanıltıcı olabilirler.

Grafiklerde genellikle iki eksen bulunur; yatay eksen bağımsız değişkenleri, düşey eksen ise bağımlı değişkenleri gösterir. En yaygın grafik türü, kırık çizgili grafiktir. Bu tür grafiklerde bağımsız değişken genellikle zamandır ve verilere karşılık gelen noktalar ikişer ikişer birbirine bağlanarak yaklaşık bir eğri elde edilir. Satış eğilimlerindeki mevsimlik dalgalanmaları gösteren bir grafik bu tür grafiklere örnek olarak gösterilebilir. Böyle bir grafikte veri noktalarının birbirine bağlanmaları da gerekmez; deneysel fizik ve kimyada sıkça karşılaşılan grafiklerde olduğu gibi, bu noktalar, ortadan geçen bir eğri çevresinde kümelenmiş olabilirler.

Bağımsız değişkenin zaman olmadığı durumlarda, kesikli (ayrık) değişken değerlerinin birbirleriyle ilişkisi çubuk grafiklerle gösterilebilir. Örneğin çeşitli ülkelerin nüfuslarını karşılaştırmalı olarak göstermek üzere, yan yana paralel sütunlardan (çubuklardan) oluşan bir grafikten yararlanılır. Böyle bir grafikte her çubuğun uzunluğu, simgelediği ülkenin nüfusuyla orantılıdır. Bir nüfusbilimci, böyle bir grafiğe bir bakışta, örneğin Çin’in nüfusunun, nüfus sıralamasında kendisinden sonra gelen Hindistan’a göre yüzde 50 daha fazla olduğunu görebilir.

Aynı bilgi dairesel bir grafik aracılığıyla parça-bütün ilişkisinden yararlanılarak da gösterilebilir. Böyle bir grafikte bir daire, her birinin merkez açısı, dolayısıyla büyüklüğü, bütünün yüzdesiyle orantılı olan dilimlere bölünmüştür. Dilimli grafik adı verilen bu grafik türünde çubuk grafikte olduğu gibi, ülkelerin göreli nüfusları hemen görülebilir; dilimli grafik, buna ek olarak, dünya nüfusunun dörtte birinin Çin’de yaşadığını da gösterir. Bu tür grafikler çoğunlukla bütçe ya da harcama kalemlerinin dökümünü göstermekte kullanılır.

Analitik geometride iki değişken arasındaki ilişkiyi belirleyen bir fonksiyonun gösterilmesi amacıyla yatay x ekseni (apsis) ile düşey y ekseninden (ordinat) oluşan kartezyen koordinat sisteminden yararlanılır. Burada eksenler birer gerçek sayı doğrusudur, eksenlerin kesişme noktası başlangıç noktası (orijin) olarak adlandırılır. Böylece bir grafik, belirli bir fonksiyonu sağlayan (x, y) noktalarının geometrik yeridir.

Çizimi en kolay olan fonksiyonlar birinci dereceden (doğrusal) fonksiyonlardır; bunların en yalını da y=x denklemidir. Bu denklemin grafiği başlangıç noktasından eksenlerle 45°’lik açı yaparak sol alt ve sağ üst dörtlüklerden çaprazlama geçen bir doğrudur. Parabol, hiperbol, çember ve elips, ikinci dereceden denklemlerin grafikleri olan eğrilerdir. Bu fonksiyonların, doğrusal olmayan başka fonksiyonların, özellikle de üstel fonksiyonların grafikleri kimi zaman logaritmik eksenli grafik kâğıdına çizilir. Böyle bir grafik kâğıdında eksen üzerindeki nokta değişkenin değerine değil, değişkenin logaritmasının değerine karşılık gelir. Böylece, örneğin kartezyen koordinatlarda grafiği parabol olan bir fonksiyonun logaritmik koordinatlardaki grafiği bir doğru olabilir.

Bazı durumlarda kutupsal koordinat sistemi kullanılması daha elverişli olur. Bu sistemde, noktalar, bir dizi eşmerkezli çember ve bu çemberlerin ortak merkezinden geçen doğrularla belirlenir. Kartezyen ve kutupsal koordinatlar üçüncü bir değişkenin eklenmesiyle üç boyutlu durufrıa getirilebilir. Kartezyen koordinatlarda bu, sisteme üçüncü bir eksenin eklenmesine karşılık gelir; kutupsal koordinatlar ise küresel koordinatlara dönüşür.
BAKINIZ
Grafik Nedir?
Grafik Sanatlar
Grafik Tasarım