Birhücreli canlıların bir bölümüne verilen ad. Eski sınıflandırmalarda bitkiler âleminde gösterilen bakteriler, son sınıflandırmalarda "protista" âlemine alınmışlardır. Bakterileri bitki olarak kabul edersek, bunları en ilkel bitkiler olarak nitelendirmemiz gerekir. Kural olarak klorofilleri yoktur. Diğer renk maddelerine de rastlanmaz. Gerçek anlamda bir hücre çekirdekleri de yoktur. Biçimleri küre, silindir, virgül ya da vida (spiral) gibi olabilir. Hücre çeperi, bitki selülozuna tam olarak benzemeyen bir selülozdan yapılmıştır. Bu çeper çok dayanıklıdır ve elverişsiz koşullarda, örneğin kuraklık ya da aşırı soğukta daha kalın bir kapsül oluşturabilir. Bakteriler eşeysiz yolla ürerler. Bu, iki türlü olur. Birinci yolda bakteri hücresi bir spor meydana getirir. Bu spor kuraklığa, yüksek sıcaklığa kolaylıkla dayanır, yüzlerce yıl canlılığını koruyabilir; uyku hâlinde kalır ve elverişli ortamda yeni bakteriyi oluşturur. İkinci yolda bakteri hücresi ikiye bölünerek çoğalır. Son araştırmalara göre kimi bakterilerin de eşeyli olarak üredikleri anlaşılmıştır. Elverişli koşullarda bir bakteri hücresi yaklaşık olarak saatte bir bölünür. Buna göre bir tek bakteri hücresinden, 24 saatte 16 milyondan fazla bakteri meydana geliyor demektir. Gerçekteyse bu sayıya ulaşılmaz, çünkü ortam, organizmaların metabolizmaları sonucu bozulmakta, çoğalma yavaşlamaktadır. Kimi bakteriler ortak bir kılıf içinde bir arada yaşarlar. Bu kılıf içindeki bakteri hücreleri tek tek üremelerini sürdürür ve zamanla kını parçalayarak yeni kollar oluştururlar. Bakteriler hareket edebilirler. Çoğunluğu dışbeslektir ya asalak ya da yarı asalak olarak yaşarlar. Asalak olan birçoğu için bile bu yaşam biçimi kesin değildir; cansız ortamlarda da yaşatılabilmektedirler. Az rastlanan kimi türleri ise kendibeslektir. Bakteriler oksijene olan gereksinmelerine göre de "aerob" ve "anaerob" olarak ayrılırlar, yani kimileri yaşamak için oksijene muhtaçtır, kimileriyse değildir. Bakterilerin incelenmesi Robert Koch'un bu canlıları yapay ortamlarda yetiştirmesinden sonra mümkün olmuştur. Bugün bilinen 1.500 kadar bakterinin içinde çok az bir bölümü canlılarda (bitkiler, hayvanlar ve insanlarda) hastalığa neden olurlar. Geri kalanlarıysa yararlıdır. Doğada çürüme ve mayalanmayı sağlayan, bakterilerdir. Eğer bakteriler çürütmeseydi, doğada bir kez oluşan organik madde bozulmadan kalır ve yaşamın sürekliliği söz konusu olamazdı. Bundan başka insan ve hayvanların bağırsaklarında yaşayan bakteriler besinlerin sindirilmesini, baklagillerin köklerinde yaşayanlar, havanın serbest azotunun bağlanarak bitkiler tarafından alınabilmesini, enzim çıkaran bakteriler, mayaların hazırlanmasını ve mayalandırmayı vb. sağlarlar. Kimi bakteriler demir, kükürt depo eder, kimileri de boyamaddesi çıkarır. Bakteriler ayrıca etkinlikleriyle atmosferdeki gaz oranının değişmesinde de rol oynarlar.
Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs
