ÜNLÜ DARALMASI

• Son sesi a veya e olan fiil kök ve gövdelerine, şimdiki zaman eki getirildiğinde kelime sonundaki sesli daralır. Bunun sebebi “y”nin daraltıcı etkisidir:

söyle-yor>söylüyor
anla-yor>anlıyor
yaşa-yor>yaşıyor

• “de-” ve “ye-” fiil köklerine gelecek zaman, istek kipi, sıfat-fiil ve zarf-fiil eki getirildiğinde veya başka bir ek getirilip de araya -y- kaynaştırma harfi girdiğinde, bu sesler (a, e) daralarak ı, i, u, ü olur.

de-yor>diyor
de-e>diye
de-en>diyen
de-e-lim>diyelim
ye-en>yiyen
ye-ince>yiyince ye-ecek>yiyecek
Not: deyince, deyip örneklerindeki e, yazıda korunur.
Not: ne-ye>niye kelimesinde de daralma vardır.

• Daralma olumsuzluk ekinin ünlüsü için de geçerlidir.

kork-ma-yor>korkmuyor,gel-me-yor>gelmiyor…

• Çok heceli kelimelerde sadece söyleyişte daralma vardır.

atlayarak (>atlıyarak),
başlayan (>başlıyan),
yaşayacak (>yaşıyacak),
atlamayalım (>atlamıyalım),
gelmeyen (>gelmiyen),
gizleyeli (>gizliyeli)…