Kalay
Periyodik cetvelin IV A grubunda yer alan gümüş beyazı renkte metal element. Güneydoğu Asya'da, Bolivya, Zaire ve Nijerya'da kasiterit (SnO2) olarak bulunur. Filizinin suyla yıkanıp zenginleştirilmesi, kavrularak sülfürlerinden arındırılması ve reverber fırınlarda ya da bir tür küçük yüksek fırınlarda indirgenmesiyle elde edilir. Saflaştırmak için, ergime noktası dolayında, eğimli bir yüzeyden akıtılır. Böylece içindeki yabancı maddeler, yüzeye yapışarak kalır. Bu işlemler, uzun ve karmaşık olduğundan kalay, pahalı bir metaldir.
İki allotropu vardır: Beyaz kalay ve gri kalay. Beyaz kalay, bildiğimiz metalik kalaydır. Bu, 13°C'tan düşük sıcaklıkta, metalik olmayan gri kalaya dönüşür. Bu olay ilk kez Avrupa'daki katedrallerin kalaydan yapılan org borularından gözlenmiş, borularda yavaş yavaş yaralar belirmesiyle bu "kalay hastalığı" şeytana (daha sonra da mikroorganizmalara) yorulmuştur. Kalay zehirsizdir. Yumuşak ve bükülgen, ancak dövülgen değildir. Kuvvetli asitlerle tepkimeye girer. Havayla temasta, üzerinde koruyucu bir oksit tabakası oluşur. Bileşikleri amfoterdir. Üretilen kalayın hemen yarısı, korozyona karşı dayanıklılık sağlamak için, çelik levhaların kaplanmasında kullanılır. Eskiden daldırma yöntemiyle yapılan kalay kaplama, günümüzde daha çok elektrikli kaplama yöntemiyle yapılmaktadır.
Üretilen kalayın dörtte biri, kurşunla karıştırılarak, elektrik ve elektronik sanayii için son derece önemli olan lehim yapımında; ayrıca çeşitli alaşımlarda (tunç, babbitt, matbaa harfi) kullanılır. İçinde kalay bulunan organik bileşikler, plastiklerin, özellikle PVC'nin kararlı hâle getirilmesinde, dezenfektan ve mantar öldürücü olarak kullanılır. Bilinen rezervlerin 30 yıl daha dünya tüketimine yeteceği sanılmaktadır. MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
