Refik Halit Karay

(1888 İstanbul-1965 İstanbul)

Öykücü, romancı. Galatasaray Sultanisi'nde ve Hukuk Mektebi'nde okudu. Kısa süre Maliye Nezareti'nde çalıştı. Basın hayatına girdi. Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yazarlık ve çevirmenlik yaptı (1908-1913). Bu arada Kalem dergisinde Kirpi imzasıyla mizah, Eşref dergisinde Yeniler başlığı altında tanıtma yazıları yazdı. Yakup Kadri, Ahmet Haşim, Mehmet Fuat, Emin Bülent, Ali Canip vb. ile birlikte Fecr-i Âti topluluğuna katıldı. Mahmut Şevket Paşa'nın öldürülmesinden sonra Sinop, Çorum, Ankara ve Bilecik'te sürgün kaldı (1913-1918). İstanbul'a dönüşünde (1918) Robert Kolej'de Türkçe öğretmenliğine atandı. Hürriyet ve İtilâf Fırkası'nın genel merkezinde görev aldı. Bir süre de Posta Telgraf Umum Müdürlüğü yaptı. Bu dönemde Anadolu gözlemlerinden yararlanarak kaleme aldığı "Memleket Hikâyeleri" Yeni Mecmua'da ve kitap hâlinde yayımlandı. Kurtuluş Savaşı'na karşı olan yazılar da yine bu dönemde yayımladığı Aydede adlı dergide çıktı. Bu nedenle kurtuluştan sonra, "yüzellilikler" listesine alındı, 9 Kasım 1922'de sınırdışı edildiğinden, 1938'de af yasası çıkıncaya değin 15-16 yılı Beyrut ve Helep'te geçirmek zorunda kaldı. Yurda dönüşünden hemen sonra sürgünde bulunduğu yıllarda yazdığı 19 ciltlik külliyatı yayımlandı (1939-1944). İlk yazarlığa başladığı yıllarda Guy de Maupassant'ın etkisinde kaldığı hâlde, sürgün yıllarında kendine özgü bir mizah havasını zengin gözlemlerle birleştirerek usta bir romancı kimliği kazanmayı başardı.

Başlıca yapıtları: "Sakın Aldanma, İnanma, Kanma" (mizah, 1915), "Kirpinin Dedikleri" (mizah, 1916), "Ago Paşanın Hatıratı" (mizah, 1918), "Ay Peşinde" (kronik, 1918), "Memleket Hikâyeleri" (1919), "İstanbul'un İçyüzü" (roman, 1920), "Guguklu Saat" (hiciv, 1922), "Tanıdıklarım" (hiciv, 1922), "Yezid'in Kızı" (roman, 1939), "Çete" (roman, 1941), "İlk Adım" (kronik, 1941), "Üç Nesil-Üç Hayat" (kronik, 1943), "Makyajlı Kadın" (kronik, 1943), "Tanrıya Şikâyet" (kronik, 1944), "Anahtar" (roman, 1950), "Nilgün" (roman, 3 cilt, 1950), "Dişi Örümcek" (roman, 1953), "Bugünün Saraylısı" (roman, 1954), "2000 Yılın Sevgilisi" (roman, 1954), "İki Cisimli Kadın" (roman, 1956), "Dört Yapraklı Yonca" (roman, 1957), "Minelbab İlel Mihrab" (anı, 1964), "Sonuncu Kadeh" (roman, 1965).