Sel Nedir

Sel ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına verilen isimdir.
Bol yağış alan,Deniz seviyesine yakın,ekvatoral bölgelerde sel daha fazla meydana gelir.
Seller tüm doğal tehlikelerin en tanınmışı ve en yaygınıdır. Bazı seller birkaç gün içinde meydana gelir, fakat seylap(ani sel) lar birkaç dakika içinde suların kabarmasına neden olabilir. Su, hızla akan sel suları ile bir hayli kaya yükü, çamur, parçalanmış ağaçlar ve diğer enkazı da birlikte taşıyan doğal akıntı sistemlerine yol açarak dik toprak kenarlarının üzerinden hızla aşar. Sel koşulları tarafından oluşturulan kaygan çamurlar keza bir tehlikedir.
Küçük çayların, sel yatakçıklarının, derelerin , mezraların, kuru çay yataklarının yada kuru havada zararsız görünen alçak tabanlı arazinin dahil taşıyabileceğini hatırlayın.

Her nerede yaşarsanız yaşayın,olası sel tehlikesine karşı uyanık olun. Eğer alçak tabanlı bir sahada, su yada bir bentten gelen çay kenarında yaşıyorsanız, sellere karşı hazırlıklı bulunmalısınız. Sel, kuvvetli ve uzun süreli yağış sonucu oluşur. Sel, kar erimesinin ardından oluşan kuvvetli akışlar veya drenaj kanallarının tıkanması sebebiyle de meydana gelebilir. Dağlık bölgelerde ise sel, kar erimesi veya yağışla birleşen kar suyundan meydana gelir. Çok nadir de olsa barajların çökmesi ve taşmasından kaynaklanan sele de rastlanılmaktadır. Engellenemez tabiat olayı sele en çok, nehir yataklarından taşmalar sonucu rastlanır. Nehir yataklarına gelen suyun sele dönüşmesine, yatakların amacı dışında kullanılması da yol açar. Günümüzde çarpık kentleşme sonucu dere yataklarının gecekondulaşma bölgesi haline gelmesi, ağaçlandırılması, doldurulması veya nehir yataklarının değiştirilmesi sonucu oluşan seller her yıl ülkemizde büyük mal ve can kaybına sebep oluyor.

Nedenleri ve Alınacak Önlemler
Sele en çok nehir yataklarindan tasmalar sonucu rastlanir. Ani ve kuvvetli yagislar ve kar erimesi sonucu tasmalar olusmaktadir. Nehir yataklarina gelen suyun sele dönüsmesine yataklarin amaci disinda kullanilmasi da çok etkili olmaktadir. Günümüzde çarpik kentlesme sonucu dere yataklarinin gecekondulasma bölgesi haline gelmesi, agaçlandirilmasi, doldurulmasi veya nehir yataklarinin degistirilmesi sonucu her yil ülkemizde büyük mal ve hatta can kayiplarina rastlanmaktadir.

Daglik alanlarda yagis ve tepelerdeki karin erimesi sonucu dere yataklari tasiyamayacagi miktarda su ile dolar ve ani seller olusur. Özellikle dag eteklerindeki yerlesim yerleri için heyelan tehlikesi de yaratan bu seller oldukça tehlikeli olmaktadir.

Siddetli rüzgârla birlikte tropikal firtinalar ve harikeynler (hurrican) özellikle Atlantik okyanusu kiyilarinda kuvvetli kiyi selleri olusturur. Sürekli ve siddetli rüzgâr büyük bir dalgaya sebep olarak suyu karanin içlerine kadar sürükler. Göl bölgelerinde de benzer atmosferik sartlar veya depremler göl seviyesinde degisimlere ve sellere sebep olur. Diger yandan okyanustaki depremler ve volkanik patlamalar sonucu olusan tsunami adi verilen dev okyanus dalgalari karalarin iç kesimlerine kadar girerek etkili olur.

SELDEN ÖNCE YAPILACAK SEYLER

• Radyo ve TV de yayinlanacak olan olasi sel kosullarina ait uyari terimlerini bilin.
• Pisirilmeye ya da sogukta saklamaya gereksinim duymayan bir miktar gida depolayin.
• Temiz ve kapali kaplarda içme suyu bulundurun. Elektrik gücünüzün, gaz ve su
• Hizmetlerinin kesilebilecegini hatirlayin. Önerilen olaganüstü durum malzemeler için
• Kontrol listeleri bölümüne basvurun.
• Portatif, pille çalisan bir radyo, olaganüstü durum pisirme teçhizati ve çalisir durumda elfeneri bulundurun; yedek pilleri unutmayin. Ilkyardim malzemelerini ve ailenizingereksinim duyabilecegi ilaçlari hazirda bulundurun.
• Sel basabilecek bir arazide yasiyorsaniz, bulundugunuz çevrede selin ortalama yüksekliginin ne olabilecegini ögrenmeye çalisin.
• Bölgenizdeki bentleri saptayin. Baskalari üstesinden gelemezse basiniza neler gelebileceginden haberdar olun. Yerel olaganüstü durum eylem planlarina vakif olun.
• Birlikte bulundugunuz insanlarin sel tahliye yollarini ve nerede siginak bulunabilecegini ögrenin. Tahliye için hazirlikli olun.
• Yakindaki çaylar ve bentlere göre mülkünüzün yüksekligini bilin böylece sel yükselmeleri beklendiginde evinizin ve mülkünüzün etkilenip etkilenmeyecegini bilirsiniz.
• Sel sigortasi kapsamini görüsmek üzere sigorta ajansiniz veya yerel yönetim ile temas kurun. Normal olarak ev sahiplerine sigorta poliçelerinde sel kayiplari kapsam disindadir.
• Sel sigortasi bazi yerlesim birimlerinde Ulusal Sel Sigorta Programi çerçevesinde geçerlidir. Biran önce kapsama dahil olun.

KUVVETLI YAGMUR SIRASINDA VE SONRASINDA YAPILACAK SEYLER

• Kuvvetli yagmurda, özellikle seylapa karsi uyanik olun. Eger herhangi bir seylap olasiligi sezerseniz, hemen daha emin bir yere gidin. Yer degistirmek için talimat beklemeyin.
• Yerel yönetiminiz ve olaganüstü durum yöneticileri tarafindan radyo ve. TV de verilebilecek bilgi ve talimatlari dinleyin.
• Kum torbalarini ve diger koruyucu malzemeyi sel derinligine bagli olarak yerlerine koyun.
• Suyu bodrum ya da zemin katindan uzak tutmak için evinizin dis cephe duvarlari çevresine kum torbalari yigmayin. Sel sularinin evinize ulasmasini önlemek için, kum torbalarini dis duvarlardan uzaga koyun.
• Eger bulundugunuz yeri tahliye etmeniz bildirildi ise: Terk etmeden önce evinizin güvenligini saglayin. Eger zamaniniz varsa ve yerel yetkililerden diger talimatlar alinmadiysa, çöp kovalari bahçe teçhizati ve dösemesi gibi açik havada kullanilan esyayi içeriye alin ya da güvenli bir biçimde baglayin. Temel gereksinim maddelerini ve dösemeyi evinizin üst katlarina tasiyin; kapi ve pencereleri kilitleyin. Selle kapli yollar tarafindan mahsur kalmaktan kaçinmak için evinizi yeterince erken terk edin. Sellerle sürüklenmis yollar ve köprülerden ve sel sulari tarafindan süpürülmüs yada kaplanmis olabilecek çaylara paralel pek çok yol ve diger akinti kanallarindan haberdar olun. Evi tahliye ettiginizi bildirir bir notu yetkilinin bulabilecegi bir yere birakin.

SELDEN SONRA YAPILACAK SEYLER
1. Yapabileceginiz yetkililer tarafindan söylenmedikçe, afet bölgesine ugramayin.
2. Sel sigortaniz varsa, kayiplariniz oldugunu sigorta ajansiniza bildirin.
3. Tibbi bakimin ve yerlesim, yiyecek ve giyecek ile diger seyler gibi yardimin bulunabilecegi yerler hakkinda verilebilecek bilgi ve talimatlar için radyo ve TV de arama yapin.
4. Sel sulari birinci katin üzerinde ise evinize girmeyin; binanin girilmeye güvenceli olup olmadigini bilemezsiniz.
5. Binalari kontrol etmek için pilli fenerler veya el fenerleri kullanin. Ancak binada gaz sizintisi oldugunu düsünüyorsaniz, herhangi bir türde isik kullanmayin. Isigin kendisi bir patlamanin tetigi olabilir!!!
6. Sel kapilarin siserek sikismasina yol açmis olabilir. Sisen kapilar, biriken çamur yada tümseklesmis döseme nedeniyle giris zorlastirdiginda bir pencere veya diger açik yerden girmeye çalisin.
7. Herhangi bir suyu kullanmadan önce yerel sivil savunma veya olaganüstü durum yönetimiyle mutabik olun. Su kaynaklari sel nedeniyle kirlenmis olabilir.
8. Sel sularinin temas ettigi yiyecekleri tüketmeyin.
9. Islak yerlerde elektrikli teçhizati kullanmayin.
10. Gaz sirketlerinden evinizi sizintiya karsi kontrol etmelerini ve sonra gaz pompalamalarini isteyin.
11. Bodrum/ zemin katiniz sel suyu ile doluysa derece derece pompalayarak (ortalama günde 1/3 miktarda su) bosaltin, böylece hasarin önüne geçebilirsiniz. Çevredeki toprak hala su altindayken bodrum/zemin katindaki su pompalanirsa duvarlar çökebilir ve döseme egrilip bükülebilir.
12. Bozulmus yardimci hatlari yetkililere bildirin.
13. Önceden sel ile kapli alanlarda zehirli yilanlara karsi dikkatli olun.