Halk Dansları Mesleği...
Halk danslarının ortaya çıkış koşullarını ve günümüz toplumundaki yerini kısaca belirledikten sonra, bu dansların yansıttıkları zengin kültür öğelerine, sunuşlarına, bölgelerine, belirli ortak özelliklerine... göre bölümlenmesinden söz edebiliriz.

Halk danslarının kümelendirilmesinde bir yol olarak bölgesel dağılış ele alınabilir. Çünkü Anadolu'da kimi dans dalları bölgelere de adını vermektedir. Örneğin

• Ege, Batı Anadolu Zeybek Bölgesi;
• Orta ve Güney Anadolu Halay Bölgesi;
• Doğu Karadeniz Horon Bölgesi;
• Doğu Anadolu Bar Bölgesi;
• Trakya Hora Bölgesi adını almaktadır.

Ancak bu tür kümelendirmeyi kesin çizgilerle belirlemenin güçlüğü vardır. Öncelikle dansların bölgeler arasındaki geçişleri göz ardı edilemez. Sözgelişi halay ele alındığında Orta Anadolu'nun dışında Doğu' da, Kuzey' de ya da başka bölgelerde de rastlamak olanağı vardır .Dansların değişik nedenlerle bir bölgeden ötekine geçişleri sonucu bir dansı salt bir bölgeye özgü saymamız da olanaksızlaşır.

Bu koşula bağlı kalarak halk danslarının bölgesel tür özelliğine göre dağılımını kümelendirebiliriz:
ZEYBEK :
Aydın, İzmir , Muğla, Denizli, Bilecik, Eskişehir , Kütahya, Çanakkale, Kastamonu, Uşak, Manisa, Balıkesir , Burdur ...

HALAY :
Bitlis, Bingöl, Diyarbakır, Elazığ, Malatya, Kahramanmaraş, Gaziantep, Erzurum, Erzincan, Sivas, Mardin, Muş, Yozgat, Çorum, Adana, Ankara, Siirt, Hatay, Tokat, Şanlıurfa...

HORON :
Trabzon, Samsun, Artvin, Ordu, Rize...

BAR :
Erzurum, Kars, Ağrı, Artvin, Gümüşhane, Bayburt, Erzincan...

HORA :
Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale...

KARŞILAMA :
Edirne, Tekirdağ, Kırklareli, İzmit, Adapazarı, Çanakkale, Bursa, Bilecik...

KAŞIK :
Eskişehir , Afyon, Kütahya, Bilecik, Kırşehir , Konya, Mersin, Antalya, Bolu, Bursa...

BENGİ :
Balıkesir, Manisa, Bursa, Çanakkale...

Halk danslarının kümelendirilmesinde izlenebilecek bir yol da konularına göre ayırımlamadır.

Bu kümelendirme değişik biçimlerde yapılabilir:
Örneğin bir ayırım dansçıların sayı ve cinsiyetine göre yapılandır:
Tek kişilik kadın dansları

• Estireyim mi (Bolu),
• Yoğurt (Eskişehir)...;

Tek kişilik erkek dansları

• Zeybek (Aydın),
• Misket (Ankara)...;

İki kişilik kadın dansları

• Ördek (Bolu),
• Mandalar (Kırklareli)...;

İki kişilik erkek dansları

• Hançer Barı (Erzurum),
• Kırka Zeybeği (Eskişehir)...;

toplu kadın dansları

• Güvercin (Erzurum),
• Çömüdüm (Kütahya)...;

Toplu erkek dansları

• Coşkun Çoruh (Artvin),
• Koçaklama (Ağrı)...;

Kadın-erkek karışık danslar

• Delilo (Elazığ),
• Dokuzlu (Gaziantep)...

Bir başka ayırım da dansın eşliğinin türkülü Bağ Belleme (Afyon), Çalgılı Bengi (Balıkesir) ya da suskun Kılıç Kalkan (Bursa) oluşuna dayanmaktadır.

Bir başka ayrımlama biçimi de dans adlarının anlamlarından kaynaklanır:
Yer adı taşıyan danslar

• Sivas Halayı (Sivas),
• Tavas Zeybeği (Denizli)...;

renk adı belirten danslar

• Sarı Zeybek (Antalya),
• Yeşilim (Konya)...;

sayı adı taşıyan danslar

• Beş Ayak (Malatya),
• On dört (Artvin)...;

iş, meslek adı belirtilen danslar

• Kasap (Edime),
• Yağcılar (İzmir),
• Ormancı (Kastamonu)...

Dansların bu değişik ayırımlamalarının ardından konulan bakımından en sağlıklı kümelendirmeye gelebiliriz:
Anadolu halk danslarının büyük bir bölümü taklitli, dramatik yapılı danslardır. Bu nitelikli danslar doğa olaylarını, günlük yaşamı, kadın erkek ilişkilerini, vuruşmaları, hayvanları taklide dayanır.

Örneğin hayvan yansımalı danslardan

• Tavuk Ban (Erzurum) tavuğun hareketlerini;
• Ceylani (Kars) ceylanın yürüyüşünü;
• Serçe Oyunu (Gaziantep), serçe sıçramalarını taklit eder.
• Horoz Oyunu (Yozgat),
• Kurt Kuzu (Diyarbakır),
• Ördek (Bolu),
• Keklik (İçel),
• Ayı Oyunu (Bitlis),
• Kartal Oyunu (Bingöl) da hayvan taklitlerini konu edinir.

İş ve günlük yaşamı taklit eden danslardan

• Tesi (Artvin) yün eğirmeyi;
• Köy Halayı (Sivas) günlük yaşamın değişik görüntülerini;
• Türkmen Kızı (İçel) hamur yoğurma, ekmek yapma, yün eğirme hareketlerini taklit eder.
• Madımak (Sivas),
• Yayılı Halayı (Yozgat),
• Kirman (Kayseri),
• İş Halay'ı (Sivas)... aynı küme içinde değerlendirilebilecek danslardır.

Kadın-erkek ilişkilerinin hareketlerle taklidine dayanan danslardan

• Sarı Zeybek (Sivas) ve Bıçak (Elazığ) erkeğin kadına dil dökmesine ve sonunda beraberliklerini anlatır.
• Aynı kümede
• Tekerleme, Kıskanç (Kars),
• Hürünü (Çorum),
• Sürdüm (Ankara),
• Sudan Geçirme (Kütahya) dansları da sayılabilir.

Çarpışma ya da savaşı konu alan danslar arasında

• Hançer Barı (Erzurum),
• Bıçak Horonu (Trabzon) saldırma, vuruşma ve savunma taklitlerine dayanır.
• Çandırlı Tüfek Oyunu (Giresun) dansçıların tüfeklerle belli bir noktaya ateş etme hareketlerine dayanır.
• Kılıç ve Kalkan Oyunu (Bursa) dansçıların kılıç ve kalkan seslerine uyarak çarpışmalarını anlatır.
• Ayrıca yine bu küme içinde fakat silahsız çarpışmayı anlatan taklitli danslar da vardır.
• Örneğin Sin Sin (Adıyaman), Çepik (Bingöl, Diyarbakır), Harkuşta (Bitlis)...

Doğa olaylarını konu edinen danslardan

• Uzundere (Kars) ve Coşkun Çoruh (Artvin) ırmağın akışını, coşkunluğunu canlandıran hareketleri taklitle anlatırken,
• Kavak (Erzurum) dansında da kavak ağacının rüzgarla hareketi canlandırılmaktadır.

Doğa olgularını canlandıran danslar arasında

• Burçak Tarlası (Yozgat),
• Yayla Yolları (İçel),
• Yağmur Duası (Diyarbakır)
• Yağmur Yağar (Nevşehir),
• Sis Dağı (Giresun)... sayılabilir.

BAR HALK DANSLARI

Yapı ve düzenlemeleri ile grup olarak ve acık havada oynanmaktadır.Birbirini izleyerek yanyana oynanır.Diğer bir anlamda geleneksel yanyana oynannan halk dansıdır. Genel olarak Doğu Anadolunun bir bölümüne yayılmıstır (Erzurum, Bayburt, Agrı, Kars, Artvin ve Erzincan illeri).Karekteristik düzenlemesi yanyana, el ele, omuz omuza ve kol kola oynanır.Kadın ve erkek Barları birbirinden farklıdır. Bar halk dansının ana enstrumanları davul, zurna,kavaldır. Daha sonra klarnet kadın barlarına ilave edilmisdir. Sol nota ölcüleri 5/8 lik ve 9/8 likdir. Bazen 6/8lik ve 12/8 lik de kullanılır. Aksak 9/8 lik ölcü ise aynı zamanda Türk halk danslarının önemli karekteristik ölcüsüdür.Bu dansda Türk halk muziği tamamıyla farklı yapılanmıstır.

HALAY HALK DANSLARI

Bu halk dansı doğu,güneydoğu ve orta Anadolu da geniş alanda sergilenmektedir ve cok hareketli bir dansdır.Bu özelligi ile music ve figurlerin bir bölgeden diğerine değisik biçimler ile uygulandığı anlaşılmaktadır.Halay dansı bir yada iki hatta üc bölüm olabilir.Bir yanda zengin figür yapısı ve diğer bir yanda ise muzik yapısındaki sadeliği, halkın yaratıcılığının ve
özgünlüğünün sembolüdür. Halayın ritmik ögeleri çok zengindir. Coğu davul, zurna karışımıdır. Aynı zamanda kaval, sipsi,cığırtma yada bağlama ve halk sarkıları ile söylenmekte ve çalınmaktadır. Halay halk dansının muziklerinde Türk halk muziklerinin bütün ölçülerini duyarsınız.

HORONLAR

Horon yada dönerek yapılan dans,Karadeniz kıyılarının ve iç bölgelerinin tipik dansıdır ve tamamen farklı yapıdadır.Bahsettiğimiz gibi bölge halkı, cografik ve iklimsel yapısı Karadeniz'in karekteristik bir örneğidir. Horon diğer bölgelerdeki halk danslarından tempo, ritim, düzenleme ve ölçü olarak farklıdır.Horon genellikle grup olarak oynanır ve
karekteristik ölçüsü 7/16 dir.Müzikleri çok hızlıdır ve her enstrümanla çalmak çok zordur.
Davul ve zurna ila çalınabilir.Horon müzikleri asil adı Cura olan küçük zurna ile çalınır.İlave olarak bölgenin iç kısımlarında üflemeli enstrüman olarak Tulum, Mey ve Cura kullanılır.Diğer kullanılan ölçü ise 2/4,5/8 ve 9/16 dır.

ZEYBEKLER

Zeybek halk dansları genel olarak Batı Anadoluya dağılmıştır.Zeybek kelimesi asker ve geçmiş dönemde yaşamış sivil halk için kullanılmıştır. Fakat sonra folklorik karaktere dönüşmüştür ve şimdi halk oyunu ve halk müziği ismi olarak kullanılmaktadır. Zeybek müzik şekli ve zengin dansları ile Anadoluya en geniş alanda dağılmış olarak kabul edilmektedir.Zeybek tek kişi ile , iki kisi ile ya da grup olarak oynanmaktadır ve Orta Anadoluda zeybek ismi örneğin Seymen olarak adlandırılır. Zeybek dansının genel ölçüleri 9/8 formlanmıştır ve çeşitli tempoları vardır.Örneğin çok yavaş, yavaş, hızlı ve çok hızlıdır.Çok yavaş zeybek dansının ölçüsü 9/2, yavaş zeybek dansının ölçüsü 9/4 ve bazıları 9/8 likdır.Çok hızlı zeybek dansı misal olarak alınırsa Burdur - Fethiye Bölgesinin keçi dansı bu karekterde dans olarak kabul edilir.Geleneksel ölçüsü 9/16 dir. Zeybek bölgesinin diğer
tipik bir dansı ise Bengi dir.Zeybekden çok farklı oynanır ve farklı müzik özelliğindedir.Benginin karekteristik ölçüsü 9/8 likdir. Görüldüğü gibi Zeybek tipik halk dansları Batı Anadolu'nun her tarafını kuşatmıştır.Genelde herbiri bir diğerinin benzeridir
fakat hep farklı ölçüler , ritmik özelliklerinde ve figür karekterlerinde.Sol notası ölçüleri 9/4,9/8 ve 9/16 diğer ölçüleri özellikle 2/4 ve 4/4 aynı zamanda kullanılmaktadır. Özellikle yavaş zeybekde geleneksel enstrüman davul ve zurna birleşimidir.İki davul ve iki zurna bileşimi gelenektir.Bir zurnanın görevi eşlik etmektir (akompaniman) diğer anlamda melodiye ikinci sabit tonda eşlik etmektedir.Davul ve zurnadan başka diğer enstrümanlar ise bağlama, saz gibi yaylı çalgılardır.Bunlar hızlı zeybek için kullanılmaktadır.Özellikle Teke (keçi) dansı bölgesinin geleneksel enstrümani sazıdır.

Yukarıda bahsedilen ana danslardan karekteristik olarak farklı halk danslarımızda vardır.
Karşılama,
(bir çesit düğün müziği) birbirinden farkli figürler ile yüz yüze karşılıklı hızlı olarak oynanmaktadır ve Hora tipi halk oyunları ile aynı müzik ve ritim yapısındadır. Karşılama dansları her bölgede farklı kültürel yapı sembolü taşımaktadır ve her bölgenin farklı kültürel yapı sembolü farklıdır.Sol notası ölçüsü ise 9/8 likdir fakat bazı diğer ölçülerde kullanılmaktadır.Geleneksel enstrümani iki davul ve iki zurna birleşimidir.Bu birleşimin en çok görüldüğü bölge burasıdır.

Tahta kaşık ile oynanan Halk Dansları
bu danslar genelde en fazla Akdeniz Bölgesinde görülmektedir.Kültürel ve oyun düzenlemeleri olarak müzik karekterlerinde ve ritmik yapıda çok farklılıklar göstermektedir. Müzikleri daima tahta kaşıklar ile çalınmaktadır ve karekteristik ölçüsü 2/4 yada 4/4 dür.Genel de kullanılan entstrümanlar ise saz,bağlama ve klarnetdir ve halk türküleri ile eşlik edilmektedir.

Samahlar
Alevi topluluklar tarafından dini seromonilerde oynanır.Fakat zamanla halka gösteriler yapılmaya başlamıştır.Müzik yapısı çok özel ve zengin figür yapısı çok farklıdırSamahın müzik ölçüsü 5/8,7/8 ve9/8 geleneksel enstrümanları yoktur.Semah
şarkıları söyleyerek (enstrümansız) oynanması yaygındır. Önemli semahlar üç bölümde isimlendirilmiştir ki bunlar

• Ağırlama (eğlence ve toplantı)
• Yeldirme
• Oğdurmadır.

Azerbeycan Halk Dansları
Bu danslar Doğu ve Kuzey de oynanmaktadır.Doğu Anadolu da Azerbeycan Türkleri yaşamaktadır ve bunların mevki yerleri ve yapıları diğer bölgelerdekinden çok farklıdır.Aynı zamanda çok yumuşak ve sakın kadın dansları ve diğer yanda çok canlı ve dinamik erkek dansları vardır.Bu yüzden bu dansların hepsi birbirinden farklı yapıya ve karaktere sahipdir.Kadın bir kuğu gibi erkek dinamik ve cesur görünümündedir. Bu da bölgenin karakteristik yapısıdır. Eğer bu bölgeyi diğer bölgeler ile
karşilaştırırsak Azerbeycan dansları çok zengin ve değerlidir ve müzikleri de aynı zamanda çok farklı karakterdedir. Sol anahtarı ölçüleri 6/8 ve 12/8 dir bazende 3/4 ölçüsü kullanılmaktadır. Karekteristik enstrümanı ise Garmon ya da sonra akerdiondur. Ritim enstrümani koltuk davulu yada geniş davuldur ana enstrümanidir.Özellikle erkek dansların da herşey erkek dinamizmine göre esas alınmıştır.