Arama

Ek Fiil (Ek Eylem)

Güncelleme: 16 Aralık 2016 Gösterim: 28.699 Cevap: 5

Cevap Yaz

ThinkerBeLL

VIP VIP Üye

2 Ocak 2009 Mesaj #1

VIP VIP Üye

Ek Fiil (Ek Eylem)

Ek fiiller ya da ek eylemler, Türkçe'de isimlerin ve isim soylu kelimelerin sonuna gelerek yüklem olarak kullanılmalarını sağlayan, ayrıca basit fiillerden birleşik zamanlı fiil yapan çekim ekleri. Türkçe'deki ek fiiller şunlardır:

Sponsorlu Bağlantılar

i-di
i-miş
i-se
-im
-sin
-dir
-iz
-siniz
-dirler

1. İsim ve İsim Soylu Kelimelerde
Ek fiiller isimlerin ve sıfat, zarf zamir gibi isim soylu sözcüklere eklenerek yüklem görevi görmelerini sağlarlar.

1.1. Görülen geçmiş zaman

"Köşkün bekçisi, şimdiye kadar gördüğüm en uzun adamdı." (adam isim)

1.2. Öğrenilen geçmiş zaman

"Bahçeniz çok güzelmiş." (güzel sıfat)

1.3. Şart çekimi

"Durumu kötüyse evde kalsın." (kötü sıfat)

NOT: Kural harici olarak, şart çekiminde eki alan sözcük cümlenin yüklemi değildir.

1.4. Geniş zaman çekimi
1.4.1. -im, sin, -dir, -iz, -siniz, -dirler ekleri kullanılarak yapılır.

"Günlerdir hastayım." (hasta sıfat, [Hasta sözcüğü aynı zamanda isim olarak da kullanılmaktadır.])
"Ankara, Türkiye Cumhuriyeti'nin başkentidir." (başkent isim)

1.4.2. "-dir" ek fiili gizli halde bulunmakla beraber çoğu zaman özellikle konuşma dilinde düşer ve yüklem olan sözcüğe eklenmez. Gizli -dir eki yazılı metinlerde belirtilmek istendiğinde yükleme parantez içinde, (dir) şeklinde eklenir.

"Bugün hava çok güzel(dir)."

1.4.3. "-dir" eki ayrıca “bildirme eki” olarak adlandırılır ve kesinlik yada ihtimal anlamı katacak şekilde kullanılır.

"Evde olmadığına göre, arkadaşına gitmiştir." (ihtimal)
"Yangın alarmı, acil durumlar haricinde kullanılmamalıdır." (kesinlik)

1.5. Olumsuz
İsimlerde ve isim soylularda cümlenin olumsuzu "değil" edatı ile yapılır.

"Koşmama rağmen yorgun değilim."
"İstanbul, Türkiye'nin başkenti değil(dir)."

2. Basit Zamanlı Fiilerde
Ek fiiler, basit zamanlı fiillere eklenip, bileşik zamanlı filer oluştururlar.

"Ben de sizi soruyordum."
(Sor: fiil kökü, yor: şimdiki zaman eki, du: ek fiilin görülen geçmiş zaman çekimi)

"Kitap için bir yayınevi ile anlaşacakmış."
(Anlaş: fiil kökü, acak: gelecek zaman eki, mış: ek fiilin öğrenilen geçmiş zaman çekimi)

BAKINIZ Fiil Çekim Ekleri

BEĞEN Paylaş Paylaş

Bu mesajı 3 üye beğendi.

Son düzenleyen Safi; 16 Aralık 2016 01:58

Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!

Cevapla

SEDEPH

Ziyaretçi

16 Mart 2009 Mesaj #2

Ziyaretçi

EK-FİİL (EK-EYLEM)

İsim soylu kelimelerin sonuna gelerek, onları yüklem yapan eklere ek-fiil denir. Ek –fiil ekleri şunlardır: -dır, -idi, -imiş, -ise

Sponsorlu Bağlantılar

Ek-fiillerin iki temel görevi vardır:
a) Basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapar. (-dır eki dışındakiler)
Sev (i) yor du m.
b) İsim ve isim soylu kelimelere gelerek onları yüklem yaparlar. Hayat, yaşayınca güzeldir.

Ek-fiiller genel olarak dört bölümde incelenir:

Ek-fiilin geniş zamanı
Ek-fiilin görülen geçmiş zamanı
Ek-fiilin duyulan geçmiş zamanı
Ek-fiilin şartı

Ek-fiilin geniş zamanı
İSİM + EK FİİL ( -dır, -dir, -dur, -dür, -tır, -tür, -tur, -tür) + ŞAHIS EKİ
(-ım, -im, -um, -üm, -sın, -sin, -sun, -sün, -ız, -iz, -uz, -üz, -sınız, -siniz, -sunuz, -sünüz, -lar, -ler) ekleri de Ek-fiilin geniş zamanını karşılar. İyi-dir- , yorgundur, yorgunum, yorgunsunuz, yorgunlar.
Ek-fiilin geniş zamanı, aynı zamanda ek-fiilin şimdiki zamanını karşılar.

DİKKAT :

“-dır” ek-fiili sadece 3.şahıslarda kullanılır. Birinci ve ikinci şahıs çekimlerinde –dir yerine şahıs ekleri kullanılır.
İyelik ekiyle ek fiilin ek hali birbirine karıştırılabilir. Ben iyi bir babayım. (Ek fiilin 1.tekil şahıs hali) / Benim canım babam. (İyelik eki)
Üçüncü şahsa gelen “dır” ek fiili istenirse kullanılmayabilir. Bu daha iyidir. / Bu daha iyi.

Ek-fiilin görülen geçmiş zamanı
İSİM + EK FİİL (-idi, -dı, -di, -du, -dü-tı, -ti, -tu, -tü ) + ŞAHIS EKİ
Öğrenci-y- di- m , çalışkandı, güzeldi.

Ek-fiilin duyulan geçmiş zamanı
İSİM + EK FİİL (-imiş, -mış, -miş, -muş, -müş) + ŞAHIS EKİ
Güzelmişim, güzelmişsin, güzelmiş, güzelmişiz, güzelmişsiniz, güzelmişler

Ek-fiilin şartı
İSİM + EK FİİL ( ise, -se, -sa) + ŞAHIS EKİ
Hastaysanız...

DİKKAT: Ek-fiilin şartı olan ise isim ve isim soylu kelimelere geldiğinde onları yüklem yapmaz; sadece cümleye şart anlamı kazandırır. Hastaysanız biraz istirahat ediniz.

DİKKAT : Ek fiiller sadece isimleri değil; isim soylu olan zamirleri de yüklem yapabilirler.
Benim en iyi arkadaşım sen-di-n. / Kim-miş beni soran / En iyi adam Odur.

NOT : Ek-fiiller, fiilimsilerin sonuna gelerek onları yüklem yapabilir. En güzel şey, sağlıklı yaşamaktır.

BEĞEN Paylaş Paylaş

Son düzenleyen Safi; 16 Aralık 2016 02:19

Cevapla

Theni's

Ziyaretçi

25 Şubat 2011 Mesaj #3

Ziyaretçi

EK FİİL (EK EYLEM)

Mastar olarak bir anlamı olmayan, isim ve isim soylu sözcüklere gelerek onları cümlede yüklem olarak kullandıran ve çekimlenmiş fiillere gelerek bileşik çekimli fiiller oluşturan "imek" fiiline ek fiil denir.

Ek fiilin iki görevi vardır:
1. İsim soylu sözcükleri yüklem yapmak.
Ek fiil, isim soylu sözcükleri yüklem yaparken dört kip ekinden yararlanır. Bu kip ekleri şunlardır:

Görülen geçmiş zaman: -di
Duyulan geçmiş zaman: -miş
Geniş zaman: -r
Dilek şart kipi: -sa, -se

Bilinen geçmiş zaman (idi) :

İsimlere (-idi) eki getirilerek yüklem yapılır. Özneyi oluş üzerinde gördüğünü anlatır.

Çalışkandım (çalışkan - i di - m)
Çalışkandın
Çalışkandı
Çalışkandık
Çalışkandınız
Çalışkandılar

"Metin çalışkandı."cümlesinde "çalışkan" sözcüğü ek fiilin görülen geçmiş zamanı ile yüklem olmuştur.

Öğrenilen geçmiş zaman (imiş) :

Öznenin başkasından duyulan bir oluş içinde bulunduğunu gösterir.

Çalışkanmışım (çalışkan - i miş - ler)
Çalışkanmışsın
Çalışkanmış
Çalışkanmışız
Çalışkanmışsınız
Çalışkanmışlar

Bu da zamire, edata vs. eklenebilir.
"Metin çalışkanmış."cümlesinde "çalışkan" sözcüğü ek fiilin öğrenilen geçmiş zamanı ile yüklem olmuştur.

Şart kipi (ise) :

İsimlere getirilen (-ise) eki cümleye koşul anlamı katar.

Çalışkansam (çalışkan - ise- m)
Çalışkansan
Çalışkansa
Çalışkansak
Çalışkansanız
Çalışkansalar

"Metin ya çok çalışkansa." cümlesinde "çalışkan" sözcüğü ek fiilin şart kipi ile yüklem olmuştur.

Geniş zaman :

Bu zaman çekiminde ek fiil diğer çekimlerinde olduğu kadar belirgin değildir. Diğerleri, eklendiği sözcükten "idi", "imiş", "ise" diye ayrılabildiği hâlde, geniş zamanda ayrılmaz.

Çalışkan - ım
Çalışkan - sın
Çalışkan - dır
Çalışkan - ız
Çalışkan - sınız
Çalışkan - dırlar

"Metin daha çalışkandır." cümlesinde "çalışkan" sözcüğü ek fiilin geniş zamanı ile yüklem olmuştur.

Ek fiilin Olumsuzu

Ek fiille çekimlenmiş sözcüklerin olumsuzu "değil" sözcüğü ile yapılır.

Çalışkandım
Çalışkanmış
Çalışkansa
Çalışkanım
çalışkan değildim.
çalışkan değilmiş.
çalışkan değilse.
çalışkan değilim.

Yukarıdaki örneklerde ek fiilin olumsuz çekimi görülmektedir. Diğer fiillerin "-ma, -me" ile, ek fiilin "değil" ile olumsuz yapılması, ek fiilin bulunmasını oldukça kolaylaştırır.

"Kısa sürede eve vardı."
"Sınıfta on kişi vardı."

cümlelerinde altı çizili sözcüklerden hangisinin ek fiil aldığını bulmak için cümleleri olumsuz yaparız. Birinci cümlenin yüklemi,

"Kısa sürede eve varmadı." şeklinde olumsuz yapılabilir. İkinci cümlenin yüklemi,
"Sınıfta on kişi varmadı." şeklinde söylenemeyeceğine göre, ikinci cümle ek fiil almıştır.

Ek fiilin Soru Şekli

Bu fiilin soru şekli de diğer fiillerde olduğu gibi "mi" ile yapılır. "mi" sözü isimle ek fiil arasına girerek kullanılır.

Çalışkanım
Çalışkanmış
Çalışkandım
çalışkan mıyım?
çalışkan mıymış
çalışkan mıydım

Ek fiilin ikinci görevi birleşik zamanlı fiillerin oluşmasını sağlamaktır.

Şimdi birleşik zamanlı fiilleri görelim.

BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER
Basit zamanlı fiil, fiilin tek bir zaman veya kip bildirecek şekilde çekimlenmesiydi. Bileşik zamanlı fiil ise, fiilin birden çok kip ve zaman bildirecek biçimde çekimlenmesiyle oluşur. Basit çekimli fiillere ek fiilin getirilmesiyle yapılır.

Birleşik zamanlı fiiller üç grupta incelenir.

Hikâye birleşik zaman :

Fiilin basit çekiminden sonra ek fiilin "idi" şekli getirilerek yapılır.
gel - miş - idi - m gelmiştim
örneğinde, fiilin çekimini adlandırırken "gelmek fiilinin öğrenilen geçmiş zamanının hikâyesi" deriz.

Biliyorduk (bilmek fiilinin şimdiki zamanının hikâyesi)
Bildiydik
Bilmiştik
Bilirdik
Bildiydik
Bilmeliydik (bilmek fiilinin gereklilik kipinin hikâyesi)
Bilseydik
Bileydik

Rivayet birleşik zaman :

Fiilin basit çekiminden sonra ek fiilin "imiş" şekli getirilerek yapılır.
gel - ecek - imiş - m gelecekmişim

Biliyormuşum (bilmek fiilinin şimdiki zamanının rivayeti)
Bilecekmişim
Bilmişmişim
Bilirmişim
Bilmeliymişim (bilmek fiilinin gereklilik kipinin rivayeti)
Bilseymişim
Bileymişim

Şart bileşik çekim :

Fiilin basit çekiminden sonra ek fiilin "ise" şekli getirilerek yapılır.
Bil - ecek - ise bilecekse

Biliyorsanız (bilmek fiilinin şimdiki zamanının şartı)
Bildiyse
Bilmişse
Bildiyse
Bilirse
Bilmeliyse (bilmek fiilinin gereklilik kipinin rivayeti)

BEĞEN Paylaş Paylaş

Son düzenleyen Safi; 16 Aralık 2016 02:25

Cevapla

Mira

VIP VIP Üye

30 Ocak 2012 Mesaj #4

VIP VIP Üye

Ek Fiil (Ek Eylem)

Mastar olarak bir anlamı olmayan, isim ve isim soylu sözcüklere gelerek onları cümlede yüklem olarak kullandıran ve çekimlenmiş fiillere gelerek birleşik çekimli fiiller oluşturan “imek” fiiline denir.

Bu fiilin dört basit çekimi bulunur. Basit çekimli durumda sadece isim soylu sözcüklerde bulunur. Üç bildirme (haber), bir dilek kipi bulunan bu fiilin çekimini şu şekilde gösterebiliriz.

1. Bilinen Geçmiş Zaman (idi)

Öznenin önceden içinde bulunduğu bir oluşu bildirir.

Öğrenciydim (Öğrenci idi – m)
Öğrenciydin
Öğrenciydi
Öğrenciydik
Öğrenciydiniz
Öğrenciydiler

Sadece isme değil zamire, edata, tamlamalara da eklenebilir.

“Seni buraya çağıran bendim.” cümlesinde zamire,
“Dün biraz rahatsız gibiydi.” cümlesinde edata,
“Elinde taşıdığı paket, düğün hediyesiydi.” cümlesinde isim tamlamasına,
“Yeni aldığım ev bahçeli bir evdi.” cümlesinde sıfat tamlamasına gelerek onlara zaman anlamı kazandıran “-di” ekleri hep ekfiildir.

2. Öğrenilen Geçmiş Zaman (imiş)

Öznenin başkasından duyulan bir oluş içinde bulunduğunu gösterir.

Doktormuşum (Doktor imiş – im)
Doktormuşsun
Doktormuş
Doktormuşuz
Doktormuşsunuz
Doktormuşlar

Bu da zamire, edata vs. eklenebilir.

3. Şart Kipi (ise)

Hastaysam (Hasta ise – m)
Hastaysan
Hastaysa
Hastaysak
Hastaysanız
Hastaysalar

şeklinde çekimlenir ve isim soylu söcüklere şart anlamı yükler.

4. Geniş Zaman
Bu zaman çekiminde ekfiil diğer çekimlerinde olduğu kadar belirgin değildir. Diğerleri, eklendiği sözcükten “idi”, “imiş”, “ise” diye ayrılabileceği halde, geniş zamanda ayrılmaz.

Ben şair – im
Sen şair – sin
O şair(dir)
Biz şair – iz
Siz şair – siniz
Onlar şairler(şairdirler)

Ek Fiilin Olumsuzu

Ekfiille çekimlenmiş sözcükler “değil” edatıyla olumsuz yapılır.

Öğretmen değildim.
Doktur değilmiş.
Hasta değilse.
Şair değilim.

Örneklerinde ekfiilin olumsuz çekimi görülmektedir. Diğer fiillerin “-ma, -me” ile, ekfiilin “değil” ile olumsuz yapılması, ekfiilin bulunmasını oldukça kolaylaştırır.

Ek Fiilin Soru Şekli
Bu fiilin soru şekli de diğer fiillerde olduğu gibi “mi” ile yapılır. “mi” sözü isimle ekfiil arasına girerek kullanılır.

Öğretmen miydim?
Doktor muymuş?
Şair miyim?

Ekfiilin geniş zamanında kullanılan ekler çekimlenmiş fiillerden sonra gelmez. Ancak üçüncü tekil şahısta kullanılan “-dir” eki çekimli fiillerden sonra gelerek onlara ihtimal ya da kesinlik anlamı katabilir. Bu görevi üstlendiğinde bu ekin adı bildirme eki olur.

BEĞEN Paylaş Paylaş

Bu mesajı 3 üye beğendi.

Son düzenleyen Safi; 16 Aralık 2016 02:00

theMira

Cevapla

buz perisi

VIP Lethe

30 Ocak 2012 Mesaj #5

VIP Lethe

Geniş Zaman

İsim soylu kelimelere kişi ekleri getirilerek yapılır. Bunlar geniş zaman eklerinin yerini tutar. Üçüncü kişilere "-dir" eki getirilir.
"öğretmenim, öğretmensin,öğretmen(dir), öğretmeniz, öğretmensiniz, öğretmendirler/ öğretmenlerdir"

Olumsuzu "değil" kelimesi getirilerek yapılır.
"yorgun değilim, yorgun değilsin, yorgun değil, yorgun değiliz, yorgun değilsiniz, yorgun değiller"

"Öğretmenim yurtdışına gitti." cümlesinde "öğretmen" kelimesi iyelik eki almıştır. "Ben Kadıköy'de öğretmenim." cümlesinde ek-fiil almış ve yüklem olmuştur.
Üstümüze doğan bir güneşsin sen.
Her taraf bugün bir başka güzel(dir).
Uyarı: Ek-fiilin en zor anlaşılan ve karıştırılan kipi şimdiki zaman kipidir.

Görülen Geçmiş Zaman

Ek-fiilin görülen (bilinen) geçmiş zaman çekimi, kavramların ve varlıkların bilinen geçmişteki durumuna şahit olunduğunu gösterir.
"sevinçli idim, sevinçli idin, sevinçli idi, sevinçli idik, sevinçli idiniz, sevinçli idiler"
"sevinçli değildim, sevinçli değildin, sevinçli değildi, sevinçli değildik, sevinçli değildiniz, sevinçli değildiler (değillerdi)"

Uyarı: ek-fiilin üçüncü çoğul şekli iki türlü de çekilir: sevinçli değildiler (değillerdi)"
Bir güzelin hayranıydım.
Dün daha heyecanlıydın.
Dayım çok merhametli biriydi.

Öğrenilen Geçmiş Zaman

Ek-fiilin öğrenilen (duyulan) geçmiş zaman çekimi, kavramların ve varlıkların öğrenilen geçmişteki durumunun başkasından duyulduğunu anlatır.
"küçük imişim, küçük imişsin, küçük imiş, küçük imişiz, küçük imişsiniz, küçük imişler"

Genellikle bitişik yazılır, burada ek-fiil daha iyi görülsün diye ayrı yazılmıştır.
"küçük değilmişim, küçük değilmişsin, küçük değilmiş, küçük değilmişiiz küçük değilmişsiniz küçük değilmişler (değillermiş)"

Suçlanan sadece benmişim.
Meğer sen ne çalışkanmışsın.
Adam yirmi yıldır evine hasretmiş.

Ben iyi bir okurum. Ek-fiilin geniş zamanı
Hep iyi kitaplar okurum. Geniş zaman 1. tekil şahıs eki
Benim okurum anlayışlıdır. İyelik eki
Uyarı: Yukarıdaki cümlelerde "-um" ekinin farklı üç görevde kullanıldığını görüyoruz. Aralarındaki farkı kavradıysa ek-fiil konusunu öğrenmişiz demektir.

Şart Kipi

İsimler -se eki alarak dilek-şart bildirdiklerinde ek-fiil almış olurlar. Diğer ek-fiil ekleri ismi yüklem yaptığı halde şart kipi ismi yüklem yapmaz. Devamında isim veya fiil mutlaka bir yüklem bulunur. Sadece eksiltili cümlelerde yüklemi olmayabilir.
"memnunsam, memnunsan, memnunsa, memnunsak, memnunsanız, memnunlarsa"
olumsuzunda ise ek-fiil "değil" kelimesinden sonra gelir.
"memnun değilsem, memnun değilsen, memnun değilse, memnun değilsek, memnun değilseniz, memnun değillerse"

BEĞEN Paylaş Paylaş

Bu mesajı 3 üye beğendi.

Son düzenleyen Safi; 16 Aralık 2016 02:01

In science we trust.

Cevapla

Safi

SMD MiSiM

16 Aralık 2016 Mesaj #6

SMD MiSiM

EK FİİL:
İki görevi vardır:
1.görevi:
İsmi ve isim soylu sözcükleri yüklem yapar. Fiil dışındaki bu sözcükleri yüklem yapan dört kip vardır: Görülen geçmiş zaman, duyulan geçmiş zaman, şart kipi ve geniş zamandır.Bankacıydı, sevgiymiş, şarkımsa
Pratik Yol:
Yüklemi fiil olmayan bütün cümlelerde istisnasız ek fiil vardır bazen ekin düştüğü görülür(geniş zamanda) ama böyle durumda dahi ek fiil vardır.

2. görevi:
Filleri birleşik zamanlı yapar. Fiilde iki kip yan yana gelmişse ek fiil var demektir. Koşacaktı, dinleniyormuş
Not 1:
Ek fiil sorusu iki şekilde sorulmaktadır.

Soru şekli hangisinde ek fiil vardır? O zaman yüklemlerin fiil olup olmadığına bakılır eğer fiil olmayan herhangi bir sözcük bulunursa cevap odur. Ama yüklem fiil ise iki kip var mı diye bakılır.
Soru şekli ise ek fiil farklı görevde kullanılmıştır? O zaman da yüklemlerin fiil olup olmadığına bakılır. Zaten ek fiil farklı görevde kullanılmıştır dediğine göre bütün şıklarda ek fiil vardır demektir. O yüzden bu soru şeklini kısa zamanda çözmek için yüklemlerin fiil olup olmadığı bilmek yeterlidir. Farklı olan şık da cevap olacaktır.

Not 2:
Ek fiilin 2. Görevinde fiilleri birleşik zamanlı yapar demiştik. Bu görevinde yüklem dışında da kullanıldığı görülmektedir ki zaten filleri birleşik zamanlı yapar demiştik yüklem yapar değil. Nadir de olsa bu soru kalıbı sorulmaktadır diyelim ki hangisinde ek fiil vardır dedi ve siz de yüklemlere baktınız hepsi fiil ama tek kip eki almış. İşte o zaman yüklem öncesinde herhangi bir yerde olan bir fiilin iki kip almasını bulmanız gerekmektedir.

Not 3:
Di eki ikinci kip olursa hikaye ismini alır: sordu(du tek kip olduğu için görülen geçmiş zamandır) soruyordu(du eki ikinci kip olduğu için hikaye ismini alır telaffuz ederken de şimdiki zamanın hikayesi diye ifade edilirmiş eki ikinci kip olursa rivayet ismini alır: sormuş(muş tek kip olduğu için duyulan geçmiş zamandır)
soruyormuş(muş eki ikinci kip olduğu için rivayet ismini alır telaffuz ederken de şimdiki zamanın rivayeti diye ifade edilirse eki normal ismi ile anılır: gelse(şart kipi) gelirse(geniş zamanın şartı)

BEĞEN Paylaş Paylaş

SİLENTİUM EST AURUM

Cevapla

Cevap Yaz