[KK] Almanya ve Almanya Tarihi

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Tarih (https://www.msxlabs.org/forum/tarih/)

- - Almanya ve Almanya Tarihi (https://www.msxlabs.org/forum/tarih/12207-almanya-ve-almanya-tarihi.html)

CrasHofCinneT

27 Ekim 2006 23:45

Almanya ve Almanya Tarihi

1 ek

Demokratik Almanya Cumhuriyeti

(Alm. : Bundesrepublik Deutschland, Fr.: R�publique F�d�rale D' Allemagne, �ng.: Federal Rebuplic of Germany)
Avrupa'da devlet. �lkenin resm� dili Almanca'd�r.

Halk�n �o�u Protestan ya da Katolik Hristiyan'd�r. Protestan ve Katolik n�fus oranlar� eyaletlere g�re de�i�ir. Ancak t�m �lkedeki Katoliklerin ve Protestanlar�n say�s� birbirine yak�nd�r. Y�z�l��m� 357.022 km2, n�fusu 82.148.000 (1998 tahmini), ba�kenti Berlin'dir. Kuzey-g�ney do�rultusunda 840 km., do�u-bat� do�rultusunda 620 km. boyunca uzan�r. Kuzeyde Danimarka, do�uda �ek Cumhuriyeti ve Polonya, g�neyde �svi�re ve Avusturya, bat�da da Fransa, L�ksemburg, Bel�ika ve Hollanda olmak �zere dokuz �lkeyle kom�udur. Ayr�ca Balt�k Denizi ile Kuzey Denizi'ne k�y�s� vard�r.

�ki d�nya sava��ndan yenilgiyle ��kmas�na kar��n, 1950'lerdeki "ekonomik mucize" sayesinde d�nyan�n �nde gelen g��leri aras�na girmi�tir. II.D�nya Sava��'ndan sonra i�gal kuvvetlerinin dayatmas�yla kurulan iki Alman devleti aras�ndaki s�n�r, 1990'da do�udaki Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin bat�daki Almanya Federal Cumhuriyeti'ne kat�lmas�yla ortadan kalkm��t�r. Ama bu 40 y�ll�k b�l�nm��l��n tarihsel temellere de ba�l� olarak beraberinde getirdi�i baz� ekonomik, toplumsal ve k�lt�rel farkl�la�malar vard�r. Ba�lang��ta 11 olan kurucu eyalet say�s� 1952'de �� eyaletin birle�tirilmesiyle 9'a indikten sonra, 1957'de Saarland'�n eyalet yap�lmas�yla 10'a, 1990'da iki Almanya'n�n birle�mesinden sonra da Berlin'le birlikte 16'ya ��km��t�r.

Kuzey Denizi ve Balt�k'tan, g�neyde Alpler'e kadar yay�lan Federal Almanya topraklar�, do�al peyzaj bak�m�ndan farkl� b�lgelere ayr�l�r. Kuzeyde, d�rd�nc� zaman buzullar�n�n izlerini ta��yan ovalar yay�l�r. �o�u yerde kum ve killi katmanlarla kapl�, yer yer turbal�klar ve g�llerle kesilen bu ovalar, patates ve �avdar d��ndaki bitkilerin �retimine elveri�li de�ildir. D�z ve al�ak k�y�lar; koylar; Weser, Elbe hali�leri gibi derin hali�ler ve Kuzey Denizi'ndeki Frison, Balt�k'ta Fehmarn Adalar� gibi adalarla par�alanm��t�r. Orta b�lge genellikle engebelidir. �stleri art�k plato bi�imini alm�� eski kitlelerle bunlar aras�nda kalan ve zemini al�vyonla �rt�l� havzalar birbirini izler. Platolar genellikle yo�un ormanlarla �rt�l�d�r. Havzalar b�lgenin ba�l�ca tar�m ve yerle�me alanlar�n� olu�tururlar. Bu havzalar Rhein ve ba�l�ca kollar� Weser, Elbe �rmaklar�n�n orta ve yukar� ��rlar�yla birbirlerine ba�lan�r. G�ney Almanya, peyzaj bak�m�ndan �e�itlilik g�sterir. Bat�da, Vosges (Fransa) ve Karaorman Da�lar� aras�nda taban� kal�n al�vyonla �rt�l� Rhein Vadisi, daha do�uda, Rhein'in sa� kollar� Neokar ve Main nehirleri vadilerinin yard�� Suab-Frankoni platolar� yer al�r. Alpler ile, b�lgeyi bat�-do�u y�n�nde kesen Tuna Irma�� aras�nda geni� Bavyera Platosu yay�l�r. Alpler'in kuzey s�ralar� G�ney Almanya'da yer al�r. Yeniden kurulu�undan bu yana ge�en k�sa d�nemde,

Bat� Almanya ekonomik g�� a��s�ndan d�nyan�n en ba�ta gelen birka� �lkesinden biri durumuna geldi. Tar�m kesimi, �al��an n�fusun % 15'ini kapsar. Federal Almanya ekonomisi daha �ok end�stri ve ticarete dayan�r. Tar�m, ileri teknik y�ntemler kullan�larak yap�l�r. B�y�k tutarlarda kimyasal g�bre t�ketilir. Tar�m i�letmeleri genellikle 10 hektardan daha az b�y�kl�kte k��k i�letmelerden olu�ur. Do�u kesiminde ise ortalama b�y�kl�� 4.570 hektar� bulan devlet �iftlikleri ve tar�m kooperatifleri, tar�m�n belkemi�ini olu�turmu�tur. Do�udaki b�y�k �l�ekli sanayi tipi tar�m ile bat�daki aile i�letmelerine dayal� tar�m�n ba�da�t�r�lmas� da birle�me s�recinin zorlu sorunlar�ndan biridir. ��g�c�n�n yakla��k %3'�n� istihdam eden tar�m�n gayri safi yurti�i has�laya (GSY�H) katk�s� %1'in alt�ndad�r. Almanya'n�n verimli topraklar�nda en �ok bu�day, arpa, m�s�r ve �ekerpancar� ekilir. Kuzeyde ta��nt� ovalar�ndaki ve da�l�k y�relerdeki g�rece verimsiz topraklarda m�s�r, �avdar, yulaf, yem bitkileri ve patates yeti�tirilir. Hayvanc�l�k domuz, s��r ve koyun besicili�ine dayan�r; tavuk, hindi ve �rdek gibi k�mes hayvanlar� beslenir. Ayr�ca at yeti�tirilir. Mand�rac�l�k a��s�ndan �nemli otlaklar kuzeydeki k�y� ovalar� ile Bavyera'dad�r. Potsdam yak�nlar�ndaki Havel, Halle b�lgesi ve Th�ringen meyveleriyle, Spree Orman�n�n turbal�k topraklar� ye�il sebzeleriyle �nl�d�r. Ba�lar�n �o�u bat�da, Ren, Mosel, Main ve Neckar vadilerinde ya da yak�nlar�ndad�r. Dresden yak�nlar�nda Elbe Vadisinin yama�lar�nda da �arapl�k �z�m yeti�tirilir. Almanya'n�n yakla��k ��te birini kaplayan ormanlar�n yar�s�ndan fazlas� devletin, eyaletlerin ve belediyelerin, geri kalan� �zel ki�ilerin m�lkiyetindedir.

Almanya, do�al kaynaklar a��s�ndan zengin bir �lke de�ildir; geli�mi� sanayisi i�in gerekli hammaddelerin �o�unu ithal etmek zorundad�r. Antrasit ve linyit yataklar�, gereksinimini kar��layacak d�zeydedir. En zengin k�m�r yataklar� Ren-Ruhr havzalar�nda ve Saarland b�lgesindedir. Harz da�lar� yak�nlar�nda, K�ln �evresinde, Polonya s�n�r�nda ve halle ile Leipzig dolaylar�nda linyit yataklar� vard�r.

Birle�meden hemen �nce d�nyan�n en b�y�k linyit �reticisi olan Do�u Almanya'da bu yak�t�n �ok yayg�n kullan�lmas� kirlilik sorununun �nemli etkenlerinden olmu�tur. Ekonomik de�er ta��yan di�er minerallerden tuz ve potas, Harz da�lar�n�n kuzey ve g�ney kesimlerinde ��kar�l�r. Almanya'n�n petrol ve do�al gaz yataklar� daha �ok Kuzey Denizi k�y�lar�ndad�r. Ham petrol �retimi, �lke gereksiniminin �ok k��k bir b�l�m�n� kar��lar. Do�al gaz rezervleri ise gereksinimin ��te birini kar��layacak d�zeydedir. Elektrik enerjisi, termik, n�kleer ve hidroelektrik santrallardan sa�lan�r.

Almanya'n�n ekonomik g�c� sanayiden kaynaklan�r. GSMH'n�n yakla��k be�te ikisi madencilikle birlikte imalat sekt�r�nden sa�lan�r; i�g�c�n�n de yakla��k ��te biri bu sekt�rde �al��r. �malat sanayii �ok �e�itlidir. En �nemli sanayi dallar�, motorlu ara� ve makine �retimi, elektrik ve elektronik, kimya sanayii ve g�da i�lemeleridir. Almanya, otomobil �retiminde ABD ve Japonya'dan sonra d�nyada ��nc� s�rada gelir ve �retiminin %60'�n� ihra� eder. Makine, elektrik ve elektronik sanayileri de ihracata d�n�k �retim yapar. �lkedeki ileri toknoloji kurulu�lar� daha �ok Baden-W�rttemberg ve Bavyera'dad�r. Geleneksel temel sanayilerin en �nemlisi, kimya sanayiidir. Madencilik ve demir-�elik sanayii, onun ard�ndan gelir. Gemi yap�mc�l��, kuzeydeki k�y� b�lgesinin ekonomisinde ya�amsal bir yer tutar. Teknolojik gerilik ve �evre kirlili�i nedeniyle bir�ok sanayi kurulu�unun kapat�ld�� do�u kesiminde Halle-Leipzig-Bitterfeld b�lgesindeki kimya tesislerinin yan� s�ra Schwedt ve A�a�� Lausitz'te kurulmu� yeni �retim birimleri vard�r. Metalurji �r�nlerinin ba��nda nitelikli �elik ve al�minyum gelir. Ta��t �retimi, elektrikli lokomotif, y�k vagonu, k��k otomobil ve hafif kamyonlar� kaps�yordu. Makine �retimi daha �ok g�neyin sanayi kentleriyle Do�u Berlin �evresinde toplanm��t�r. Almanya, 1986'da d�nyan�n ticaret hacmi en b�y�k �lkesi olarak ABD'nin yerini alm��t�r. 1952'den ba�layarak ihracat�, ithalat�n� a�m�� ve ihracat de�erindeki art��, 1980'lerin ortalar�na gelindi�inde %150'nin �zerine ��km��t�r. Ayn� d�nemde ABD ve Japonya'daki d�zeyi ge�en d�� ticaret fazlas�, 1991'den sonra sanayi �r�nlerinin do�u pazarlar�na y�nelmesi ve do�u i�in ek ithalata gidilmesi nedeniyle gerilemi�tir. Almanya'n�n d�� ticaretinde en �nemli yeri AT �yesi �lkeler tutar; onlar� ABD izler. �svi�re, Avusturya, �sve�, Japonya ve eski Do�u Bloku �lkeleriyle ticaret de �nemlidir. �thalatta en �nemli yeri sermaye mallar� ve hammaddeler, ara mallar, t�ketim mallar�, yiyecek, i�ecek, t�t�n �r�nleri ile madencilik ve enerji �r�nleri tutar. Kara, demir ve su yollar� sisteminin geli�mi�li�i ve karma��kl�� a��s�ndan d�nyan�n en �nde gelen �lkelerinden olan Almanya'n�n Avrupa'daki merkez� konumu, transit y�k ve yolcu ta��mac�l��nda �nemli bir i�lev y�klenmesine yol a�m��t�r.

Do�u Avrupa'da ya�anan d�n��mlerden, �zellikle de iki Almanya'n�n birle�mesinden sonra do�u-bat� yollar�nda trafik canlanm��t�r. Yolcu ta��mac�l�� sisteminin h�z�, d�zg�nl�� ve geli�mi�li�i a��s�ndan da d�nyada ilk s�ralarda gelen Almanya'da en k��k kasabalara bile otob�s i�ler. Bug�nk� Almanlar�n atas� olan Cermenlerin tarihleri, s�rekli kavim de�i�iklikleriyle doludur. Bu kavimler birdenbire tarih sahnesinden kaybolurlar. Bunlar�n daha g��l� kom�ular� i�inde mi eridikleri, yoksa daha geni� topluluklar meydana getirmek �zere birbirleriyle mi birle�tikleri kesin olarak bilinmemektedir. �.�. 4. y�zy�l�n sonlar�na do�ru yurtlar�, Schleswig-Holstein, Danimarka ve Kuzey Almanya'n�n Weser ile Oder �rmaklar�n�n a�a�� kesimleri aras�ndaki b�lgeyi kaps�yordu. �.�. 3. y�zy�lda Keltleri Galya'ya s�rerek Almanya'y� ele ge�irdiler. Aradan y�zy�l ge�meden Roma'ya ak�nlarda bulundularsa da, Roma onlar� �.S. 3. y�zy�la kadar kendi imparatorluk s�n�rlar� d��nda tutmas�n� bildi. Cermenler �.S. 1. y�zy�lda Cermanya'y� Urallar'a ve Karadeniz'e kadar geni�lettiler. �.S. 3.- 4. y�zy�llarda Hunlar�n Avrupa'ya yay�lmalar� �zerine Cermen kabilelerinden b�y�k bir b�l�m� sel gibi Roma �zerine akmaya ba�lad�. Gotlar Japonya ile �talya'ya, Vandallar G�ney Japonya ile Kuzey Afrika'ya g�� ettiler. Lombardlar, Po Havzas�'na �ekilip Lombardiya'y� kurdular. Anglosaksonlar �ngiltere'ye ge�erek, orada Angleland'� (�ngiltere), Franklar ise Galler'e inerek en g��l� Cermen krall��n� kurdular. Elbe Irma�� evresinde yerle�mi� olan as�l Cermenler, kendi dillerini, geleneklerini korudular. Frank Kral� Clovis (Chlodwig) 6. y�zy�lda Hristiyanl�� kabul ederek, Avrupa'ya Roma uygarl��n� soktu. 768'de tahta ��kan Frank Kral� Charlemagne, 800 y�l�nda Papa taraf�ndan Roma imparatoru il�n edildi. O �a�da Fransa ile Almanya bir tek �lke say�l�yordu. Charlemagne'�n geni� imparatorlu�u, torunlar� zaman�nda payla��ld�. Varduk Antla�mas� (843) ile Ren ve Aare �rmaklar�n�n do�usunda kalan par�a, Do�u Frank Devleti ad�yla en k��k karde�, Alman Ludwig'e d��t�. B�ylece da��lan Charlemagne �mparatorlu�u bir�ok d�kal��a b�l�nd�. �lk Do�u Frank krall�� 911'de kuruldu. Frankonya D�k� I. Konrad kral oldu. 936'dan sonra Sakson d�kleri kral oldular. I. Otto (B�y�k Otto, 936-973), Fransa hari�, b�t�n Almanya'y� egemenli�i alt�na ald�. 962'de kaiser (imparator) unvan�n� alarak Kutsal Roma-Cermen �mparatorlu�u'nu kurdu. Ancak Hohonskaufen Hanedan� zaman�nda devlet ile kilise aras�nda ba�g�steren anla�mazl�klar ve �lkedeki karga�al�klar II. Friedrich d�neminde son haddine vard�. II. Friedrich'in �l�m� (1250) �zerine Almanya b�sb�t�n kar��t�. Uzun bir s�re imparator se�ilemedi. En sonunda, Avusturyal� Rudolph imparator il�n edildi (1273). B�ylece, Habsburg Hanedan�'n�n ilk imparatoru i� ba��na geldi. Habsburglardan �mparator Charles Qint (V. Karl, 1519-1556) Avusturya, �spanya, Hollanda ve �talya'n�n bir k�sm�n� egemenli�i alt�na ald�. Buna kar��n, �lkenin d�rt bir yan�nda karga�al�klar s�r�p gidiyordu. Luther, Protestanl�� yaymaya ba�lad�. 1555'te Augsburg Antla�mas� imzaland�. Herkesin kendi inanc�na g�re ibadet etmesine izin verildi. Ancak, iki taraf aras�ndaki bar�� 63 y�l s�rd�. 1618'de Bohemya'da ba�layan karga�al�klar, din� bir sava� h�lini ald� ve b�t�n Almanya'ya yay�ld�. Karga�al�klar tam otuz y�l s�rd�. 1648'de imzalanan Vestfalya Antla�mas� ile sava� sona erdi. Alman imparatorlar�n�n yetkileri daralt�ld�. Bu sava�lar s�ras�nda G�neybat� Almanya'da ya�ayan Hohenzollern kontlar�, Berlin'in do�u kesiminde egemenlik kurmaya ba�lad�lar ve Do�u Prusya'y� ellerine ge�irdiler. 1640'ta, Friedrich Wilhelm Brandenburg, Prusya Devleti'nin temelini att�. Bundan sonra tahta ��kan I. Friedrich, 1701'de ilk Prusya kral� oldu. Prusya'n�n y�kselmesi II. Friedrich (B�y�k Friedrich) d�nemine rastlar. Bu d�nemde 1756-1763 y�llar� aras�nda Avusturya ile yap�lan Yedi Y�l Sava�lar�'nda Avusturya kesin bir yenilgiye u�rad�. Almanya'n�n y�netimi II. Friedrich'in eline ge�ti. Frans�z Devrimi'nden sonra, Avusturya ile Prusya da dahil olmak �zere bir�ok Alman devleti sava�lara sahne oldu (1792). Napol�on, Almanya'n�n i�lerine kadar girdi ve 1806'da Kutsal Roma-Cermen �mparatorlu�u'nu tamamen y�kt�. Bu durum Almanya'n�n yeniden birle�mesine yol a�t�. Yap�lan sava�lar sonunda Napol�on, Leipzig'de ve Waterloo'da yenildi. Bunun �zerine, 1814-1815'te Viyana Konferans� topland�, konferansta Almanya'daki �� y�z� a�k�n ba��ms�z devletin azalt�lmas�na karar verildi. �mparatorlu�un yerine de bir Alman Konfederasyonu kuruldu. 1871'de Prusya Kral� I. Wilhelm'in, Kont Otto von Bismarck'� ba�bakanl��a getirmesiyle Almanya'n�n birle�tirilmesi yolunda ilk ad�m at�ld�. Bismarck ba�bakan olur olmaz meclisi da��tt�, anayasay� de�i�tirdi. Prusya kral�n�n ba�kanl��nda bir federasyon kuruldu. II. Wilhelm d�neminde, Bismarck ba�bakanl�ktan uzakla�t�r�ld�. B�y�k bir sil�hlanma faaliyetine girildi.

1910'lardan 1960'a kadar s�ren yar�m y�zy�l, Almanya yak�n tarihinin ku�kusuz en �nemli d�nemidir. Bir�ok asker� ve siyasal olayla dolu olan bu d�nemi Almanya s�rekli bir �alkant� i�inde ge�irdi. Almanya'n�n I. D�nya Sava�� yenilgisi �zerine b�t�n s�m�rgelerini yitirmesi, iki D�nya Sava�� aras�nda �lkede Nazi y�netiminin kurulmas�, II. D�nya Sava��'n� ka��n�lmaz k�lan siyasal ve asker� giri�imler ve Almanya'n�n politik yap�s�n�n son sava�� izleyen y�llarda de�i�mesi, bu d�nemin ba�l�ca olaylar�n� olu�turur. I. D�nya Sava�� (1914-1918) Almanya ile ba�la��klar�n�n yenilmesiyle sona erdi. 28 Haziran 1919'da imzalanan Versailles (Versay) Antla�mas� ile, Almanya b�t�n s�m�rgelerini kaybetti�i gibi, kom�u �lkelere de toprak vermek zorunda kald�. Bu a��r yenilgi �zerine, federasyona dahil b�t�n Alman h�k�mdarlar� haklar�ndan feragat ettiler; Weimar'da yap�lan yeni bir anayasa ile Cumhuriyet il�n edildi (1919). Friedrich Ebert cumhurba�kan� se�ildi.

1932 y�l�nda, ikinci kez ba�kanl��a se�ilen Hindenburg, 1933 y�l�nda da, Adolf Hitler'i ba�bakanl��a atad�. Hitler, 1934'te Hindenburg'un �l�m� �zerine devlet ba�kan� oldu. Bu tarihten II. D�nya Sava��'n�n ba�lamas�na kadar ge�en k�sa s�re i�inde Almanya'da ekonomi alan�nda b�y�k ba�ar�lar elde edilirken, demokratik �zg�rl�kler b�y�k �l��de yok edildi. Siyasal polis (Gestapo), SA ve SS kurulu�lar�n�n bask�s� alt�nda �ok �iddetli bir antisemitizm (Yahudi aleyhtarl��) ve antikom�nizm politikas� s�rd�r�ld�. Gen� Almanlar ""f�hrer"" �evresinde toplan�rken, bir b�l�m Alman �lkeden ayr�lmak zorunda b�rak�ld� ya da toplama kamplar�na g�nderildi. Sava� end�strisini kuran Almanya, Versailles Antla�mas�'n�n ba�lay�c� h�k�mlerini birbiri ard�na tan�mamaya ba�lad�. Fa�ist �talya ile Almanya aras�nda Roma-Berlin Mihveri kuruldu. Avusturya'ya yap�lan bask�lar sonucunda bu �lke 1938'de Almanya ile birle�tirildi (Anschluss). �nce S�det b�lgesini, sonra da Bohemya'y� i�gal eden Almanya, �ekoslovakya'y� par�alad�. 1939'da Alman-Sovyet Pakt� imzaland�. Polonya'n�n Eyl�l 1939'da i�gali �zerine II. D�nya Sava�� fiilen ba�lad�. Sava��n ba��nda b�y�k ba�ar�lar elde eden Almanya sonu�ta sava�� kaybederek 8 May�s 1945'te kay�ts�z �arts�z teslim oldu. 1945 y�l� �ubat ve A�ustosu'nda m�ttefikler aras�nda Yalta ve Potsdam antla�malar� imzaland�. Do�u Prusya ve Oder-Neisse s�n�r�n�n do�usunda kalan bir b�l�m Alman topra��, Polonya ve Sovyetler Birli�i'ne verildi; Almanya; ABD, �ngiltere, Fransa ve Sovyetler Birli�i aras�nda d�rt i�gal b�lgesine ayr�ld�. Ayr�ca Berlin, Bat�l� ba�la��klar ile Ruslar aras�nda b�l�nd�. Almanya 1949'da ikiye ayr�ld�.

Sava�ta k��len Alman topraklar� �zerinde Federal Alman Cumhuriyeti ile Demokratik Alman Cumhuriyeti (ya da Bat� ve Do�u Almanya) adl� iki yeni devlet kuruldu. 1989 y�l�nda Demokratik Almanya'da 40 y�ld�r s�regelen sosyalist rejimin sona ermesiyle iki Almanya'n�n birle�mesi g�ndeme geldi. 9 Kas�m 1989'da Demokratik Almanya, kap�lar�n� Bat�'ya a�t�. May�s 1990'da iki Almanya'n�n ba�bakanlar� birle�menin ekonomik ve sosyal ko�ullar�n� belirleyen bir anla�ma imzalad�lar. Temmuz 1990'da bu anla�man�n h�k�mleri y�r�rl��e girdi. A�ustos'ta da birle�menin hukuksal �er�evesini �izen bir anla�ma imzaland�. 2 Ekim 1990'da uzun bir ayr�l�ktan sonra yeniden ayn� devlet �at�s� alt�nda birle�en Almanya'n�n ba�kentinin Berlin olmas�na karar verildi. Birle�menin ard�ndan Aral�k 1990'daki se�imlerde Kohl liderli�indeki koalisyon partileri kesin bir zafer elde etti. �lkenin iki kesimi aras�ndaki derin u�urumu kapatma �abalar� �lke ekonomisine a��r bir y�k getirirken, b�t�e a��klar�n� kapatmak i�in vergileri y�kseltme, devlet s�bvansiyonlar�n� azaltma ve sosyal hizmetleri k�sma gibi �nlemlere ba�vuruldu.

Bu arada h�zla t�rmanan yabanc� d��manl��, g��men i��ilere kar�� gittik�e artan sald�r�larla cidd� boyutlara vard�. H�k�met, �rk�� sald�r�lar i�in daha sert cezalar getirirken, m�lteci al�m�na s�n�rlamalar getirme y�n�nde ad�mlar da att�. Almanya'n�n Ekim 1993'te Maastricht Antla�mas�'n� 12. ve son �lke olarak onaylanmas�yla, Avrupa Birli�i, 1Kas�m'da resmen y�r�rl��e girdi. �te yandan Almanya, BM G�venlik Konseyi'ne daim� koltuk sahibi olmak i�in bir kez daha ba�vurdu. Bir Alman �st mahkemesinin Temmuz 1994'te Alman ordusunun NATO d��ndaki BM bar�� g�c� operasyonlar�na kat�lmas�n�n anayasaya uygun oldu�una karar vermesiyle bu y�ndeki �nemli bir engel ortadan kalkm�� oldu. A�ustos 1994'te Berlin'deki son Rus birlikleri �ekildi. Ekim 1994'teki se�imlerde CDU, CSU ve FDP koalisyonu meclisteki �o�unlu�unu korudu. D�rd�nc� kez �ans�lye olan Kohl, %11'e ��kan i�sizlik kar��s�nda sosyal hizmetlerde b�y�k k�s�nt�lar� �ng�ren bir pl�n uygulamaya giri�ti. Ayr�ca tek Avrupa para birimine ge�i� do�rultusunde yeni d�zenlemeler ba�latt�. Bu �nlemler, sendikalar�n ve SPD'nin sert muhalefetiyle kar��la�t�. Eyl�l 1998'deki se�imlerde Oskar Lafontaine liderli�indeki SPD, 298 sandalyeyle birinci olurkan, koalisyon partileri toplam 53 sandalye kayb�na u�rad�. SPD'nin parti ve h�k�met ba�kanl�klar�n� ay�rma politikas� do�rultusunda �ans�lyeli�i �stlenen Gerhard Schroeder, Ye�iller'in kat�l�m� ve Demokratik Sosyalizm Partisi'nin d��ar�dan deste�iyle yeni bir h�k�met kurdu.

Morpa Genel K�lt�r Ansiklopedisi & MsXLabs

BAKINIZ
D�nya Kentleri: Berlin
Alman Sinemas�

BARI�

30 Ekim 2006 20:35

1 ek

Almanya Avrupa'da devlet.

�lkenin resm� dili Almancad�r. Halk�n �o�u Protestan ya da Katolik Hristiyand�r. Protestan ve Katolik n�fus oranlar� eyaletlere g�re de�i�ir. Ancak t�m �lkedeki Katoliklerin ve Protestanlar�n say�s� birbirine yak�nd�r. 4.250 km. uzunlu�undaki kara s�n�rlar�n�n en uzun b�l�m�n�, 1.380 km. uzunlu�undaki Demokratik Almanya s�n�r� olu�turuyordu. Almanya'n�n di�er s�n�r kom�ular� Avusturya, �ekoslovakya, Danimarka, Hollanda, Bel�ika, L�ksemburg, Fransa ve �svi�re'dir. Kuzey Denizi ve Balt�k Denizi'nde bulunan k�y�lar�n�n uzunlu�u 900 km.dir.

Bat� Almanya birle�meden �nce "Linder" denilen 11 federal devlete b�l�nm��t�. Bu devletlerin adlar�, ��yle s�ralanabilir: Baden-W�rttemberg, Niedersachsen (A�a�� Saksonya), Bayern (Bavyera), West Berlin (Bat� Berlin), Bremen, Hamburg, Hessen, Rheinland-Pfalz, Nordrhein-Westfalen (Kuzey Ren-Vestfalya), Saarland, Schleswig-Holstein.

Kuzey Denizi ve Balt�k'tan, g�neyde Alpler'e kadar yay�lan Federal Almanya topraklar�, do�al peyzaj bak�m�ndan farkl� b�lgelere ayr�l�r. Kuzeyde, d�rd�nc� zaman buzullar�n�n izlerini ta��yan ovalar yay�l�r. �o�u yerde kum ve killi katmanlarla kapl�, yer yer turbal�klar ve g�llerle kesilen bu ovalar, patates ve �avdar d��ndaki bitkilerin �retimine elveri�li de�ildir. D�z ve al�ak k�y�lar; koylar; Weser, Elbe hali�leri gibi derin hali�ler ve Kuzey Denizi'ndeki Frison, Balt�k'ta Fehmarn Adalar� gibi adalarla par�alanm��t�r. Orta b�lge genellikle engebelidir. �stleri art�k plato bi�imini alm�� eski kitlelerle bunlar aras�nda kalan ve zemini al�vyonla �rt�l� havzalar birbirini izler. Platolar genellikle yo�un ormanlarla �rt�l�d�r. Havzalar b�lgenin ba�l�ca tar�m ve yerle�me alanlar�n� olu�tururlar. Bu havzalar Rhein ve ba�l�ca kollar� Weser, Elbe �rmaklar�n�n orta ve yukar� ��rlar�yla birbirlerine ba�lan�r. G�ney Almanya peyzaj bak�m�ndan �e�itlilik g�sterir. Bat�da, Vosges (Fransa) ve Karaorman Da�lar� aras�nda taban� kal�n al�vyonla �rt�l� Rhein Vadisi, daha do�uda, Rhein'in sa� kollar� Neokar ve Main nehirleri vadilerinin yard�� Suab-Frankoni platolar� yer al�r. Alpler ile, b�lgeyi bat�-do�u y�n�nde kesen Tuna Irma�� aras�nda geni� Bavyera Platosu yay�l�r. Alpler'in kuzey s�ralar� G�ney Almanya'da yer al�r.

Yeniden kurulu�undan bu yana ge�en k�sa d�nemde, Bat� Almanya ekonomik g�� a��s�ndan d�nyan�n en ba�ta gelen birka� �lkesinden biri durumuna geldi. Tar�m kesimi, �al��an n�fusun % 15'ini kapsar. Federal Almanya ekonomisi daha �ok end�stri ve ticarete dayan�r. Tar�m, ileri teknik y�ntemler kullan�larak yap�l�r. B�y�k tutarlarda kimyasal g�bre t�ketilir. 1973'te �lkede 1.418.000 trakt�r kullan�l�yordu. Tar�m i�letmeleri genellikle 10 hektardan daha az b�y�kl�kte k��k i�letmelerden olu�ur. 1983'te ekilebilir ve s�rekli tar�m yap�labilir alanlar�n oran� % 49'dur. �statistik verilere g�re 1971-1974 y�llar� aras�nda �lkede y�lda ortalama 3.163.000 ton yulaf, 6.500.000 ton arpa, 2.654.000 ton �avdar, 15.841.000 ton patates, 3.465.000 ton sebze ve meyve, 15.840.000 ton �ekerpancar�, 30.000 ton �erbet�iotu, 240.000 ton kolza, 30.690.000 m3 a�a�, 5.805.000 ton �arap, 500.000 ton tereya��, 21.508.000 ton s�t, 92.000.000 hektolitre bira, 2.477.000 ton �eker �retilir. Ayn� y�llarda �lkede 14.420.000 ba� s��r ve 20.213.000 ba� domuz besleniyordu.

Federal Almanya �ok geli�mi� ve �e�itli bir end�striyel yap�ya sahiptir. End�stri i�in gerekli hammaddelerin bir b�l�m� �lke i�inden sa�lan�r. End�stri dallar�n�n �o�unda �retim d�zeyleri d�nya �lkeleri aras�nda birinci s�ray� al�r. 1974 ve 1975 y�llar�nda y�lda ortalama 95.000.000 ton ta�k�m�r�, 100.000.000 ton linyit, termik, elektrik ve n�kleer kaynaklardan 366 milyar kw/s elektrik, 5.750.000 ton ham petrol, potas, kur�un, �inko, demir cevheri, bak�r, 22.000.000 ton demir, 40.000.000 ton ham �elik, 33.000.000 ton �imento, 278.000.000 ton sentetik kau�uk, �retildi. Toplam elektrik �retimi 1980'de 368.772.000.000 kw/s'e ��kt�. Kimya end�strisi, ger�ekle�tirilen �retimin parasal de�eri a��s�ndan d�nyada ilk s�ray� al�r. 1975'te 2.4 milyon ton makine �reten Federal Almanya d�nyada makine �retimi a��s�ndan birinci, d��sat�m� a��s�ndan ikinci ileri �lkelerden biridir. Cam e�yalar �retiminde d�nyada ��nc� gelir. 1974 y�l�nda 3.186.000 otomobil ve 2.500.000 ton br�t tonilatoluk 154 gemi �reten Federal Almanya, otomobil �retiminde ABD ve Japonya'dan sonra ��nc�, gemi �retiminde Japonya'dan sonra ikinci gelir.

Federal Almanya'da 1950'lerde geni�letilen ve g�n�m�zde toplam uzunlu�u 34.000 km.ye ula�an otoyol a�� nemli merkezleri birbirine ba�lar. D�rt ana eksene yay�lan yakla��k 69.000 km.lik ana demiryolu a�� zerindeki ekspres tren sistemleri ileri teknolojiye dayan�r. Irmak ve kanallardan olu�an 4.350 km.yi a�k�n su yollar� ucuz ta��mac�l�k a��s�ndan �ok �nemlidir. Federal Almanya'n�n cari fiyatlarla 1979'da 22.4 milyar DM olan d�� ticaret fazlas�, 1984'te 53.9 milyar DM'ye y�kselmi�tir. �lkede, 1981 y�l� sonunda toplam 4.720.000 yabanc� i��i �al��yordu. Bu rakam�n 1.546.000'ini T�rk i��ileri olu�turuyordu.

Bug�nk� Almanlar�n atas� olan Cermenlerin tarihleri, s�rekli kavim de�i�iklikleriyle doludur. Bu kavimler birdenbire tarih sahnesinden kaybolurlar. Bunlar�n daha g��l� kom�ular� i�inde mi eridikleri, yoksa daha geni� topluluklar meydana getirmek �zere birbirleriyle mi birle�tikleri kesin olarak bilinmemektedir. �.�. 4. y�zy�l�n sonlar�na do�ru yurtlar�, Schleswig-Holstein, Danimarka ve Kuzey Almanya'n�n Weser ile Oder �rmaklar�n�n a�a�� kesimleri aras�ndaki b�lgeyi kaps�yordu. �.�. 3. y�zy�lda Keltleri Galya'ya s�rerek Almanya'y� ele ge�irdiler. Aradan y�zy�l ge�meden Roma'ya ak�nlarda bulundularsa da, Roma onlar� �.S. 3. y�zy�la kadar kendi imparatorluk s�n�rlar� d��nda tutmas�n� bildi. Cermenler �.S. 1. y�zy�lda Cermanya'y� Urallar'a ve Karadeniz'e kadar geni�lettiler. �.S. 3.-4. y�zy�llarda Hunlar�n Avrupa'ya yay�lmalar� �zerine Cermen kabilelerinden b�y�k bir b�l�m� sel gibi Roma �zerine akmaya ba�lad�. Gotlar Japonya ile �talya'ya, Vandallar G�ney Japonya ile Kuzey Afrika'ya g�� ettiler. Lombardlar, Po Havzas�'na �ekilip Lombardiya'y� kurdular. Anglosaksonlar �ngiltere'ye ge�erek, orada Angleland'� (�ngiltere), Franklar ise Galler'e inerek en g��l� Cermen krall��n� kurdular. Elbe Irma�� evresinde yerle�mi� olan as�l Cermenler, kendi dillerini, geleneklerini korudular. Frank Kral� Clovis (Chlodwig) 6. y�zy�lda Hristiyanl�� kabul ederek, Avrupa'ya Roma uygarl��n� soktu. 768'de tahta ��kan Frank Kral� Charlemagne, 800 y�l�nda Papa taraf�ndan Roma imparatoru il�n edildi. O �a�da Fransa ile Almanya bir tek �lke say�l�yordu. Charlemagne'�n geni� imparatorlu�u, torunlar� zaman�nda payla��ld�. Varduk Antla�mas� (843) ile Ren ve Aare �rmaklar�n�n do�usunda kalan par�a, Do�u Frank Devleti ad�yla en k��k karde�, Alman Ludwig'e d��t�. B�ylece da��lan Charlemagne �mparatorlu�u bir�ok d�kal��a b�l�nd�. �lk Do�u Frank krall�� 911'de kuruldu. Frankonya D�k� I. Konrad kral oldu. 936'dan sonra Sakson d�kleri kral oldular. I. Otto (B�y�k Otto, 936-973), Fransa hari�, b�t�n Almanya'y� egemenli�i alt�na ald�. 962'de kaiser (imparator) unvan�n� alarak Kutsal Roma-Cermen �mparatorlu�u'nu kurdu. Ancak Hohonskaufen Hanedan� zaman�nda devlet ile kilise aras�nda ba�g�steren anla�mazl�klar ve �lkedeki karga�al�klar II. Friedrich d�neminde son haddine vard�. II. Friedrich'in �l�m� (1250) �zerine Almanya b�sb�t�n kar��t�. Uzun bir s�re imparator se�ilemedi. En sonunda, Avusturyal� Rudolph imparator il�n edildi (1273). B�ylece, Habsburg Hanedan�'n�n ilk imparatoru i� ba��na geldi.

Habsburglardan �mparator Charles Qint (V. Karl, 1519-1556) Avusturya, �spanya, Hollanda ve �talya'n�n bir k�sm�n� egemenli�i alt�na ald�. Buna kar��n, �lkenin d�rt bir yan�nda karga�al�klar s�r�p gidiyordu. Luther, Protestanl�� yaymaya ba�lad�. 1555'te Augsburg Antla�mas� imzaland�. Herkesin kendi inanc�na g�re ibadet etmesine izin verildi. Ancak, iki taraf aras�ndaki bar�� 63 y�l s�rd�. 1618'de Bohemya'da ba�layan karga�al�klar, din� bir sava� h�lini ald� ve b�t�n Almanya'ya yay�ld�. Karga�al�klar tam otuz y�l s�rd�. 1648'de imzalanan Vestfalya Antla�mas� ile sava� sona erdi. Alman imparatorlar�n�n yetkileri daralt�ld�. Bu sava�lar s�ras�nda G�neybat� Almanya'da ya�ayan Hohenzollern kontlar�, Berlin'in do�u kesiminde egemenlik kurmaya ba�lad�lar ve Do�u Prusya'y� ellerine ge�irdiler. 1640'ta, Friedrich Wilhelm Brandenburg, Prusya Devleti'nin temelini att�. Bundan sonra tahta ��kan I. Friedrich, 1701'de ilk Prusya kral� oldu. Prusya'n�n y�kselmesi II. Friedrich (B�y�k Friedrich) d�nemine rastlar. Bu d�nemde 1756-1763 y�llar� aras�nda Avusturya ile yap�lan Yedi Y�l Sava�lar�'nda Avusturya kesin bir yenilgiye u�rad�. Almanya'n�n y�netimi II. Friedrich'in eline ge�ti. Frans�z Devrimi'nden sonra, Avusturya ile Prusya da dahil olmak �zere bir�ok Alman devleti sava�lara sahne oldu (1792). Napol�on, Almanya'n�n i�lerine kadar girdi ve 1806'da Kutsal Roma-Cermen �mparatorlu�u'nu tamamen y�kt�. Bu durum Almanya'n�n yeniden birle�mesine yol a�t�. Yap�lan sava�lar sonunda, Napol�on Leipzig'de ve Waterloo'da yenildi. Bunun �zerine, 1814-1815'te Viyana Konferans� topland�, konferansta Almanya'daki �� y�z� a�k�n ba��ms�z devletin azalt�lmas�na karar verildi. �mparatorlu�un yerine de bir Alman Konfederasyonu kuruldu.

1871'de Prusya Kral� I. Wilhelm'in, Kont Otto von Bismarck'� ba�bakanl��a getirmesiyle Almanya'n�n birle�tirilmesi yolunda ilk ad�m at�ld�. Bismarck ba�bakan olur olmaz meclisi da��tt�, anayasay� de�i�tirdi. Prusya kral�n�n ba�kanl��nda bir federasyon kuruldu. II. Wilhelm d�neminde, Bismarck ba�bakanl�ktan uzakla�t�r�ld�. B�y�k bir sil�hlanma faaliyetine girildi. 1910'lardan 1960'a kadar s�ren yar�m y�zy�l, Almanya yak�n tarihinin ku�kusuz en �nemli d�nemidir. Bir�ok asker� ve siyasal olayla dolu olan bu d�nemi Almanya s�rekli bir �alkant� i�inde ge�irdi. Almanya'n�n I. D�nya Sava�� yenilgisi �zerine b�t�n s�m�rgelerini yitirmesi, iki D�nya Sava�� aras�nda �lkede Nazi y�netiminin kurulmas�, II. D�nya Sava��'n� ka��n�lmaz k�lan siyasal ve asker� giri�imler ve Almanya'n�n politik yap�s�n�n son sava�� izleyen y�llarda de�i�mesi bu d�nemin ba�l�ca olaylar�n� olu�turur. I. D�nya Sava�� (1914-1918) Almanya ile ba�la��klar�n�n yenilmesiyle sona erdi. 28 Haziran 1919'da imzalanan Versailles (Versay) Antla�mas� ile, Almanya b�t�n s�m�rgelerini kaybetti�i gibi, kom�u �lkelere de toprak vermek zorunda kald�. Bu a��r yenilgi �zerine, federasyona dahil b�t�n Alman h�k�mdarlar� haklar�ndan feragat ettiler; Weimar'da yap�lan yeni bir anayasa ile Cumhuriyet il�n edildi (1919). Friedrich Ebert cumhurba�kan� se�ildi.

1932 y�l�nda, ikinci kez ba�kanl��a se�ilen Hindenburg, 1933 y�l�nda da, Adolf Hitler'i ba�bakanl��a atad�. Hitler, 1934'te Hindenburg'un �l�m� �zerine devlet ba�kan� oldu. Bu tarihten II. D�nya Sava��'n�n ba�lamas�na kadar ge�en k�sa s�re i�inde Almanya'da ekonomi alan�nda b�y�k ba�ar�lar elde edilirken, demokratik �zg�rl�kler b�y�k �l��de yok edildi. Siyasal polis (Gestapo), SA ve SS kurulu�lar�n�n bask�s� alt�nda �ok �iddetli bir antisemitizm (Yahudi aleyhtarl��) ve antikom�nizm politikas� s�rd�r�ld�. Gen� Almanlar "f�hrer" �evresinde toplan�rken, bir b�l�m Alman �lkeden ayr�lmak zorunda b�rak�ld� ya da toplama kamplar�na g�nderildi. Sava� end�strisini kuran Almanya, Versailles Antla�mas�'n�n ba�lay�c� h�k�mlerini birbiri ard�na tan�mamaya ba�lad�. Fa�ist �talya ile Almanya aras�nda Roma-Berlin Mihveri kuruldu. Avusturya'ya yap�lan bask�lar sonucunda bu �lke 1938'de Almanya ile birle�tirildi (Anschluss). �nce S�det b�lgesini, sonra da Bohemya'y� i�gal eden Almanya, �ekoslovakya'y� par�alad�. 1939'da Alman-Sovyet Pakt� imzaland�. Polonya'n�n Eyl�l 1939'da i�gali �zerine II. D�nya Sava�� fiilen ba�lad�. Sava��n ba��nda b�y�k ba�ar�lar elde eden Almanya sonu�ta sava�� kaybederek 8 May�s 1945'te kay�ts�z �arts�z teslim oldu. 1945 y�l� �ubat ve A�ustosu'nda m�ttefikler aras�nda Yalta ve Potsdam antla�malar� imzaland�. Do�u Prusya ve Oder-Neisse s�n�r�n�n do�usunda kalan bir b�l�m Alman topra�� Polonya ve Sovyetler Birli�i'ne verildi; Almanya, ABD, �ngiltere, Fransa ve Sovyetler Birli�i aras�nda d�rt i�gal b�lgesine ayr�ld�. Ayr�ca Berlin, Bat�l� ba�la��klar ile Ruslar aras�nda b�l�nd�.

Almanya 1949'da ikiye ayr�ld�. Sava�ta k��len Alman topraklar� �zerinde Federal Alman Cumhuriyeti ile Demokratik Alman Cumhuriyeti (ya da Bat� ve Do�u Almanya) adl� iki yeni devlet kuruldu. 1989 y�l�nda Demokratik Almanya'da 40 y�ld�r s�regelen sosyalist rejimin sona ermesiyle iki Almanya'n�n birle�mesi g�ndeme geldi. 9 Kas�m 1989'da Demokratik Almanya kap�lar�n� Bat�'ya a�t�. May�s 1990'da iki Almanya'n�n ba�bakanlar� birle�menin ekonomik ve sosyal ko�ullar�n� belirleyen bir anla�ma imzalad�lar. Temmuz 1990'da bu anla�man�n h�k�mleri y�r�rl��e girdi. A�ustos'ta da birle�menin hukuksal �er�evesini �izen bir anla�ma imzaland�. 2 Ekim 1990'da uzun bir ayr�l�ktan sonra yeniden ayn� devlet �at�s� alt�nda birle�en Almanya'n�n ba�kentinin Berlin olmas�na karar verildi.

MsXLabs.org & Morpa Genel K�lt�r Ansiklopedisi

BARI�

1 Kas�m 2006 13:29

3 ek

Almanya

Almanya Federal Cumhuriyeti ya da k�saca Almanya (Almanca: Bundesrepublik Deutschland) bat� Avrupa'da yer alan, d�nyan�n en sanayile�mi� �lkelerinden biridir. Kuzeyde Danimarka ile kom�udur ve Kuzey Denizi ile Balt�k Denizi'ne k�y�s� vard�r. Do�uda Polonya ve �ek Cumhuriyeti ile, g�neyde Avusturya ve �svi�re ile, bat�da ise Fransa, L�ksemburg, Bel�ika ve Hollanda ile kom�udur. Almanya, Avrupa Birli�i'nin kurucu �yelerindendir.

Co�rafya

Almanya g�neyde Alp Da�lar�'ndan (en y�ksek noktas� 2.962 m'lik Zugspitze) kuzeyde Kuzey Denizi ve Balt�k Denizi'ne kadar uzan�r. Ortadaki ormanl�k alanlar ve bat�daki al�ak alanlardan (en al�ak noktas�: Neuendorfer/Wilstermarsch -3,54 m) Avrupa'n�n �nemli akarsular� Ren, Tuna ve Elba ge�er.

Almanya Federal Cumhuriyeti 16 eyaletten olu�ur. Devlet sorumlulu�u ta��yan bu eyaletlerin k�smen uzun bir gelene�i vard�r. Almanya her zaman �e�itli eyaletlerden olu�mu�, ancak haritas� y�zy�llar boyunca s�k s�k de�i�ikli�e u�ram��t�r.

Federe eyaletler, bug�nk� �ekilleriyle genel olarak 1945'ten sonra kurulmu�sa da, eski b�lgesel ili�kiler ve tarihsel s�n�rlar k�smen dikkate al�nm��t�r.

Almanya 1990 y�l�nda birle�inceye kadar 10, daha sonra Saar B�lgesi�nin 1 Ocak 1957�de tekrar �lkeye kat�lmas�ndan sonra, bat�l� devletlerin (Amerika Birle�ik Devletleri, �ngiltere ve Fransa) i�gal b�lgelerinde kurulmu� olan 11 eyaletten olu�uyordu. Sovyet i�gal b�lgesinde de sava� sonras�nda daha sonraki Demokratik Alman Cumhuriyeti (DDR) topraklar�nda 5 eyalet kuruldu. Ama bunlar 1952 y�l�nda toplam 14 il haline getirildi. 18 Mart 1999�da yap�lan ilk �zg�r se�imden sonra 5 federe eyaletin yeniden kurulmas� kararla�t�rld�. Bu eyaletler genellikle 1952�den �nceki �ekillerini ald�lar. 3 Ekim 1990�da DDR, dolay�s�yla da Brandenburg, Mecklenburg-Vorpommern (�npomeranya), Saksonya, Saksonya Anhalt ve Th�ringen Eyaletleri Almanya Federal Cumhuriyeti�ne kat�ld�. Do�u Berlin de Bat� Berlin ile birle�ti.
Al�nt�daki Ek 48805

Tarih

Almanya'n�n ilk sakinleri Keltler ve �e�itli germen kavimleridir. Germenler, Kavimler G�� sonucu M.S. 6. y.y.'a de�in Keltlerle, Orta�a� boyunca da Do�u Almanya'daki Slavlar ile kar��arak Alman halk�n� olu�turmu�lard�r.

Alman tarihinin ba�lang�c� olarak, t�pk� Fransa'daki gibi, Charlemagne'�n kurdu�u Charlemagne �mparatorlu�u esas al�n�r. Bu imparatorluk Charlemagne'n�n �l�m�nden sonra bat�, fazla uzun �m�rl� olmayan orta ve do�u Frank krall�klar�na b�l�nm��t�r. Alman devletinin kuruldu�u tarih olarak da, Do�u Frank Krall��'n�n, kral I. Otto'nun Roma'da Papa taraf�ndan imparator ilan edilmesiyle Kutsal Roma Germen �mparatorlu�u'na d�n��t�� 2 �ubat 962 tarihi geleneksel olarak kabul g�rmektedir.

Bat� frank krall�� zaman i�erisinde ulusal bir devlet olan Fransa'ya d�n��rken, Kutsal Roma Germen �mparatorlu�u giderek k��k devlet�iklere b�l�nm��, Otuz Y�l Sava��'ndan (1618-1648) sonra ise imparatorun erki sadece ka��t �zerinde kalm��t�r.

Almanya Frans�z Devrimi'nin (1789) ard�ndan, �kinci D�nya Sava��'n�n bitimine kadar s�recek geleneksel Alman-Frans�z d��manl��n�n k�keni olarak g�r�len Napeleon Bonaparte �nderli�indeki frans�z ordusunun i�galini ya�am��, Bonaparte'�n Avrupa d�zeninin silinip eski devlet�iklerin tekrar olu�turuldu�u Viyana Kongresi'nden (1814-1815) sonra Alman birli�ini kendi g�d�m�nde sa�lamak isteyen iki rakip alman devleti Avusturya-Macaristan �mparatorlu�u ile Prusya'n�n rekabetine sahne olmu�tur. Bu rekabette kazanan taraf Prusya olmu� ve 1870-71 Alman Frans�z sava��n�n Almanlar�n zaferiyle sonu�lanmas� �zerine Prusya kral� I. Wilhelm Alman imparatoru ilam edilerek Almanlar�n ilk imparatorluk olarak adland�rd�klar� ve Avusturya Macaristan �mparatorlu�u'nun d��nda kald�� devlet kurulmu�tur.

I. D�nya Sava��'nda Almanlar�n yenilgiye u�ramas�yla imparatorlu�un ilga edildi�i, almanlar�n Weimar Cumhuriyeti dedikleri d�nem, politik istikrars�zl�k, d�nya ekonomik bunal�m� ve de Almanlar�n Versailles Antla�mas�'na duyduklar� tepki sonucu Adolf Hitler'in nasyonal sosyalist diktat�rl��ne varm��t�r. Bu d�nemde ya�anan Yahudi Soyk�r�m� ile tarihinin en karanl�k sayfalar�ndan birini g�ren Almanya, �kinci D�nya Sava��'ndan da yenilgiyle ��karak 1945'de bat�da Amerikan, �ngiliz ve Frans�z, do�uda ise Bat� Berlin hari� Sovyet i�gal b�lgelerine b�l�nm��t�r. Bat�daki i�gal b�lgelerinde 23 May�s 1949'da Federal Alman Cumhuriyeti, Sovyet i�galindeki b�lgelerde ise 7 Ekim 1949 tarihinde Demokratik Alman Cumhuriyeti kurulmu�, Do�u Bloku'nun ��z�lmesi ve son an�lan devletin kendini la�v edip 3 Ekim 1990'da Federal Alman Cumhuriyeti'ne kat�lmas�yla Alman birli�i tekrar sa�lanm��t�r.

Y�netim

Almanya'n�n devlet yap�s� anayasal federal cumhuriyet'tir. Devlet; cumhuriyet, demokrasi, federalizm, hukuk devleti ve sosyal devlet be�li temel �zerine kuruludur. Ba�kan� federal cumhurba�kan�d�r. G�revi politik bir karar alma yetkisi olmadan devleti temsil etmektir, g�rev s�resi be� y�ld�r ve ikinci kez se�ilebilir. Bundestag (Federal Meclis) �lkenin ana y�ksek yasama organ�d�r. �u anda g�revde bulunan 16. Federal Meclis'te 614 milletvekili bulunur. Bu milletvekilleri d�rt y�lda bir se�ilir ve Alman halk�n� temsil eder. Se�im sistemi �o�unluk ve nispi temsil sistemlerinin bir kar��m�d�r.

Almanya Federal Cumhuriyeti toplam 16 eyaletten olu�ur. 10'u eski eyaletler diye tabir edilen birle�meden �nceki bat�daki eyaletlerdir. Bunlar Bavyera, Baden-W�rttemberg, Hessen, Bremen, Hamburg, A�a�� Saksonya, Kuzey Ren-Vestfalya, Rheinland-Pfalz, Saarland ve Schleswig-Holstein'dir. Birle�imden sonra 6 yeni eyaletlerin kat�l�m� ile eyalet say�s� 16 ��km��t�r. Her eyaletin bir meclis ya da senatosu (Landeshaus / Senat) bir de bir eyalet h�k�meti (Landesregierung) vard�r. Her eyalet �zerk y�netim kazalar�na (Almanca Kreis; adlar�n� genelde tarihi derebeylerinden al�r) ayr�l�rlar. Her kaza ise belediye ve muhtarl�k b�lgelerine (Stadt - Gemeinde) ayr�l�r. Burada da belediye veya �ehir meclisleri bulunur ve yerel se�imlerde se�ilen belediye ba�kan� taraf�ndan y�netilirler. �e�men ve se�ilme ya�� 18'dir. Yerel se�me hakk� sadece AB yurtta�lar�na tan�n�r.

�lke 16 eyalete, eyaletler; y�netim b�lgelerine, il�elere, beldelere veya il�eden ba��ms�z hareket eden �ehirlere (kreisfreie St�dte: kent-il�e) ayr�l�r. Hamburg, Bremen ve Berlin �ehir eyaletler olmakla birlikte, kendi i�inde idari a��dan b�l�nmezler. Eyaletlerin kendi yasama, y�r�tme ve yarg� organlar� bulunur. Ayr�ca yerel y�netimlerle ilgili d�zenleme yapma yetkisi de eyaletlerdedir. Bu 16 eyaleti temsil eden, yasalar�n yap�lmas�na ve k�smen federal devlet y�netimine kat�lan anayasal organ Federal Konsey (Bundesrat)'d�r.

Almanya'n�n Eyaletleri (16)

1 Baden-W�rttemberg
2 Bayern (Bavyera)
3 Berlin
4 Brandenburg
5 Bremen
6 Hamburg
7 Hessen
8 Mecklenburg-Vorpommern
9 Niedersachsen (A�a��-Saksonya)
10 Nordrhein-Westfalen (Kuzey Ren-Vestfalya)
11 Rheinland-Pfalz
12 Saarland
13 Sachsen (Saksonya)
14 Sachsen-Anhalt
15 Schleswig-Holstein
16 Th�ringen

Federal H�k�met (Bundeskanzler), Federal Meclis taraf�ndan se�ilen ve bu meclise kar�� sorumlu olan ba�bakan yani �ans�lye(Bundeskanzler) ve federal bakanlardan (Bundesminister) olu�ur. Kabineyi, ayn� zamanda �o�unluk partisinin lideri olan ba�bakan kurar, bakanlar�n� se�er ve g�reve atanmalar�n� ya da g�revden al�nmalar�n� cumhurba�kan�na (Bundespr�sident) �nerir.

Federal Almanya Ba�bakanlar� ve G�rev S�releri:

Konrad Adenauer, CDU (1949-1963)
Ludwig Erhard, CDU (1963-1966)
Kurt Georg Kiesinger, CDU (1966-1969)
Willy Brandt, SPD (1969-1974)
Helmut Schmidt, SPD (1974-1982)
Helmut Kohl, CDU (1982-1998)
Gerhard Schr�der, SPD (1998-2005)
Angela Merkel, CDU (2005-)

Bundestag�da temsil edilen partiler (alfabetik olarak):
Birlik 90/YE��LLER (Genelde �Ye�iller� olarak adland�r�l�r)
CDU � Hristiyan Demokrat Birli�i
CSU � Hristiyan Sosyal Birli�i (CDU�nun karde� partisidir ve sadece Bavyera Eyaletinde temsil edilir)
FDP � H�r Demokrat Parti (�Liberaller� olarak adland�r�l�r)
PDS � Demokratik Sosyalist Parti
SPD � Almanya Sosyal Demokrat Partisi

Federal Almanya Cumhuriyeti�nin anayasas�, bireyin garanti alt�na al�nan temel haklar�n� kapsar: ��nsan�n onur ve haysiyeti dokunulmazd�r. T�m devlet erki ona sayg� g�stermek ve onu korumakla g�revlidir� (GG, Madde 1, Paragraf 1).

Co�rafya

G�neyde Alp Da�lar�'ndan (en y�ksek noktas� 2.962 m'lik Zugspitze) kuzeyde Kuzey Denizi ve Balt�k Denizi'ne kadar uzan�r. Ortadaki ormanl�k alanlar ve bat�daki al�ak alanlardan (en al�ak noktas�: Neuendorfer/Wilstermarsch -3,54 m) Avrupa'n�n �nemli akarsular� Ren, Tuna ve Elba ge�er. Bu nehirler y�zy�l i�inde nehirlerin �slah� ve m�kemmel kanal sistemi sonu�u �lkeyi a� gibi saran otoyollardan (Autobahn) sonra gelen en �nemli nakliyat yollar�d�r.

Almanya Federal Cumhuriyeti 16 eyaletten olu�ur. Devlet sorumlulu�u ta��yan bu eyaletlerin k�smen uzun bir gelene�i vard�r. Almanya her zaman �e�itli eyaletlerden olu�mu�, ancak haritas� y�zy�llar boyunca s�k s�k de�i�ikli�e u�ram��t�r.

Federe eyaletler, bug�nk� �ekilleriyle genel olarak 1945'ten sonra kurulmu�sa da, eski b�lgesel ili�kiler ve tarihsel s�n�rlar k�smen dikkate al�nm��t�r.

Almanya (Federal Almanya Cumhuriyeti) 1990 y�l�nda birle�inceye kadar 10, daha sonra Saar B�lgesi�nin 1 Ocak 1957�de tekrar �lkeye kat�lmas�ndan sonra, bat�l� devletlerin (Amerika Birle�ik Devletleri, �ngiltere ve Fransa) i�gal b�lgelerinde kurulmu� olan 8 eyaletten olu�uyordu. Sovyet i�gal b�lgesinde de sava� sonras�nda daha sonraki Demokratik Alman Cumhuriyeti (DDR) topraklar�nda 6 eyalet kuruldu. Ama bunlar 1952 y�l�nda toplam 14 il haline getirildi. 18 Mart 1989�da yap�lan ilk serbest se�imden sonra 5 federe eyaletin yeniden kurulmas� kararla�t�rld�. Bu eyaletler genellikle 1939�dan �nceki �ekillerini ald�lar. 3 Ekim 1990�da DDR, dolay�s�yla da Brandenburg, Mecklenburg-Vorpommern (�npomeranya), Saksonya, Saksonya- Anhalt ve Th�ringen Eyaletleri Almanya Federal Cumhuriyeti�ne kat�ld�. Do�u Berlin de Bat� Berlin ile birle�mi�tir:

Spor

1972 M�nih Yaz Olimpiyat'� yan�nda tarihinde �nemli dev spor ��lenlerine ev sahipli�i yapan �lkedir. En son 2006 y�l�nda Futbol D�nya �ampiyonas� (F�FA) Almanya'da d�zenlemi�tir.

Almanlar sporu seven bir ulus olup, �zellikle futbolun �nemli bir yeri vard�r. Di�er spor dallar� federasyonlara ba�l� binlerce spor klupleri ve bunlar�n �yeleriyle organize olmu�lard�r.

Alt yap�ya �ok �nem verilir. Her yerle�im b�lgesinde a��k ve kapal� spor tesisleri g�ze �arpar. Futbol d��nda �zellikle jimnastik dallar� ve �zellikle masa tenisi, buz hokeyi, voleybol, eltopu sevilen spor dallar� olarak s�ralanabilir.

Mevsim sporlar� i�inde kayak, ski, slalom kayak, curling yan�nda bisiklet, y�zme, atletizm gibi sporlar b�y�k ilgi �ekmektedir.

Bisiklet'te de �nl� Tour de France bisiklet yar��mas�n� kazanm�� veya iyi dereceye girmi� �nl� (Jan Ullrich ve Erik Zabel) yar��c�lar� da vard�r.

Motor sporlar�nda ise Formula 1 yar��lar�n�n yap�ld�� Hockenheim pisti d��nda N�rburg Ring, Oschersleben ve Lausitzring �nemli pistlerden say�l�r. Bu ilgi sonucu Schumacher karde�ler, Nico Rosberg, Nick Heidfeld gibi yar��c�lar� �nlenmi�tir.

DTM (Deutsche Tourenwagen Meisterschaft) ve ADAC-Touring s�rat araba yar��malar� da bu �nemli motor sporlar� aras�nda olur. DTM 2005 y�l�nda �stanbul Otodrom�da yap�ld�.

Ekonomi

Almanyan�n tarihsel bir ekonomi geli�mesi vard�r. Roma imparatorlu�undan miras kalm�� m�kemmel bir yol d�zeni. �ehirlerde alt yap� ve kanalizasyon sistemleri, nehirlerin ve havzalar�n �slah olmas� sonucu, m�kemmel ve h�zl� nehir nakliyat�. K�m�r havzalar�n bulunup a��lmas�. B�t�n bunlar buhar makinesinin icad�ndan ba�layarak bug�ne Avrupa'n�n en ba�l� �lkesi durumuna getirmi�dir. �lkenin co�rafi konumu nedeni ile ticari ili�kileri pekle�tirmi�. �lkenin hammadde fakirli�i sebebi ile i�leyen, �reten sanayi y�nelmi�. Fevkelade disiplinli e�itim sayesinde �st�n e�itimli esnaf, usta ve m�hendisler yeti�tirilmi�. �lke icadlar� ve yarat�c�klar� ile �n yapm��d�r. D�nya'da ilk sanayi standart�n� 9. y�zy�lda sucuk, ekmek ve biraya (Reinheitsgebot) getirmi�ler ve bug�nde ge�erlidir. 1. D�nya sava�� ncesi a��r sanayiye �ok �nem verildi. Thyssen, Krups, Mannesmann gibi �nl� �irketler d�nya piyasas�na hakim oldular. �stanbul-Ba�dat hatt� da bu �irketlerin projeleridir. Siyasiden �ok ekonomik nedenler ��kan 1. d�nya sava�� sonucunda Almanya b�y�k hezimete buna ba�l� a��r yapt�r�mlara maruz kalan Alman imparatorlu�u iflas ederek yerini Weimarar Cumhuriyetine b�rak�r.

Yinede b�t�n zorluklara kar��n k�p�rdayan Alman ekonomisi Nasyonal Sosyalistlerin h�k�meti ele ge�irmesi ile sava� sanayisinde korkun� dev ad�mlar atmaya ba�larlar. Bu zaman i�inde de �nl� Alman otoyollar�n (Autobahn) temelleri at�ld�. Bu geli�meler sava��n getirdi�i y�k�l�ma kadar s�rd�.

Alman Cumhuriyetinin demokratik yap�da tekrar kurulmas� ve Amerikan Marshall plan�n�n burda tutmas� sonucu ekonomi tekrar dirilir ve mucize y�llar� (Wirtschaftwunder) diye adland�r�lan 50 y�llar�nda �lke eski ekonomik refah� tekrar yakalamaya ba�lar. Almanlar art�k di�er �lkeleri yeni ekonomi anlay�� ve kaliteli sanayi �r�nleri ile cezbetmeyi ba�ar�rlar. Bu arada �lkedeki i��i ihtiyac�n� yurtd��ndan getirilen �nce Portekiz ve �talyanlar ve sonrada T�rk ve di�er men�eli insanlarla giderilmeye �al��ld�. Bu 1974 de patlak veren enerji krizine ve bununla gelen durulmaya kadar s�rd�. 1974 senesinde d��ardan i��i getirme talebi durduruldu. 60 y�llarda Roma antla�mas� ile at�lan Avrupa Mountain Birli�ine �ye olan Almanya. Bug�n bu birli�in ad ve niteli�ini de�i�tiren Avrupa Birli�i (Europa Union)ne daimi �yesidir. 2002 y�l�nda g��l� ve kat� dengeli Alman Mark� yerine Euro ve Cent'e ge�mi�tir. 1 Euro = 1,95853 DM d�r. DM tedav�lden kald�r�lmad�� halde bu��n hi� kullan�lmamaktad�r.

Amerika'dan sonra en �ok telif hakk� ve patent bildiren �lkedir. Otomobil ve yan sanayisi �lkenin belkemi�idir. Tahminen dolayl� veya do�rudan 20 milyon ki�inin �al��t�� belirtilmektedir. �lkenin geneksel otomotiv �reticileri �unlard�r : Mercedes-Benz, BMW (Bayerische Motoren Werke), Volkswagen, Audi (NSU), Opel (20.lerden beri General Motors'un), Ford (gene 20'lerden beri), Porsche dir. Bunlar�n yan�nda d��k say�da �retim yapan manifakt�r t�r� ba�ka marka otomobil markalar�da bulunmaktad�r.

Bili�im End�strisinin hat�r� say�l�r yat�r�mlar�da bu �lkededir. Telefon, fiberglas kablo ve hert�rl� kominikasyon alt yap� muazzam geni� alana yay�l� ve kullan��l�d�r. 120 milyon cep telefon ve buna ba�l� bir d�zine haberle�me te�eb�slerinin msl. UMTS, DSL ve di�er sistemlerin aral�ks�z ve d�zenli olarak halk aras�nda kullan�lmas� i�in k�yas�ya rekabettedir. Y�ksek teknolojisi (High-Tech) �ok geli�mi� �lkenin uzay istasyonu ISS e kat�l�m pay� yan�nda Airbus 380'nin �retiminde b�y�k katk�lar� vard�r.

Almanya ekonomisi bir t�r Sosyal-Pazar-Ekonomisi(Sosiale-Marktwirtschaft) diye tabir edilir. Kapitalist sistemdeki k�yas�ya rekabet ve monopol kurulmas�na kar��n ekonomik yapt�r�mlarla ve yasal d�zenlemelerle engel olmaya �al��lmaktad�r. Bu konuda en son s�z� her zaman Kartel Dairesi (Kartelamt) s�yler. Devlet i�ci ve i�veren aras�ndaki i� akitlerine (Arbeitsfriendsvetrag) kesinlikle kar��maz. ��ci grevlerini ise sendikasal bir hak olarak g�r�r. ��ci ��kartmalar� (Lokavt) ise yasal de�ildir. Her iki taraf senede bir bran� ve b�lgelere g�re masaya oturup anla�maya �al��rlar. �lkede �al��ma s�resi haftada 34 - 40 saat aras�ndad�r. Sosyal haklar �ok iyi ve geni� olmas�na ra�men k�resel rekabet y�z�nden k�rp�lmaya gidilmi�dir.

Bug�n iki Almanya'n�n getirdi�i a��r sorumluluklar, k�resel ekonomik kriz, enerji darbo�azl�� ve de�i�en k�resel dengelere ra�men y�ll�k enflasyon %1,5 civar�d�r. Ki�i ba��na milli has�lat y�lda 35.650� (2005)dir.

Yeni Bayan �ans�yle Merkel'in (Fizikci, quantum kimya �zerine Doktoras� var.) h�k�metin ba��na ge�mesi ile ald�� kat� �nlemler, sosyal haklar ve yard�mlara b�y�k k�rpma getirdi. Buna kar��n �lke tarihinde ilk defa vergi gelirinin art�m� ile b�t�e milyarl�k fazlal�k verdi. Ekonomide ve �zellikle i� piyasas�nda hissedilir bir iyimserlik yan�nda istatistik geli�meler g�ze �arpmaktad�r. ��sizlik say�s� y�llard�r %10,5 �zerinde iken bu say� %9,5 inmi�dir.
Almanya ekonomisi Avrupan�n en b�y�k, A.B.D ve Japonya'dan sonra d�nyan�n en b�y�k 3. ekonomisidir. Rakkamlarla Almanyan�n ekonomisi (tahmini 2007'de �): 726 milyar ihracat, 134 milyar ticaret fazlal��, %16 ihracatta art��
�lkenin ba�l�ca �yelikleri : BM, OECD, AB, NATO, G8, FIFA, UEFA, Europol
Almanya en fazla silah �reten ve satan 3. �lkedir! D�nya ihracat (Amerikan�n �n�nde) �ampiyonudur.

Alman �statistikler Dairesinin (Statistische Bundesamt,Wiesbaden) 2005 raporuna g�re nuf�s verileri ��yledir :

Almanya'da ya�ayanlar�n say�s� 82 500 800
Kilometrekareye 231,1 birey d��er
1 764 041 T�rk vatanda�� ikamet etmekte (2005 sene sonu verisi)
0,66 milyon T�rk as�ll� Alman vatanda�� mevcut
3 767 milyon toplam erkek yabanci (2005)
3 523 milyon toplam kad�n yabanc� (2005)
Genel n�fusa g�re yabanci y�zdesi %8,9
2005 senesinde 707 352 ki�i Almanya'y� ikamet yeri olarak se�mi�
2005 senesinde 628 399 ki�i Almanya'y� terk etmi�
1,4 milyon yabanc� Almanya'da do�mu�
Yabanc�lar�n ortalama ya�� 35,6 ve ortalama 17,6 y�ld�r ikamet etmekte
2005 sene sonunda tamamen Alman vatanda�� olmayan ki�i say�s� 6,76 milyon
Almanya'y� yeni ikametgah yeri olarak se�enlerin say�s� 401 000
Almanya'y� kesin terkeden yabanc� say�s� 290 000
�e�itli nedenlerle yabanc�l�k stat�s�n� b�rakanlar�n say�s� 73 000
Avrupa Toplulu�undan Almanya'ya yerle�mi� yabanc�lar�n say�s� 2,1 milyon (32% *)
Di�er Avrupa �lkelerinden gelenlerin say�s� 3,2 milyon (%48% *)
T�rkiye vatanda�lar� % 26 *
�talyanlar % 8 *

genel yabanc� n�fusa g�re
Almanlarda etnik yap�lanma �st�ne durulmasada, geldikleri �o�rafyaya ve �iveye g�re adland�l�rlar. Bunlar�n ba��nda Bayuvarlar, Franklar, Badenseler, Hanseatlar (Hamburg, Bremerhaven), Frizeler, Hessenliler. Ama esas iki ana unsura b�l�n�rler. A�a�� Almanya, Bavyerada Bavyeral�larla, di�er Almanlar� tabir eden Prusyal�lar. Bunun d��nda yurtd��nda ya�ayan Kazakstan-Almanlar�, Romanyada Siebenb�rgen'lerle, �ek Cumh. ya�ayan Sorbenleride katabiliriz. Amerikada'da eski almanca konu�malar�na ra�men halen halen de�i�ik h�ristiyan mezheblerine ait olan gurublar vard�r. Herrenhuter, Amish say�labilir. Yahudilerde bir nevi Almanca yahudice kar��m� yidi�'i konu�urlar.

Din

Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasas�'n�n 4. maddesi ��yledir: �Din ve vicdan �zg�rl�� ile din ve d�nyevi inan� �zg�rl��ne dokunulamaz�. Almanya�da halk�n %34�� Protestan, %34�� Katolik, %3,7�si M�sl�man, %28,3�� ise di�erler dinlere mensuptur. Almanya�da 160 kadar de�i�ik dini cemaat vard�r. M�sl�manlar�n, Yahudilerin ve di�er dini cemaatlerin bayram g�nleri resmi tatil g�nlerinden say�lmaz. [1]

�slam Almanya'da resmi din stat�s�nde de�ildir. Bu y�zden din h�rriyeti ve kanunlar� alt�nda a��lamayan camiiler, ancak dernek s�fat� ile a��labilmektedirler.

2001 WTC olay�n�n hemen arkas�ndan, islami giri�imler ve te�eb�sler Anayasay� Koruma Te�kilat� (Verfassungsschutz; M�T'e e�) ve �zellikle Federal Kriminal Te�kilat� (Bundeskriminalamt) taraf�ndan daha da s�k� g�zetlenmektedirler.

AB d�� vatanda�lar�n yerel belediye se�imlerinde se�me ve se�ilme haklar� yoktur. Ancak Yabanc�lar Kurultay'lar� (Ausl�nderbeirat) belediye y�netimlerine dan��manc� ve tavsiyeci s�fatlar� ile kat�l�rlar. Bu konuda Hollanda gibi di�er �lkeler belediye yerel se�imlerine se�mne ve se�ilme haklar�n� tan�m��lard�r.

Sosyal ve Demografik Geli�me

Almanya'da ya�ayan T�rkleri sembolize eden T�rk-Alman bayra��lk resmi say�mlara g�re, Almanya�n�n Aral�k 2004�teki n�fusu 82,3 milyondur. 2003 y�l�nda do�u Almanya 13,6 milyon ki�i iken, bat�daki eyaletler ve Berlin n�fusun geri kalan�n� olu�turmaktad�r. 2003 y�l�n�n sonunda Almanya�da 7,3 milyon yabanc� (n�fusun %8,9) ya�amakta olup bunlardan yakla��k 2,5 milyonu T�rk vatanda��d�r. Federal �statistik Ofisinin tahminlerine g�re 2013 y�l�ndan itibaren n�fus azalmaya ba�layacak olup, 2050 y�l�nda 75 milyon rakam�na d��ecektir.

Bu tahminler g��menlerin �lkelerine d�n�� h�z� ile artabilir ya da azalabilir. Avrupa'n�n en fazla g��men alan �lkesi durumunda iken, 1990 y�llar�n ba��nda al�nan tedbirler ve ba�ar�s�z entegrasyon politikas� sonucu bu �lkede ciddi sosyal sorunlar ortaya ��kt�. 2000 y�l�nda de�i�tirilen vatanda�l�k yasas� bunu dahada peki�tirmi�dir. Bundan dolay� nuf�sta alman vatanda�� olmayanlar�n say�s� y�ksek do�urganl��a ra�men geriye gitmektedir. Wiesbaden'de bulunan Fedeal �statislikler Dairesi hersene bu konuda bulgular�n� b�ltenle bildirmektedir.

Ya�l� n�fusun (60 ya� ve �st�) 2001 ve 2011 y�llar� aras�nda �al��an n�fusa (20-59 ya�) oran� yava� yava� y�kselmesi beklenmektedir. Bu oran�n 2050 y�l�nda %78�e kadar ��kaca�� tahmin edilmektedir. �Ya�l�� tan�m� 65 ya� ve �st� olarak al�nsa bile 2050 y�l�nda bu oran�n %55 olmas�, sosyal g�venlik sistemini ciddi olarak zorlayaca�� anlam�na gelmektedir.[2] 2005 y�l� net g�� oran� tahmini 2,18 g��men / 1.000 ki�i�dir. Her 1.000 ya�ayan bebe�e kar��l�k, 4,16 bebek �l�m� ger�ekle�mektedir. 2005 y�l� tahminlerine g�re do�urganl�k oran� 1,39 bebek / kad�n�d�r. 2001 y�l�nda 43.000 ki�i HIV/AIDS ile ya�amakta oldu�u tahmin edilmektedir. AIDS�den �l�mlerin 2003 y�l�nda 1.000�in alt�nda oldu�u tahmin edilmektedir. [1]

�ki Almanya'n�n birle�iminden sonra do�u eyaletlerden bat�ya g�� beklenmi�, ama bu g�� beklenenin �ok alt�nda kalm��d�r. Eski Do�u Almanya, bug�n ise yeni eyaleletler diye adland�r�lan b�lgelerin sosyo-ekonomisi zay�f, ��km�� veya at�l durumda oldu�u i�in y�zmilyarlarca Euro ya varan bir kalk�nd�rma program� uygulanmaktad�r. Bunun kayna�� i�inse bat�da �al��anlardan dayan��ma vergisi kesilmektedir. Bu da halen kafalarda varsay�lan duvar� peki�timekte, do�ulu (Ossi) ve bat�l� (Wessi) �eklinde tabirlenmektedir. �ki Almanya'n�n bar��c� bir ayaklanma sonucunda 1990'da birle�mesinin mimarlar� o zaman�n �ans�lyesi Dr. Helmut Kohl, D��i�leri Bakani D. Genscher ve eski Sovyetler genel sekreteri Gorba�ov'dur.

1989'a kadar ekonomik durumdan son derece mutsuz olan Demokratik Alman C. vatanda�lar� Dresden ve di�er �ehirlerinde her gece kilisenin �nderli�inde "duvarlar insin (Mauer muss weg), halk biziz" (Wir sind das Volk) sloganlar� ile sakince protesto ederek y�r�d�ler. Di�er demir perde �lkelerindeki (Macaristan, �ek vs.) Bat� Almanya temsilciliklerine toplu ka�� ve iltica giri�imleri zaman�n h�k�metin de�i�mesine sebep oldu. Sosyalist Partinin (SED) rejim de�i�ikli�ini kabul etmek zorunda kalmas� sonucu s�n�rlar a��ld� ve tam 40 y�ll�k hasret 1989'da bir gecede sona erdi. Bat� Almanya, Do�u Almanya'da bulunan Var�ova Pakt�n�n �zellikle Rus ordusunun tekrar Rusya'ya geriye �ekilmesini kolayla�t�rmak ve bir t�r geriye b�rak�lan ta��nmaz mallar i�in 10 milyar Alman Mark�'ndan fazla �deme yapt�. Bug�n ta��nmaz mallara dahil arazi vb. lerin ar�nd�r�lmas� ve �evre sa�l�� i�in temizlenmesine devlet �imdiye kadar 60 milyar DM �zerinde harcamada bulundu.

Misafir

9 Aral�k 2006 11:26

1 ek

ALMANYA

DEVLET�N ADI: Almanya
BA��EHR�:Berlin
Y�Z�L��M�:356.945 km2
N�FUSU:79.096.000
RESM� D�L�:Almanca
D�N�:H�ristiyanl�k
PARA B�R�M�:Euro (EUR)

Orta Avrupa'da Kuzey Denizi ile Alpler aras�nda uzanan bir devlet. Do�usunda �ekoslovakya ve Polonya; g�neyinde Avusturya, �svi�re; bat�s�nda Fransa, Hollanda, Bel�ika ve L�ksemburg; kuzeyinde Danimarka ve Kuzey Denizi yer al�r. Almanya, birisi Balt�k Denizinde, di�eri Kuzey Denizinde iki adaya sahiptir. Balt�k Denizindeki Fehmarn Adas� 185 km2, kuzeyinde bulunan Sylt Adas� ise 99 kilometrekaredir.

Tarihi

Bug�nk� Almanlar�n dedeleri olan Germenler, bundan 2000 y�l �nce Ren Nehrinin bat�s�nda ya��yordu. Germenler, sava�� ve barbar bir kavimdi. Genellikle avc�l�k ve basit ziraatla ge�inirlerdi. O �a�da Romal�lar Orta Avrupa'ya d�zenli ordular g�ndererek buralar� istila etmek istiyorlard�. Germenler Romal�lar�n bu istila hareketlerini durdurabilmek i�in onlarla bir �ok sava�lar yapt�lar ve Romal�lar� yenerek Orta Avrupa'y� almalar�n� �nlediler. Daha sonra Romal�lar zay�flamaya y�z tutunca, Germen kabileleri sel gibi Roma'ya akmaya ba�lad�lar. Bunun bir sebebi de Hunlar�n Avrupa'ya yay�lmaya ba�lamalar�d�r. Roma �mparatorlu�u topraklar�n� i�gal eden Germen kabileleleri Romal�lar�n geleneklerini, k�lt�rlerini ve hatta dinlerini benimsediler. Yaln�z Ren ile Elbe nehirleri aras�na yerle�mi� olan as�l Germenler kendi dillerini geleneklerini koruyabildiler. B�y�k Karl (�arlman) zaman�nda Saksonlar, B�y�k Karl'�n 800 y�l�nda papa taraf�ndan Roma �mparatoru ilan edilmesiyle zorla H�ristiyan yap�ld�lar.

B�y�k Karl (�arlman)'�n �l�m�nden sonra torunlar� zaman�nda Roma �mparatorlu�u par�aland� ve d�kal�klara b�l�nd�. Frankonya ve Saksonya bu b�l�nmeden meydana ��km��t�r. Bu d�kal�klarda mukaddes Roma �mparatoru se�ilebilmek ve �talya'y� ele ge�irmek i�in as�l Alman halk�n� unutmu�lar, halk�n bilhassa k�yl�lerin toprak sahibi derebeylerin k�lesi olmas�na, k�t� idare edilmelerine g�z yummu�lard�. Bu arada papazlar da din ad�na halk� soymaya ba�lam��lard�. ��te tam bu s�rada Luther ortaya ��kt�. Luther, Roma Katolik kilisesinin e�itim ve ibadet �eklini �iddetle yererek Protestanl�� yaymaya ba�lad�. Bundan sonra mezhep sava�lar� ba�lad�. Bu sava�lar neticesinde krallar�n ve devletin g�c� azald�. Bu karga�a ortam�nda Hohenzollerin hanedan�ndan birinci ve ikinci Friedrich'ler ba�a ge�erek Prusya Krall��n� kurarak y�netimi ele ald�lar. Daha sonra Almanlar, Avusturya ve Fransa ile bir�ok sava�lar yapt�lar ve neticede 1861 y�l�nda Prusya Krall��na Birinci Wilhelm, Kont Otto von Bismarck Sch�nhausen'de ba�kanl��a getirildi. Bismarck zaman�nda Almanya'n�n kuvvetli temelleri at�ld� ve birle�me sa�land�. Birinci Wilhelm'den sonra �kinci Wilhelm Prusya kral� oldu ve bunun zaman�nda Bismarck'a i�ten el �ektirildi ve Alman halk� b�y�k silahlanma faaliyetine giri�ti. Silahlanma sonucu Almanya yan�nda Avusturya, Macaristan,T�rkiye ve Bulgaristan'la ittifak kurarak Birinci D�nya Sava��na girdi. Bu sava�ta Almanlar ve m�ttefik devletler, Fransa �ngiltere ve Ruslarla sava�t�lar. Sava��n ilk y�llar� Alman ve m�ttefik devletler lehine ba�ar�l� ge�ti. Hatta Rusya teslim bayra��n� �ekmek �zereyken, ABD'nin kar�� taraf lehine sava�a kat�lmas�yla Almanya ve m�ttefik devletler 1917 y�l�nda yenik d��t�ler. Almanya bu sava�ta s�m�rgelerini kaybetti�i gibi, toprak kayb�na da u�rad�. Ayr�ca 33 milyar dolar tutar�nda tazminat �demek zorunda kald�. Bu yenilgiden sonra, b�t�n Alman h�k�mdarlar� haklar�ndan feragat ederek, Weimar'da yap�lan yeni bir anayasa ile 1919 y�l�nda Almanya'da Cumhuriyet ilan edildi.

�lk Alman cumhurba�kan� olarak Friedrich Ebert se�ildi. 1925 y�l�nda, Mare�al Paoul von Hinderburg Almanya'n�n ikinci cumhurba�kan� oldu ve yedi y�l sonra da Hinderburg ikinci defa cumhurba�kan� se�ilince, Adolf Hitler'i ba�bakan yapt�. Hitler ba�bakan olunca, b�t�n yahudileri Alman vatanda�l��ndan ��kard�, askeri e�itime ve silahlanmaya �nem vererek Almanya'y� silahl� bir g�� haline getirdi. K�sa zamanda bu g�c�n� daha da �o�altarak 1936 y�l�nda �talya ile Roma-Berlin mihverini kurdu. Bundan sonra Hitler, zor kullanarak �ekoslovakya ve Polonya'y� i�gal etti. 1939 y�l�nda Polonya'n�n i�galinden sonra, Fransa ile �ngiltere, Almanya'ya kar�� sava� ilan ettiler. Buna kar��l�k olmak �zere Alman birlikleri Danimarka, Norve�, Hollanda, Bel�ika ve L�ksemburg'u i�gal etti. Bu arada Fransa korkudan teslim oldu. �talya, Almanya'n�n yan�nda sava�a kat�ld�. 1941 y�l�nda Hitler, Balkan Yar�madas�n� da i�gal etti ve sonra da Rusya'ya sald�rd�. 1941 y�l�nda ABD b�t�n askeri g�c�yle bat� devletlerinin yan�nda sava�a kat�lmas� �zerine Almanya ve m�ttefik devletler yenik d��t�ler. Bunun �zerine Almanya d�rt devlet aras�nda payla��ld�. Fransa, �ngiltere ve ABD'nin ald�klar� b�l�mde Federal Bat� Almanya Cumhuriyeti yer ald�. Ruslara kalan b�l�mde de Do�u Almanya kuruldu.

1989'da Rusya'da g�r�len liberalle�me hareketleri iki Almanya'n�n birle�mesini g�ndeme getirmi�tir. 1990'�n ba�lar�nda yap�lan anla�ma neticesinde utan� duvar� y�k�ld� ve iki Almanya birle�me karar� ald�. 4 Ekim 1990'da iki Almanya resmen birle�ti.

Fiziki Yap�

Almanya'n�n yery�z� �ekilleri �e�itli ve dikkat �ekici bir g�r�n�me sahiptir. �� de�i�ik fiziki b�lgeye ayr�l�r. Bunlar; Kuzey Almanya ovalar�, Ortada� s�ralar� ve Alp Da�lar� ve etekleridir.
Da�lar: Almanya topraklar� i�inde kalan Alpler: Bayern Alpleri (en y�ksek tepesi Zugspitze (2962 m), Allauer Alpleri (en y�ksek tepesi Madelegabel 2645 m), Salzburg Alpleri (en y�ksek tepesi Watzmann 2713 m)dir.

Ortada� s�ralar� b�lgesi:Y�ksek d�zl�kler, da�lar, volkanik �ukurlar ve �ukur d�zl�klerden meydana gelir. Bu b�lgedeki da�lar birbirine zincir halkas� gibi ba�l�d�rlar. Bu da�lar Harz, Wesserbengland, Rh�n, Taunus, Schwlang ve B�merwold da�lar�d�r.Kara ve Mavyera ormanlar� ve geni� Ren Vadisi bu b�lgede bulunur.

�lkenin do�usunda ise, nehirlerle kesilmi� derin vadiler ve sert yama�lar g�neydo�udan kuzeybat�ya kadar paralel s�ralar halinde uzan�r.

Ovalar:Kuzey Almanya ovalar� Kuzey ve Balt�k denizi k�y�lar�ndan Ortada� s�ralar�na kadar uzanan b�lgeyi i�ine al�r. �ay�rlar ve tar�m yap�lan arazinin b�y�k bir k�sm� bu b�lgede bulunur. Y�ksek arazi yok denecek kadar azd�r. En y�ksek yeri L�neburger fundal�klar� olup, 169 metreye ula�maktad�r.

Akarsular:Almanya'daki b�t�n nehirler, Tuna hari� kuzey denizine d�k�l�r. En uzun nehri Ren olup, 865 kilometredir. Di�er b�y�k nehirleri ise Elbe, Tuna, Wesser, Ems'dir. Tuna Nehri ise Karadeniz'e d�k�l�r ve Ren Nehri kanallarla Tuna Nehrine ba�lan�r. Bu ba�lant�dan dolay� Karadeniz'le, Kuzey Denizi aras�nda bir gemicilik yolu meydana getirilmi�tir.

G�ller:Almanya'n�n g�neyindeki Avusturya ve �svi�re s�n�r�nda bulunan Bodensee en �nemli g�l�d�r. Bu g�l�n tamam� Almanya'n�n olmay�p, kuzey ve bat� k�y�lar� Almanya s�n�rlar� i�inde kal�r. Bu k�s�m, g�l�n 305 kilometrekarelik b�l�m�d�r. Bundan ba�ka manzaralar� �ok g�zel k��k g�lleri vard�r. Ayr�ca kuzeyde derelerle birbirine ba�l�, Balt�k k�y�s�n�n hemen g�neyinde Meckleuburg ve Domeranian g�l b�lgeleri vard�r.

�klim

Almanya'n�n karakteristik iklim yap�s� b�lgelere g�re de�i�mektedir. Kuzeyinde yazlar� s�cakt�r. K��n ise okyanus etkisinde kalan bir iklim g�r�l�r. Do�u ve g�neyinde yazlar�, mutedil derecede s�cak, k��lar� ise ekseriya yumu�ak bir iklim g�r�l�r.

Almanya'da s�cakl�k ortalamas� en so�uk ay olan ocakta ovalarda 1,5�C, da�larda ise -6�C'ye kadar d��mektedir. En s�cak ay olan haziranda ise ovalardaki s�cakl�k 17� ile 20�C aras�nda de�i�mektedir. Y�ll�k s�cakl�k ortalamas� 9�C'dir.

Yazlar� �l�k ge�mesine ra�men kurakt�r.K��lar� ise, 500 metreden y�ksek yerlerde keskin so�uklar h�k�m s�rer. Kar kal�nl�� Zugspitze Tepesinde 4-5 metreyi bulur.

Bitki �rt�s� ve hayvanlar:�lkenin %30'u ormanlarla kapl�d�r. Fundal�klar az olarak baz� b�lgelerde g�r�l�r. Ormanlar�n �o�unda kozalakl� a�a� t�rleri bulunur. Y�ksek b�lgelerdeki ormanlarda yeni dikilmi� a�a�lar �o�unluktad�r.

Ormanlar�nda ve da�l�k b�lgelerinde geyik ve da� ke�isi gibi yabani hayvanlara rastlan�r. Bunun yan�nda �e�itli evcil hayvanlar yeti�tirilir.

N�fus ve Sosyal Hayat

Almanya'n�n n�fusu 79 milyon civar�ndad�r. Bu n�fusun 4,5 milyonunu �lkede �al��an yabanc� i��iler, yabanc� i��ilerin �o�unlu�unu da T�rkler te�kil eder. Almanya'da n�fus art�� oran� �ok azd�r. Buna ra�men n�fusun yo�unlu�u bak�m�ndan Avrupa'da km2 ba��na 222 ki�i ile birinci s�ray� al�r. N�fusun b�y�k bir k�sm� end�stri merkezi olan Ruhr Havzas�nda ya�ar. Almanya tamamen denecek kadar �ehirle�mi�tir. N�fusu 2000'den az k�ylerde ya�ayan insan say�s� be� milyonu ge�mez. Genel n�fusunun ��te biri, n�fusu 100 binden fazla olan �ehirlerde oturmaktad�r. Almanya'da m�lteciler ve yabanc� i��iler d��nda b�t�n halk Almanca konu�ur. Az�nl�k yok denecek kadar azd�r.

Din: H�ristiyan olan Alman halk�n�n yakla��k yar�s� Protestan, %44'� ise Katoliktir. G�n ge�tik�e artan M�sl�manlar�n �o�unlu�unu T�rkler te�kil etmektedir.

E�itim: Almanlar bilime, e�itime b�y�k �nem veren bir millettir. Bug�n Almanya'n�n her taraf�nda e�itim ve ��retim paras�z olarak ger�ekle�tirilmektedir. E�itim ve ��retim, �a�da� tekni�e dayal� ara� ve gere�lerle donat�lm��, uygulamal� metodlarla yap�l�r. �lkede 6-18 ya� aras�nda ��renim mecburidir. B�t�n ��renciler �nce 4 senelik temel okullara giderler. Bundan sonra ya temel okulun devam� kabul edilen 5 y�ll�k esas okula, ya 6 y�ll�k ortaokula veya 9 y�ll�k lise aras�nda se�im yaparlar. Esas okulu bitirenler umumiyetle 3 y�ll�k mesleki okullara da giderek meslek sahibi olurlar.

Almanya y�ksek ��renim kurumlar� ile doludur. �lkede y�zden fazlas� �niversite olmak �zere bilim ve teknik ��renimi yap�lan 196 y�ksek ��renim kurumu vard�r. �lkenin en eski ve �nl� �niversiteleri, 1386 y�l�nda kurulan Heidelberg �niversitesi ile 1476'da kurulan T�bingen �niversitesidir.

On dokuzuncu y�zy�l sonunda kurulan Berlin �niversitesi ile de Almanya'da �a�da� e�itimin temelleri at�lm��t�r. Hali haz�rda Hannover Teknik �niversitesi d�nyaca �nl�d�r. Bug�n �lkede yakla��k 1 milyon 100 bin ��renci y�ksek ��renim g�rmektedir. Bunun 58.000 kadar�n� yabanc� i��i �ocuklar� te�kil etmektedir. Bu kadar geli�mi� e�itim ve ��retim sistemlerine ra�men, bug�n hala yakla��k �� milyon ki�i okuma-yazma bilmemektedir.

Okuma-yazma bilmeyenlerin say�s�n� azaltmak i�in b�y�k �al��malar yap�lmaktad�r. Almanya'da bas�n ve yay�n �ok geli�mi�tir. �lkede yay�nlanan 373 gazetenin toplam tiraj� 19 milyon 298 bindir. Almanya edebiyat tarihinde d�nyaca �nl� edebiyat�� ve sanat��lar yeti�tirmi�tir. Bir�ok edebiyat ak�m� burada do�mu� ve yay�lm��t�r.

Spor, Almanya'da geli�mi� olup, halk�n b�y�k bir k�sm� spor kul�plerine �yedir ve sporla u�ra�maktad�r. Futbolda d�nyaca ileri bir seviyeye ula�m�� olup, �� defa d�nya kupas�n� kazanm��t�r. Birle�ik Almanya'da spor okullar�, spor salonlar� ve futbol sahalar� �lkenin her taraf�na modern bir �ekilde yay�lm��t�r. Sporla u�ra�mak isteyenler her t�rl� imkan� bulabilmektedirler. Bu sebeple de d�nya �ap�nda sporda ba�ar�lar kazanmaktad�rlar.

Siyasi Hayat

Birle�ik Almanya, 11 eyaletten meydana gelmi�tir. Bu eyaletler e�itim, din, bay�nd�rl�k ve i� i�lerinde ba��ms�zd�r. Her eyaletin meclisi ve h�kumeti vard�r. D�� politika, ekonomi, ordu ve polis te�kilat� Federal h�kumet taraf�ndan, yasama g�c� 4 y�l i�in se�ilen iki meclis taraf�ndan y�r�t�l�r. Bu iki meclisten Cumhuriyetinin tamam�n� temsil eden Federal Meclis (Bundestag)tir. Devletin temsilcisi Federal Kurul (Bundesrat)dur.Cumhurba�kan� her be� y�l i�in Federal Meclis taraf�ndan se�ilir. Bundestrat'�n 45 �yesi eyalet h�k�metlerince atan�r.

Birle�ik Almanya 16 eyaletten meydana gelmi� bir devlettir. En b�y�k eyaleti Bayern eyaletidir.

Baden-W�rttemberg: 35.751 km2 y�z�l��m�ne ve 9.679.000 n�fusa sahiptir. Ba��ehri Stuttgart olup, kilometrekareye 269 ki�i d��er.
Bayern: 70.554 km2 y�z�l��m�ne ve 11.221.000 n�fusa sahiptir. Ba��ehri M�nchen olup, eyalette kilometrekareye 159 ki�i d��er.
Berlin: 883 km2 y�z�l��m�ne ve 3.470.000 n�fusa sahiptir. Ba��ehri Berlin olup, kilometrekareye 3862 ki�i d��er.
Brandenburg: 29.059 km2 y�z�l��m�ne ve 2.641.000 n�fusa sahiptir. Eyalette kilometrekareye 91 ki�i d��er.
Bremen: 404 km2 y�z�l��m�ne ve 674.000 n�fusa sahiptir. Ba��ehri Bremen olup, eyalette kilometrekareye 1.668 ki�i d��er.
Hamburg: 755 km2 y�z�l��m�ne, 1.626.000 n�fusa sahiptir. Eyalette kilometrekareye 2154 ki�i d��er.
Hessen: 21.114 km2 y�z�l��m�ne ve 5.661.000 n�fusa sahiptir. Ba��ehri Weisbaden olup eyalette kilometrekareye 268 ki�i d��er.
Macklenburg-Vorpommern: 23.838 km2 y�z�l��m�ne ve 1.954.000 n�fusa sahiptir. Eyalette kilometrekareye 82 ki�i d��er.
Nedersachsen: 47.314 km2 y�z�l��m�ne ve 7.238.000 n�fusa sahiptir. Ba��ehri Hannover olup, eyalette kilometrekareye 153 ki�i d��er.
Nordrhein-Westfelen: 37.070 km2 y�z�l��m�ne ve 17.104.000 n�fusa sahiptir. Ba��ehri D�seldorf olup, eyalette kilometrekareye 502 ki�i d��er.
Rheinland-Pfatz: 19.849 km2 y�z�l��m�ne ve 3.702.000 n�fusa sahiptir. Ba��ehri Maiz olup, eyalette kilometrekareye 186 ki�i d��er.
Saarland: 2.570 km2 y�z�l��m�ne ve 1.065.000 n�fusa sahiptir. Ba��ehri Saarbr�cken olup, eyalette kilometrekareye 414 ki�i d��er.
Sachsen: 18.307 km2 y�z�l��m�ne ve 4.901.000 n�fusa sahiptir. Eyalette kilometrekareye 267 ki�i d��er.
Sachsen-Anhalt: 20.405 km2 y�z�l��m�ne ve 2.965.000 n�fusa sahiptir. Eyalette kilometrekareye 145 ki�i d��er.
Sachleswig-Holstein: 15.729 km2 y�z�l��m�ne ve 2.595.000 n�fusa sahiptir. Eyalette kilometrekareye 165 ki�i d��er.
Th�ringen: 16.251 km2 y�z�l��m�ne ve 2.684.000 n�fusa sahiptir. Eyalette kilometrekareye 165 ki�i d��er.

Ekonomi

�kinci D�nya Harbinden yenik ��kt�ktan sonra Almanya �ok k�sa zamanda ekonomik geli�meyi ger�ekle�tirmi� ve d�nyada d�rd�nc� s�ray� alm��t�r. Halihaz�rda �al��an n�fusun % 47'si sanayi kesiminde �al��makta olup, milli gelirin % 55'i bu kesimden sa�lanmaktad�r.

End�stri: End�strisi �ok geli�mi� olan Almanya'n�n end�stri merkezleri Nordrehein-Westfalen, Bayern, Baden-W�rttemberg, Hessen, Niedersachen ve Saarland eyaletleridir.

Araba �retimi bak�m�ndan ABD ve Japonya'dan sonra d�nyada ��nc� s�ray� al�r. Araba �retimi 4 milyona ula�maktad�r. �kinci D�nya Sava��ndan �nce Almanya'n�n belkemi�ini te�kil eden sanayi kurulu�lar�ndan olan Thyssen ve Krupp gibi dev firmalar, bug�n de sanayi kollar� �zerindeki tesirini s�rd�rmektedir.
Kimya sanayiinde de �ok geli�mi�tir. B�y�k kimyasal madde fabrikalar�ndan olan Leverkusen, Hoecht ve Ludvigshafen fabrikalar� Ren Nehri ve Ruhr �evresinde kurulmu�tur.
Son y�llarda petrol aramas�na �nem verilip, Kuzey Denizi limanlar�nda b�y�k petrol rafinerileri kurulmu�tur.
Almanya'da elektrik sanayii, Avrupa'ya �nderlik edecek derecede �ok geli�mi�tir. Berlin, �lkenin en b�y�k elektronik merkezidir. Burada elektrik end�strisinin her alan�nda imalat yap�l�r. Optik ve bilim aletleri, yaz� ve hesap makineleri, hesap kaydedici kasalar�n �retim merkezi Berlin, D�seldorf, G�ttingen ve Kempten'de olmas�na ra�men b�t�n �lkeye yay�lm�� durumdad�r.
Alman ekonomisi (Gross National Produkt) milli has�la �retim sistemine dayan�r. Milli �retim b�y�k bir art�� g�stermi� olup, bug�n ithalat ve ihracat geli�mesiyle d�nya ticaretinde ABD'nin ard�ndan ikinci duruma gelmi�tir.Toplam i��i n�fusunun % 25'i ithalat ve ihracat i�lerinde �al��maktad�r. Bununla beraber ��nc� d�nya �lkelerinin baz�lar�na imalat patenti vermek suretiyle, oradaki d��k �cretten istifade ederek ucuza mal �retmektedir.

Tar�m: Bug�n Almanya'da tar�m, modern usullere g�re yap�lmaktad�r. 1949 y�l�ndan sonra b�y�k bir h�zla geli�en tar�m, bug�n b�y�k devletlerle boy �l��ecek duruma gelmi�tir. �lke topraklar�n�n % 35'i ekime m�saittir. Elde etti�i �r�nler; bu�day, �avdar, arpa, yulaf, patates, �ekerpancar�d�r. �ekerpancar�, Alman ekonomisinde b�y�k bir yer tutar.
Bal�k��l�k: Bal�k��l�k Almanya'da �ok geli�mi� olup, d�nyada bal�k��l�k y�n�nden ��nc� s�ray� almaktad�r. K�y� limanlar� bal�k��l�k merkezleridir.
Hayvanc�l�k: B�y�kba� hayvanc�l�� Alman ekonomisinde �nemli bir yer tutmaktad�r. S��r yeti�tirilmesi �ok miktarda yap�lmaktad�r. K��kba� hayvan yeti�tiricili�i �ok az miktarda yap�lmaktad�r. B�y�kba� hayvanc�l��n yan�nda tavuk�uluk �ok geli�mi�tir.
Ormanc�l�k: Ormanlar Almanya'n�n yakla��k 1/3'�n� kaplar. Ormanlar�n d�rt milyon hektar�n�n i�letmesi devlete, �� milyon hektar�n�n i�letmesi �zel �ah�slara aittir. Ormanlardan senede yakla��k olarak 30 milyon m3 kereste elde edilir.
Enerji Kaynaklar�: Almanya enerji �retiminin % 52,2'sini madenlerden, %17,7'sini n�kleer enerjiden elde etmektedir.
Ticaret: Almanya son y�llarda d�nya ekonomisine b�y�k bir canl�l�k kazand�rm�� olup, d�� demeler dengesini d�� ticaretiyle kapatmaya �al��maktad�r. �hracat�n end�striye katk�s� % 74,7 iken, ithalat�n katk�s� % 48,2'dir. Ticaretinin % 20,4'�n� geli�mi� �lkelerle, % 48'ini de Do�u bloku �lkeleriyle yapar. En �ok ticarette bulundu�u bat� �lkeleri �unlard�r: Fransa, ABD, Bel�ika, Hollanda, �ngiltere, Avusturya, Japonya, �svi�re ve �talya.

Almanya'n�n en �ok ithal etti�i mal, tabii gaz olup, ikinci s�ray� petrol al�r. �hracat�nda ise, fabrika par�alar�, makina par�alar�, a��r i� makinalar� ve ila� sanayi mam�lleri �nemli bir yer tutar.
Ula��m: Almanya, Avrupa'n�n ula��m y�n�nden kalbi durumundad�r. �� ve d�� ula��m�, deniz, kara, demir ve hava yollar�yla kolayca sa�lan�r. Almanya'daki karayollar�n�n uzunlu�u 491.240 kilometredir. Bunun, 5748 kilometresi otoband�r. Demiryollar�n�n toplam� 67.536 km olup, 9523 kilometresinde elektrikli trenler �al��maktad�r. Hava limanlar� �ok modern olup, ayn� anda be�den fazla u�a��n inip kalkmas�na m�saittir. 1992 senesinde ula��ma a��lan ve Ren, Main ve Tuna nehirlerini ba�layan kanal�n a��lmas�yla Karadeniz ile Kuzey Buz Denizi birle�tirildi. Kuzey Buz Denizindeki bir limandan kalkan gemi, Ren-Main-Tuna kanal�yla Karandeniz'e ula�maktad�r.

_KleopatrA_

9 Nisan 2010 15:38

1 ek

Almanya ve Almanya Tarihi

Co�rafi Verileri

Konum: Orta Avrupa, Baltik Denizi ve Kuzey Denizi k�y�s�nda, Hollanda ile Polonya aras�nda, Danimarka'n�n g�neyinde yer almaktad�r.
Co�rafi konumu: 51 00 Kuzey enlemi, 9 00 Do�u boylam�
Haritadaki konumu: Avrupa
Y�z�l��m�: 357,022 km�
S�n�rlar�: toplam: 3,621 km
S�n�r kom�ular�: Avusturya 784 km, Bel�ika 167 km, �ek Cumhuriyeti 646 km, Danimarka 68 km, Fransa 451 km, L�ksemburg 138 km, Hollanda 577 km, Polonya 456 km, �svi�re 334 km
Sahil �eridi: 2,389 km
�klimi: Il�man ve deniz iklimi; so�uk, bulutlu, rutubetli k��lar ve yazlar; zaman zaman �l�k da� r�zgarlar� eser.
Arazi yap�s�: Kuzeyde al�ak ovalar, orta kesimde y�ksek araziler, g�neyde Bavyera Alpleri yer al�r.
Deniz seviyesinden y�ksekli�i: Neuendorf b. Wilster: 3,54 m; en y�ksek noktas�: Zugspitze 2,963 m
Do�al kaynaklar�: Demir, k�m�r, potas, kereste, linyit, uranyum, bak�r, do�al gaz, tuz, nikel, tar�ma elveri�li topraklar, in�aat malzemeleri, kereste
Arazi kullan�m�: tar�ma uygun topraklar: % 33.13
- daimi ekinler: %0,6
- di�er: %66.2 (2005 verileri)
Sulanan arazi: 4,850 km� (2003 verileri)
Do�al afetler: Su bask�nlar�

N�fus Bilgileri

N�fus: 82,329,758 (Temmuz 2009 verileri)
N�fus art�� oran�: %-0.053 (2009 verileri)
M�lteci oran�: 2.19 m�lteci/1,000 n�fus (2009 tahmini)
Bebek �l�m oran�: 3.99 �l�m/1,000 do�an bebek (2009 tahmini)
Ortalama hayat s�resi: Toplam n�fus: 79.26 y�l
- erkeklerde: 76.26 y�l
- kad�nlarda: 82.42 y�l (2009 verileri)
Ortalama �ocuk say�s�: 1.41 �ocuk/1 kad�n (2009 tahmini)
HIV/AIDS - hastal�klar�na yakalanan yeti�kin say�s�: %0.1 (2007 verileri)
HIV/AIDS - hastal�� olan insan say�s�: 53,000 (2007 verileri)
HIV/AIDS - hastal�klar�ndan �lenlerin say�s�: 500 den az (2007 tahmini)
Ulus: Alman
N�fusun etnik da��l�m�: Alman %91.5, T�rk %2.4, di�er %6.1 (Yunan, �talyan, Polonyal�, Rus, H�rvat-S�rp, �spanyol)
Din: Protestan %34, Roma Katolikleri %34, M�sl�manlar %3.7, di�er %28.3
Diller: Almanca
Okur yazar oran�: 15 ya� ve �zeri i�in veriler
- toplam n�fusta: %99 (2003 verileri)

Y�netimi

�lke ad�: Resmi tam ad�: Almanya Federal Cumhuriyeti
- k�sa �ekli : Almanya
- Yerel tam ad�: Bundesrepublik Deutschland
- yerel k�sa �ekli: Deutschland
- eski ad�: Alman �mparatorlu�u
- ingilizce: Germany
Y�netim bi�imi: Federal Cumhuriyet
Ba�kent: Berlin
�dari b�l�mler: 16 eyalet; Baden-W�rttemberg, Bayern (Bavyera), Berlin, Brandenburg, Bremen, Hamburg, Hessen, Mecklenburg-Vorpommern, Niedersachsen (A�a�� Saksonya), Nordrhein-Westfalen (Kuzey Ren-Vestfalya), Rheinland-Pfalz, Saarland, Sachsen (Saksonya), Sachsen-Anhalt, Schleswig-Holstein, Th�ringen
Ba��ms�zl�k g�n�: 18 Ocak 1871
Milli bayram: Birle�me G�n�, 3 Ekim (1990)
Anayasa: 23 May�s 1949
�ye oldu�u uluslararas� �rg�t ve kurulu�lar: AfDB (Afrika Kalk�nma Bankas�), AsDB (Asya Kalk�nma Bankas�), AG (Avustralya Grubu), BDEAC, BIS (Uluslararas� �mar Bankas�), CBSS (Baltik �lkeleri Konseyi), CCC (G�mr�k ��birli�i Konseyi), CDB (Karayipler Kalk�nma Bankas�), CE (Avrupa Konseyi), CERN (Avrupa N�kleer Ara�t�rma Te�kilat�), EAPC (Avrupa - Atlantik Ortakl�k Konseyi), EBRD (Avrupa Yat�r�m ve Kalk�nma Bankas�), ECE (Birle�mi� Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu), EIB (Avrupa Yat�r�m Bankas�), EMU (Avrupa Ekonomi ve Para Birli�i), ESA (Avrupa Uzay Ajans�), Avrupa Birli�i, FAO (Tar�m ve G�da �rg�t�), G- 5, G- 7, G-10, IADB (Amerika B�lgesi Kalk�nma Bankas�), IAEA (Uluslararas� Atom Enerjisi Ajans�), IBRD (Uluslararas� �mar ve Kalk�nma Bankas�), ICAO (Uluslararas� Sivil Havac�l�k �rg�t�), ICC (Milletleraras� Ticaret Odas�), ICFTU (Uluslararas� Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM (Uluslararas� K�z�lha� ve K�z�lay Hareketi), IDA (Uluslararas� Kalk�nma Birli�i), IEA (Uluslararas� Enerji Ajans�), IFAD (Uluslararas� Tar�msal Kalk�nma Fonu), IFC (Uluslararas� Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararas� K�z�lha� ve K�z�lay Topluluklar� Federasyonu), IHO (Uluslararas� Hidrografi �rg�t�), ILO (Uluslaras� �al��ma �rg�t�), IMF (Uluslararas� Para Fonu), IMO (Uluslararas� Denizcilik �rg�t�), Inmarsat (Uluslararas� Denizcilik Uydu Te�kilat�), Intelsat (Uluslararas� Telekom�nikasyon ve Uydu �rg�t�), Interpol (Uluslararas� Polis Te�kilat�), IOC (Uluslararas� Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararas� G��men Te�kilat�), ISO (Uluslararas� Standartlar �rg�t�), ITU (Uluslararas� Haberle�me Birli�i), MONUC (BM Kongo Operasyonu), NAM, NATO (Kuzey Atlantik Asemblesi), NEA (N�kleer Enerji Kurulu), NSG, OAS (Amerika Devletleri Te�kilat�), OECD (Ekonomik ��birli�i ve Kalk�nma �rg�t�),OPCW, OSCE (Avrupa G�venlik ve ��birli�i �rg�t�), PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi), UN (Birle�mi� Milletler), UNCTAD (Birle�mi� Milletler Ticaret ve Kalk�nma Konferans�), UNESCO (E�itim-Bilim ve K�lt�r �rg�t�), UNHCR (BM M�lteciler Y�ksek Komiserli�i), UNIDO (End�striyel Kalk�nma �rg�t�), UNIKOM (BM Irak-Kuveyt G�zlem Misyonu), UNMIBH (BM Bosna Hersek Misyonu), UNMIK (BM Kosova Ge�ici Y�netimi), UNOMIG (BM G�rcistan G�zlem Misyonu), UPU (D�nya Posta Birli�i), WADB (Bat� Afrika Kalk�nma Bankas�), WEU (Bat� Avrupa Konseyi), WHO (D�nya Sa�l�k �rg�t�), WIPO (D�nya Fikri M�lkiyet Te�kilat�), WMO (D�nya Meteoroloji �rg�t�), WToO (D�nya Turizm �rg�t�), WTrO (D�nya Ticaret �rg�t�), ZC

Ekonomik G�stergeler

Ekonomiye genel bak��: Almanya Federal Cumhuriyeti, Avrupa`n�n �nemli sanayi g��lerinden biridir. Sanayi kollar� aras�nda, on kadar b�y�k kurulu�un elinde toplanm�� olan demir-�elik �retiminin besledi�i, gerek �al��an personel say�s�, gerek �retimin de�eri bak�m�ndan son derece �nemli olan makine yap�m� ba�l�ca yeri tutar: D�nya �ap�nda �nl� Volswagen, Opel , Porsche, Mercedes, Audi, BMW vb. otomobilleri �reten otomobil yap�m�; optik sanayisi ve duyarl� makineler sanayisi; gene d�nyaca �nl� Siemens, AEG gibi �irketlerin �retti�i elektrikli ve elektronik ara� gere�ler yap�m�. �kinci s�rada Bayer, Hoechest ve Bosh �irketlerinin denetimi alt�nda toplanm�� olan kimya sanayisi yer al�r. Sanayinin �b�r dallar� aras�nda besin sanayisi (�zellikle bira ve �arap yap�m�; �eker fabrikalar�,vb), dokuma sanayisi say�labilir. �lkede ��nc� kesim, ticaret, bankac�l�k, sigorta �irketleri,vb., de �ok b�y�k �l��de geli�mi�tir ve Almanya d�� ticarette Avrupa`da birinci, d�nyada ikinci s�rada yer almaktad�r. Ayr�ca, �e�itli kentlerdeki uzmanl�k fuarlar�n�n destekledi�i turizm, g�n ge�tik�e geli�mektedir. Uzun s�re�te, Almanya, b�y�yen n�fusuyla, d��k vergi gelirleri ve y�ksek maa� giderleri y�z�nden b�t�e problemleriyle kar��la�maktad�r.
GSY�H: Sat�nalma G�c� paritesi - 2.925 trilyon $(2008 verileri)
GSY�H - reel b�y�me: %1.3 (2008 verileri)
GSY�H - sekt�rel bile�imi: tar�m:% 0.9
- sanayi:% 30.1
- hizmetler:% 69.1 (2008 tahmini)
Enflasyon oran� (t�ketici fiyatlar�nda): % 2.7 (2008 tahmini)
�� g�c�: 43.6 milyon (2008 verileri)
Sekt�rlere g�re i�g�c� da��l�m�: tar�m: % 2.4
- sanayi:% 29.7
- hizmetler:% 67.8 (2005)
��sizlik oran�: % 7.8 (2008 verileri)
Sanayi: Demir - �elik, k�m�r, �imento, kimyasallar, makine, ara�, makine par�alar�, elektronik, g�da ve me�rubat, gemi yap�m�, tekstil
Sanayi �retimi b�y�me oran�: %0.1 (2008)
Elektrik �retimi: 593.4 milyar kWh (2007)
Elektrik t�ketimi: 547.3 milyar kWh (2007)
Elektrik ihracat�: 61.7 milyar kWh (2008)
Elektrik ithalat�: 41.67 milyar kWh (2008)
Tar�m �r�nleri: Patates, bu�day, arpa, �eker pancar�, meyve, lahana, s��r, domuz, k�mes hayvanlar�
�hracat: 1.498 trilyon $ (2008 verileri)
�hracat �r�nleri: Makine, ara�lar, kimyasallar, metaller, sanayi mallar�, g�da maddeleri, tekstil
�hracat ortaklar�: Fransa % 9.7, ABD % 7.1, �ngiltere % 6.7, Hollanda % 6.6, �talya % 6.4, Avusturya % 5.4, Bel�ika % 5.2, �spanya % 4.4, Polonya % 4 (2008)
D�� bor� tutar�: 5.158 trilyon $ (2008 verileri)
�thalat: 1.232 trilyon $ (2008 verileri)
�thalat �r�nleri: Makine, ara�lar, kimyasallar, g�da maddeleri, tekstil, metaller
�thalat ortaklar�: Hollanda % 12.5, Fransa % 8.3, Bel�ika % 7.5, �in % 6.2, �talya % 5.7, �ngiltere % 5.4, Avusturya % 4.3, Rusya % 4.2, ABD % 4.2 (2008)
Para birimi: Euro (EUR)
Para birimi kodu: EUR
Mali y�l: Takvim y�l�

�leti�im Bilgileri

Kullan�lan telefon hatlar�: 51.5 milyon (2008)
Telefon kodu: 49
Radyo yay�n istasyonlar�: AM 51, FM 787, k�sa dalga 4 (1998)
Radyolar: 77.8 milyon (1997)
Televizyon yay�n� yapan istasyonlar: 373 (1995)
Televizyonlar: 51.4 milyon (1998)
Internet k�saltmas�: .de
Internet servis sa�lay�c�lar�: 23.796 milyon (2009)
Internet kullan�c�lar�: 61.973 milyon (2008)

Ula��m ve Ta��mac�l�k

Demiryollar�: toplam: 47,201 km (2005)
Karayollar�: toplam: 231,581 km (2005 verileri)
Su yollar�: 7,467 km (2005)
Boru hatlar�: nemli gaz 37 km; do�algaz 25,035 km; ham petrol 3,546 km; rafine �r�nler 3,827 km (2006)
Limanlar�: Berlin, Bonn, Brake, Bremen, Bremerhaven, Cologne, Dresden, Duisburg, Emden, Hamburg, Karlsruhe, Kiel, Luebeck, Magdeburg, Mannheim, Rostock, Stuttgart
Hava alanlar�: 554 (2006 verileri)
Helikopter alanlar�: 32 (2006 verileri)

Safi	13 May�s 2016 23:14

4 ek

Almanya

,
resmi ad� ALMANYA FEDERAL CUMHUR�YET�.
Almanca BUNDESREPUBL�K DEUTSCHLAND, Orta Avrupa'n�n kuzeyinde geli�mi� sanayi �lkesi. Y�z�l��m� 357.042 km2, 1991 tahmini n�fusu 79.096.000, ba�kenti Berlin�dir. Kuzeyde Danimarka, do�uda �ek Cumhuriyeti ve Polonya, g�neyde �svi�re ve Avusturya, bat�da da Fransa, L�ksemburg, Bel�ika ve Hollanda olmak �zere dokuz �lkeyle kom�udur. Ayr�ca Balt�k Deniziyle Kuzey Denizine k�y�s� vard�r. II. D�nya Sava��ndan sonra kurulan iki Alman devleti aras�ndaki s�n�r, 1990�da do�udaki Alman Demokratik Cumhuriyeti�nin bat�daki Almanya Federal Cumhuriyeti�ne kat�lmas�yla siyasal niteli�ini yitirmi�tir. Ama bu 40 y�ll�k i� s�n�r�n tarihsel bir �nemi vard�r.
Federal Almanya 1955�te NATO�ya �ye olmu�tur. Ayr�ca Avrupa K�m�r ve �elik Toplulu�u ile Avrupa Ekonomik Toplulu�u�nun kurucu �yelerindendir. 1950�lerdeki �ekonomik mucize� sayesinde d�nyan�n �nde gelen ekonomik g��leri aras�na kat�lm��t�r. Do�u Almanya�yla birle�mesinin ba�lang��ta �ok b�y�k bir mali y�k getirmesine kar��n sonu�ta Almanya�n�n konumunu daha da g��lendirece�i d��n�lmektedir.
Al�nt�daki Ek 48808

DO�AL YAPI

Y�ZEY �EK�LLER�. Almanya topraklan t�pk� do�u ve bat� kom�ulann�n topraklar� ^ibi kuzeyden g�neye gidildik�e y�kselir. �lke y�zey �ekilleri a��s�ndan hemen hemen e�it b�y�kl�kte �� b�lgeye ayr�lm��t�r: Kuzey Almanya Ovas�, Orta Almanya Y�kseltileri ve G�ney Almanya. Bunlardan Kuzey Almanya Ovas� Fransa�n�n g�neybat� ucundan ba�layan, Benel�ks �lkelerini ve Balt�k y�relerini i�ine alarak do�uya uzanan cok b�y�k bir k�y� d�zl��n�n par�as�d�r. Orta Almanya Y�kseltileri ormanlarla kapl� al�ak da� s�ralar�ndan, akarsu havzalar�ndan ve platolardan olu�an karma��k bir sistemdir; Fransa�n�n ortag�neyinde Massif Central�dan Slovakya �zerinden Karpatlar�a uzanan benzer topografik yap�da geni� bir yay�n �zerinde yer al�r. G�ney Almanya da�l�k y�resi ve plato b�lgesi ger�ekte Jura da� sisteminin kuzeydo�u uzant�s�d�r. Almanya�ya �lkenin g�neybat� ucundan giren Jura Da�lar� �lke i�inde iki kola ayr�l�r. Jura Da�lar�n�n ve Tuna Irma��n�n g�neyinde kalan dalgal� y�ksek plato Almanya�n�n g�neyini dolan�r; Konstanz G�l� (Bodensee) k�y�lar�nda, da�l�k Allg�u�da ve M�nih�in g�neyinde birden y�kselen Bavyera Alpleri�nde son bulur.

Kuzey Almanya Ovas�.
Buzul hareketleri sonucunda olu�an Kuzey Almanya Ovas� Schleswig-Holstein, Bremen, Hamburg ve Mecklenburg-Vorpommern eyaletlerinin t�m�n�, Berlin�i, ayr�ca A�a�� Saksonya, Saksonya-Anhalt ve Brandenburg eyaletlerinin b�y�k b�l�m�yle Kuzey Ren- Vestfalya eyaletlerinin kuzeybat�s�n� kaplar. Ovan�n Hollanda s�n�r� ile Weser Irma�� aras�ndaki b�l�m� genellikle d�zd�r. Jutland Yar�madas�n�n g�neyinden ba�layan buzulta� olu�umlu kesimindeyse yumu�ak e�imlere, al�ak tepelere, geni� vadilere, g�llere, ormanlara, batakl�k ve fundal�klara rastlan�r. Ovan�n en �stteki kaya� katman�n� 1,6 milyar ya��ndan gen� Pleyistosen tortullar olu�turur. Daha alttaki Tersiyer D�nem olu�umlar�ndan linyit k�m�r� do�udaki yataklardan ��kar�lmaktad�r. Mezozoyik tortul kaya�lar ise genellikle kolay ula��lamayacak kadar derindedir.

Ovan�n kuzeyinde Balt�k Denizinden g�neye uzanan buzulta� ku�a��nda ortalamay� 100 m kadar a�an y�kseltilere rastlan�r. Schlesvvig-Holstein ve A�a�� Saksonya�n�n Kuzey Denizi k�y�lar�n�n temel �zellikleri kum tepeleri, batakl�klar ve gelgit girintileridir. Daha i�lerdeki verimli otlaklar Geest denen kumlu tepelerle b�l�nm��t�r. Polonya s�n�r�ndaki Guben�den Berlin�in bat�s�ndaki Brandenburg�a uzanan �izginin kuzeyi Weichsel Buzul Kat� buzullar�n�n g�neye ilerlemesiyle olu�mu�tur. Bu �izginin g�neyi ise yaln�zca daha �nceki Saale ve Elsteriyen buzul katlar�ndan etkilenmi�tir. Kuzeydo�u b�lgesinde buzulta�lar, bunlar�n g�neyinde ta��nt� kum d�zl�kleri, ikisinin aras�nda da say�s�z g�lleriyle buzul s�r�nt�s� katlar� yer al�r. Ovan�n g�ney ucunda Harz Da�lar�ndan Yukar� Lausitz�e uzanan dalgal� arazi ku�a�� b�y�k �l��de l�s olu�umludur. �lkenin en verimli topraklar�ndan bir b�l�m� buradad�r.

Schleswig�in bat� k�y�lar� a��klar�ndaki Kuzey Friz Adalar�n�n en �nemlisi Sylt Adas�d�r. Do�u Friz Adalar� A�a�� Saksonya k�y�lan a��klar�nda yer al�r. Bunlar�n uzant�s� olan Bat� Friz Adalar� ise Hollanda�n�nd�r. Kayal�k Helgoland Adas� Cuxhaven�in 65 km kuzeybat�s�ndad�r. Holstein��n ve Kuzey-Ren Vestfalya�n�n do�usundan Hollanda s�n�r�na uzanan topraklar hem �ok verimli, hem de mineral kaynaklar� a��s�ndan �ok zengindir.
Ovan�n ekonomik �nemini art�ran bir etken de b�y�k �l��de buzul k�kenli �rmak ve kanallard�r. Almanya�n�n �ok geli�mi� suyolu ula��m sisteminde bunlardan yararlan�l�r. Weser ve Elbe �rmaklar� Almanya�n�n iki b�y�k i� deniz liman� olan Bremen ve Hamburg�dan ge�er. Hollanda s�n�r�na ko�ut olarak akan Ems Irma�� da bu iki �rmak gibi Kuzey Denizine d�k�l�r. Ayn� denize d�k�len Ren Irma�� Avrupa�n�n en b�y�k i� suyoludur; Ren Irma�� k�tan�n sanayi ve madencilik etkinliklerinin en yo�un oldu�u.
Ruhr Havzas�n�n hemen bat�s�nda K�ln ve D�sseldorf�tan ge�tikten sonra Hollanda� dan denize ula��r. Ruhr Havzas� ad�n� bu b�lgenin bir b�l�m�n� sulayan Ruhr Irma��dan al�r; havza Bat� Almanya�n�n en b�y�k a��r sanayi merkezidir.

Orta Almanya Y�kseltileri.
Orta Avrupa Y�kseltilerinin Almanya topraklar�nda kalan bu b�l�m� akarsu vadileriyle b�y�k par�alara b�l�nm�� bir da�lar dizisinden olu�ur. Jeolojik a��dan �ok karma��k olan i� i�e ge�mi� bu da�lar genellikle yuvarlanm�� ve al�akt�r. �o�unun y�ksekli�i 1.100 m�yi ge�mez. Y�ksek yerleri s�k ormanlarla kapl� oldu�undan bir�o�u da �da� yerine �orman� (Almanca Wald) ad�yla an�l�r. �zellikle yak�n jeolojik d�nemlerde yanarda� etkinlikleri sonucunda olu�an b�l�mleri �nemli mineral kaynaklar� i�erir; buralarda yerel sanayi geli�mi�tir. Vadilerde tar�m yap�l�r; iklimin elverdi�i yerlerde �arapl�k �z�m yeti�tirilir. Hidroelektrik enerji kaynaklar�n�n yan� s�ra kara, demir ve su yoluyla ula��m olanaklar� da bir�ok yerde madencilik, imalat ve i�leme sanayilerinin geli�mesine yol a�m��t�r.

B�t�n b�lgenin �ekirde�ini olu�turan sert, kristalin kaya�lar yakla��k 300 milyon y�l �nceki Hersiniyen da�olu�umu d�nemine aittir. Paleozoyik Zaman�n sonlar�na rastlayan g�n�m�zden yakla��k 245 milyon y�l �nce bu a��nm�� da� s�ras�n�n ��k�nt� yap�lar� bug�n art�k i�lenmeyen sert k�m�r k�vr�mlar� gibi birikintilerle dolmu�tur. �zleyen Mezozoyik Zamanda kire�ta��, kum ve kil katmanlar� eski kaya�lar� �rtm��, Tersiyer D�nemdeki par�alanmayla da baz� b�l�mler y�kselerek da�lar� olu�turmu�tur. Mezozoyik katman �o�u yerde a��nmayla yok olmu�tur.

Orta Almanya Y�kseltileri Hessen, Rheinland-Pfalz, Saarland, Th�ringen ve Saksonya eyaletlerinin t�m�n� ya da b�y�k b�l�m�n�, Kuzey-Ren Vestfalya, A�a�� Saksonya, Saksonya-Anhalt ve Brandenburg�un da g�ney b�l�mlerini i�ine al�r. B�lgenin tek ortak �zelli�i da�l�k, engebeli g�r�n�m�d�r; bunun d��nda b�y�k �e�itlilik g�sterir. G�ney Hessen�deki Ren-Main �evresi gibi baz� yerleri Almanya�n�n en merkez� ve zengin sanayi b�lgelerindendir. Baz� yerleri de �lkenin en seyrek n�fuslu, �cra y�relerindendir.

Orta Almanya Y�kseltilerinin en y�ksek b�l�m� Ren Irma��n�n do�usundan Ruhr ve Lippe �rmaklar�n�n g�neyi ve Lahn Irma��n�n kuzeyi boyunca do�uya uzanarak Weser Irma��n�n yukar�lar�na ula��r. Bu ku�akta ya da hemen biti�i�inde kuzeyde Teutoburg Orman�, bat�da Siebengebirge (Yedi Da� lar) ve Sauerland ile g�neyde Westerwald yer al�r. Weser Irma��yla kolu Werra�n�n �tesinde y�kselti Harz Da�lar�yla s�rer. Harz Da�lar� g�zde bir tatil merkezidir; en y�ksek tepesi olan Brocken Doru�u (1.142 m) eski i� s�n�r�n hemen do�usundad�r. Erzgebirge, Yukar� Lausitz�teki da�lar, Th�ringen Orman�, Th�ringen ve Erzgebirge havzalar� ile Dresden yak�nlar�ndaki Elbe Vadisi de do�uda, eski Demokratik Almanya topraklar�nda kal�r.

Ren�in do�usunda ve Lahn ile Main �rmaklar� aras�ndaki Taunus da tatil merkezi olarak �nl�d�r Main ile Kinzing �rmaklar� aras�nda kalan Spessart, Almanya�nm en ya�l� me�e a�a�lar�n�n bulundu�u geni� bir ormand�r. Onun g�neybat�s�ndaki �den Orman� efsane kahraman� Siegfried�in �ld�r�ld�� yer olarak kabul edilir.
Ren�in bat�s�nda ve Mosel Irma��n�n kuzeyinde uzanan Eifel Platosu Bel�ika�ya girdikten sonra Ardennes ad�n� al�r. Bu s�rada ve Mosel��n g�neyinde buna ko�ut uzanan Hunsr�ck s�rtlar�nda yak�n tarihli bir yanarda� etkinli�inin izleri g�r�l�r. Buralarda �nemli bazalt yataklar� vard�r; yak�nlardaki Idar-Oberstein�da da yar� de�erli ta�lar ��kar�l�r. Hunsr�ck��n g�neyinde Haardt Da�lar� (Pfalz Orman�) yer al�r. Haardt Da�lar�n�n Fransa�daki Lorraine�e kom�u g�neybat� ucundaki Saar Havzas� da t�pk� Ruhr gibi k�m�r ve demir a��s�ndan zengindir.
Ren Bo�az� bat�da Eifel ve Hunsr�ck platolar�ndan do�uda Siebengebirge ve Ta- unus�a uzanan al�ak y�kselti ku�a��n� par�alar. Ren Irma��n�n bu en g�zel ve �nl� b�l�m�nde kuzeyde Andernach�tan g�neyde Bingen�e kadar tepelerde pek �ok �ato, yama�larda ba�lar ve k�y�larda bir dizi �ekici kent s�ralanm��t�r. Irmak k�vr�larak akt�� Sankt Goarshausen�de neredeyse s�rekli olarak dik kayal�klardan ge�er; bunlar�n en �nl�s� u�ursuz Lorelei kayas�d�r.

G�ney Almanya Da�lar� ya da Platosu Mainz yak�nlar�nda Ren Irma��na kat�lan Main Irma�� ek Cumhuriyeti s�n�r�ndan bat�ya do�ru menderesler �izerek Orta Almanya Y�kseltilerini da�l�k G�ney Almanya�dan ay�r�r. �ki b�lge aras�nda topografik a��dan fazla fark yoktur. Bununla birlikte G�ney Almanya�daki da�lar ba�ka sistemlerin par�as�d�r ve ortalama y�kseklik platolarda bile Orta Almanya�dakinin cok �st�ndedir.

Almanya�n�n Ba�l�ca Fiziksel Co�rafya B�lgeleri ve Alt B�l�mleri

Baden-W�rttemberg�in do�usu ve Bavyera�n�n kuzeydo�usunda Main ve Neckar �rmaklar�n�n havzalar�yla �evrelenen alan al�ak tepeler, platolar ve vadilerle do�uya do�ru uzan�r. Zengin bir tar�m alan� olan bu b�lge ana ula��m yollar�na uzakt�r. B�y�k �l��de bu nedenle y�rede modern geli�melerden g�rece az etkilenmi� ve d�� g�r�n��leriyle pek de�i�memi� bir�ok eski kent vard�r. Donauw�rth�ten W�rzburg�a uzanan �nl� �Romantik Yol� da bu b�lgede kal�r. Yolun �zerindeki Rothenburg ob der Tauber titizlikle korunan ve 17. y�zy�ldan bu yana hemen hi� de�i�meyen surlarla �evrili bir kenttir.

Almanya�ya �svi�re s�n�r�ndan giren Jura Da�lar�n�n kuzey uzant�s� burada iki kola ayr�l�r. Kara Orman Da�lan ad�yla an�lan bat� kolu Ren Irma��na ko�ut olarak kuzeye do�ru uzan�r ve Karlsruhe�nm hemen g�neyinde son bulur. Kara Ormanlar�da pek �ok s�cak su kayna��, kapl�ca ve sanatoryum vard�r. Jura Da�lannm do�u kolu Stuttgart ve N�rnberg�in g�neyinden ge�ip Donauw�rth�e kadar Tuna�n�n kuzey havzas�n� izledikten sonra kuzeye d�nerek Bayreuth� ta son bulur. Do�u kolunun g�ney b�l�m�ne Schwaben Juras�, kuzey b�l�m�ne de Franken Juras� denir. Do�usunda �ek Cumhuriyeti s�n�r�na do�ru Bohemya Orman� ba�lar; g�neyinde Regensburg yak�nlar�nda ise Tuna Vadisinin kuzey s�rtlar�nda Bavyera Orman� uzan�r. G�zellikleriyle �nl� Bavyera Alpleri Avusturya Alpleri�nin Arlberg ve Tirol adl� iki k��k uzant�s�n�n kuzey ucunu olu�turur. Almanya� n�n en y�ksek doru�u Bavyera Alpleri�ndeki Zugspitze�dir (2.962 m).

AKARSULAR VE TOPRAK YAPISI.

Almanya topraklan kuzeydeki k�y�lardan Bavyera Alpleri�ne gidildik�e s�rekli y�kseldi�inden akarsular b�y�k �o�unlukla kuzeye do�ru akar; bunlar Ren, Ems, Weser ve Elbe �rmaklar�na kat�larak Kuzey Denizine d�k�l�r. Gene kuzeye do�ru akan �der en do�udaki topraklar�n sulann� toplad�ktan sonra Polonya�dan ge�erek Balt�k Denizine ula��r. Bu akarsular�n bir�o�u do�uya ya da bat�ya do�ru menderesler �izer, ama i�lerinden yaln�zca Lahn Irma�� g�neye do�ru akar. Almanya�n�n hepsi Bavyera�da kalan �b�r akarsular� Tuna�ya kat�l�r.
Kuzey Almanya Ovas�nda akarsular�n ��rlar� bir �zgaray� and�r�r. Buzullar�n etkisiyle olu�an bu yap� aradan kanallar a��larak Ren Irma��n�n Berlin�e ve Elbe ile �der �rmaklar�na ba�lanmas�n� kolayla�t�rm��t�r. �lkede do�rudan Balt�k Denizine d�k�len, Weser�e ya da Ren�in kollar�na kat�lan �aylar da vard�r.
Almanya�da g�rece az g�l vard�r. �o�u Buzul �a�� sonras�nda kuzeydo�udaki d�zl�klerde olu�mu� s�� g�llerdir. Bu b�lgedeki en b�y�k do�al g�l M�ritz G�l�d�r (113 km2). A�a�� Saksonya�daki D�mmer ve Steinhude g�llerinden ba�ka $chleswig- Holstein�da da buzul k�kenli birka� k��k g�l vard�r. Almanya�n�n geri kalan g�lleri Yukar� Bavyera�n�n g�neydo�u k��esinde toplanm��t�r. En b�y�k g�l �svi�re ve Avusturya�ya uzanan Konstanz G�l�d�r.

Almanya�n�n ekilebilir b�t�n topraklar� tar�ma a��lm��t�r, ama bunlar�n g�rece k��k b�l�m�n� �ok verimli topraklar olu�turur. B�y�k �l�ekli tah�l tar�m�na elveri�li olmayan alanlar otlak olarak kullan�l�r. Kuzey Almanya Ovas�nda toprak �ok b�y�k �l��de kumlu ve killidir. Borde olarak bilinen verimli alanlar l�sl� toprakla kapl�d�r. Bu verimli ku�ak Ren�in bat�s�nda Ruhr Havzas� yak�nlar�ndan ba�lar ve do�uya do�ru Magdeburg yak�nlar�nda Elbe�nin �tesine kadar uzan�r. Verimli topraklara da��n�k olarak ba�ka yerlerde de rastlan�r. Bunlar�n ba�l�calan Ren�in bat�s�yla Hollanda s�n�n aras�nda ve Frankfurt am Main metropoliten b�lgesi �evresindedir. W�rttemberg�in kuzeyinde, Bavyera�n�n kuzeyindeki baz� k��k alanlarda ve Ulm ile M�nih�in kuzeydo�usunda da verimli, l�sl� topraklar bulunur. Hem Kuzey Almanya Ovas�n�n, hem de g�neydeki y�ksek plato b�lgesinin baz� yerleri batakl�kt�r.

�KL�M.

Almanya�n�n iklimi genel olarak �l�mand�r. A��r� s�cak yazlar ve uzun s�reli, �iddetli don olay�n�n g�r�ld�� k��lar enderdir. Ayr�ca �lke topraklar� d�zenli ve bol ya�� al�r. Bununla birlikte iklimi h�zl� de�i�ikliklere a��kt�r. Bunda Gulf Stream�den kaynaklanan �l�man deniz ikliminin Avrupa� n�n kuzeydo�usundan gelen sert iklim ko�ullar�yla �arp��mas� rol oynar. Mevsimlerde y�ldan y�la b�y�k de�i�iklikler g�r�l�r. So�uk mevsimlerde hava s�rekli bulutludur.

Orta ve G�ney Almanya�n�n karma��k topografisi s�cakl�k, nem, ya�� ve g�ne�li g�nlerin say�s�nda sonsuz yerel farkl�l�klara yol a�ar. Bu y�zden Almanya t�r�ne ve y�l�na g�re birbirinden farkl� �arap �reten �lkelerin ba��nda gelir; piyasa i�in tescil edilmi� 10 binden fazla de�i�ik �arab� vard�r.

Moselle ve Ren �rmaklar�n�n birle�me noktas�, Koblenz Almanya B�y�kel�ili�i

�lkenin kuzeybat� ve oval�k kesimleri Kuzey Denizinden gelen egemen bat� r�zg�rlar�n�n etkisiyle nemli ve �l�mand�r. Ama bu iklimin y�ksek nem oran�, uzun s�reli ya��lar ve so�uk mevsimlerde sis gibi olumsuz yanlar� da vard�r. Ovan�n Avrasya i�lerine a��lan do�usuna do�ru ya��lar azal�r; yaz ve k�� aylan aras�ndaki s�cakl�k farklar� artar. Orta ve g�neybat�daki tepelik b�lgelerde, �zellikle de g�neydo�udaki da� ve platolarda kara ikliminin etkisi �ok daha belirginle�ir. Da�larda daha so�uk ve ya��l� bir iklim g�r�l�r; bat�ya bakan yama�lar denizden gelen hava ak�mlar�n�n etkisiyle en �ok ya�� olan yerlerdir. Brocken�deki �l�me istasyonunda y�ll�k ya�� miktar� 1.142 m�de 1.580 mm�ye ula��r. Buna kar��l�k Harz Da�lar� yak�nlanndaki Alsleben�de y�ll�k ya�� 430 mm�dir. Yukar� Bavyera�da Alpler�de esen �l�k f�n r�zg�rlan al��lm��n d��nda bir iklim �zelli�idir. Bir optik olay yaratarak Alpler�in normal olarak g�r�lmedi�i noktalardan g�r�lmesini sa�layan bu r�zg�rlar�n b�lge halk�n�n ruhsal durumunu olumsuz etkiledi�i s�ylenir.
Almanya�da y�ll�k ortalama ya�� b�lgelere g�re de�i�ir. Kuzey Almanya Ovas�nda 510-710 mm, Orta Almanya Y�kseltilerinde 710-1.480 mm aras�ndad�r; G�ney Almanya da�l�k y�resinde ise 1.950 mm�yi bulur, hatta yer yer a�ar. Ocak ay� s�cakl�k ortalamas� kuzeydeki ovalarda -3�C ile 1�C aras�nda de�i�irken, da�l�k b�lgede y�ksekli�e ba�l� olarak -6�C�ye kadar d��er. 16�C ile 19�C aras�nda de�i�en temmuz ay� s�cakl�k ortalamas� korunakl� akarsu vadilerinde biraz daha y�ksektir.

B�TK� �RT�S� VE HAYVAN VARLI�I.

Almanya�n�n bitki �rt�s� ve hayvan varl�� kom�ular�ndan �ok farkl� de�ildir. Eski �a�larda neredeyse t�m�yle ormanlarla kapl� olan bu topraklarda y�r�t�len sistemli a�a�land�rma �al��malar� ormanlar�n b�y�k �l��de yenilenmesini sa�lam��t�r. Buzullardan etkilenen ovalar�n ilksel ormanlar�nda me�e, �hlamur, kay�n ve hu�a�ac� gibi yaprakd�ken a�a�lar egemendi. En zengin yaban�l ya�am l�s ku�aklar�ndaki me�e-g�rgen or- manlanndayd�. Bu ormanlar�n yaprak �rt�s� say�s�z b�cek t�r�n�n, ku�lar�n ve sincap gibi hayvanlar�n ya�amas�na olanak veriyordu. Zengin �al�l�klar memelilerden geyik, yaban domuzu gibi b�y�k hayvanlar, ayr�ca porsuk, tilki ve kese�en ile bir�ok ba�ka emirici i�in uygun bir ortamd�.

Bug�n Kuzey Almanya Ovas�nda, Schleswig-Holstein�da ve Th�ringen Havzas�n�n d�� evresinde bulunan par�al� ormanlarda yaln�zca kay�n ve hu�a�ac� �ok denebilecek say�da kalabilmi�tir; me�eye ise daha az rastlan�r. Yeni dikilen a�a�lar g�rece �abuk b�y�yen i�neyaprakl� t�rleri oldu�undan bug�n g�knar, ladin ve �am �lkedeki yaprakd�ken a�a� say�s�n�n iki kat�n� a�m��t�r. �skandinavya d��nda Bat� Avrupa�da orman alanlar�n�n en yo�un oldu�u �lke Almanya� d�r. Gene de s�k ormanlarla kapl� b�lgelere neredeyse yaln�zca �lkenin orta ve g�neyindeki y�ksek topraklarda rastlan�r. Sanayi kirlenmesi, �zellikle de birle�me �ncesinde Demokratik Almanya s�n�rlar� i�inde kalan topraklarda yap�lan d�zensiz �retim Almanya�n�n ormanlar�na b�y�k zarar vermi�tir.

Meyve a�a�lar� �lkenin hemen her yanma da��lm��t�r. Gene de elma, armut, �eftali, kiraz, erik, kay�s� ve ayva gibi meyve a�a�lar�yla ceviz, kestane ve f�nd�k a�a�lar� da t�pk� ba�lar gibi en iyi bat� ve g�neybat� b�lgelerinde yeti�ir. �ilek, yabanmersini, b��rtlen ve frenk�z�m� b�t�n orman ve �ay�rlarda boldur.
Almanya�n�n geni� ormanl�k ve da�l�k alanlar� bu kadar yo�un n�fuslu ve �ok geli�mi� bir �lkede �a��rt�c� �l��de zengin bir do�al ya�ama olanak verir. �o�u b�lgede av hayvanlan boldur ve s�k� avlanma yasalanyla korunmaktad�r. Bunlar aras�nda �e�itli geyikler, b�ld�rc�n, s�l�n ve Alpler y�resinde elik ile da� ke�isi say�labilir. II. D�nya Sava�� sonras�nda avlanma s�n�rla- malan y�z�nden �ok artan yaban domuzu say�s� azalm��, insanlar� ve �r�n� tehdit eder durumdan ��km��t�r. Tav�an �oktur. Do�ada ay� ve kurtlann soyu t�kenmi�tir, ama yaban kedisi say�s� sava�tan sonra artm��t�r. Va�ak �ekoslovakya s�n�r�nda yeniden ortaya ��km��t�r. Kokarca, sansar, gelincik, kunduz ve porsuk �lkenin orta ve g�neyindeki y�ksek yerlerde bulunur. S�r�ngenlerden en �ok ��rel, keler ve y�lanlara rastlan�r.

Ku�lardan beyaz leylek, karabatak, puhu ve bal�k kartal�n soyu neredeyse t�kenmi�, ama kaya kartal� Alpler�de �o�almaya ba�lam��t�r. Bal�k��l baz� yerlerde varl��n� s�rd�rmekte, Elbe boyunca toy ku�una rastlanmadad�r.
Almanya�da �ok say�da ulusal park vard�r. Binlerce y�re do�ay� koruma alan� olarak ayr�lm��t�r. Binlercesi de tarihsel �nemi ya da do�al g�zelli�i nedeniyle korumaya al�nm��t�r.

kaynak: Ana Britannica

Safi	14 May�s 2016 01:25

2 ek

YERLE�ME DOKUSU.

Bug�nk� Alman eyaletlerinin s�n�rlar� g�rece yak�n d�nemlerde belirlenmi�tir. Kutsal Roma-Germen �mpa- ratorlu�u�na ba�l� b�y�kl� k��kl� 2.000�den fazla siyasal birim sava�lar, antla�malar, hanedan evlilikleri, Napoleon y�netimi alt�ndaki b�y�k �apl� birle�meler, Alman birli�inin sa�lanmas�yla 1871�de kurulan �kinci �mparatorluk (Reich) ve II. D�nya Sava��n� izleyen halkoylamas� sonucunda yava� yava� b�t�nle�mi�tir. Ama Almanya�n�n bug�nk� siyasal s�n�rlan a�an geleneksel b�lgeleri h�l� etnik �zellikleriyle birbirinden ayr�l�r. K�kleri Tarih�ncesi�ne dayanan bu b�lgeler aras�nda kabile ba�lar�na benzetilebilecek t�rden ayr�mlara, leh�e, geleneksel siyasal ittifak ve inan� farkl�l�klar�na dayal� b�l�nmelere rastlan�r. B�lgesel ba�l�l�k �ok g��l�d�r. Almanca Heimat (anayurt) s�zc�� insan�n atalar�n�n ya�ad�� ve k�k sald�� vadi, orman, k�y ya da kasabay� anlat�r. Ama II. D�nya Sava��ndan sonra Do�u Almanya ve Polonya�da kalan eyaletlerden pek �ok Alman�n gelmesiyle bu duygular zay�flam��t�r.
Bir�ok b�lge ad� art�k resmen siyasal bir anlam ta��maz, ama h�l� g�nl�k dilde kullan�l�r. Pek �ok yerde, �zellikle de g�neyde yap�lan d�zenlemeler yaln�zca tarihsel b�lge s�n�rlar�n� a�makla kalmam��, uyumsuz, hatta bazen d��man b�lgeleri de ayn� y�netim alt�nda birle�tirmi�tir.

G�ney b�lgeleri.
G�neydeki ba�l�ca yerle�meler b�y�k �l��de Baden-W�rttemberg, Bavyera, Saarland ve Rheinland-Pfalz eyaletlerinde kal�r. Baden-W�rttemberg�in yerlileri Germen halklar�ndan Alamanlarm soyundan gelir; �svi�re�nin Almanca konu�ulan kuzeybat� b�lgesi ve Fransa�daki Alsace ile s�k� ba�lar� vard�r. Rheinland-Pfalz eyaleti geleneksel ad�yla Pfalz b�lgesidir. Saarland ayr� bir b�lge olu�turmakla birlikte hem �evresindeki Rheinland-Pfalz, hem de bug�n Fransa�da kalan eski Alman eyaleti Lorraine�e (Lothringen) benzer �zellikleri vard�r.
Schvvaben bug�nk� eyalet s�n�rlar�n� a�an tarihsel b�lgelere �rnektir. Ge�mi�te eski W�rttemberg ve Hohenzollern eyaletlerinin b�y�k b�l�m�n� i�ine al�rken 1806�da iller ve Leck �rmaklar�, kabaca Ulm ve Augsburg kentleri aras�ndaki do�u par�as� Bavyera�ya b�rak�lm��t�r. Bug�nk� Schwaben ili (Regieurungsbezirk) Bavyera�n�n g�neybat� k��esinde tarihsel Schwaben b�lgesinin bir b�l�m�n� kaplar. Alaman k�kenli halk�n�n Avusturya�n�n gene Alamanlar�n yerle�ti�i Vorarlberg eyaletiyle tarihsel ba�lan vard�r.
Genellikle Bavyera diye an�lan b�lgenin do�ru ad� Yukar� Bavyera�d�r (Oberbayern). Almanya�n�n en b�y�k eyaleti olan Bavyera�n�n g�neydo�udaki d�rtte biri tarihsel Yukan Bavyera b�lgesidir; kuzeydeki b�y�k b�l�m� ise tarihsel Franken b�lgesine girer.

Kuzey b�lgeleri.
Main Irma��n�n kuzeyinde kalan b�lgeler, birka� ayk�r� �rnek d��nda, daha b�y�k ve t�rde�tir. Yaln�zca Ren B�lgesi (Rheinland) bu b�lgelerden belirgin bir farkl�l�k g�sterir. Ren�in kar�� k�y�s�ndaki Hessen ise etnik k�ken, eyalet ve b�lge s�n�rlann�n neredeyse t�m�yle �rt��mesi a��s�ndan az bulunur bir �rnektir.

Ren B�lgesi bug�n Sauerland ve Vestfalya gibi �ok farkl� b�lgelerle birlikte Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin par�as�d�r; ayr�ca Hollanda�n�n do�usunu and�ran �zellikler ta��r. B�lgedeki Ruhr Havzas� �lkenin do�usundan ve Polonya�dan ald�� i��i g�� nedeniyle �k�m�r �ana�� (Kohlenpott) ad�yla an�l�r.
A�a�� Saksonya eyaleti i�inde tarihsel Hannover ve Oldenburg b�lgeleriyle k�y�daki Do�u Frizya yer al�r. Bremen, Hamburg ve L�beck gibi Hansa Birli�i�ne ba�l� eski kentler ayr� birer b�lge olarak g�r�lebilir. Eskiden Danimarka taht�na ba�l� birer d�kl�k olan Schlesvvig ve Holstein�m birle�tirilmesiyle olu�an Schleswig-Holstein eyaletinin Danimarka�yla k�lt�rel ba�lan vard�r. Almanlar 12. ve 13. y�zy�llarda n�fus bask�s�n�n etkisiyle Elbe ve Saale �rmaklar�n�n do�usundaki Slav topraklanna yerle�mi�lerdir. B�lgenin kuzeyindeki ova k�yleri sava�lar�n ve k�tl�klann sonucunda b�y�k n�fus kayb�na u�ram��, Junker olarak bilinen b�y�k toprak sahiplerine ba��ml� hale gelerek topraklar�n� onlara kapt�rm��lard�r. B�lgenin d�zenli yerle�me dokusu II. D�nya Sava��na de�in korunmu�, sava��n ve izleyen Demokratik Alman y�netiminin etkisiyle hem kentsel, hem k�rsal kesim yeni bir g�r�n�m kazanm��t�r.

K�rsal Almanya.
Almanya�da tar�m topraklar�n�n b�l�n�� ve k�rsal yerle�me dokusu b�lgesel ve tarihsel ko�ullara ba�l� olarak y�zy�llarca s�rekli de�i�mi�tir. 19. y�zy�lda ba�layan sanayile�me b�y�k bir toprak reformuna yol a�m��, k�rsal kesimdeki en k�kl� ve h�zh d�zenlemeler ise II. D�nya Sava��ndan sonra yap�lm��t�r. Almanya�da orta�a� boyunca ve yak�n �a��n ba�lar�na de�in en basit k�rsal birim, herhangi bir k�y ya da toplulukla ba�lant�s�z bireysel �iftlik olmu�tur. Ama Ein�dflur ya da Einzelhof ad�yla an�lan bu ayr� birimler kuzeybat�daki otlaklar d��nda pek yayg�nla�mam��t�r. Genellikle bir k�y� merkez alan ve b�y�k bir m�lkle ba�lant�l� olan daha karma��k birimlerin ise bir�ok �e�idi vard�r. M�lkiyet-kirac�l�k bi�imleri bu �e�itlili�i art�rm��t�r. Genellikle soylu s�n�ftan b�y�k toprak sahibi (Gutsherr), b�y�k �ift�i (Grossbauer), k��k �ift�i (Kleinbauer) ve kirac� (Pachter) kategorileri topra��n m�lkiyet ve tasarruf haklar� a��s�ndan farkl�la�mas�na yol a�m��t�r.

Orta�a� Almanya�s�nda bir ya da birka� �eritten olu�an 25-40 ha�l�k toprak par�as� (Hufe) geleneksel bir tar�m i�letmesi i�in yeterli say�lan aland�. B�y�k k�y i�letmelerinde, �zellikle de bat�daki b�lgelerde bu toprak par�alar� k�y�n �evresinde yer al�r, her k�yl� ailesi kendine ayr�lan �eritleri i�lerdi. Tanm topraklar�n�n d�zenleni�i topra��n niteli�ine, engebesine ve b�lgelere g�re b�y�k de�i�iklikler g�sterirdi. Bir k�yl� ailesinin i�ledi�i �eritler �o�u kez ayn� toprak par�as� �zerinde yer almazd�. B�l�nmeler d�zensiz ve �ok k��k olabilirdi. Bu nedenle II. D�nya Sava��ndan sonra Bat� Almanya�da b�y�k bir tanm reformuna giri�ildi. Birle�tirme ve yeniden da��tma yoluyla tanm topraklar�nda verimi art�rmaya y�nelik d�zenlemeler yap�ld�. Toprak sat��lan ve takaslar�yla tar�msal m�lkler el de�i�tirirken k��k �ift�iler ve kendine yeterli �iftlikler de yava� yava� ortadan kalkt�. Bunlar�n yerini tek ya da belli birka� �r�ne a��rl�k veren daha b�y�k �l�ekli i�letmeler ald�. Bug�n eyalet ya da federal y�netim d�zeyindeki planlama ve Avrupa Topluluklan�n�n koydu�u �r�n kotalar� bu i�letmelerin hangi �r�ne y�nelece�ini belirlemektedir. �b�r sanayi �lkelerinde oldu�u gibi Almanya�da da k�rsal kesimden g�� s�rmektedir.
Almanya�da k�rsal yerle�melerin birka� tipi vard�r. Ayr�, bireysel �iftliklerin say�s� g�rece azd�r. �zellikle bat� b�lgelerinde en yayg�n tip ise d�zensiz yap�daki toplu k�yd�r (Haufendorf). Tipik bir toplu k�yde bir anayol, merkez i�levi g�ren bir meydan �evresinde kilise, d�kk�n, y�netsel b�ro ve han gibi yap�lar ve merkezden d��ar� do�ru uzanan asimetrik sokaklar bulunur. Bundan ba�ka ��nsal k�yler (Rundling) ve do�rusal k�yler (Reihendorf) vard�r. Bu son t�r�n en basit bi�iminde b�t�n yap�lar karayolunun �zerinde s�ralanm��t�r. G�rece ge� yerle�ilen eski Demokratik Almanya topraklar�nda do�rusal k�ylere daha �ok rastlan�r. Eskiden bir k�y�n kasaba ya da kent konumuna ge�ebilmesinin ko�ulu pazar kurma ayr�cal��n� elde etmesiyken bug�n eteklerinde bir fabrikan�n ya da toplu konut b�lgesinin kurulmas� k�rsal niteli�ini yitirmesine yetmektedir. Turizmin a��rl�k kazanmas� da benzer bir de�i�ikli�e yol a�maktad�r.
1949�da Alman Demokratik Cumhuriyetinde ba�lat�lan devlet �iftlikleri ve kolektif �iftlikler uygulamas� k�rsal yerle�im dokusunu k�k�nden de�i�tirmi�tir. Makineli tar�m ve b�y�k �l�ekli hayvanc�l�kla birlikte yeni yap�lar ortaya ��km��, k�rsal kesimdeki yeni ya�am anlay�� ok katl� apartmanlara ve halk merkezlerine yans�m��t�r.

Kentsel Almanya.
Hollanda, Bel�ika ve Birle�ik Krall�k�tan sonra Avrupa�n�n n�fus yo�unlu�u en y�ksek �lkesi Almanya�d�r. Halk�n ��te biri 100 binden fazla n�fuslu kentlerde ya�ar, ama n�fusu 1 milyonu a�an yaln�zca �� kent vard�r (Berlin, Hamburg ve M�nih). Kentlerin �o�u k��k ya da orta b�y�kl�ktedir. Bununla birlikte n�fus da��l�m� bir �l��de e�itsizdir. Birle�me �ncesindeki farkl� h�k�met politikalar� nedeniyle de kentle�me do�uda ve bat�da ayr� geli�me �izgileri izlemi�tir.
�lkenin eskiden Bat� Almanya�y� olu�turan b�l�m�nde n�fusun yar�s� 10 b�y�k metropoliten alanda toplanm��t�r. Bunlar�n en kalabal�� Ruhr Kenti� ad� tak�lan D�sseldorf, Essen, Dortmund, Duisburg ve K�ln birle�ik kent k�mesidir. Ayn� zamanda birer eyalet olan Berlin, Hamburg ve Bremen d��ndaki b�y�k merkezler Hannover, Frankfurt am Main, Mannheim- Heidelberg, Stuttgart, N�rnberg ve M�nih�tir.
1949�da Alman Demokratik Cumhuriyeti kuruldu�unda �lkenin kentsel merkezleri a��n �l��de e�itsiz da��lm��t�. Halle, Leipzig, Chemnitz (Karl-Marx-Stadt), Zwickau ve Dresden gibi sanayi kentleri g�neyde toplanm��, kuzeyde ise k��k ya da orta b�y�kl�kte pazar ve y�netim merkezleri geni� alanlarla birbirinden aynlm��t�. Tek ayk�n �rnek, 1943�te kentsel n�fusu en y�ksek d�zeyine (4,5 milyon) ula�m�� bulunan Berlin�di. 1950�lerde kuzeyde yeni sanayi merkezleri kurarak bu dengesizli�i gidermeye y�nelik bir politika benimsendi. Ama Balt�k k�y�lannda, �zellikle de Rostock�ta �nemli bir kentsel geli�me sa�lanmakla birlikte bu politika s�rekli olmad�. Bunun yerine kuzeydeki il merkezlerinin �ok b�y�d�� g�r�ld�. 1970�lerde ve 1980�lerde b�y�k kentlerin �evrelerinde 50-150 bin ki�ilik �ok katl� konut projeleri ger�ekle�tirildi; Berlin�e Marzahn, Halle�ye Neustadt, Leipzig�e de Gronau eklendi. Ba�kent Do�u Berlin �zellikle gen�lerin kente ak�n etmesiyle s�rekli b�y�d�. 1989�da Berlin Duvar��n�n y�k�lmas�yla 1990�da Almanya�n�n yeniden birle�mesinin b�t�n Almanya�da kentsel g�� nas�l etkiledi�ini belirlemek bug�n i�in olanaks�zd�r.

N�FUS

Almanca konu�an halklar etnik k�kenleri, leh�eleri, siyasal ve k�lt�rel miraslar� ile b�y�k farkl�l�k g�sterir. Bu farkl�la�mada Protestan-Katolik b�l�nmesinin de �nemli pay� olmu�tur. Orta Avrupa�da Romal�lar�n Germania (Germen �lkesi) ad�n� verdi�i topraklar, 1871�e de�in yaln�zca kesinlikten uzak co�rafi bir anlamda, Almanya (Deutschland) olarak bilinirdi. Pek �ok leh�esi bulunan bir dilin, baz� belirli k�lt�r ��elerinin, b�t�nselle�memi� siyasal ba�lant�lar�n olu�turdu�u �ok gev�ek ili�kiler ve bunlardan da zay�f kan ba�lar� vard�. Almanya, �rne�in �ngiltere ve Fransa gibi bir ulus devlet de�ildi. Bug�nk� Almanya Alman �lkesinin �ekirde�ini olu�turmu� topraklar�n b�y�k b�l�m�n� i�ine almakla birlikte etnik ve dilsel alt gruplar� siyasal s�n�rlar�n�n �tesine yay�lm��t�r.
Alman halklar� i�inde Germen ya da Toton k�kenliler yaln�zca bir ��eyi olu�turur. Bat�n�n Germen �ncesi Kelt n�fusuyla do�unun say�s�z Slav kolu birer alt katman olarak �nemlidir. Bat�da say�lar� milyonlar� bulan yabanc� i��ilerin (Gastarbeiter) hi� de�ilse bir b�l�m� kal�c� olabilir. Kal�c� yabanc� i��i n�fusunun resmen yasaklanm�� oldu�u Alman Demokratik Cumhuriyeti�nde de Vietnam, Angola, K�ba ve Mozambik�ten gelmi� 90 bin i��i vard�r.

ETN�K YAPI.

K�kenleri tam olarak bilinmemekle birlikte Balt�k k�y�lar�ndan Orta Avrupa�ya geldikleri kabul edilen Germenler buradaki Kekleri bat�ya s�rd�ler ya da bir b�l�m�n� kendi i�lerinde erittiler. Roma d�neminde bu topraklara yerle�mi� bulunan Germenlerden ba�l�ca alt� etnik grup tarihsel b�lgelerinde g�n�m�ze de�in varl��n� korudu. Bunlardan Alaman kabileleri bug�nk� Almanya�n�n g�neybat�s�na, Bavye- ral�lar g�neydo�uda Tuna�n�n g�neyiyle Lech Irma��n�n do�usuna ve Yukar� Franklar bug�nk� orta illere yerle�tiler. A�a�� Franklar�n soyundan gelenler Kuzey-Ren Vestfalya eyaletiyle Flandre ve Hollanda�da varl�klar�n� korudular. Do�uya ilerleyen Th�ringliler bug�nk� Th�ringen, Saksonya ve Saksonya-Anhalt eyaletlerinde koloniler kurdular. Bu son iki eyaletle A�a�� Saksonya eyaletine adlar�n� veren �ilk� Saksonlar ise Kuzey Almanya Ovas�n�n b�y�k b�l�m�ne yerle�mi�ti. Ama bunlar, t�pk� Ang�llar gibi 5. y�zy�lda �ngiltere�yi i�gal eden bat� Germen kabilelerinden biri oldu ve soylar� Saksonya ve Saksonya-Anhalt eyaletlerinde de�il, Anglosakson d�nyas�nda s�rd�. Say�lar� azalmakla birlikte varl��n� s�rd�ren alt�nc� etnik grup, Jutland ve A�a�� Saksonya a��klar�ndaki adalara yerle�en Frizlerdi.

Do�udaki Germen gruplar� 9. y�zy�l sonras�nda bat�dan kaynaklanan kolonile�menin �r�n�yd�. Bunlar Mecklenburglular, Yukar� Saksonyal�lar, Brandenburglular, Silezyal�lar, Pomeranyal�lar, PrusyalIlar ve Balt�k Germenleri adlar�yla an�ld�. Kolonile�me s�recinde yerli Slav ve Balt�k halklar� eritilerek b�y�k �l��de Germenle�tirildi. Bav- yeral�lar do�uya yay�larak Avusturya�da koloniler kurdular. Avusturya�n�n Almancadaki ad� olan �sterreich �Do�u �lkesi� anlam�na gelir.
Orta�a��n ba�lar�ndan beri Almanya�da ya�ayan ba�l�ca az�nl�k grubu, II. D�nya Sava�� s�ras�ndaki soyk�r�mdan �nce say�lar� 800 bine ula�an Yahudilerdir. Do�uda Slav k�lt�r�n�n baz� ��elerine yer yer h�l� rastlan�r. 17. y�zy�lda Katoliklerin bask�s�ndan ka�an �ok say�da Frans�z Protestan� Alman topraklar�na s��nm��t�r. 19. y�zy�l�n sonlar�nda PolonyalI i��iler Ruhr Havzas�na g�� etmi�, II. D�nya Sava��ndan sonra yerinden edilmi� say�s�z Do�u Avrupa ve Balkan �lkesi yurtta�� Almanya�da kalm��t�r. Son y�llar�n art�k ikinci ku�a�� eri�kin �a�a gelmi� yabanc� i��i aileleri ise �o�unlukla T�rkiye�den ve G�ney Avrupa �lkelerinden gelmedir.

LEH�ELER.

Kitle e�itiminin ve ileti�iminin standart Almancay� yayg�nla�t�rmas�na, e�itimli, gen� ve g�rece hareketli n�fusun d�zg�n, standart Almanca konu�ma e�ilimine kar��n �lkede leh�e ve a��z farkl�l�klar� s�rmektedir. Bu fark en �ok k�rsal ve bulunduklar� yerlere �ok eskiden yerle�mi� kentsel n�fus aras�nda belirgindir.
Almanya t�pk� topografik a��dan oldu�u gibi ana leh�eler a��s�ndan da �� b�lgeye ayr�lm��t�r ve bu ikisinin s�n�rlar� neredeyse tam �rt��r. Almancan�n g�neydeki da�l�k y�relerinde ve Tuna Havzas�nda konu�ulan leh�esine Yukan Almanca, Orta Almanya Y�kseltilerinde konu�ulan leh�esine Orta Almanca, kuzeydeki ovalarda konu�ulan leh�esine de A�a�� Almanca denir.
Yukar� Almancan�n g�neybat�daki Alaman kolu Schwaben, A�a�� Alaman ve Yukan Alaman alt leh�elerine ayr�lm��t�r; Bavyera leh�esinin de pek �ok yerel �e�idi vard�r. Orta Almanca ya da Frank leh�eleriyle Th�ringen leh�esi bug�nk� standart Almancan�n temelini olu�turan ��elerdendir. A�a�� Almancan�n tarihsel s�n�rlan Sak- sonlar�n yerle�ti�i b�t�n b�lgeleri i�ine al�r ve Kuzey Almanya Ovas�n�n t�m�ne yay�l�r. B�t�n bu leh�eler i�inde Schwaben h�l� y�kselen bir dil olma �zelli�ini korumaktad�r. Yukar� Alamanca �svi�re�nin Almanca konu�ulan kesiminin de leh�esidir. Avusturya�n�n, dili Schwaben leh�esinden t�remi� Vorarlberg eyaleti d��nda t�m�nde Bavyera leh�esi konu�ulur. A�a�� Almanca �zellikle Kuzey Denizi ve Balt�k k�y�lar�n�n ya�l� ve k�rsal n�fusu aras�nda yayg�nd�r.

D�NSEL YAPI.

Almanya Protestan Reform hareketinden ve bunu izleyen Otuz Y�l Sava�lar�ndan sonra Protestan ve Katolik mezhepleri aras�nda belirgin bir b�l�nmeye u�ram��t�r. 1555 Augsburg Bar�� uyar�nca her b�lgenin halk� siyasal iktidar�n se�imi do�rultusunda ya Katolik kalm��, ya da Protestanl�� benimsemi�tir. Bu tarihten sonra tek tek insanlar�n ve b�lgelerin mezhebi yaln�zca k�lt�rel ve bireysel yakla��mlara yans�makla kalmam��, Almanya�n�n b�t�n toplumsal ve siyasal g�r�n�m�n� de derinden etkilemi�tir. �lkenin �ye say�s� bak�m�ndan en b�y�k partisi olan H�ristiyan Demokratik Birlik (CDU) daha eski bir orta s�n�f Katolik partisiyle onun gene orta s�n�fa dayal� Protestan kar��l�klar�n�n olu�turdu�u bir federasyondur; ad� da bu birli�i yans�t�r. Ovsa Almanya Sosyal Demokrat Partisi�nin (SPD) k�keni Marksizme oldu�u kadar mezhep yanda�l��na kar�� kan tarihsel bir �izgiye de dayan�r.
�lkede Protestanlann geleneksel olarak ezici �o�unlukta bulundu�u y�reler do�uda kal�r. Birle�me �ncesinde Bat� Almanya�n�n kaplad�� topraklarda iki mezhep �yelerinin say�lar� hemen hemen e�ittir, ama Katolikler artmaktad�r. �ok k��k bir az�nl�k Evanjelik, Metodist, Kalvenci, Eski Katolik, Yehova �ahitleri ve Do�u Ortodoks gibi ��zg�r� kiliselere ba�l�d�r. Herhangi bir dine ba�l� olmayanlar�n say�s� ise h�zla artmaktad�r. Bunda yaln�zca Do�u Almanya�da sosyalist uygulamalar�n ve genel olarak dinsel duygular�n zay�flamas�n�n de�il, Bismarck d�neminden kalma bir yasan�n da etkisi vard�r. Bu yasaya g�re her yurtta� ba�l� oldu�u kiliseye geliri oran�nda �kilise vergisi� �demekle y�k�ml�d�r.
Katolikler Ren B�lgesi ve Bavyera�da �o�unlu�u olu�turur. Kuzeybat� b�y�k �o�unlukla Protestand�r. Berlin�de ve be� do�u eyaletinde her Katoli�e yedi Protestan d��er. Do�uda sosyalist y�netim inan� �zg�rl��ne anayasal g�vence getirmi�, ama �zellikle gen�ler aras�nda dinsel ba�l�l�k azalm��t�r. Do�u Almanya�da Protestan (Lutherci) kiliseler zamanla g�sterilere y�nelen muhalefet gruplar� i�in ��k�� noktalar� olu�turmu�tur. Almanya�da ya�ayan Yahudile- rin �o�u cemaat ba�lar�n� resmen korumaktad�r. Yabanc� i��iler aras�ndaki M�sl�manlar�n �o�unlu�unu T�rkler olu�turur.

DEMOGRAF�.

D�nyada do�um oran�n�n en d��k oldu�u �lkelerden biri Almanya�d�r. Ortalama �m�r uzamakta, ama her y�l �l�mler do�umlar� geride b�rakmaktad�r.
K�rk y�ll�k b�l�nm��l�k d�neminde Almanya�n�n iki yans�nda n�fusun geli�imi belirgin farkl�l�klar g�sterdi. II. D�nya Sava��n� izleyen y�llarda Bat� Almanya �lkenin do�usundan s�r�len ya da ka�an, Alman k�kenli olup farkl� Do�u Avrupa �lkelerinde ya�ayan ve Alman k�kenli olmay�p yerinden edilmi� bulunan yakla��k 15 milyon insan� kabul etti. Ayr�ca �lkede oturan yabanc�lar�n say�s� n�fusun y�zde 8�ine yakla�t� ve 1950�lerle 1980�ler aras�ndaki n�fus art��n�n y�zde 65�i yabanc�lardan kaynakland�.
Do�u Almanya�n�n n�fusu ise sava�tan hemen sonraki 17 milyon ki�i d�zeyine bir daha hi� ula�amad�. Sava��n etkisiyle ya�l�lar�n ve kad�nlar�n n�fus i�indeki oran� y�ksek kald�; 1980�lerin ba��nda h�l� 112 kad�na 100 erkek vard�. 1961�de Berlin Duvan�n�n in�as�ndan �nce pek �ok gencin Bat��ya ge�mesi de n�fusun da��l�m�ndaki dengesizli�i art�rd�. Demografik harekette g�reli bir yat��ma d�neminin ard�ndan 1989 yaz�n�n sonlar�nda Macaristan ve �ekoslovakya �zerinden Bat��ya ka�ma yolu a��ld�. �ok ge�meden Berlin Duvar� y�k�ld�. 1989�da Bat��ya gidenlerin say�s� 330 bin olarak tahmin edilmektedir. 1990��n ba�lar�nda n�fus ak�� g�nde 2.000 - 3.000 ki�i d�zeyinde s�rm��t�r. Bat� Almanya�da konut ve toplum hizmetleri a��s�ndan yaratt�� sorunlar nedeniyle tepki uyand�ran bu n�fusun ayr�lmas� Do�u Alman ekonomisine �ld�r�c� bir darbe indirmi�tir. Birle�me bu sorunlar� ��zmemekle birlikte ��z�me y�nelik siyasal ve mali bir �er�eve ortaya koymu�tur.
Yabanc� askeri personel ve aileleri d��nda �lkenin eskiden Bat� Almanya�y� olu�turan kesimindeki yabanc�lar�n d�rtte �� Akdeniz �lkelerinden g�� etmi� i��ilerdir. 1950�lerde i�g�c� darl��n� gidermek i�in ba�lat�lan yabanc� i��i aliminin �ge�ici� ya da �konuk� bir yabanc� n�fusa yol a�aca�� d��n�lm��, ama pek �ok ailenin yerle�erek i� kurmas�yla bir g��men az�nl�k ortaya ��km��t�r. Bununla birlikte Alman yasalar� oturma s�resinin uzunlu�unu ya da Alman topraklar�nda do�mu� olmay� dikkate alarak Alman k�kenli olmayanlara yurtta�l�k hakk� tan�mamaktad�r.

Yabanc� n�fus i�indeki bir ba�ka ��eyi Avrupa Topluluklar� (AT) �yesi �lkelerden gelme iyi e�itimli, meslek sahibi ki�iler olu�turur. Topluluk �yelerinin birbirine tan�d�� serbest dola�ma hakk�ndan yararlanarak daha y�ksek �cret ya da daha iyi i� bulduklar� Almanya�ya gelen bu gruptakilerin �o�u kal�c� de�ildir. 1989 olaylar�ndan sonra Do�u Avrupa�n�n �e�itli �lkelerinden gelen g��menler de �nemli bir grup olu�turmaktad�r. Aussiedler (d��ar�da yerle�mi�) denen bu grup Almanya�yla kan ya da akrabal�k ba�lar� bulunan ki�ilerden olu�ur ve yasal olarak Almanya�ya g�� edebilir. Yerli Alman halk� aras�nda iki demografik e�ilim belirgindir. Birincisi, gen� n�fus �nceki ku�aklara g�re daha hareketli, i�leri gere�i �lke i�inde yer de�i�tirmeye daha yatk�nd�r. �kincisi, n�fus hem i�, hem de tatil olanaklar�n�n etkisiyle g�neye kaymaktad�r.

N�FUSUN DA�ILIMI.

�e�itli tarihsel etkenler iki Almanya�n�n n�fus da��l�m�nda farkl�l�klara yol a�m��t�r. �ki y�netimin tar�m ve sanayi politikalar�n�n farkl�l�� da bu etkenlerden biridir. Bat��da n�fusun yakla��k yans�n�n yo�un n�fuslu merkezlerde ya da yak�nlar�nda ya�amas�na ve n�fusun ya�anabilir topraklara e�itsiz da��lm�� olmas�na kar��n herhangi bir b�lge ya da kentin �st�nl��nden s�z edilemez. N�fusu �eken tek bir metropol yoktur. Ekonomik olanaklar b�y�k merkezlerle s�n�rl� de�ildir. Hafif sanayiyi az n�fuslu ve azgeli�mi� y�relere yayma ve ula��m olanaklann� s�rekli geli�tirme politikalar�n�n yo�un n�fusun dengeli da��lmas�na yard�mc� olmas� beklenmektedir.
Do�u�da en y�ksek n�fus yo�unluklar�na Berlin�de ve Chemnitz (Karl-Marx-Stadt), Halle, Leipzig ve Dresden gibi g�neyin sanayi merkezlerinde rastlan�r. Kuzeydeki ovalar en seyrek n�fuslu yerlerdir. Devlet �iftlikleri ve kooperatifle�me uygulamas� ile 1961 �ncesindeki Bat��ya ka��, k�rsal kesimden kitlesel g��lere yol a�m��, do�al art�� oran�n�n g�reli y�ksekli�ine kar��n k�rsal kesimde g��e ba�l� n�fus azalmas� s�rm��t�r. Planl� sanayile�menin etkisiyle geli�en

Eisenh�ttenstadt, Rostock, Schwedt ve Hoyerswerda ilk g�� alan yerlerdir. G�neyde sava��n hemen sonras�ndaki canlanman�n ard�ndan baz� kentler sanayinin gerilemesi, �retimin rasyonelle�mesi ve �evre ko�ullar�n�n k�t�l�� gibi nedenlere ba�l� olarak n�fus yitirmi�tir. 1989 �ncesindeki en b�y�k �ekim merkezi Do�u Berlin ve uydu kentleri olmu�tur.

EKONOM�

Almanya d�nyan�n en b�y�k ekonomik g��lerinden biridir. 1980�lerin sonunda tek ba��na Bat� Almanya gayri safi milli has�la (GSMH) a��s�ndan d�nyada d�rd�nc� s�ray� alm�� ve bunun ��te birini ihra� etmi�tir. 1990�da Bat� Almanya�da ki�i ba��na GSMH 24.170 ABD Dolar� olmu�tur. 1990�da Do�u Almanya�n�n kat�lmas� k�sa d�nemde ekonomiye b�y�k bir y�k getirmi�, ama e�i g�r�lmedik bir b�y�menin de yolunu a�m��t�r. Ekonominin g�c� temelde imalat sekt�r�nden kaynaklan�r. �lkede �sosyal� olarak nitelenen bir serbest piyasa ekonomisi ge- �erlidir. Devletin, i�verenlerin, i��i sendikalar�n�n ve mali sekt�r�n piyasadaki rolleri konusunda a��k bir g�r�� birli�i vard�r.

Serbest giri�im ve �zel m�lkiyetin anayasan�n g�vencesi alt�nda oldu�u Almanya�da h�k�met daha �ok d�zenleyici bir rol oynar. Fiyatlara ve �cretlere m�dahale etmekten olabildi�ince ka��n�r; buna kar��l�k piyasada haks�z rekabet ve tekelcilik gibi uygulamalara izin vermeyecek �nlemleri al�r. Yaln�zca toplum ve ekonomi a��s�ndan vazge�ilmez olan, ama k�r getirmeyen mal ve hizmetlerin �retimini do�rudan �stlenir; ula��m, posta hizmetleri, telekom�nikasyon, ta�k�m�r� madencili�i ve tar�m bunun �rnekleridir.
��i-i�veren ili�kilerinde serbest toplu s�zle�me d�zeni belirleyicidir. Toplu s�zle�meler ilgili sendikalarla i�veren birlikleri aras�nda imzalan�r. Sendikalar belli bir sanayi kolunun t�m�n� kapsayacak bi�imde �rg�tlenmi�tir. �irket y�netim kurullar�nda i��i temsilcileri bulunur ve i��iler gittik�e artan �l��de �al��t�klar� �irketlerin hisse senetlerini edinebilir duruma gelmi�tir. Sa�l�k, i�sizlik, sakatl�k, anal�k, emeklilik sigortalar� ve daha ba�ka bir�ok sosyal yard�m fonlar� �al��anlar�n, i�verenlerin ve devletin katk�lar�yla olu�turulur.

Ekonomide istikrarl� fiyat, tam istihdam, yeter� b�y�me ve dengeli bir d�� ticaret ama�lar� g�d�l�r. Bunda b�t�n sorumluluk devlete y�klenmemi�tir. Ba��ms�z bir kurulu� olan Alman Federal Bankas� (Deutsche Bundesbank), i�veren birlikleri ve i��i sendikalar� da karar alma s�recine kat�l�r. Ekonomik Politika Konseyi federal ekonomi ve maliye bakanlar�yla eyalet ve yerel y�netim temsilcilerinden olu�ur ve Alman Federal Bankas��n�n kat�l�m�yla tek bir para politikas�n�n benimsenmesini sa�lar. Benzer yap�daki Mali Planlama Konseyi federal, eyalet ve yerel y�netim d�zeyinde mali politikalar�n e�g�d�m�n� sa�lar. 1963�te kurulan Genel Ekonomik Y�nelimleri De�erlendirme Uzmanlar Kurulu haz�rlad�� y�ll�k de�erlendirmelerle ekonomik planlamaya yard�mc� olur. H�k�met federal meclislere sundu�u y�ll�k raporunda �Be� Bilgeler� diye an�lan Uzmanlar Kurulu�nun de�erlendirmesini de yan�tlar ve ekonomik politikalar�n�n ana �izgilerini belirtir. Her d�zeydeki y�netim i�in b�t�e gelirlerinin en b�y�k kayna��n� vergiler olu�turur. Toplam vergi gelirlerinin yar�dan biraz az�n� federal h�k�met al�r; kalan� eyalet y�netimleri ve yerel y�netimler aras�nda payla��l�r. G�rece k��k ve ekonomik a��dan zay�f eyaletlerin �b�r eyaletlerin vergi gelirlerinden pay almas�na olanak veren bir sistem vard�r.
D�nyan�n en zengin �lkelerinden biri olan Almanya azgeli�mi� �lkelere yard�mda bulunur. �ok karma��k bir yap�s� olan d�� yard�m program� eyaletler d�zeyinde �zellikle Birle�mi� Milletler�e ba�l� �rg�tler kanal�yla ikili ya da �okyanl� i�birli�i anla�malar�yla ve bor� silme uygulamalar�yla ger�ekle�tirir. Tar�m, sa�l�k, e�itim, devlet y�netimi gibi �e�itli alanlarda do�rudan i�birli�i ve yard�m sa�layan �ok say�da kamu hizmetleri �rg�t�, vak�f ve sendika gibi kurulu�lar da vard�r.

kaynak: Ana Britannica

Safi	14 May�s 2016 01:44

3 ek

ESK� DO�U ALMAN S�STEM�.

1989�da ��ken Alman Demokratik Cumhuriyeti�nin sosyalist ekonomisi b�t�n �b�r sosyalist �lkelerinkinden g��l�yd�. Cumhuriyet kuruldu�unda geli�mi� bir sanayiden kalan altyap�y� devralm��t�. N�fusun mesleki birikimi, y�ksek d�zeyde bilimsel ve teknik e�itimi vard�. Bat� Avrupa �lkelerinin �ok gerisinde olmakla birlikte, Do�u Almanya sosyalist kom�ular�n�n �tesinde bir ekonomik geli�me ve ya�am standartlar�nda belirgin bir fark sa�lad�.

Leipzig ABC Ajans�

Merkezi planlama.
Ekonominin ana y�nlerini belirleyen b�t�n kararlar Sosyalist Birlik Partisi Merkez Komitesi Sekreterli�i (Politb�ro) taraf�ndan al�n�rd�. Politikalar genellikle be� y�ll�k d�nemler i�in saptan�r ve planlama d�nemleri birer y�ll�k dilimlere ayr�lmakla birlikte uygulamada esnekli�e olanak vermezdi.
Do�u Almanya�n�n hammadde ithalat�n� ihracat gelirleriyle kar��layabilmesi imalat sanayisinin d�nya pazarlar�nda rekabet edebilmesine ba�l�yd�. Bat��daki teknolojik geli�melerin gittik�e Do�u Alman �r�nlerinin sat�� ans�n� yok etti�ini g�ren y�netim imalat sanayisinde bir reforma giri�ti. Yeni �retim y�ntemlerine ge�ilmesini ve elektronik gibi baz� alanlarda daha geli�kin �r�nlere y�nelinmesini �ng�ren bu d�n��m� ger�ekle�tirmek i�in 1979-80 y�llar�nda bir toplula�t�rma politikas� uygulamaya kondu. Bu politika �er�evesinde belli bir sanayi kolundaki i�letme gruplar� o daldaki �nde gelen kurulu�un �evresinde toplanarak b�y�k ulusal i�letmeler olu�turuldu ve 25 bin kadar i��i bir y�neticiye ba�land�.

Kamu m�lkiyetine dayanan Do�u Alman ekonomisinde �cretler fazla farkl�la�mam��t�. Sendikalar�n �cretleri art�rmak i�in m�cadele etmesi de�il, partinin ekonomik hedefleri do�rultusunda i�birli�i yapmas� beklenirdi. G�venlik �nlemlerinin al�nmas�, yard�m ve dinlence programlar�n�n y�r�t�lmesi ve �yelerinin sosyal g�venlik sisteminden yararland�r�lmas� konular�nda ise �nemli i�levleri vard�. Birle�me �ncesindeki ge�i� d�neminde sendikalar Bat� Alman modeli temelinde yeniden �rg�tlendi; sosyal g�venlik sistemi de uyarlanarak Bat��ya ba�land�.
Do�u Almanya var oldu�u s�rece ciddi boyutlarda i�g�c� s�k�nt�s� �ekti. Sorunu hafifletmek i�in i�g�c� kotalar� olu�turarak bu kotalar� ulusal gereksinimler do�rultusunda da��tmak ve b�t�n kad�nlar�n tam- g�n �al��mas� gerekti�ini kabul etmek gibi yollara ba�vuruldu. 1989�da Bat� s�n�r�n�n a��lmas�ndan sonra sanayide ve kamu hizmetlerinde �al��acak insan bulmak b�sb�t�n zorla�t�.

Sosyalist y�netimin ��kmesiyle sanayinin gizli kalm�� b�y�k sorunlar� da ortaya ��kt�. Piyasa ekonomisine ge�i�le birlikte toplula�- t�r�lm�� ulusal i�letmeler bakanl�k denetiminden al�nd� ve �ok ortakl� �irketlere d�n��t�r�ld�; ama y�netim bunlar�n kazan�lar�na el koymu� oldu�undan hepsi bor� i�indeydi. ��letmelerin pek az� teknoloji ve verimlilik a��s�ndan Bat��daki �irketlerin d�zeyindeydi. Pek �ok sanayi kurulu�una ancak hurda de�eri bi�iliyordu. Ama b�t�n bunlara kar��n temelde e�itimli ve d��k �cretli bir i�g�c� vard�. Bu da ba�ta otomotiv sanayisi, �rne�in Volkswagen, olmak �zere Bat� Alman �irketlerini Do�u�da �irket al�mlanna ve ortak giri�imlere y�neltti. Birle�me sonras�nda federal y�netimin ��z�m bulmas� beklenen bir sorun da Do�u Almanya�n�n �retim kayg�s�yla y�llarca ihmal etti�i �evre ve hava kirlenmesiydi.

Da��t�m ve hizmetler.
Alman Demokratik Cumhuriyeti�nde devlet m�lkiyetindeki ma�azalar perakende sat��lar�n hemen hemen t�m�n� ger�ekle�tiriyordu. Temel g�da maddeleri ve t�ketim mallar� genelde boldu; s�bvansiyon nedeniyle fiyatlar da �ok d��kt�. Bununla birlikte �e�it azd� ve d�nemsel s�k�nt�lar ya�an�yordu. L�ks say�lan mallar ise �ok pahal�yd� ve zor bulunuyordu; �rne�in otomobil i�in sekiz y�l beklenebiliyordu. Ulusal ve yerel y�netimlerin sundu�u hizmetler genellikle aks�yordu. Sat�� ma�azalar� ve mal �e�itleri gibi sa�l�k ve k�lt�r kurulu�lar�n�n da �lke i�indeki da��l�m� e�itsizdi. Konut sorunu b�y�k apartman bloklar�n�n yap�m�yla ��z�lm��t�. Hatta kentlerin eteklerinde tek evler ve baz� yerlerde ikinci konutlar yap�lm��t�. Ama ister onar�m, ister yeni yap�m i�in olsun bireylerin yap� malzemesi alabilmesi zordu.
D�� turizm merkez� devletin denetimindeydi. Yabanc� turistler i�in Do�u Berlin ve Dresden gibi kentlerde turlar d�zenleniyordu. 1989�dan �nce Do�u Alman yurtta�lar�m�; yurtd��na ��kma hakk� s�n�rl�yd�.

Maliye.
Devlet b�t�esi merkez� ve yerel y�netim harcamalar�n�n yan� s�ra banka ve sigortac�l�k kurulu�lar�n�n fonlar�n�n y�nlendirilmesine de arac�l�k ediyordu. Daha da �nemlisi ekonominin sermaye gereksinimlerinin ve i�letme giderlerinin �o�unu devlet kar��l�yordu. Ki�isel gelir vergisi �nemli bir kalem olu�turmuyor, buna kar��l�k televizyon al�c�s� gibi l�ks t�ketim mallar�ndan y�ksek sat�� vergisi al�n�yordu. Devlet gelirlerinin as�l b�y�k b�l�m� kamu m�lkiyetindeki i�letmelerden k�r, sermaye kullan�m �creti ve bordro vergisi bi�iminde al�n�yordu. 1 Temmuz 1990�da iki Almanya aras�nda imzalanan antla�mayla Bat� Alman Mark� ortak para olarak kabul edildi. Spek�lasyonu �nlemeye ve Do�u Almanya�n�n piyasa ekonomisine ge�i�ini kolayla�t�rmaya y�nelik h�k�mler de i�eren antla�ma imzaland��nda Bat� Alman bankalar� Do�u�ya girmeye ba�lam��t�.

D�� ticaret.
�ok �e�itli t�rden ve artan �l��de elektronik donan�ml� makine Do�u Almanya�n�n en �nemli ihracat kalemini olu�turuyordu. Ba�l�ca ithal mallar� ta�k�m�r�, petrol ve do�al gaz gibi hammaddelerle haddelenmi� �elik gibi yar�mamul mallard�. �lkede �retilmeyen makine ve ara�lar da ithal edilirdi. D�� ticaretin yakla��k ��te ikisi ba�ta Sovyetler Birli�i olmak �zere Kar��l�k�� Ekonomik Yard�mla�ma Konseyi (COMECON) �yesi Do�u Bloku �lkeleriyle yap�l�rd�. D�� ticaretten d�rtte birden fazla pay alan Bat�l� �lkelerin ba��nda Bat� Almanya geliyordu. Do�u Almanya�n�n sosyalist blok �lkeleriyle imzalam�� oldu�u pek �ok ticaret anla�mas� birle�me g�r��meleri s�ras�nda taraflar� zorlad�. Buna kar��l�k Do�u Almanya�n�n Bat��yla birle�mesi, �b�r Do�u Bloku �lkelerinin tersine, otomatik olarak AT�ye kat�lmas�na yol a�t�.

M�lkiyet.
Birle�me tasar�s�yla birlikte g�ndeme gelen ekonomik sorunlar�n en karma��klar�ndan biri m�lkiyete ili�kindi. Eski sosyalist y�netim sanayi ve ticaretin b�y�k b�l�m�n�, konutlar�n �o�unu ve tar�m topraklar�n�n neredeyse t�m�n� kamu m�lkiyetine alm��t�. Federal Alman yasalar� uyar�nca eski m�lk sahipleri ya da onlar�n v�risleri m�lkiyet haklar�na yeniden kavu�may� bekleyebilirdi. Oysa aradan 40 y�l ge�mi�, devlet sanayi kurulu�lar�na �nemli yat�r�mlar yapm��, k��k tar�m topraklar�nda eski d�zeni yeniden yaratmak olanaks�zla�m��, bireylere, hatta yabanc�lara ait oldu�u �ne s�r�lebilecek topraklarda mahalleler, fabrikalar kurulmu�, kamu yap�lar� dikilmi�ti. �ki Almanya�n�n temsilcileri aras�nda 31 A�ustos 1990�da imzalanan birle�me antla�mas�yla var olan m�lkiyet haklar�n�n korunmas� ve herhangi bir toprak anla�mazl�� durumunda h�k�metin tazminat �demesi kabul edildi.

DO�AL KAYNAKLAR.

Almanya do�al kaynaklar a��s�ndan zengin bir �lke de�ildir; geli�mi� sanayisi i�in gerekli hammaddelerin �o�unu ithal etmek zorundad�r. Antrasit ve linyit yataklar� gereksinimini kar��layacak d�zeydedir. K�m�r en �ok Ren-Ruhr b�lgesiyle Saarland�da bulunur. Linyit yataklar� Harz Da�lar� yak�nlar�nda, K�ln �evresinde, Polonya s�n�r�nda ve Halle ile Leipzig dolaylar�ndad�r. Birle�meden hemen �nce d�nyan�n en b�y�k linyit �reticisi olan Do�u Almanya�da bu yak�t�n �ok yayg�n kullan�lmas� kirlilik sorununun �nemli etkenlerinden olmu�tur. Bat��da ise k�m�r�n yerini b�y�k �l��de petrol, do�al gaz ve n�kleer enerji alm��t�r. Ekonomik de�er ta��yan �b�r minerallerden tuz ve potas Harz Da�lar�n�n kuzeyinden ve g�neyinden ��kar�l�r. Erzgebirge�deki uranyum cevherinden II. D�nya Sava��ndan sonra Sovyetler Birli�i yararlanm��t�r. Kentle�mi�, sanayile�mi� ve �evre kirlili�i ciddi boyutlara ula�m�� Do�u�da su sorunu vard�r.
Almanya�n�n petrol ve do�al gaz yataklar� daha �ok Kuzey Denizi k�y�lar�ndad�r. Ham petrol �retimi �lke gereksiniminin �ok k��k bir y�zdesini kar��lar. Do�al gaz rezervleri ise gereksinimin ��te birini kar��layacak d�zeydedir. Elektrik enerjisi termik, n�kleer ve hidroelektrik santrallardan sa�lan�r.

TARIM

.
�ki Almanya�n�n ulusal politikalar� ba�ka sekt�rlerde oldu�u gibi tar�mda da farkl� geli�melere yol a�m��t�r. Bat� kesiminde aile �iftlikleri h�l� a��rl��n� korumaktad�r. N�fusun �ok k��k bir y�zdesi tar�mla u�ra��r, ama �ifliklerin y�zde 95�i 50 ha�dan k��kt�r. Do�u Almanya�da ise 1980�lerin ortalar�nda devlet �iftliklerinin ve tanm kooperatiflerinin ortalama b�y�kl�� 4.570 ha olmu�tur. Do�u Almanya�n�n b�y�k �l�ekli sanayi tipi tar�m�yla Bat� Almanya�daki aile i�letmelerine dayal� tar�m�n uzla�t�r�lmas� da birle�me s�recinin y�ld�r�c� sorunlar�ndan biridir. 1990 verilerine g�re Almanya�da i�g�c�n�n y�zde 3,2�si tar�mda �al��r ve gayr� safi yurt i�i has�lan�n (GSY�H) yakla��k y�zde 2�sini �retir.

Moselle Vadisinde ba�l�

Almanya�n�n verimli topraklar�nda en �ok bu�day, arpa, m�s�r ve �eker pancar� ekilir.
Kuzeyde ta�mt� ovalar�ndaki ve da�l�k y�relerdeki g�rece verimsiz topraklarda m�s�r, �avdar, yulaf, yem bitkileri ve patates yeti�tirilir. Hayvanc�l�k domuz, s��r ve koyun besicili�ine dayan�r; tavuk, hindi ve �rdek gibi k�mes hayvanlar� beslenir. Avnca at yeti�tirilir. Mand�rac�l�k a��s�ndan �nemli otlaklar kuzeydeki k�y� ovalar�yla Bavyera�dad�r. Potsdam yak�nlar�ndaki Havel, Halle b�lgesi ve Th�ringen meyveleriyle, Spree Orman�n�n turbal�k topraklan ye�il sebzeleriyle �nl�d�r. Ba�lar�n �o�u bat�da, Ren, Moselle, Main ve Neckar vadilerinde ya da yak�nlanndad�r. Ama Dresden yak�nlar�nda Elbe Vadisinin yama�lar�nda da �arapl�k �z�m yeti�ir.

Almanya�n�n yakla��k ��te birini kaplayan ormanlar�n yar�s�ndan fazlas� devletin, eyaletlerin ve belediyelerin, geri kalan� �zel ki�ilerin m�lkiyetindedir. Ormanlardan elde edilen kereste ve k��t �r�nleri i� t�ketimin �o�unu kar��lar; �am re�inesinden kimya sanayisinde yararlan�l�r. 1970�lerde ve 1980�lerde Alman bal�k��l�k filosu �ok ciddi s�n�rlamalarla kar��la�m��t�r. Geleneksel sularda bal�k��l��n �lmesi ve k�y� �lkelerinin k�y� sular�n� 200 mile ��karmas�yla avlanma alanlar�n�n daralmas� y�z�nden avlanan morina, sorrtbal��, iskorpit ve ringa miktar� �ok d��m��t�r. Birle�meden �nce Bait�k filosu R�gen Adas�ndaki Sassintz�te kurulu fabrika temel al�narak yeniden �rg�tlenmi�tir. Ama Rostock liman�ndaki fabrikay� merkez alan derin deniz bal�k��l�k filosu daha �nemlidir.

SANAY�.

Almanya�n�n ekonomik g�c� sanayiden kaynaklan�r. GSMH�nin yakla��k y�zde 40��n� madencilikle birlikte imalat sanayisi kar��lar; i�g�c�n�n de yakla��k ��te biri bu sekt�rde �al��r. �malat sanayisi �ok �e�itlenmi�tir. En �nemli sanayi dallar� motorlu ara� ve makine �retimi, elektrik ve elektronik, kimya ve g�da i�lemedir. Sanayi kurulu�lar�n�n yakla��k yans�nda �al��an say�s� 50 ki�inin alt�ndad�r. Bat� Almanya�daki sanayi �irketlerinin �ok k��k bir y�zdesi 500 ya da daha fazla ki�i �al��t�r�r; bunlar madencilik, �elik, petrol i�leme ve moturlu ara� �retiminde toplanm��t�r.
Federal Almanya otomobil �retiminde ABD ve Japonya�dan sonra d�nyada ��nc� s�rada gelir ve �retiminin y�zde 60��n� ihra� eder. Makine, elektrik ve elektronik sanayileri de ihracata d�n�k �retim yapar. �lkedeki ileri teknoloji kurulu�lar� daha �ok Baden-W�rttemberg ve Bavyera�dad�r; bunlar yeni i� olanaktan yaratarak n�fusun g�neye kaymas�nda etkili olmaktad�r. Geleneksel temel sanayilerin en �nemlisi kimya sanayisidir. Madencilik ve demir-�elik sanayileri onun ard�ndan gelir. Gemi yap�mc�l�� Japonya ve G�ney Kore�nin �iddetli rekabetiyle kar�� kar��yad�r, ama kuzeydeki k�y� b�lgesinin ekonomisinde ya�amsal bir yer tutar. G�rece k��k sanayiler aras�nda havac�l�k, optik, hassas aletler yap�m� ve saat�ilik �nemlidir. �n�aat sekt�r�n�n GSMH ve i�g�c� i�indeki pay� y�zde 6�d�r. �malat d�� alanlardan turizm sekt�r� dikkate de�er; Almanya d�nyan�n en �ok turist �eken �lkelerinden biridir.
K�rk y�ll�k tarihi boyunca Do�u Almanya�da sanayi kirlili�i tehlikeli boyutlara varm��, buna kar��l�k fabrika ve donan�mlar� ciddi bi�imde eskiyip neredeyse kullan�lamaz hale gelmi�tir. Dolay�s�yla bir zamanlar Do�u Bloku�nun �v�n� kayna�� olan bu sanayinin birle�me sonras�nda b�t�n�yle elden ge�irilip yeniden �rg�tlenmesi, baz� b�y�k kurulu�lar�n kapat�lmas� gerekmektedir.

Do�u Almanya�daki enerji kaynaklar�n�n ba��nda linyit gelir; linyit yataklar�ndan uzak kalan kuzeyde santrallar kurularak atom enerjisinden yararlan�lm��t�. Petrol ve do�al gaz ise boru hatlanyla Sovyetler Birli�i�nden getirilmi�ti. En �nemli petrol ar�tma merkezi Schwedt�ti. Birle�me �ncesinde kimya sanayisi hem hammadde, hem de enerji kayna�� olarak linyitten petrol ve do�al gaza d�nm��t�. Halle-Leipzig- Bitterfeld b�lgesindeki kimya sanayisi kurulu�lar� Schvvedt ve A�a�� Lausitz�te yeni �retim birimleriyle desteklenmi�ti. Kimya sanayisinin �r�nleri daha sonra pek �ok yerde i�leniyordu. Do�u Almanya d�nyan�n ��nc� b�y�k potas tuzlar� �reticisiydi. Metal�rji �r�nlerinin ba��nda nitelikli �elik ve al�minyum geliyordu. Ta��t �retimi elektrikli lokomotif, y�k vagonu, k��k otomobil ve hafif kamyonlar� kaps�yordu. �malat sanayisinde makine sekt�r�, ilk s�ray� tutan kimya sanayisine yak�n bir �nem ta��yordu; makine �retimi daha �ok g�neyin sanayi kentleriyle Do�u Berlin �evresinde toplanm��t�. Bait�k Denizi limanlar�nda gemi yap�mc�l�� b�y�k �l��de geli�mi�ti. Elektrikli alet yap�m� Do�u Almanya�n�n geleneksel uzmanl�k alanlar�ndan biriydi. 1960-89 aras�nda elektrik ve elektronik, sanayinin en h�zl� b�y�yen dallar� oldu. Optik ve hassas alet sanayisinde de (Zeiss Jena) b�y�k bir b�y�me ve �e�itlenme g�r�ld�.

BANKACILIK.

Federal Almanya�da bankac�l�k sistemi merkez bankas� i�levi g�ren Alman Federal Bankas� ile �zel bankac�l�k sekt�r�nden olu�ur. Alman Federal Bankas��n�n her eyalette bir ana b�rosu (Eyalet Merkez Bankas�) vard�r.
Merkezi Frankfurt am Main'da bulunan Alman Federal Bankas� para basar, dola��mdaki k��t ve metal para miktar� ile kredi arz�n� denetim alt�nda tutar. Federal h�k�metten ba��ms�z olmakla birlikte, h�k�metin genel ekonomik politikas�na destek olmas� beklenir. Para arz� politikas� da Alman Federal Bankas��n�n denetimindedir. H�k�met �yeleri bankan�n toplant�lar�na kat�labilir, ama oy kullanamazlar.
1 Temmuz 1990�da Alman Federal Bankas� Do�u Alman paras�n� federal sisteme ba�layan d�n��t�rme i�lemini ger�ekle�tirmi�tir. Siyasal birle�meyle birlikte b�t�n Almanya�y� kapsayan y�netim do�u kesiminin bor�lar�n� devralm��, ama bunu do�uda kurulan be� yeni eyaletin borcun yar�s�n� geri �demesi ko�uluna ba�lam��t�r. Aynca bat�daki eyaletler sat�� vergilerinden gereksinimleri oran�nda pay al�rken, gelirlerde dengesiz bir erimeyi �nlemek amac�yla yeni eyaletlerin farkl� olarak ele al�nmas� kabul edilmi�tir.

�lkedeki y�zlerce �zel ticari bankan�n en b�y�kleri Deutsche Bank AG, Dresdner Bank AG ve Commerzbank AG�dir. Bu �� B�y�kler�in b�t�n �lkeye yay�lm�� binlerce �ubesi vard�r. Ticari bankalar her t�rl� bankac�l�k i�lemleri yapar; sanayiye, h�k�mete ve yerel y�netimlere uzun vadeli finansman sa�lar; hisse senedi satar. �zel bankalar aynca sanayide do�rudan etkinlik g�sterebilir. Almanya'n�n en b�y�k �irketi olan Daimler-Benz AG�nin en b�y�k orta�� Deutsche Bank AG�dir.
Tasarruf bankalar�yla bunlar i�in merkez bankas� ve kliring kurumu i�levi g�ren eyalet bankalar� kamu hukukuna ba�l� kredi kurumlar�n� olu�turur. Bunlar�n etkinlikleri kredi, yat�r�m ve para transferleriyle s�n�rl�d�r; krediler daha �ok konut ve ev e�yas� i�indir. Bir kamu kurulu�u olan Kreditan- stalt f�r Wiederaufbau (Yeniden �n�a Kredi Kurumu) geli�mekte olan �lkelere y�nelik kamu yard�mlar�na arac�l�k eder. �lkede binlerce sanayi ve tar�m kredi kooperatifi vard�r. Alman Sendikalar Federasyonu�nun kredi kooperatifi olan Bank f�r Gemein- vvirtschaft �lkenin d�rd�nc� b�y�k bankas�d�r.
Bremen�de, D�sseldorf�ta, Almanya�n�n finans merkezi Frankfurt am Main�da, Hamburg�da, Hannover�de, Stuttgart�ta, M�nih�te ve Berlin�de hisse senedi borsalar� vard�r. Alman d�� yat�r�mlar�n�n y�zde 80�i sanayile�mi� Bat� �lkelerindedir. Geri kalan�n b�y�k b�l�m� federal h�k�metin geli�mekte olan �lkelere yard�m politikalar� �er�evesinde y�nlendirilmi�tir.

T�CARET.

1986�da Bat� Almanya d�nyan�n ticaret hacmi en b�y�k �lkesi olarak ABD� nin yerini alm��t�r. 1952�den ba�layarak ihracat� ithalat�n� a�m�� ve ihracat de�erindeki art�� 1980�lerin ortalar�na gelindi�inde y�zde 150�nin �zerine ��km��t�r.
Almanya�n�n d�� ticaretinde en �nemli yeri AT �yesi �lkeler tutar; onlar� ABD izler. �svi�re, Avusturya, �sve�, Japonya ve eski Do�u Bloku �lkeleriyle ticaret de �nemlidir. Ba�l�ca ihra� mallan motorlu ta��tlar, her t�rl� makine, elektrikli ve elektronik aletler, kimyasal maddeler ve g�da �r�nleridir. �thalatta en �nemli yeri sermaye mallar� ve hammaddeler, ara mallar, t�ketim mallar�, yiyecek, i�ecek, t�t�n �r�nleri ile madencilik ve enerji �r�nleri tutar.
Almanya�n�n �demeler dengesi fazlas� yurtta�lar�n�n d�� lkelerdeki harcamalar�n�, yabanc� i��ilerin �lkelerine havale ettikleri miktarlar� ve Avrupa Topluluklan�n�n �e�itli organlar�na yap�lan �demeleri kar��layacak d�zeydedir.

ULA�TIRMA.

Almanya�n�n Avrupa�daki merkez� konumu transit y�k ve yolcu ta��mac�l��nda �nemli bir i�lev y�klenmesine yol a�m��t�r. Kara, demir ve su yollan sisteminin geli�mi�li�i ve karma��kl�� a��s�ndan d�nyan�n en �nde gelen �lkelerindendir; ayn� d�zeyde olmamakla birlikte havayolu ula��m� da �ok geli�mi�tir. Kom�u ve AT �yesi �lkelerle y�r�t�len ortak �al��malar, uzun vadeli programlarla bu sistemi daha da iyile�tirmeyi ama�lamaktad�r.
Trafik ak��. Almanya�n�n co�rafi ko�ullar�, geleneksel ula��m kanallar� ve ge�mi�teki siyasal s�n�rlan do�u-bat�dan �ok, kuzey- g�ney ve kuzeybat�-g�neydo�u do�rultusundaki yollar�n �nem kazanmas�na yol a�m��t�r. Do�u Avrupa�da ya�anan d�n��mlerden, �zellikle de iki Almanya�n�n birle�mesinden sonra do�u-bat� yollar�nda trafi�in canlanmas� beklenmektedir. Birle�me �ncesinde genel kal�ba uymayan en �nemli �rne�i Bat� Berlin�e y�k ve yolcu ula�t�ran belirli kara ve demir yollan olu�turmu�tur. �rne�in Berlin-Hamburg otoyolu 1982�de tamamlanm��t�r. 1945�e de�in Alman demiryollar� sisteminin oda�� durumundaki Berlin'in art�k �lkenin do�u kesiminde bile b�yle bir i�levi yoktur.

�lkedeki ula��ma elveri�li �rmaklar kanallarla birbirine ba�lanm�� ve kusursuz kara ula��m� sistemini tamamlayan bir a� ortaya ��km��t�r. Do�uya do�ru akan Tuna ve kollar� d��nda bu �rmaklar Kuzey Denizine ve Elbe ba�lant�s�yla Bait�k Denizine ula��r. Ama deniza��r� y�k ta��mac�l��n�n b�y�k bir b�l�m� Hollanda�n�n liman� Rotterdam �zerinden yap�l�r, ��nk� Rotterdam�dan ge�en Ren yolu Kuzey Denizine ula�an �b�r �rmak yollar�ndan �ok daha k�sad�r.
Yolcu ta��mac�l�� sisteminin h�z�, d�zg�nl�� ve geli�mi�li�i a��s�ndan da d�nyada ilk s�ralarda gelen Almanya�da en k��k kasabalarda bile otob�s i�ler; her yerle�me biriminin b�lgesel hatlara ba�lant�s� vard�r. Kentlerde ise belediye otob�slerine a��rl�k verilmek yerine rayl� sistemler korunmu� ve geli�tirilmi�tir. Berlin ve Hamburg�da uzun s�re hem yeralt�, hem yer�st� rayl� sistemler kullan�lm��t�r, ama b�y�k kentlerin �o�unda metro hatlar� g�rece yenidir ve �z�nde yer�st� ray sisteminin kent merkezinde yerin alt�na al�nmas� olarak g�r�lebilir. Buna kar��l�k 40 km uzakl�ktaki b�t�n yerle�meleri de kent merkezine ba�layan M�nih metrosu ba��ms�z bir sistem ve dolay�s�yla ayk�r� bir �rnektir.

Hamburg y�resinde bir otoyol

Otoyollar.
1930�larda Nazi iktidar� s�ras�nda yap�lmaya ba�layan otoyollar (Autobahri) b�y�k sanayi ve yerle�im merkezlerini birbirine ba�lam��t�. Ama sava��n sonunda h�l� baz� �nemli b�l�mleri tamamlanmam��t�; sava� y�z�nden bozulmu�, g�rece dar ve yetersiz yerleri vard�. 1950�lerde ba�lat�lan onar�m, geni�letme ve yeni yap�m �al��malar� sonucunda 1990�da otoyollar�n uzunlu�u 8 bin km�yi a�t�. Berlin�i �evreleyen otoyol 1979�da tamamland�. Bununla birlikte karayollar�ndaki trafik hacmi en az sekiz kat daha h�zl� artt��ndan trafik kazalar� �ok y�ksek oranlara ula�t�. Otoyollarda h�z s�n�rlamas�na y�nelik giri�imler ise s�r�c�lerin s�rekli engellemeleriyle kar��la�t�.

Demiryollar�.
Almanya�n�n N�rnberg ile F�rth aras�ndaki 8 km�lik ilk demiryolu hatt� 1835�te i�letmeye a��lm��, 19. y�zy�l�n sonuna de�in �zel �irketlerin elinde bulunan demiryollar� daha sonra kamuya devredilmi�ti. 1920�ye gelindi�inde baz� �nemsiz yollar d��nda b�t�n demiryolu a��n�n m�lkiyeti ve i�letme hakk� Alman Ulusal Demiryollar��nmd� (Deutsche Reichsbahn). II. D�nya Sava��ndan �nce 54 bin km�yi bulan demiryollar�n�n 28 bin km kadar� sava�tan sonra Bat� Almanya�da kald�. Sava�tan b�y�k zarar g�rm�� bu demiryollar�n�n i�letilmesi 195l�e gelindi�inde i�gal kuvvetlerinden Alman Federal Demiryollar��na (Deutsche Bundesbahn) ge�mi�ti. 1977�ye de�in b�t�n hatlardan kald�r�lan buharl� lokomotiflerin yerini dizel ve elektrik lokomotifleri ald�.
Do�u Almanya�da kalan demiryolu a��nda geni� �apl� bir yeniden yap�m ve modernle�meye gidildi. Bu arada kom�u COMECON �lkeleriyle ve Rostock liman�yla ba�lant�lara a��rl�k verilirken Bat� Almanya�ya ba�lanan hatlar kapat�ld� ya da tek hata indirildi. �� hatlar bir ring hatt�nda toplanarak Bat� Berlin�den ge�ilmemesi sa�land�. 1989�un sonunda hem Berlin i�inde, hem de �lke �ap�nda yeniden tek bir sisteme ge�me �al��malar� ba�lat�ld�.

Almanya�da tren seferleri s�kt�r. �lkede ekspres trenlerin (D-Z�ge) yan� s�ra b�y�k kentler aras�nda i�leyen biraz daha h�zl� trenler de vard�r. �teki Avrupa �lkelerine ise Trans-Avrupa Ekspresi (TEE) denen h�zl� trenler i�ler. H�zl� tren, demiryollar�n�n 440 km�lik b�l�m�nde saatte 200 km�ye kadar h�z yapabilir. Hannover-W�rzburg ve Mannheim-Stuttgart aras�nda yap�lmakta olan t�m�yle yeni iki hatta h�z saatte 250 km�ye ��kabilecektir. Mannheim�dan Paris�e ve Paris�ten Br�ksel yoluyla K�ln�e ula�acak Frans�z h�zl� tren sistemi TGV (Trains de Grande Vitesse) ile ba�lant�l� bir hat planlanmaktad�r. Berlin�de de tek rayl� h�zl� tren �al��malar� s�rd�r�lmektedir.

Suyollar�.
Irmak ve kanallardan olu�an 6.700 km�lik i� suyollar� b�y�k y�klerin, hammaddelerin ve yak�tlar�n �ok ucuz ta��nmas�na olanak verir. Bunlar�n en �nemlisi olan Ren Irma��nda be� �lkeye ait gemi, mavna, �ilep ve �e�itli ba�ka teknelerin trafik yo�unlu�u i�lek bir otoyolunkine e�ittir. Ren gibi Elbe, Havel ve �der �rmaklar� da g�ney-kuzey do�rultusunda ula��ma olanak sa�lar ve do�u-bat� do�rultulu kanallarla birbirine ba�lanm��t�r. Bu sistemin Hamburg ve Polonya�daki Szczecin�den (Stettin) denize ��k��lar� Alman Demokratik Cumhuriyeti�nin s�n�rlar� d��nda kald��ndan sosyalist y�netim Rostock�un g�neyindeki Warnow halici �zerinde bir derin deniz liman� kurmu�tur. Birle�me sonras�nda Hamburg�un Elbe Havzas�n�n ba�l�ca liman� olarak yeniden eski �nemine kavu�mas� beklenebilir. Balt�k k�y�s�ndaki Rostock - Warnem�nde liman�nda demiryolu hatt� feribotla Danimarka�n�n Gedser liman�na ba�lan�r. R�gen Adas�ndaki Sassnitz liman�n�n �sve�te Trelleborg�da, Mukran��n ise Litvanya�da Klaipeda�yla (eskiden Memel) ba�lant�s� vard�r.

Berlin�i Elbe Irma��na ba�layarak 320 km boyunca bat�ya uzanan Mittelland Kanal� Minden�de Weser Irma��na ula��r ve daha bat�da Dortmund-Ems Kanal�yla Kuzey Denizi k�y�s�ndaki Emden�e ba�lan�r. Uzunlu�u 100 km�ye yakla�an Kiel Kanal� 1895�ten be�i Balt�k Deniziyle Kuzey Denizini birbirine ba�lamaktad�r. Kanallar ve akarsular s�rekli derinle�tirilmekte, ayr�ca kanallar ve havuzlar� geni�letilmektedir. Kuzey Denizini Alman suyollar� ve Tuna Irma�� arac�l��yla Karadeniz�e ba�layacak 171 km�lik kanal projesinin 1992�de tamamlanmas� beklenmektedir.Charlemagne��n 9. y�zy�lda tasarlad�� bu ba�lant� b�t�n Avrupa a��s�ndan b�y�k �nem ta��maktad�r.
II. D�nya Sava�� ba�lad��nda d�nyan�n be�inci b�y�k ticaret filosuna sahip olan Almanya�n�n ba�l�ca deniz limanlar� Bremen, Bremerhaven, Hamburg, L�beck ve Rostock�tur. Bunlar konteyner i�lemlerinde ve h�zl� y�k transferlerinde kusursuz hizmet sa�layarak daha elveri�li konumdaki Rotterdam ve Anvers limanlar�yla rekabet eder.

Havayollar�.
Havac�l�k teknolojisine bir�ok katk�lar� bulunan Almanya iki d�nya sava�� aras�ndaki d�nemde ticari havac�l��n da �nc�lerinden olmu�tur. 1926�da kurulan ve bug�nk� devlet havayolu �irketi Lufthansa�ya ad�n� veren Deutsche Lufthansa AG Avrupa �l�e�inde d�zenli yolcu seferlerine �nc�l�k etmi�, 1936�da da Kuzey Atlantik u�u�lar�n� ba�latm��t�r. 1938�de Berlin-New York aras�nda aktarmas�z yolcu seferleri d�zenleyen Lufthansa bug�n uluslararas� havayolu ta��mac�l��n�n �nde gelen kurulu�lar�ndan biridir. Ger�ekte havayolu ula��m�nda d�� hatlar i� hatlardan �ok daha �nemlidir. H�zl� ve g�rece ucuz demiryolu ula��m� ve kentlerin birbirine yak�nl�� y�z�nden i� hatlarda yolcu azd�r. Ama s�n�r�n a��lmas�ndan �nce Bat� Berlin�e havayoluyla ula��m s�n�rdaki i�lemlerden ka��nmaya olanak vermi�tir.
�lkenin en b�y�k havaalan� olan Frankfurt Havaalan� yolcu say�s� ve y�k hacmi a��s�ndan Avrupa�da ilk s�ralarda yer al�r. Berlin, Bonn, K�ln, M�nih, D�sseldorf, Hamburg ve Leipzig havaalanlar� da �nemlidir. Alman Demokratik Cumhuriyeti�nde havayolu ula��m�n�n merkezi Berlin�in g�neydo�usundaki Berlin-Sch�nefelde Havaalan�, uluslararas� havayolu kurulu�u ise Interflug�du.

kaynak: Ana Britannica

Safi	14 May�s 2016 01:55

Y�NETSEL VE TOPLUMSAL KO�ULLAR

Almanya Federal Cumhuriyeti 16 eyaletten olu�ur. Devletin yap�s� ve yetkileri 23 May�s 1949�da kabul edilen Temel Yasa�ya (Grundgesetz) dayan�r. Kurucu eyalet sav�s� o tarihte ll�ken, 1952�de �� eyaletin birle�tirilmesiyle 9�a inmi�, 1957�de Saarland��n eyalet yap�lmas�yla 10, 1990�da iki Almanya�n�n birle�mesinden sonra da Berlin�le birlikte 16 olmu�tur. Federal cumhuriyetin kurulu�u Bat�l� i�gal kuvvetlerinin izniyle ve eyalet parlamentolar�n�n federasyonu onaylamas�yla ger�ekle�mi�tir. 5 May�s 1955�te ise Almanya Federal Cumhuriyeti tam egemenli�ine kavu�mu�tur. Temel Yasa�n�n 23. maddesi ileride Do�u kesiminin de federasyona kat�lmas�n� �ng�rd��nden 3 Ekim 1990�da ger�ekle�en birle�me bu maddeye dayand�r�lm��t�r. Birle�meyle birlikte Temel Yasa�da yap�lan de�i�iklikle Almanya art�k s�n�rlan d��nda kalan eski Alman topraklar� �zerinde her t�rl� hak iddias�ndan vazge�mi�tir.

�mparatorluk d�neminde Avrupa�n�n en karma��k hiyerar�ilerinden birinin g�r�ld�� Alman toplumu iki d�nya sava�ma ve b�y�k ekonomik de�i�ikli�e kar��n bug�n de temel s�n�f yap�s�n� korumaktad�r. G��l� bir s�n�f bilincinden s�z edilemezse de insanlarda toplumsal konum duygusu vard�r. E�itim pek �ok �lkede oldu�undan daha b�y�k �nem ta��r; bir profes�r�n sayg�nl�� yabanc�lar�n kolay kolay kavrayamayaca�� d�zeydedir; �doktor� unvan� ise i� d�nyas�nda bile y�kselmenin neredeyse vazge�ilmez ko�uludur. Sayg�nl��n� en �ok yitiren kesim ordudur. �zellikle eski Do�u Alman ordusunun subaylar� konumlar�ndan �ok �ey yitirmi�, birle�me sonras�nda Bat��daki meslekta�lar�n�n emrine girmi�lerdir. Eski otoriter e�ilimler �ok zay�flam��, ama ortadan kalkmam��t�r. �b�r geli�mi� �lkelerde oldu�u gibi ger�ek g��, liyakat sistemi temelinde gen� teknik ve y�netsel kadrolara kaym��t�r.

Y�NET�M B��M�.

Temel Yasa�nm �ngiliz- Amerikan demokrasi anlay��n� yans�tan ve Almanya�n�n bir �nceki Weimar Anayasas�ndan gelen pek �ok ��esi vard�r. Parlamenter y�netimde Ingiliz sisteminin bir�ok �zelli�i benimsenmi�tir, ama cumhuriyetin federal olmas� nedeniyle ABD ve ba�ka federal sistemleri �rnek alan siyasal yap�lara da yer verilmi�tir. �niter Nazi devletine tepki olarak Temel Yasa�da eyaletlere �nemli �l��de �zerklik tan�nm��t�r. Ama anayasa de�i�iklikleri, parasal geli�meler ve b�t�n �lkede ya�am ko�ullar�n� e�itleme y�n�ndeki siyasal bask�lar bu �zerkli�in a��nmas�na yol a�m��t�r. Temel Yasa�yla yarg�n�n ba��ms�zl�� sa�lanm��, Federal Anayasa Mahkemesi�ne (Bundesverfassungs- gericht) yasalar� anayasaya uygunluk a��s�ndan de�erlendirme ve iptal etme yetkisi tan�nm��t�r.
Y�r�tme ve yasama. Devlet ba�kan� �zel olarak toplanan bir meclisin be� y�ll�k g�rev s�resi i�in se�ti�i cumhurba�kan�d�r. Cumhurba�kan� devleti temsil eder; federal yasalar� ve uluslararas� antla�malar� imzalar. Federal ba�bakan (�ans�lye) aday�n� belirler; ba�bakan�n atad�� kabineyi g�revlendirir ve onun �nerisi �zerine g�revden alabilir. Ama ba�bakan� g�revden alamaz ve Federal Meclis�i (Bundestag) feshedemez. �b�r �nemli yetkileri aras�nda federal yarg��larla baz� ba�ka g�revlileri atama ve af ��karma yer al�r.

H�k�metin ba��, cumhurba�kan�n�n aday g�stermesi �zerine Federal Meclis�in �o�unluk oyuyla se�ilen ba�bakand�r. Uygulamada ba�bakan hep iktidar partisinin ba�kan� olur. Ba�bakan�n geni� yetkileri vard�r; h�k�met politikalar�n�n olu�turulmas�nda belirleyici rol oynar. Federal Meclis�in mutlak �o�unlu�u taraf�ndan g�revden al�nabilir, ama bunun ko�ulu yerini alacak ki�inin �o�unluk oyuyla se�ilebilecek olmas�d�r. �Yap�c� g�vensizlik oyu� denen bu ko�ul ba�bakan�n ve h�k�metin d��me olas�l��n� �ok azalt�r. Kabine ne Federal Meclis�in g�vensizlik oyuyla, ne de cumhurba�kan�n�n h�k�meti azletmesiyle g�revden al�nabilir. Cumhurba�kan�n�n se�ece�i bir siyasal lider de bunal�m ko�ullar�nda bile yeni bir h�k�met kurmakla g�revlendirilemez. Bu anayasa h�km�n�n temelinde Hitler�in ba�bakanl��a y�kselmesinden ��kar�lan ders yatar.
iki meclisli parlamento Federal Konsey {Bundesrat) ve Federal Meclis�ten olu�ur. Parlamentonun alt kanad� niteli�indeki Federal Meclis �ok daha geni� yetkilerle donat�lm��t�r. B�t�n ulusal yasalar bu mecliste bi�imlenir. Sistemin temelini olu�turan Federal Meclis�in �ye say�s� 1990�da art�r�larak 600�� bulmu�, bu say�n�n da biraz de�i�ebilece�i kabul edilmi�tir. �yelerinin 144�� eski Do�u Almanya topraklar�ndan se�ilir. Genel se�imler d�rt y�lda bir yap�l�r; �yelerin bir b�l�m� de ara se�imlerle belirlenir. Mecliste her se�im b�lgesinin temsilcilerinden ba�ka, ayn� anda se�ilen eyalet genel temsilcileri de yer al�r. Bu uygulaman�n amac� istikrar� ve b�y�k partilerin meclisteki s�reklili�ini sa�lamak, dar b�lgeci e�ilimleri dengelemektir.

Parlamentonun �st meclisi niteli�indeki Federal Konsey�de eyaletler kendi hak ve yetkilerini korur. Her eyalet b�y�kl��ne ve n�fusuna g�re konseye en az ��, en �ok be� temsilci g�nderir. Temsilciler eyalet y�netimleri taraf�ndan atan�r ve onlar�n talimatlar�na ba�l� kal�r. Federal Konsey�in onay� yaln�zca eyaletlerin ��karlar�n� do�rudan ilgilendiren konularda ve Temel Yasa�y� etkileyen yasalarda zorunludur. Cumhurba�kan�n�n uzun s�reli d�� gezileri s�ras�nda ya da g�revden �ekilmesi durumunda konsey ba�kan� ona vek�let edebilir.
Federal Meclis�le eyalet meclislerinin yetkileri aras�nda titiz bir denge g�zetilir. D�� politika, savunma, para basma, posta ve telekom�nikasyon hizmetleri, g�mr�k, d�� ticaret ve yurtta�l�k konular�nda yetki Federal Meclis�indir. Bu konularda eyaletler ya ko�ut yasalar ��kar�r ya da Federal Meclis�in ��kard�� er�eve yasalara dayanarak kendi gereksinimlerine uygun yasal d�zenlemeleri yapar. �lke olarak Federal Meclis bir�rnekli�in vazge�ilmez oldu�u konulardaki yasalar� ��kar�r ve onaylar. Bunun d��nda eyaletler Temel Yasa�da belirtilmi� k�s�tlamalara uyma ko�uluyla istedikleri karan alabilir. Eyaletlerin yetkileri �zellikle e�itim ve su�lular�n cezaland�r�lmas� konu- lannda geni�tir. Ama ortak dan��ma kurul- lan arac�l��yla bu konularda bile eyaletler aras�nda �ok fark olmamas�na �al��lmaktad�r.
Eyalet y�netimlerinin yap�s�, zorunlu olmamakla birlikte genellikle federal y�netimin yap�s�na benzer. �o�unda h�k�met ba�kan� kendi kabinesi ve bakanlar�yla �al��r. Hamburg, Bremen ve Berlin�de ise belediye ba�kan� ayn� zamanda eyaletin h�k�met ba�kan�, senato da eyalet meclisi i�levi g�r�r. Bu �� kent-eyaletle Schlesvvig- Holstein ve Saarland d��nda eyaletler illere {Regierungsbezirk), iller il�elere (Kreis), bunlar da bucaklara (Gemeinde) b�l�nm��t�r. Kuzeyde ilden k��k baz� y�netsel birimler Grafschaft ad�n� ta��r.

Eski Do�u Alman sistemi.
Sosyalizmin benimsendi�i a��kland�ktan sonra Do�u Alman liderleri b�t�n yurtta�larda �lkenin birli�i ve ilerlemesi konusunda ortak bir sorumluluk duygusu uyand�rmaya �al��t�. Bu duyguyu a��laman�n ba�l�ca arac� Alman Demokratik Cumhuriyeti Ulusal Cephesi adl� siyasal birlikti. Ba�ta denetimini elde tutan Almanya Sosyalist Birlik Partisi (SED) olmak �zere �rg�t izin verilen burjuva partilerin kal�nt�lar�n�n ve resm� kitle �rg�tlerinin temsilcilerini kaps�yordu; �zg�r Alman Sendikalar Birli�i, �zg�r Alman Gen�li�i, Almanya Demokratik Kad�n Birli�i ve Do�u Alman K�lt�rel Birli�i temsil edilen kitle �rg�tlerindendi. Ulusal Cephe, SED�in y�nlendirmesiyle Ulusal Halk Meclisi (Volkskammer) ve �e�itli yerel meclislere se�ilecek adaylar�n listesini haz�rlar, 18 ya��n� doldurmu� her yurtta� oy verirdi.
En y�ksek se�ilmi� organ olan Ulusal Halk Meclisi 500 �yeliydi. Sosyalizmin ilan�ndan sonra �yeler be� y�ll�k s�reler i�in se�ilirdi; toplant�lar resm� ve �ok seyrekti. Ulusal Halk Meclisi�nin se�ti�i Devlet Konseyi (Staatsrat) ise SED�in belirledi�i ki�inin ba�kanl��nda toplan�rd�; konsey ba�kan� resmen devlet ba�kan�yd�. Bakanlar�n ve bakanl�klar�n ba��ms�z karar yetkisi s�n�rl�yd�; temelde SED lider kadrosunun kararlar�n� uygulamaya koyarlard�.
Yerel y�netim il (Bezirk), k�rsal ya da kentsel il�e {Kreis) ve bucak (Gemeinde) d�zeyinde �rg�tlenmi�ti. Her d�zeydeki halk meclisi dikkatle belirlenmi� adaylar aras�ndan se�ilirdi. Halk Polisi (VP) gibi kurulu�lar�n uzant�s� olan g�n�ll� birlikler yerel hizmetler i�in �rg�tlenmi�ti.

YARGI.

ABD gibi baz� ba�ka federal devletlerden farkl� olarak Almanya�da b�t�n bidayet, istinaf ve ilk temyiz mahkemeleri eyalet d�zeyinde, son temyiz mercii ise federal d�zeydedir. Federal mahkemeler eyalet mahkemelerinin ulusal yasalar� ayn� bi�imde uygulamas�n� sa�lar. En y�kse�i Federal Temyiz Mahkemesi olan genel hukuk ve ceza mahkemelerinden ba�ka idare, i�, sosyal g�venlik ve vergi konular�yla ilgili d�rt mahkeme sistemi daha vard�r.
B�t�n mahkemeler h�k�met uygulamalar�n� ve yasalar� anayasaya uygunluk a��s�ndan g�zden ge�irme yetki ve y�k�ml�l��n� ta��r, ama yaln�zca Karlsruhe�deki Federal Anayasa Mahkemesi anayasaya ayk�r�l�k karan verebilir. Bu iddiayla ba�vuruda bulunan �b�r mahkemeler, Federal Anayasa Mahkemesi�nin karar�na de�in davay� ertelemek zorundad�r. �nemli ceza davalar�nda �nceden belirlenmi� listelerden kurayla se�ilen ve j�ri �yelerine benzeyen bir yarg� kurulu da g�rev al�r. Bu kurul su� ve ceza konusundaki kararlar� yarg��la birlikte verir. Davan�n b�t�n a�amalar�nda yarg��lar etkin ve �nemli rol oynar. Bu nedenle mahkemelerde savc�lar�n ve savunma avukatlar�n�n a��rl�� Anglosakson sistemindekinden daha azd�r.
Yarg�n�n birincil dayana�� yasalar ve t�z�klerdir, ama hukuk kurallar�n�n yorumlanmas�nda team�l de �nemli rol oynar. �rne�in idare hukukunda davaya bakan mahkemenin dayanabilece�i sistemli bir ilkeler b�t�n� yoktur; bu ilkelerin �o�u yarg� karar�yla yasala�m��t�r.

Eski Do�u Alman sistemi.
En alt d�zeyler d��ta tutulursa, Demokratik Almanya�n�n yarg� sistemi daha �ok sosyalist devleti savunmaya y�nelikti. Birle�meden sonra sistemde yeni bir yap�lanma gere�i do�du. �zel askeri mahkemeler kapat�ld�. �ki Almanya�n�n gittik�e farkl�la�m�� yasa sistemlerinin ve hukuk kurallar�n�n uyumlu duruma getirilmesi ise zor bir sorun olu�turuyordu.

S�YASAL KURUMLAR.

1970�e de�in 21 olan se�men ya�� bug�n 18�dir. Oy verme zorunlulu�u olmamas�na kar��n her d�zeyde se�imlere kat�lma oran� �ok y�ksektir. Bas�n, radyo ve televizyon siyasal konulara geni� yer verir. Dolay�s�yla kamuoyu bilgili ve siyasal tart��malara yatk�nd�r.
Say�lar�n�n �oklu�uyla 1933�te Weimar Cumhuriyeti�nin ��k��nde rol oynayan siyasal partiler federal cumhuriyetin kurulmas�ndan sonra birle�me e�ilimi g�stermi�tir. K��k partiler ya b�y�klere kat�lm��, ya da �ok daha k��l�p siyaset sahnesinden silinmi�tir. Bug�n yeniden birle�mi� Almanya� da iki b�y�k parti vard�r ve ikisinin de mecliste �o�unluk sa�lamas� zordur. 1966�dan bu yana Federal Almanya�y� koalisyon h�k�metleri y�netmi�tir. Y�zde 5�ten d��k oranda oy alan partilerin meclislerde temsil edilmesini engelleyen kural her t�rl� radikal partiyi d��ta tutma ve parti b�l�nmelerini �nlemeye yarar.
Merkez sa�� temsil eden H�ristiyan Demokratik Birlik (CDU) 1949-66 aras�nda Bonn h�k�metlerini kurmu�, 1982�de de yeniden iktidara gelmi�tir. Bavyera d��ndaki b�t�n eyaletlerde, bu arada yeni olu�turulan do�u eyaletlerinde �rg�tlenmi�tir. Bavyera�da ise CDU�nun yerine daha tutucu olan H�ristiyan Sosyal Birlik (CSU) se�imlere kat�l�r. CDU politikalar�nda Almanya�n�n Bat� d�nyas� ve NATO i�indeki yerine a��rl�k verir; serbest piyasa ekonomisini savunur.
19. y�zy�l Marksist partilerinin devam� say�lan Almanya Sosyal Demokrat Partisi (SPD) II. D�nya Sava��ndan sonra klasik Marksist ��retiye ba�l� kald�. Kom�nist harekete, Bat� Almanya�n�n silahlanmas�na ve Batfn�n askeri savunma sistemine kat�lmas�na kar�� kt�. 1959'da ise b�y�k sanayilerin kamula�t�r�lmas� talebinden ve s�n�f m�cadelesi �a�r�s�ndan vazge�ti.

1969'da iktidar olmay� ba�aran SPD bug�n yeniden birle�me program�n�n eksiksiz uygulanmas�n�, Do�u Avrupa�daki yeni demokratik y�netimlerle i�birli�ini, toplumda ve sanayide reformu ve AT arac�l��yla Avrupa birli�inin kurulmas�n� savunmakta, NATO�yu desteklemektedir. Serbest piyasa sistemine de art�k kar�� de�ildir.
Koalisyon orta�� olabilecek kadar oy toplayan H�r Demokratik Parti (FDP) liberal partilerin devam� niteli�indedir. �o�unlukla gen� �evre korumac� ve bar�� yanl�lar�ndan olu�an Ye�iller sava� sonras�nda kurulmu�, t�m�yle yeni tek ba�ar�l� partidir. Ye�iller 1983�te y�zde 5 baraj�n� a�arak Federal Meclis�e girmeyi ba�arm��, 1987�de bu meclise 40�tan fazla gen� temsilcisini sokmu�tur.
1956�da Federal Anayasa Mahkemesi�nin kapatt�� Almanya Kom�nist Partisi�nin (KPD) yerine kurulan Alman Kom�nist Partisi (DKP) �nemsizdir. A��r� sa�� temsil eden birka� k��k parti vard�r. Bunlardan Cumhuriyet�iler 1989�da baz� yerel se�imlerde y�zde be� baraj�n� a�m��, ama Federal Meclis�e girememi�lerdir.
Demokratik Almanya�n�n Sosyalist Birlik Partisi (SED) 1946�da Almanya Sosyal Demokrat Partisi�yle (SPD) Almanya Kom�nist Partisi�nin (KPD) birle�meye zorlanmas� sonucunda ortaya ��km��t�. �lkede ger�ek iktidar SED Merkez Komitesi Sekreterli�i ile Politb�ro�nun elindeydi; Merkez Komitesi birinci sekreteri ve SED lideri her iki organ�n da ba�kan�yd�. 1971-89 aras�nda Erich Honecker bu konumdayd�. SED her d�zeyde y�netime, ekonomiye, �niversitelere, sendikalara ve �b�r kurumlara n�fuz edecek bi�imde �rg�tlenmi�ti.
SED�i yerinden eden 1989 olaylar� Nazi d�neminden beri Almanya�n�n do�usunda ilk serbest se�imlerin yolunu a�t�. �ok say�da parti kuruldu. Mart l990�da yap�lan se�imler H�ristiyan Demokratik Birlik�in �nderli�inde �okpartili bir koalisyon h�k�metiyle sonu�land�. Ad� Demokratik Sosyalizm Partisi olarak de�i�tirilen SED ise koalisyona giremedi. Birle�me sonras�ndaki yerel y�netim ve eyalet se�imlerinde Ba�bakan Helmut Kohl�un H�ristiyan Demokratik Birlik�i kesin �st�nl�k sa�lad�.

S�LAHLI KUVVETLER.

Almanya Federal Cumhuriyeti May�s 1955�ten beri NATO �yesidir. B�t�n Bonn h�k�metleri NATO� ya ba�l� kalmay� ve destek vermeyi s�rd�rm��, Federal Almanya�n�n NATO �yeli�inin s�rmesi 1990�da birle�me anla�mas�n�n temel ilkelerinden biri olmu�tur.
Topraklar�ndaki NATO birliklerine de katk�da bulunan Almanya�n�n federal ordusu (Bundeswehr) Avrupa�daki en b�y�k NATO kuvvetini olu�turur. Kara, deniz ve hava kuvvetlerini i�eren ordu Federal Meclis arac�l��yla sivil y�netimin denetiminde tutulur. Erkekler i�in zorunlu askerlik hizmeti 18 ayd�r; askeri y�k�ml�l�k d�nemi 18-35 ya� aras�d�r. Temel Yasa�n�n 4. maddesine dayanarak inan�lar� nedeniyle askere al�nmay� reddedenler askerlik yerine 20 ay toplum hizmetlerinde �al��rlar.

Eski Do�u Alman sistemi.
T�pk� bat� kesimindeki gibi askerlik hizmetinin erkekler i�in zorunlu oldu�u Do�u Almanya�da ordu Sovyet silahlar�yla donat�lm�� ve Sovyet �rne�inde e�itilmi�ti. 1990�da �lkedeki Sovyet askerlerin say�s� h�l� 380 bin d�zeyindeydi. 1989 sonlar�n�n olaylar� askeri �rg�tlenme ve morali �ok sarst�. Berlin Duvar��n� ve Bat� Alman s�n�r�n� koruyan �zel birlikler i�levini yitirirken fabrika milisleri de silahs�zland�r�larak da��t�ld�.
Temmuz 1990�da Federal Almanya ile SSCB aras�nda Sovyet birliklerinin �ekilmesine ili�kin bir antla�ma imzaland�. Antla�maya g�re birlikler 3-4 y�l i�inde �ekilecek ve Almanya ge�i� d�nemi i�in mali yard�mda bulunacakt�. Buna kar��l�k b�lgeye yabanc� NATO birlikleri yerle�tirilmeyecek, yaln�zca ara d�nemde Berlin�de bulunan Bat�l� M�ttefik kuvvetleri bunun d��nda tutulacakt�.
Birle�ik Almanya�n�n potansiyel askeri g�c� konusundaki kayg�lara h�k�met, d�rt y�l i�inde toplam silahl� kuvvetlerin 370 bin ki�iyle s�n�rlanaca��n� bildirerek kar��l�k verdi.

G�VENL�K KUVVETLER�.

Almanya�da polis �lke �ap�nda de�il, eyaletler d�zeyinde �rg�tlenmi�tir. Acil durumlarda federal h�k�met �e�itli eyaletlerin polis birliklerinden yararlanabilir. Devletin g�venli�ini ilgilendiren eylemler ya da eyalet s�n�rlar�n� a�an su�lar ise federal d�zeyde ele al�n�r. Demokratik Almanya�n�n muhalefeti bast�rmakla g�revli Devlet G�venlik Polisi (Stasi) Honecker y�netiminin ��kmesiyle birlikte ortadan kalkt�. Birle�me �ncesinde serbest se�imle y�netime gelen h�k�met d�neminde Alman Halk Polisi d�zenli polis kuvveti olarak yasalara uygun etkinli�ini s�rd�rd�.

kaynak: Ana Britannica

Safi	14 May�s 2016 02:11

4 ek

E��T�M.

B�t�n Almanlar i�in 6-18 ya�lan aras�nda e�itim zorunlu ve paras�zd�r. Gen�lerin �o�u 15-16 ya�lar�ndan ba�layarak okul program�n�n yan� s�ra mesleki e�itim program� izler. E�itim eyalet y�netimlerinin denetiminde olmakla birlikte, ders programlar�nda belli bir uyum ve standart bir d�zey tutturulmas�na �al��an s�rekli bir komisyon vard�r.
Okul�ncesi e�itim (Kindergarten) �� ya��nda ba�layabilir. Alt� ya��nda b�t�n �ocuklar d�rt y�ll�k ilkokula (Grundschule) ba�lar. Yakla��k yar�s� 15-16 ya�ma de�in e�itimini Hauptschule denen orta��retim kumullar�nda s�rd�r�r; bu ya�ta bir meslek okuluna (Berufsschule) ayr�larak okuldaki derslerinin yan� s�ra mesleki e�itim de g�rmeye ba�lar. �ocuklar�n yakla��k ��te biri ilkokuldan sonra uygulamaya d�n�k e�itim veren orta��retim kurumlar�na (Realschule) gider ve ald�klar� sertifikayla Fachschule�yt (teknik ya da �zel alanlarda e�itim veren y�ksekokul) devam eder; i� d�nyas�nda ve devlet hizmetinde orta kademelere y�kselebilmek i�in bu t�r bir e�itim zorunludur. �lkokuldan sonra �ocuklar�n d�rtte biri Gymnasium denen dokuz y�ll�k orta��retim kurumlar�na gider ve olgunluk s�nav�n� ge�tikten sonra �niversiteye girmeye hak kazan�r.

�� d�zeye ayr�lm�� bu e�itim sistemi kat�l�� ve �ocu�un gelece�inin �ok k��k ya�ta belirlenmesinin sak�ncalar� y�z�nden s�k s�k ele�tirilmi�tir. Bug�n �lkede bulunan az say�daki Gesamtschule, genel e�itim veren ve ��l� sistem d��nda bir se�enek olarak d��n�len orta��retim kurumland�r. Almanya�n�n d�nyaca �nl� sayg�n �niversiteleri, h�zla artan ��renci say�s� ve de�i�en toplumsal ko�ullar�n etkisiyle �ok ciddi sorunlarla kar��la�m��t�r. �niversitelerin kapasitelerini �ok a�an bir y�k ta��mak zorunda kalmas� ��rencilerin istedikleri gibi bir �niversiteden �b�r�ne ge�erek ��renim s�relerini istedikleri kadar uzatma �zg�rl��n�n de s�n�rlanmas�na yol a�m��t�r. H�k�met yeni �niversiteler kurarak, eski kurumlann d�zeyini y�kselterek ve teknik y�ksekokullar a�arak artan talebi kar��lamaya �al��maktad�r. En eski �niversite 1386�da kurulan Heidelberg�dir. 1960�tan sonra a��lan 20�den fazla �niversiteyle �lkedeki �niversite ve y�ksek��retim kurumlarmm say�s� 90�� a�m��t�r. Do�u Almanya�da eskiden ara�t�rma enstit�leri genellikle �niversitelerden ayr� tutulurken, birle�meden sonra ara�t�rma ve ��retimi birlikte y�r�ten Bat� Alman sistemi b�t�n �lkeye yay�lm��t�r.
�lkede yeti�kinlere ��renimlerini s�rd�rme olana�� sa�layan 1.500�den �ok halk �niversitesi (Volkshochschule) vard�r. Bu kurumlara yakla��k 2 milyon yeti�kin kay�tl�d�r.

Eski Do�u Alman sistemi.
B�t�n kad�nlar�n �al��mas� beklendi�inden Demokratik Almanya�da yayg�n bir kre�, anaokulu ve 6-10 ya� grubu i�in okul saatleri sonras� kurumlar sistemi vard�. �lke olarak herkese e�it olanaklar sa�layan tek bir e�itim sistemi ge�erliydi. Sistemin �ekirde�ini 6-16 ya�lar�ndaki b�t�n �ocuklara genel e�itim veren 10 y�ll�k politeknik okullar� (Oberschule) olu�turuyordu. �niversiteye gidecek ��renciler 10�uncu s�n�fta ayr�l�r, iki y�l sonra diploma alarak y�ksek��renime ba�lard�. �niversite mezunlar�n�n say�s� �lkenin gereksinimlerine g�re belirlendi�inden bu a�amada rekabet yo�undu. �o�unluk politeknikten sonra iki y�ll�k mesleki e�itimle ��renimini s�rd�r�r, bir y�ll�k �al��ma deneyiminden sonra bunlar�n bir b�l�m� teknik eleman ve m�hendis yeti�tiren y�ksekokullara (Fachschule) ge�erdi.

SA�LIK VE SOSYAL G�VENL�K.

Almanya�daki sa�l�k ve sosyal yard�m hizmetleri d�nyan�n en geli�mi� ve kapsaml� sistemlerinden biridir. Sa�l�k, kaza, emeklilik sigortalar� gibi �e�itli sosyal g�venlik programlan ilk kez 1880�lerde yasal d�zenleme konusu olmu� ve Alman sistemi ba�ka �lkeler taraf�ndan �rnek al�nm��t�r.
Sa�l�k ve emeklilik sigortas� belli bir gelir d�zeyinin alt�ndaki b�t�n i��i ve memurlar i�in zorunludur, t� yasas� i��i ile memur aras�nda kesin bir ayr�m yapar. Y�ksek maa�h memurlar�n ve kendi hesab�na �al��anlar�n neredeyse hepsi, h�k�met programlar� kadar geni� kapsaml� �zel sigortadan yararlan�r. Federal Almanya sa�l�k hizmetlerine en y�ksek oranda kaynak ay�ran �lkelerden biridir; b�t�n sa�l�k harcamalar�n�n y�zde 90��n� sigorta kar��lar. �cret ve maa�lardan yap�lan kesinti y�zde 8-13 aras�ndad�r. Sa�l�k hizmetlerinin d�zeyi y�ksektir. K�rsal alanlara yayg�n hizmet g�t�r�l�r. Halk sa�l�� al��malar�na verilen a��rl�k eskiden yayg�n olan vereme art�k �ok seyrek rastlanmas�na yol a�m��t�r.
Kaza ve emeklilik sigortalan sa�l�k ve t�bbi bak�m programlar�na ba�lanm��t�r. Ba�l�ca �� emeklilik program� y�r�rl�ktedir. Bunlardan biri i��ileri, biri memurlar� ve biri de maden i��ilerini kapsar; i�lerinde en eskisi, Bismarck d�neminde ��kar�lan yasalara dayanan maden i��ileri sigortas�d�r. Emeklilik ya�� erkekler i�in 65, kad�nlar i�in 60�t�r, ama �zel durumlarda daha erken ya da daha ge� emekli olunabilir. �b�r sosyal yard�mlar aras�nda sava� dul ve yetimleriyle �ift�ilere y�nelik programlar, i�sizlik sigortas�, �ocuklu ailelere, ayr�ca sava�ta sakatlanm�� asker ve sivillere yap�lan �demeler yer al�r.

Eski Do�u Alman sistemi.
Devletin yayg�n bir sa�l�k hizmetleri sistemi geli�tirdi�i Demokratik Almanya�da b�t�n yurtta�lara �cretsiz bak�m, ila� ve t�bbi yard�m sa�lanm��t�. Ya�l�lar i�in emeklilik sigortas� da vard�. 1989�un sonlar�nda hekim ve hem�irelerin Bat��ya g�� etmesi sa�l�k hizmetlerinin ��kmesine yol a�t�. Eskiden sendikalar�n y�netimindeki sosyal g�venlik sistemi birle�meden sonra Federal Almanya�n�n i�, sa�l�k ve emeklilik gibi ilgili programlar�na ba�land�.
Sava� tazminatlar�. II. D�nya Sava��ndan sonra 12 Avrupa �lkesiyle imzalad�� anla�malar uyar�nca Federal Almanya bu �lkelerde Nazi bask�s�ndan zarar g�renlere ve onlar�n ailelerine tazminat �dedi. Nazi d�neminde el konan m�lkler �zerindeki hak iddialar�n� tan�d�; Nazi d�neminde g�� etmi�
ya da s�r�lm�� bulunan ve �o�u Almanya�ya d�nmeyen Yahudilere gelir ba�lad� ve tazminat �demeleri yapt�. �srail Devleti�ne �ok b�y�k tazminatlar �dedi. 1990�da ilk kez Demokratik Almanya da benzer �demeler yapmaya y�neldi.

KONUT.

�lkedeki konut arz� tam olarak talebi kar��lamamaktad�r. Orta boy ve fiyattaki konut say�s� yetersiz, y�ksek fiyatl� l�ks konutlar ise �oktur. Konut yap�m�n� b�y�k �l��de �zel sekt�r �stlenmi�tir. H�k�met de konut kredisi sa�lar. Devlet s�bvansiyonuyla yap�lan sosyal konutlar d��k fiyatla �ok �ocuklu ailelere, ya�l�, �z�rl� ve dar gelirlilere kiralan�r.
Do�u Almanya�da sosyalist y�netim sanayi yat�r�mlar�na �ncelik verdi�inden b�y�k �apl� konut bloklar� yap�m�na ancak 1970�lerde giri�mi�ti. Kira, elektrik ve �s�nma �demeleri son derece d��k tutulmu�tu. 1989�da i��i ve memur maa�lar�yla birlikte kiralar�n da ger�ek piyasa de�erine y�kseltilmesi �ng�r�l�yordu.

YA�AM D�ZEY�.

Servet da��l�m�n�n �b�r sanayile�mi� �lkelerden daha e�itlikli oldu�u Federal Almanya ya�am d�zeyi a��s�ndan d�nyada ilk s�ralarda gelir. Devlet etkili politikalarla tasarrufu �zendirir. ��i ve memur maa�lar� yeterli d�zeydedir. Fabrika i��ileriyle b�ro �al��anlar�n�n gelirleri aras�nda a��n fark yoktur. �st d�zey y�netici gelirleri ise �ok daha y�ksek olmakla birlikte bu fark ABD ve �ngiltere�deki kadar b�y�k de�ildir. Vergi gelirlerinin �nemli bir b�l�m�n� dolayl� vergiler ve katma de�er vergisi olu�turdu�undan vergi y�k�n�n b�y�k b�l�m�n� d��k ve orta gelir grubu ta��r.
Demokratik Almanya�da ya�am d�zen, disiplin, otoriteye sayg� ve �al��ma gibi geleneksel Alman de�erlerini yans�t�yor, ama Sovyet etkisinin de izlerini ta��yordu. �retim ya�am�n merkezinde yer al�yor, b�t�n �b�r etkinlikler onun �evresinde bi�imleniyordu. Bu yakla��m kad�nlar�n konumunda somut bi�imde dile gelmi�ti. Kad�nlar hemen her i�e girebilmekle birlikte daha �ok b�ro i�lerinde, perakende sat��ta, e�itim ve t�pta toplanm��t�, ama bu alanlarda bile en �st konumlardakiler genellikle erkekti. �ocuklara ve gen�lere ortak sorumluluk bilinci a��lan�yor, devlet gen�lik ve spor kul�plerine b�y�k destek sa�l�yordu. Genel olarak yurtta�lar i� g�vencesine ve devletin temel gereksinimlerini kar��lamas�na al��m��t�. Birle�meden sonra toplumun ortak sorumluluk gibi olumlu �zelliklerinin Bat� kapitalizminin etkisiyle yok olmas�ndan korkanlar vard�.

K�LT�REL YA�AM

Almanya ikiye b�l�nd��nde �lkenin daha eski tarihsel b�lgeleri �zerinde kurulan Federal Almanya zengin k�lt�rel mirastan daha b�y�k bir pay alm��t�. Roma, orta�a� romanesk ve Alman barok mimarl��n�n an�tsal �r�nleri gibi bir�ok b�y�k k�t�phane, ar�iv, tiyatro ve g�steri salonu da s�n�rlan i�inde kalm��t�. Buna kar��l�k Luther�in Wartburg�u, Goethe�nin Weimar��, Bach��n Leipzig�i Do�u Almanya�dayd�; sanat h�zinelerinin b�y�k b�l�m� de Do�u Berlin�deki Pergamon M�zesi ve Dresden� deki Zwinger ve Semper Galerisi gibi m�zelerdeydi. B�l�nmeden sonra Do�u�daki k�lt�r varl�klann�n pek �o�u Bat��ya aktar�ld�. Sanat��lar, yazarlar Bat��ya yerle�ti; yay�nevleri gibi kurumlar Bat��da yeniden �rg�tlendi.
Demokratik Almanya�da k�lt�rel ya�am zengin Alman gelene�inin �zelliklerini ta��yordu, ama sosyalist ideoloji do�rultusunda bi�imlenmi�ti. Sanat�n ger�ek�i olmas� ve halka seslenmesi gerekiyordu.

K�ln Katedrali

K�rk y�ll�k siyasal ayr�l��a kar��n Alman k�lt�r� ye sanat� bir b�t�n olu�turur. Avusturya, �svi�re ve Liechtenstein da ayn� gelene�i payla��r. Sanat ve edebiyatta �Alman� nitelemesi siyasal s�n�rlan a�ar. Avusturyal� besteci Gustav Mahler ve �svi�reli oyun yazar� Friedrich D�rrenmat Alman k�lt�r gelene�i i�inde yer al�r.
Alman sanat� d�rt y�zy�ld�r devlet ve �e�itli d�zeyde y�netimler taraf�ndan desteklenmekte, korunmaktad�r. Bug�n Almanya�da federal h�k�metin s�bvansiyon sa�lad�� y�zlerce tiyatro vard�r. �zleyici kitlesi ayd�nlarla ya da se�kinlerle s�n�rl� de�ildir. Almanya�da tiyatroya ya da operaya gitmek ba�ka �lkelerde sinemaya gitmek gibidir. B�t�n b�y�k kentlerde en az bir senfoni orkestras� bulunur; her hafta pek �ok konser ve resital verilir. K��k kent ve kasabalarda bunlar�n say�s� daha azd�r.

GELENEKSEL SANAT VE ZANAATLAR.

Yeni ya�am bi�imleri Almanya�n�n b�lgesel ve k�rsal sanat gelene�ini, e�lence bi�imlerini ve g�reneklerini oldu�u gibi s�rd�rmesine izin vermemi�tir. Ama �lkenin g�neyinde yava� yava� �a�da� ya�am bi�imine ge�ilirken gelenekler yok olmam��, eski ve yeni ayk�r� bir uyum i�inde yan yana gelmi�tir. Gen�ler hem k�y meydan�nda, hem de disko m�zi�i e�li�inde dans eder. Yukar� Bavyera�da tahta oymac�l��, keman ve silah yap�mc�l�� b�t�n ekonomik g��l�klere kar��n s�rmektedir, ��nk� ustalar u�ra�lar�n�n �nemine inanmaktad�rlar. Halk �enlikleri yayg�nd�r. G�neyde y�zlerce kasaba ve k�y Otuz Y�l Sava�lar��nm an�s�na 17. y�zy�l giysileriyle ge�itler d�zenler.

EDEB�YAT VE T�YATRO.

Alman edebiyat� d�nya edebiyat� i�inde hak etti�i yere kavu�amam��t�r. Bunun bir nedeni �iirindeki lirizmin ve d�zyaz� sanat�ndaki inceliklerin en ba�ar�l� �evirilere bile tam yans�t�lamamas�d�r. Goethe ve Schiller gibi edebiyat devleri bile Alman b�lgeleri d��nda �o�unlukla yaln�zca haklar�nda s�ylenenlerden bilinir. 20. y�zy�l�n ilk yar�s�nda Almanca yaz�p d�nya edebiyat�nda kal�c� yer edinen d�rt yazar ve �airden s�z edilebilir: Franz Kafka, Thomas Mann, Rainer Maria Rilke ve Bertolt Brecht. Romanlar� ba�ka dillere �evrilerek �e�itli �lkelerde yay�mlanan Heinrich B�ll ve G�nter Grass�tan ba�ka Siegfried Lenz, Peter Weiss, Uwe Johnson, Hans Magnus Enzensberger, Walter Kempowski, Peter Handke ve Gabriele Wohmann da yayg�n �ne kavu�mu�tur. Bat��ya ge�mek yerine Do�u Almanya�da kalan �nemli yazarlar i�inde Anna Seghers ve Christa Wolff say�labilir.
Alman tiyatrosu uzun s�redir bir ikilemle kar�� kar��yad�r. Bir se�enek 18. ve 19. y�zy�l�n klasik Alman repertuvar�na dayanarak buna s�n�rl� say�da 20. y�zy�l Alman oyunuyla �a�da� �ngiliz, Amerikan ve Frans�z oyunlar�n�n �evirilerini eklemektir. �b�r se�enek ise c�retli ve yenilik�i oyunlar� sahnelemektir. K��k deneysel tiyatrolar b�y�k kentlerde canl� bir varl�k g�sterir; genellikle uzun s�reli olamayan bu tiyatrolar Almanya�n�n eski ve h�l� canl� siyasal kabare gelene�iyle de benzerlikler ta��r. B�t�n tiyatrolar�n devlete ait oldu�u Demokratik Almanya�da Eyl�l 1945�te Berlin� de yeniden a��lan Alman Tiyatrosu (Deutsehes Theater), Nazi iktidar�n�n ��kmesinden sonra perdelerini a�an ilk Alman tiyatrosudur. 1945�ten sonra yeniden yap�lan ilk tiyatro da Weimar�daki eski Alman Ulusal Tiyatrosu�dur. Berlin�in tiyatronun geli�imine �nderlik etmesinde �al��malar�n� bu kentte s�rd�ren Bertolt Brecht�in (1884 -1977) ve oyunlar�n� Theater am Schiffbauerdam�da sahneleyen Berliner Ensemble�m b�y�k rol� vard�r.

M�Z�K VE DANS.

Almanya�da konser salonlar� da t�pk� tiyatrolar gibi 18., 19. ve erken 20. y�zy�l bestecilerini ye�leyen halk�n be�enisini g�zetmekle �a�da� yap�tlara daha �ok yer vermek aras�nda bir se�im yapmak zorundad�r. Hanz Werner Henze, Gottfried von Einem ve Karlheinz Stockhausen en �ok tan�nan �a�da� Alman bestecilerdir. Berlin Filarmoni, M�nih Filarmoni, Bamberg Senfoni ve Stuttgart Oda orkestralar� d�nyan�n �nde gelen orkestralar�ndand�r. Alman operas�ndan say�s�z b�y�k ses yeti�mi�, devletin destekledi�i sistem pek �ok gen� �ngiliz ve Kuzey Amerikal�n�n da Almanya�da �an e�itimi g�rmesine olanak vermi�tir. Hamburg, Berlin, K�ln, Frankfurt ve M�nih operalar� d�nyan�n en b�y�k opera binalar�ndand�r.
M�zikte d�nya �ap�nda �ne kavu�an Demokratik Almanya�da Kurt Masur�un y�netti�i Leipzig Gewandhaus Orkestras�, Leipzig St. Thomas Kilisesi Korosu gibi �ok ba�ar�l� topluluklar ve tenor Peter Schreier gibi �st�n yetenekli sanat��lar vard�. Devlet Berlin Operas� gibi binalar� onarm��, ad� Schiller�le birlikte an�lan Berlin Schauspielhaus�u konser salonuna d�n��t�rm��, yeni opera ve konser salonlar� yapm��t�. Stuttgart Balesi G�ney Afrika do�umlu John Cranko�nun y�netiminde d�nyaca �nlenmi� bir topluluktur. 1973�te Cranko�nun �l�m�nden sonra topluluk Marcia Haydee� nin y�netiminde ba�ar�s�n� s�rd�rm��t�r. Wuppertal�de koreograf Pina Bausch�un Tanztheater (dans tiyatrosu) gibi �nc� dans �al��malar� yap�lm��t�r.

G�RSEL SANATLAR VE M�MARLIK.

20. y�zy�l�n ba�lar�nda Alman sanat�n� etkileyen d��avurumcu ak�m ile sava�� izleyen ony�llar aras�nda bir bo�luk olu�mu�, zamanla bu bo�lu�u yeni d�nem ger�ek�st�c�ler doldurmu�tur. Bu sanat��lar aras�nda Edgar Ende, Mac Zimmermar�n ve Richard Oelze say�labilir. Grafik sanatlarda Horst Janssen, Anselm Kiefer ve Hans Bellmer �ne ��km��t�r. D��avurumcu gelene�i s�rd�ren Neue Wilde (Yeni Vah�iler) gibi gruplar olu�mu�,

Opera binas�, Dresden

Elvira Bach ve Jorg Immendorf gibi �n� �lke d��na ta�an sanat��lar yeti�mi�tir. Immendorf ayr�ca heykelci olarak �nlenmi�, Kari Hartung, Rolf Szymanski, Erich Hauser, Otto Herbert Hajek, Ulrich R�ckriem, Norbert Kricke ve Joseph Beuys da �nemli heykelciler aras�nda yer alm��t�r. Sanatta ��reticili�e ve propagandaya a��rl�k verilen Demokratik Almanya�da baz� dev boyutlu heykeller yap�lm��t�r, ama daha insani �l�ekli olanlar da �oktur.
�a�da� Alman mimarl��, hatta �a�da� d�nya mimarl�� b�y�k �l��de Bauhaus okulundan kaynaklanm�� bir olgudur. 1920�lerde Weimar ve Dessau�da geli�en bu okulun b�y�k mimarlar� aras�nda Walter Gropius ve Ludvvig Mies van de Rohe yer al�r. Bu okulun ilkeleri uzun y�llar say�s�z kente, say�s�z yap�ya yans�m��, ama 1970�lerde ve 1980�lerde yerini post-modernizmin g�reli �zg�rl��ne b�rakm��t�r. Uluslararas� �slubun �d�ns�z dik a��lar�ndan kurtulmay� ama�layan bu yeni okulun �nde gelen adlar� Josef Paul Kleihues ve Oswald Mathias Ungers ile AvusturyalI Robert ve Leon Krier karde�lerdir.
Sava�tan hemen sonraki y�llarda Demokratik Almanya�da mimarl�k da �b�r sanatlar gibi Sovyetler�i �rnek alan sosyalist ideolojinin etkisinde kalm��t�r. Daha sonra kentsel yap�lanmada �a�da� Bat� mimarl��na yakla�an ilkeler benimsenmi�, ama olduk�a monoton bir g�r�n�m yarat�lm��t�r. �deolojik etkenlere ba�lanabilecek Berlin Saray��n�n y�k�lmas� gibi ayk�r� �rnekler d��nda Demokratik Almanya eski yap�lan korumada hayranl�k uyand�r�c� bir �zen g�stermi�tir.

S�NEMA.

I. D�nya Sava��n�n ard�ndan pek �ok yeni sanat bi�imine, �zellikle de sinemaya y�n veren Almanya�n�n ikiye b�l�nd�kten sonra sinemada kendi yolunu �izmesi zaman alm��t�r. 1920�lerde ve 1930�larda sinema sanat�n� belirleyen Fritz Lang, Ernst Lubitsch, F. W. Mumau ve G. W. Pabst gibi bir ku�ak hemen ortaya ��kmam��, Do�u ya da Bat� kesiminde Alman sinemas�n�n Nazi d�neminin niteliksizle�tirici etkisinden �ok �abuk kurtaramam��t�r. 1960�larda ise Bat� Almanya gen� bir yap�mc� ve y�netici ku�a��n �al��malar�yla yeniden bu sanatta �nemli bir yer edinmeye ba�lam��t�r. Alexander Kluge, Volcker Schl�ndorf, Werner Herzog, Wim Wenders, Hans-J�rgen Syberberg ve Wolfgang Peterson hem yabanc� ele�tirmenlerin �vg�s�n� toplam��, hem de ticari ba�ar� kazanm�� sinemac�lard�r. Reiner Werner Fassbinder�in 1982�deki zamans�z �l�m�yle sinema b�y�k bir dehadan yoksun kalm��t�r. �a�da� Alman sinemas�nda Margarethe von Trotta, Mariar�ne Rosenbaum ve Helma Sanders-Brahms gibi kad�n y�netmenler de �zellikle ba�ar�l� olmu�tur.

FEST�VALLER.

Sanat� geli�tirme ve an�s�n� koruma a��s�ndan Almanya�yla yar��abilecek bir ba�ka �lke d��nmek zordur. Yaln�zca b�y�k kentlerde de�il, pek �ok k��k kasabada ve k�ylerde de m�zi�in her t�r�n�, sinema ve g�rsel sanatlar� kapsayan festivaller d�zenlenir. Bunlar�n en �nl�s�, h�l� Richard Wagner�in ailesinin y�netiminde s�rd�r�len Bayreuth Festivali�dir. En eskisi ise 1634�ten beri her 10 y�lda bir Oberammergau�nun vebadan kurtulu�u an�s�na G�ney Bavyera�da d�zenlenen pasyon oyunudur.
Yaln�zca Berlin her y�l be� b�y�k festivale sahne olur. M�nih�teki opera festivalinde Richard Strauss�un yap�tlar�na a��rl�k verilir. W�rzburg ve Augsburg festivalleri Mozart�a, Ansbach�mki Bach�a, Bor�n�unki Beethoven�a ayr�lm��t�r. Wiesbaden�de Uluslararas� May�s Festivali, Donaueschingen�de �a�da� M�zik Festivali d�zenlenir. Alman m�zi�inin en b�y�k olay� ise Avusturya�da d�zenlenen Salzburg Festivali�dir.

YAYIMCILIK.

Almanya yay�mc�l�k �r�nleri a��s�ndan d�nyan�n �nde gelen iki �� lkesinden biridir, tik s�rada ABD yer al�r; eskiden onu izleyen SSCB ise 1991�de da��lm��t�r. Almanya�da geleneksel olarak k��k ve orta boy yay�nevleri yayg�nd�r, ama Bertelsmar�n grubu Avrupa�n�n en b�y�k yay�mc�l�k kurulu�udur. Do�u Almanya�da Leipzig yay�mc�l��n merkezi olmu�, Bat��da ise bu etkinlik Berlin, Hamburg, K�ln, Frankfurt, Stuttgart ve M�nih�e olduk�a e�it bi�imde da��lm��t�r. Gotha harita ve atlaslar�yla �nl�d�r.

BASIN.

Gazete ve dergi okuma al��kanl��n�n yerle�mi� oldu�u Almanya�da bas�n �zg�rl�� yasalar�n g�vencesi alt�ndad�r. Y�zlerce gazete ve y�zlerce dergi k�skan�l�k uyand�racak kadar sa�l�kl� mali ko�ullarda yay�mlanmaktad�r. Hemen her kentte en az bir g�nl�k gazete ��kar. Bas�nda h�k�met denetimi yoktur. Hi�bir gazete de bir siyasal partiye ait de�ildir. 1968�de ��kar�lan bir yasayla herhangi bir �irketin ya da grubun ula�abilece�i gazete ve dergi tiraj� s�n�rlanm��t�r. Ama bas�nda tekeli �nlemeye y�nelik bu giri�ime kar��n �lkede sat�lan gazete toplam�n�n be�te biri Axel Springer AG grubunun denetimindedir. 1956�da kurulan Alman Bas�n Konseyi temel ilkeleri belirler ve basma y�neltilen su�lamalar� de�erlendirir. Ulusal d�zeyde en �nemli g�nl�k gazeteler Die Welt, Frankfurter Allgemeine Zeitung ile Stuttgarter Zeitung ve S�ddeutsche Zeitung, ayr�ca Frankfurter Rundschau dm. Tabloid boyutlu Bild-Zeitung da b�t�n �lkede da��t�l�r. Die Zeit haftal�k gazetelerin en sayg�n� ve etkilisidir. Haftal�k haber dergisi Der Spiegel kurulu�undan bu yana kamuoyunu bi�imlendiren ba�l� ba��na bir g��t�r. Stern, Quick ve Bunte parlak renkli, pop�ler dergilerdir.
1989 olaylar�ndan sonra Do�u Almanya�da ba��ms�z gazeteler ortaya ��km��, iktidar partisinin gazetesi Neues Deutschland'm bile i�eri�i de�i�meye ba�lam��t�r.

RADYO VE TELEV�ZYON.

G�n�m�zde radyo ve televizyon yay�mc�l�� devlet denetiminde de�ildir, ama 1980�lerin ortalar�na de�in Almanya�da yaln�zca kamu kurulu�lar�n�n yay�n yapmas�na izin verilmi�tir. Kamu yay�nlar�n� ticari kanallar�n tamamlad�� bug�nk� ikili sistem Federal Anayasa Mahkemesi�nin 1986 tarihli karar�na dayan�r.

Kari Marx An�t�

Kamu kurulu�lar�n�n kendi yay�n politikalar�n� belirlemede �ok geni� bir �zg�rl�� vard�r ve �o�u kez h�k�mete kar�� ele�tirel bir tutum al�rlar. H�k�metler ise bu kurulu�lar�n yay�n politikalar�na m�dahale giri�imlerinde s�rekli ba�ar�s�z kalm��t�r. B�l�nm��l�k y�llar�nda Bat� Alman ve Bat� Berlin televizyonlar�n�n izlenebildi�i Do�u Almanya, radyo televizyon yay�mc�l��n�n devlet denetiminde tutuldu�u Sovyet �rne�ini benimsemi� �b�r �lkelerden farkl� olmu�tur.
Radyo ve televizyonda kamu yay�mc�l�� b�lgesel a�lar arac�l��yla yap�l�r. Dokuz kurulu� b�lgesel d�zeyde 2-4 radyo program� sunar ve ak�am saatlerinde tek bir televizyon program� olu�turur; bu ortak program 1. Kanal ya da ARD yay�nland�r. ZDF olarak da bilinen 2. Kanal yay�nlar�n�n merkezi Mainz�d�r. Ayr�ca ARD�nin b�lgesel ve yerel olaylarla e�itime a��rl�k verdi�i ��nc� bir program vard�r. Radyo ve televizyonda haber yay�mc�l�� ok nitelikli ve kapsaml�d�r.

K�LT�REL KURUMLAR.

Federal Almanya k�lt�rel, e�itsel ve bilimsel birikime kamu fonlanyla destek sa�layan kurumlara b�y�k �nem vermi�tir. D�nya kamuoyuna Alman k�lt�r�n�, ya�am bi�imini ve dilini tan�tmaya, Alman halk�n� da ba�ka k�lt�rler konusunda bilgilendirmeye y�nelik geni� bir kurumsal a� vard�r. Geli�mekte olan �lkelerle e�itim ve k�lt�r ba�lar�n�n kurulmas�na �zellikle a��rl�k verilir. Sanayile�memi� �lkelere teknoloji ve sermaye yard�m�nda bulunan Almanya, bu �lkelerin ��renci g�nderdi�i ba�l�ca e�itim merkezlerinden biri haline gelmi�tir. K�lt�r kurumlan aras�nda M�nih�teki Goethe Enstit�s� ayr� bir yer tutar. 1951�de kurulan enstit�n�n b�t�n d�nyaya yay�lm�� 150 kadar �ubesi, Almanca dil okullan ve k�t�phaneleri vard�r; enstit� ayr�ca sergi, film, m�zik ve tiyatro etkinlikleri d�zenler.

Baden-W�rttemberg Eyaleti�nde karnaval

Almanya�da k��kl� b�y�kl� binlerce m�ze vard�r. Baz�s�nda e�siz koleksiyonlar ya da bilimsel sergiler yer al�r; baz�s�nda ise �ok �zel, k��k nesneler sergilenir. Stuttgart�taki iskambil k��d� m�zesi ikinci gruba �rnektir. B�y�k m�ze ve galerilerin en �nemlileri M�nih�teki Eski Pinakotek, Yeni Pinakotek ve Alman M�zesi, Berlin�deki Pergamon M�zesi ve Prusya K�lt�r Varl�klar� Vakf��na ba�l� m�zeler, N�rnberg�deki Germen Ulusal M�zesi, Mainz�daki RomaGermen Merkez M�zesi, Frankfurt am Main�daki Senckenberg Do�a Bilimleri M�zesi ve Stuttgart�taki Devlet Galerisi�dir.
�lkenin en b�y�k k�t�phanesi M�nih�teki Bavyera Devlet K�t�phanesi�dir. Berlin�de Prusya K�lt�r Varl�klar� Vakf��nm k�t�phanesi (eskiden Prusya Devlet K�t�phanesi) yer al�r. Frankfurt�taki Alman K�t�phanesi �lkeninin bibliyografya merkezidir. Har�nover�deki Teknik K�t�phane yabanc� dillerdeki bilim ve m�hendislik yap�tlar�n�n �evirilerini de i�eren �lkenin en �nemli bilim ve teknoloji k�t�phanesidir. Heidelberg, K�ln, G�ttingen, T�bingen ve M�nih�in
b�y�k �niversite k�t�phanelerinden ba�ka eski yazma, belge ve ilk bask�lar�n topland�� pek �ok koleksiyon vard�r. B�y�k ara�t�rma k�t�phanelerini �d�n� kitap veren eyalet, belediye ve kilise k�t�phaneleri tamamlar. Birle�meden �nce Do�u Almanya�da yayg�n hizmet veren k�t�phanelerin ba��nda Berlin�deki Alman Devlet K�t�phanesi ile Leipzig�deki Alman K�t�phanesi gelir.

kaynak: Ana Britannica

Safi	14 May�s 2016 02:31

2 ek

TAR�H

Germen halklar� Hint-Avrupa ailesinden Germen dillerini konu�an halklar olarak tan�mlan�r. Tarihleri de birinci �ns�z de�i�mesi (ya da Grimm Yasas�) denen geli�meyle dillerinin ayr� bir �bek durumuna geldi�i d�nemden ba�lat�l�r. Ama bu de�i�menin kesin tarihini saptamak olanaks�zd�r; Kuzey Almanya ve �skandinavya�da �� 1700 ile �O 450 aras�ndaki Kuzey Tun� �a�ma rastlam�� olabilece�i gibi, ayn� y�rede ya�anan erken Demir �a�� k�lt�rlerinden birinde (�rn. �� 800-600 aras�ndaki Wessentadt ya da �� 600-300 aras�ndaki Jastorf) ortaya ��km�� da olabilir. G�venilir tarihsel bilgiler �� y. 50�de ba�lar.

�LK�A�.

Julius Caesar Galya seferleri s�ras�nda yaln�z Keltlerle de�il, Germenlerle de kar��la�t�. �� 55 ve �� 53�te Ren Irma��n� ge�ti, ama olu�turdu�u Galya eyaleti �rma�� s�n�r al�yor ve Germenlerin �o�u �rma��n �tesinde ya��yordu. Romal�lar�n Germen kabilelerine do�rudan sald�r�lan Nero Claudius Drusus Germanicus d�neminde ba�lad�. Ren ve Orta Tuna b�lgesindeki �iddetli �arp��malardan ve IS 9�da Teutoburger Orman�ndaki �nl� Germen zaferinden sonra
Roma s�n�n Ren ve Tuna�n�n �tesine ge�medi. Bununla birlikte Roma denetimi zaman zaman kuzeyde Frizya ve do�uda Ren�le Tuna�nm birle�ti�i noktan�n �tesine^ kadar uzand�; �rne�in �mparator Domitianus�un �S 83 ve 88�deki seferleri b�yle bir sonu� do�urdu.
Bu d�nemde Germen k�lt�rleri �skandinavya�dan g�neyde Karpatlar�a kadar yay�lm��t�. Yerle�ik tar�m topluluklan olu�turan Germenler karma tar�m yap�yor, ah�ap evlerde oturuyor, ��mlek�i �ark�n� ve yaz�y� bilmiyor, para kullanm�yorlard�. Toplum farkl�la�m��, varl�kl� bir sava��-�ef s�n�f� belirmeye ba�lam��t�. Bir sava� tanr�s�na (Tiu ya da Wodan) tapan bu sava�� s�n�f siyasal �rg�tlenmenin temelini olu�turuyordu. Germenler pek �ok kabileye b�l�nm��, kabileler ortak tanr�lar �evresinde birle�mi�lerdi. Bu t�r birlikler i�inde yer alan kabileler y�ll�k �enlikler i�in bir araya gelir, silahlar�n b�rak�ld�� bu d�nemde yaln�zca dinsel de�il, ekonomik ve toplumsal etkinlik de artar, anla�mazl�klar ��z�l�rd�.
�S 350�ye de�in Roma�yla ili�kiler. Roma� n�n s�n�rlar�n� belirlemesinden sonra ticaret ve k�lt�r ili�kileri de en az �at��malar kadar �nem kazand�. G��l� kalelerle korunmas�na kar��n s�n�r hi�bir zaman ticareti ve insanlar� engellemedi. �S y. 50�de Ren k�y�lar�ndaki kabileler Roma paras�n� kullanmay� ��rendi. Seramik, cam ve metal i�i gibi l�ks Roma mallan Germen zenginlerine, kehribar, deri gibi hammaddelerle pek �ok k�le de Roma�ya ula�maya ba�lad�. Roma ordular�nda Germen askerler yer ald�.
S�n�r �at��malanysa zaman zaman b�y�k hareketlere d�n��t�. 150�de Germen kabilelerinden Markomanlar g�neye, Orta Tuna boylar�na ilerlediler; hatta 167�de �talya�ya ak�n ettiler. Bu hareket tekil bir olay de�ildi. 150-200 y�llar� aras�nda Germen kabileleri akm ak�n Orta ve Do�u Avrupa�ya ilerlediler ve 3. y�zy�lda s�n�r boyunda y�k�ma yol a�t�lar. Galya b�y�k zarar g�rd�. Gotlar Tuna b�lgesini ya�malad�lar, hatta 251�de �mparator Decius�u �ld�rd�ler. Yakla��k 280�de Ren ve Tuna havzalar�nda yeniden istikrar sa�land�. Roma ordusu ve ba��n� Franklar�n, Atamanlar�n ve Gotlarm �ekti�i bir Germen ittifak� yakla��k 370�e de�in s�n�n korudu.
Bu arada Germen d�nyas� d�n��me u�ruyordu. Avrupa�daki g�� dengeleri a��s�ndan bu geli�melerin en �nemli yan�, daha b�y�k ve tutarh Germen siyasal birimlerinin ortaya ��kmas�yd�. Roma�yla sava�lar Germenlere b�y�k topluluklar�n ya�ama �ans�n�n daha fazla oldu�unu ��retmi�ti. 4. y�zy�lda iki g��l� Germen konfederasyonu vard�:
Al�nt�daki Ek 48823

10. ve 11. Y�zy�lda Almanya

Ren boylar�nda Alamanlar ve Tuna boylar�nda Gotlar. Bunlar� ayakta tutan sava�� s�n�f�n kabile halk� �zerindeki denetimi gittik�e art�yordu. 3. y�zy�lda Germenler Romal�lardan yeni tar�m teknikleri ve ��mlek�i �ark�n� ��rendiler. Germen edebiyat dillerinin en eskisi olan Got dili, yakla��k 350�de Ulfilas��n �al��malar�yla ortaya ��kt�. Roma�n�n destekledi�i bir misyoner olan Ulfilas Kitab� Mukaddes�in Got diline �evirisini yapt�.
Kavimler G�� (V�lkerwar�derung). Hunlar�n bat�ya do�ru hareketinin yol a�t�� Kavimler G�� Germen kabilelerini dalgalar halinde Roma �mparatorlu�u�nun i�lerine itti. �lk kez 376�da �mparator Valens, isteksizce de olsa Vizigotlara s��nma hakk� tan�d�, ama �ok ge�meden aralar�nda �at��ma ��kt�. 378�de Vizigotlar Adrianopolis�te (Edime) kesin bir zafer kazanarak Valens�i �ld�rd�lerse de izleyen d�rt y�l i�inde Roma�ya boyun e�mek zorunda kald�lar. Hunlar bat�ya ilerledik�e Roma s�n�rlan Germenlerin ve ba�ka halklar�n artan bask�s� alt�nda kald�; 386, 395, 405 ve 406 y�llar�nda b�y�k ak�nlar ya�and�. Germen halklar�ndan Vandallar ve Suevler �spanya ve Kuzey Afrika�da g��lendiler. Kar��kl�ktan yararlanan Vizigotlar ayakland�lar; �talya�ya y�r�yerek daha iyi ko�ullarda anla�ma istediler ve istekleri yerine getirilmeyince 24 A�ustos 410�da Roma�y� ya�malad�lar.
Roma �mparatorlu�u�nun h�l� Avrupa�da �nemli bir g�� olmas� Hunlardan ka�an Germenleri bar�� istemeye y�neltti; 418�de Vizigotlar bile Galya�ya yerle�tirilmeyi kabul etti. Bu d�nemde Germen kabilelerinde bir �ulus� bilinci yoktu; dolay�s�yla da birbirlerine kar�� kullan�labiliyorlard�. Yakla��k 450�ye de�in Hun korkusu Roma�nm hi� de�ilse Vizigotlar�, Franklar� ve 439�da Galya�ya yerle�tirilen Burgonlan kendi savunmas� i�in seferber etmesine olanak yerdi. 453�te Attila�n�n �lmesinden ve Hun �mparatorlu�u�nun par�alanmas�ndan sonra ise Roma bu diplomatik silah�n� yitirdi. Aynca toprak kay�plar�yla gelirleri azald�. Ko�ullar�n yard�m etti�i Germenler zamanla Roma� dan ba��ms�zla�t�. 470�lerde Galya�nm g�neybat�s�nda Vizigot, g�neydo�usunda Burgonya krall�klar� kuruldu. Kuzeyde Clovis Frank Krall��m kurdu. Kuzey Afrika Vandallar�n, �spanya�n�n bir b�l�m� Suevlerin denetimindeydi. 489-493 aras�nda Ostrogotlar �talya�y� fethetti. Tuna boylar�na Gepid ve Lombard krall�klar� egemen oldu. B�ylece Bat� Roma �mparatorlu�u ortadan kalkt�.

Roma ve Hun tehlikesi kar��s�nda Germen siyasal birimleri daha da b�y�m��t�. Aynca Roma �mparatorlu�u g��s�zle�tik�e eyalet halklan �o�u kez oralara yeni yerle�en Germenlerin korumas�na s��nm��, bu arada Germenler de egemen olduklar� Romal� n�fusun etkisinde kalmaya ba�lam��t�. Romahlar�n e�itim d�zeyi Germen krallar�n�n d�zenli vergi toplamas�na ve yasal iktidarlanm geni�letmesine olanak verdi. B�ylece Bat� Roma �mparatorlu�u�nun yerini alan Germen kralhklan, Germen askeri g�c�yle Roma eyaletlerindeki soylu s�n�f�n y�netim bilgilerinin birle�ti�i siyasal birimler oldu. Germen askeri s�n�f�yla Romal� eyalet se�
kinleri aras�ndaki evlilikler de d�n��m s�recini tamamlayarak orta�a� Avrupa�s�n� bi�imlendirecek yeni bir aristokrasinin do�mas�n� sa�lad�.

MEROVENJLER VE KAROLENJLER.

476�da Bat� Roma �mparatorlu�u y�k�ld��nda Ren�in bat�s�ndaki Germen topluluklar� aras�nda siyasal bir birlik yoktu. Ama bu Germen kabileleri ortak bir dilin leh�elerini konu�uyor, ayn� siyasal ve toplumsal gelene�i payla��yorlard�. Y�zy�llarca Roma d�nyas�yla ili�ki i�inde ya�amalar� geleneklerini etkilemi�ti. �mparatorlu�a ba�l� kabilelerde g��l� askeri yap�l�, ba��nda kral ya da d�k denen bir komutan�n yer ald�� bir toplumsal �rg�tlenme ortaya ��km��, bu yap� imparatorluk s�n�rlar�n�n d��ndaki Germen kabileleri aras�nda da yayg�nla�m��t�. Benzer bi�imde �talya�daki Ostrogot krallar� da Alpler�in kuzeyinde kalan Germen topraklar�n�n b�y�k b�l�m�n� etkileri alt�na alm��t�.

Merovenj Almanyas�.
Romal�la�m�� Galya ve Bat� Almanya�da yerle�mi� bulunan Franklar Ostrogotlar�n liderli�ini tan�mayarak krall�klar�n� do�uya do�ru geni�letmeye ba�lad�lar. Clovis�in Ortodoks H�ristiyanl�� benimsemesi hem do�udaki Ostrogot egemenli�ine, hem de g�neydeki Vizigotlara a��k�a meydan okuyan bir tutumu yans�t�yordu. Clovis ve ard�llar�, �zellikle de I. Theodebert (hd 534-548) daha sonra Almanya�y� olu�turacak topraklar�n b�y�k b�l�m� �zerinde Frank denetimini kurmay� ba�ard�; Orta Almanya�daki Th�ringlilerle g�neydeki Alaman ve Bavyerahlar gibi �e�itli topluluklara �st�nl�k sa�lad�. Bu topluluklar� y�neten yerel d�kler Frank kral�n� temsil ediyor, ama merkez� iktidar�n i� sava� ve �eki�melerle zay�flad�� d�nemlerde b�y�k �l��de �zerk davranabiliyorlard�. �rne�in �talya�daki Lombard kraliyet ailesiyle yak�n akraba olan Bavyeral� y�neticiler 8. y�zy�la gelindi�inde krallar kadar ba��na buyruktu. Kuzeyde Frizler ve Saksonlar 8. y�zy�l�n ba�lar�na de�in Frank denetiminin d��nda kald�lar; siyasal ve toplumsal yap�lar�n� koruduklar� gibi, genellikle H�ristiyanl�� da benimsemediler. Frank b�lgesinde ise H�ristiyanl�k �rlandalI misyonerlerin, Alpler�de yerli Raetial�lar�n ve manast�r kurulu�lar�n� destekleyen Frank soylular�n�n etkisiyle yayg�nla�t�.

Karolenjlerin y�kseli�i ve Bonifatius.
7. y�zy�l�n sonuna gelindi�inde Frank d�nyas�nda Merovenjlerin iktidar� sona ermi�ti. �e�itli aristokratik aileler Merovenjlerin yerini almak i�in m�cadele ediyordu. Sonunda �lkeye egemen olan Karolenjler 730�larda iktidar�, 751�de de taht� ele ge�irdiler. Roma kilise hiyerar�isinin destekledi�i Karolenj hanedan� g�c�n� Meuse ve Ren �rmaklar� aras�nda uzanan geni� m�lklerden ve buralar�n sad�k soylu s�n�f�ndan al�yordu. Ren�in do�usundaki d�kl�klerin denetim alt�na al�nmas�nda ise Karolenjler siyasal merkez�le�me yanl�s� Roma kilisesinin misyonerlik �al��malar�ndan yararlanarak �rlandalI misyonerlerin ve yerel kilise �rg�tlerinin g�c�n� k�rd�. Franklar�n yay�lma d�zeni hep ayn�yd�: Ormandan ya da batakl�ktan kazan�larak yerle�ime uygun duruma getirilen topraklar, Karolenj y�netimince korunan topluluklara veriliyor, buralarda k��k yerle�imler ya da kilise cemaatleri kuruluyordu. B�ylece kuzeyde Frizya�dan g�neye Bavyera�ya kadar siyasal, dinsel ve ekonomik yay�lma bir arada s�rd�r�ld�. Frank d�nyas�n� bir yandan kendi kiliselerinin y�ksek k�lt�r�ne, bir yandan da Roma�ya ba�lamada �nemli bir rol �stlenen Anglosakson misyonerler aras�nda, Alman kilise �rg�tlenmesinin kurucusu Bonifatius da vard�. Charles Martel�in destekledi�i Bonifatius Franken (Franklar �lkesi), Th�ringen (Th�ringliler �lkesi) ve Bavyera�da Roma�y� �rnek alan ilk piskoposluklar� kurdu ya da yeniden �rg�tledi. Ama b�t�n bunlar yaln�zca bir ba�lang��t�. Putperestlik h�l� b�y�k �l��de egemendi ve Sakson kabilelerinin ya�ad�� kuzey, d��manca tavr�n� koruyordu. Bonifatius, sonunda manast�r�m terk edip Kuzey Frizler aras�nda H�ristiyanl�� yaymaya giri�ti ve orada �ld�r�ld�. Ama �ld��nde Saksonlar d��ndaki b�t�n gruplar Roma-Frank kilise �rg�tlenmesi i�inde b�t�nle�me yolundayd�.

Charlemagne.
Charles Martel ve Bonifatius�un att�� temeller �zerine Charlemagne bir imparatorluk kurdu. Do�u Frizler ve Saksonlar aras�nda misyonerlik �al��malar�na giri�ti. Misyonerlerin hemen ard�ndan Frank kontlar� ve �teki g�revliler Kuzeydo�u Frizya�ya giderek, kraliyet i�in asker toplama ve y�netim i�lerini y�r�tmeye ba�lad�lar. Ren B�lgesinde ise durum farkl�yd�; b�lge zenginle�tik�e, hinterland� olan Franken ve Th�ringen�i Sakson akmlar�na kar�� savunmak gere�i art�yordu. Saksonlar�n ard�nda tutulabilece�i do�al engeller bulunmad�� i�in de savunma zordu. Charlemagne� m, f�rsat bulduk�a ayaklanan Saksonlan cezaland�rmay� ama�layan seferleri zoraki din de�i�tirmelerle, tehcirlerle ve toplu k�y�mlarla ge�ti. Charlemagne��n Saksonlara kar�� tutumu salt siyasal kayg�lardan kaynaklanm�yordu; H�ristiyanl��n �nderlerinden biri olarak belirli bir misyonu oldu�una da i�tenlikle inan�yordu. Saksonlar direni�leri boyunca, hi�bir zaman yitirmeyecekleri bir �rk birli�i bilinci kazand�lar, ama hen�z ne kendi aralar�nda, ne de �teki Germenlerle siyasal birlik kurabilmi�lerdi. Orman aralar�ndaki topraklan �st�nde, soylu (edhelingi), �zg�r (frilingi), yar� �zg�r (lazzi) ve �zg�r olmayan gruplardan olu�an, topra�a ba�l�, ortak davran��a pek y�nelmeyen hiyerar�ik bir toplum olarak ya��yorlard�. Franklara kar�� Sakson askeri �eflerin �o�unu birle�tirmeyi ba�aran �nderleri Widukind de sonunda teslim oldu ve H�ristiyanl�� kabul etti. D anlar�n deste�ini alm�� olan en kuzey kesimler Frank denetiminin d��nda kalmakla birlikte, Saksonya�n�n b�y�k b�l�m� yava� yava� birle�en Frank d�nyas�na kat�ld�.
Charlemagne Bavyera�da da Saksonlar kadar ba��ms�z, ama daha uygar bir halk buldu. Lombardlarla kurduklar� ticaret ve hanedan ili�kileri ile g�neye d�n�k ya�ayan bu topluluklar do�udaki Avarlarla da bar�� i�indeydi. Charlemagne�m 774�te Lombardlara boyun e�dirmesi Bavyera�y� yaln�zl��a itti. 788�de Karolenj y�netimi Bavyeral� Agilolfing hanedan�na son verdi. Art�k Franklar i�in Kuzey Frizya Danlara, Saksonya Slavlara ve Lombardiya�yla birlikte Bavyera da A var lar a kar�� bir s�n�r olmu�tu.
Almanya'n�n do�u�u. Charlemagne geni� imparatorluk topraklar�n� tek elden y�netmek yerine her Germen b�lgesinin y�netimine kont ve piskoposlar�n� getirmekle yetindi. O�lu I. Ludwig (Dindar) 825�te Bavyera�n�n y�netimini kendi o�lu Ludwig�e (Alman) b�rakt�. Egemenlik alan�n� zamanla b�t�n Karolenj Almanyas��na yayan Ludwig, Germen halklar�n�n otoritesi Germen topraklar�yla s�n�rl� ilk h�k�mdar� oldu. B�t�n Karolenj �lkesini ele ge�irme iste�ini korumakla birlikte Alman dilini ve edebiyat�n� ilk kez k�lt�rel ve siyasal kimli�in arac� olarak geli�tirdi. Kitab� Mukaddes�i Alman leh�elerine �evirtti; �iiri �zendirdi. Do�u Frank kral� olarak nitelenen Ludwig�in h�k�mdarl�� daha �ok Slavlara kar�� yap�lan seferlerle ge�ti. 870�e gelindi�inde y�netimindeki topraklar hemen hemen Almanya�n�n orta�a�daki s�n�rlar�na e�itti. Do�uda Elbe Irma�� ve Bohemya Orman�yla s�n�rlan�yor, bat�da ise Ren�in �tesinde sonradan Alsace ve Lorraine olarak an�lan b�lgeleri i�ine al�yordu. Charlemagne�m torunlar� aras�ndaki kan ba�� ve rekabet ili�kileri h�l� Frank �lkesinin do�usuyla bat�s�n� birbirine ba�lamakla birlikte do�uda Alman kimli�i yerle�meye, bat�da ise gelece�in Fransa�s� belirmeye ba�lam��t�.
Ludwig�in uzun h�k�mdarl�k d�nemi �lkede belli bir birlik duygusu yaratt�. 9. ve 10. y�zy�llarda Danlar�n, M�sl�manlar�n ve Macarlar�n bitmek bilmeyen sald�r�lan Karolenj �lkesinde b�t�nle�meyi engelleyici bir rol oynad�. Yaln�zca Karolenjler de�il, onlar� izleyen hanedanlar da d��manla uzla�maya ve birbirinin topraklar�ndan koparabildiklerini almaya bak�yorlard�.
Alman d�kl�klerinin do�u�u. Karolenjlerin krall�� merkezden savunacak durumda olmamas� sald�r�ya u�rayan b�lge ve topraklar�n savunmas�n� yerel �nderlerin �stlenmesini zorunlu k�ld�. Askeri y�netim tek merkezden �ok merkeze yay�l�rken, ka��n�lmaz olarak, krall�k yetkilerinin bir b�l�m� de yerel d�klere ge�ti. Yeni d�kler ne bir zamanlar san�ld�� gibi y�re halk�nca se�ilmekte, ne de g�� sonras� d�nemin kabile �eflerinin soyundan gelmekteydi. Stamm (kabile) d�kl�kleri denen topraklar� yeni siyasal ve dolay�s�yla toplumsal birimlerdi. Bunlar savunmay� yerel �l�ekte �rg�tlemek �zere �ne ��km�� Karolenj kontlar�, yani imparatorluk aristokrasinin bir par�as�yd�. Halk�n Charlemagne hanedan�na ba�l�l��n� sarsmak gibi bir ama�lar� yoktu. Gene de daha ba�lang��ta kazand�klar� ba�ar�lar, halk�n bu yeni koruyuculara ba�lanmas�n� sa�lad�. �mparatorluk aristokrasisi zamanla yerel se�kinlere d�n��t� ve vasall�k ili�kileriyle ba�l� bir toplum yap�s� ortaya ��kt�. Ama bu s�re� Fransa�daki kadar ilerlemedi; Alman toplumsal �rg�tlenmesinde b�lgesel farklar ve Karolenj etkileri s�rd�.

911-1250 D�NEM�NDE ALMANYA.

I. Konrad (911-918). Do�u Frank Karolenj lerinin son kral� IV. Ludwig (�ocuk) 911�de erkek v�ris b�rakmadan �l�nce, krall��n�n par�alanmas� ka��n�lmaz g�z�k�yordu. D�rt Stamm d�kl��ne ayr�lm�� topraklar�n en az ��nde (Bavyera, Saksonya ve Franken) d�kl�k aileleri halk �zerinde egemenlik kurmu�tu. Schwaben�de (Alemar�nia) iki aile aras�nda �at��ma s�r�yordu. Monar�inin gelece�inden tek kayg�lanan, elindeki varl�� yitirmekten korkan kiliseydi. D�klerin giderek artan g��lerine ve kabileler aras�ndaki leh�e, g�renek ve toplumsal yap� farkl�l�klar�na yaln�zca Karolenj krall�k gelene�i kar�� duruyordu. Bat� Frank taht�nda III. Charles (Saf) bulundu�u i�in, bu gelenek de art�k g��l� de�ildi. Yaln�zca Lorraine (Lothringen) d�kl��, bat�ya ve bat�n�n kral� olan Charles�a ba�l�l�k duyuyordu. Do�u Frank krall��n�n �teki b�l�mleri ise bu yolu izlemedi.

Do�uya Do�ru Alman Yay�lmas�, 800-1400

10. y�zy�l ba�lar�nda Ren�in do�usu ile Elle, Saale ve Bohemya Orman�n�n bat�s�nda ya�ayan Germen kavimleri ba�ta Macarlar olmak �zere topraklar�n� do�udan zorlayan daha ilkel ve putperest gruplara kar�� koymak zorunda kald�lar. S�n�rlan en �ok zorlananlar Saksonlard�. 10 Kas�m 911�de Sakson ve Frank kabile �nderleri, Franklar�n d�k� Konrad�� kendilerine kral se�tiler. Saksonlar i�in g�c�n� daha da bat�daki kaynaklardan alan bir kral, Franklar i�in ise �nc� konumlar�n� ve krallar yeti�tirme gelene�ini korumak �nemliydi.
K�sa s�rede Bavyera d�k� Arnulf ve Schwaben kabileleri de Konrad��n krall��n� tan�d�. Ama soyluluk, unvan ya da zenginlik a��s�ndan Konrad��n, krall��n� tan�yan d�klerden fark� yoktu. Bu d�nemde siyasal kararlar Alman krallar� ile �ok az say�da varl�kl� ailenin tekeline girdi. Bu iktidar yo�unla�mas�n�n ard�nda Alman krall�k gelene�inin her zaman soy, zenginlik ve askeri ba�ar�ya dayanm�� olmas� yat�yord�. Varl�kl� ailelerin topraklar� yar�-�zg�r k�yl�lerce i�leniyordu. Hizmet ve ba�l�l�kla y�k�ml� olduklar� efendileri, k�yl�lerin topraklar�n� da denetliyordu. Frizya ve Saksonya�n�n baz� b�lgeleri d��nda soylular, kral ya da d�kle s�radan insanlar aras�nda bir konum elde ettiler. Y�netimde g�rev almak ya da kilise g�revlerinde y�kselmek, salt onlar�n hakk�yd�. Y�netim, yarg� ve sava�ta komutanl�k yetkisi d�klerden hemen sonra kontlar�n ve markgraf denen s�n�r kontlar�n�n elindeydi; yetkiler giderek babadan o�ula ge�en haklara d�n��t�. Halk kamu ya�am�ndaki �nemli i�levini yitirdi; yerel meclislere yaln�zca �demelerini yapmak, emir almak, adalet istemek ya da cezaland�r�lmak i�in kat�l�r oldu. G��l� beylerin korumas� alt�nda bir�ok insan toplan�yor, b�ylece bu beyler, d��manlar� ve �teki �zg�r insanlar i�in daha da korkutucu bir konum kazan�yorlard�. Y�netmek de y�netilmek de babadan o�ula ge�er oldu. Ba��ml� s�n�flar�n daralan ufuklar�nda art�k tek g�� simgesi feodal bey ve onun yetkili k�ld�� y�neticilerdi. Ba��ml� n�fusun �o�unun silahlan da ellerinden al�nd�.

Saksonlar�n y�kseli�i.
I. Konrad Almanya�da duruma egemen olabilecek bir kral de�ildi. 918�de �l�rken, 911�de Franklar�n olan krall�k tac�n�n Saksonya�n�n �nderi Heinrich�e verilmesini vasiyet etti. Yeni kral 919�da Saksonlar ve Franklar taraf�ndan se�ildi ve Saksonlar, �lkeye kral veren halk olman�n y�k�n� de nimetlerini de devrald�lar.
Krall��n Franklardan Saksonlara ge�i�i, bir s�re i�in g�neydeki Germen kabilelerinin kendine yeterlili�ini art�rd�. Schwaben�li ler se�imlere kat�lmad�. Karolenj miras� �zerinde Saksonlardan daha �ok haklan oldu�una inanan Bavyeral�lar ise, kendi d�kleri Arnulf�u kral ilan ettiler. I. Heinrich�in krall�� t�m�yle askeri nitelikteydi. Sayg�nl��n� ba�anl� seferlerle kazanmak istiyordu. Gen� Sakson hanedan� bu yolla bat�da ve g�neybat�da, en az�ndan 11. y�zy�l�n ortalar�na de�in s�ren bir egemenlik kazand�. Burgonya krallar� Lorraine�i ele ge�iren Saksonlar�n vasal� durumuna d��t�. Bir zamanlar Karolenj lerin anayurdu olan eski yerle�imlerle dolu bu b�lge, Ren�in do�usuna oranla hem daha yo�un n�fusa sahipti, hem de daha zengindi. Lorraine�li t�ccarlar, Saksonya s�n�rlar�ndan C�rdoba� ya kadar k�le ticaretini ellerinde tuttular.
Sakson h�k�mdarlar�, Macar akmlar�n�n h�z�n� kesince daha da �ok sayg�nl�k kazand�lar ve imparatorluk �zerinde daha �ok hak talep eder oldular. 955�te I. Otto�nun (hd 936-973) Augsburg yak�nlar�nda b�y�k bir Macar ordusunu yok etti�i sava�a hemen hemen b�t�n kabilelerin s�varileri kat�ld�.
Tahta bir Sakson ge�ince Saksonyal� soylular da g�� ve mevki elde ettiler; do�uda �rmaklar�n �izdi�i s�n�rlar boyunca fetihlere giri�me olana�� kazand�lar. I. Otto�nun Do�u politikas� k�le, ganimet ve hara�tan fazlas�n� ama�l�yordu. Otto 955-972 aras�nda Magdeburg�da bir ba�piskoposluk kurdu ve ona geni� olanaklar tan�d�. Amac�, Elbe� nin �tesindeki putperest Slavlar� denetimine almak ve orada geni� bir eyalet kurmakt�. Ama Saksonyal� beylerin ac�mas�z y�ntemleriyle kilisenin daha bar�� yakla��mlarla n�fuz kazanma �abalar� �eli�iyordu.
10. y�zy�lda Elbe�nin �tesinde Germenlerin hemen hi�bir tar�msal yerle�mesi yoktu. Dahas�, Brandenburg ve Lausitz�teki Slav halklar�n�n yan� s�ra yeni Slav g��leri ortaya ��k�yordu. I. Mieszko�nun y�netimindeki Lehler ve g�neyde Premysl�lerin y�netimindeki �ekler bunlar aras�ndayd�. Bu g��ler Passau ve Magdeburg misyonerlerini kabul ettiler, ama kal�c� olarak Bavyeral�lar�n ve Saksonlar�n siyasal ve dinsel egemenli�ine girmediler. 10. y�zy�lda do�uya do�ru geni�leme �abalar� tam bir fiyaskoyla sonu�land� ve Elbe�nin �tesindeki kabileler, �evredeki kiliseler i�in H�ristiyanla�t�r�lmam�� ve yenilememi� d��manlar olarak kald�. 1140�tan sonra yerli Slavlar�n yerine Germen g��menlerin yerle�tirilmesi kilise ve prenslerin ortak amac� haline geldi.

D�kler, kontlar ve vekiller.

I. Konrad ve I. Heinrich�in krall�klar� kabilelerin, daha do�rusu kabile �nderleri ile �st d�zey aristokratlar�n�n iradelerine dayan�yordu. Franklar ve Saksonlar aras�ndaki bu anla�may� Bavyera ve Schwaben d�kleri tan�m��t�, ama hangi hanedandan gelirse gelsin Alman krallar�n�n Frank yasalar�na uymas� zorunluydu. Krallar d�kl�kleri ellerinde tutarak ve yeni olu�turduklar� d�kl�klerin ba��na akrabalar�n� getirerek kontlan do�rudan tahta ba�lamaya �al��t�lar. II. Konrad (hd 1024-39) ve III. Heinrich de (tek ba��na hd 1039-56) d�klerle m�cadele ettiler, ama ne bunlar� yok edebildiler, ne de sistemi de�i�tirebildiler. Eskiden oldu�u gibi 11. y�zy�lda da d�kler, z�mre meclisleri toplamay�, sava�ta kabilelerinin ba��na ge�meyi ve bar�� sa�lama i�levlerini s�rd�rd�ler.

A��r su� davalar�nda yarg� yetkileri olan kontlar, d�klerin buyruklar�na uymakla birlikte, �kana kan� yarg�s�n� gerektiren davalara bakma yetkisini kraldan al�yorlard�. Bunlar�n fief leri ve geleneksel yetkileri babadan o�ula ge�en bir nitelik kazanmakla kalmad�; zamanla kral ve d�k de dahil, kimsenin el uzatamayaca�� bir hak olarak g�r�lmeye ba�lad�. Gene de bir�ok ailenin soyu kurudu ve topraklar� yeniden kral�n eline ge�ti. III. Otto d�neminden (9831002) ba�layarak da krallar bunlar� yeniden ba�ka ailelere vermektense kiliseye vermeyi ye�lediler. Ama piskoposlar, kontlar�n t�m i�levlerini yerine getiremiyor, �rne�in dinsel buyruklar ve inan�lar� nedeniyle �l�m cezas� veremiyorlard�. B�ylece �st yarg� i�levi g�rmek i�in �vekil� (Vogt) denen g�revlilere gereksinim do�du. S�radan �zg�r ki�iler yarg�lamada a��r cezalar veremeyece�ine ya da kilisenin ayr�cal�klar�n� silahl� sald�r�lara kar�� koruyamayaca��na g�re, bu vekillerin soylular aras�ndan se�ilmesi zorunluydu.
B�ylece Almanya�n�n her taraf�nda, d�kl�k makam� ister dolu ister bo� olsun, kilisenin (ve kral�n) kesesinden zengin olan ve birbirleriyle yan�an g��l� s�n�r kontlar�, kontlar ve vekiller ortaya ��kt�. Bu ailelerin daha yetenekli, daha �ansl� ve daha uzun �m�rl� olanlar 12. ve 13. y�zy�lda y�netimin pek �ok yetkisini devralarak b�lgesel prensliklere d�n��t�.

Kral ki�isel olarak b�t�n beylerin �st�ndeydi. Kral�n saray� y�netimin merkeziydi ve kral nereye giderse merkez de orada kurulurdu. Alman krallan g��lerini kabul ettirmek i�in �b�r orta�a� h�k�mdarlar�ndan �ok daha fazla gezer, d�kl�kten d�kl��e, s�n�rdan s�n�ra dola��rlard�. Konaklad�klar� yerde yetkileri, orada ge�erli olan d�k, kont ve vekil yetkisinin yerini al�rd�.
Alman kilisesinin geli�imi. Kraliyet gelirleri, kral�n m�lk topraklar�ndan ve PolonyalIlar�n, �eklerin, putperest Slavlar�n ve D anlar�n �dedi�i vergilerden olu�urdu. Kral�n m�lkleri, i�letme sermayesiydi. �lke i�indeki gezileri s�ras�nda kendisi ve ailesi bu m�lk�n geliriyle ge�inir, bu gelir ayr�ca kiliseler kurmas�na, �zellikle sava�ta kendisine sadakatle hizmet edenleri �d�llendirmesine olanak verirdi.
Karolenj lerden Alman krallar�na miras kalan tek merkez� y�netim kurumu, kraliyet �apeli ve ondan �ok da ayr� bir kurum olmayan mahkemeydi. Burada ayin y�netmek, soylu k�kenli papazlar i�in piskoposluk yolunun a��lmas� demekti. 11. y�zy�lda y�ksek kilise g�revlileri sava�ta bile, y�netimde s�radan beylerden daha �ok rol oynuyordu. �lkenin diplomatlar� ve el�ileri de onlard�. I. Otto ve ard�llar�, piskoposlar�n d�klere kar�� hi�bir sorumluluk ta��mamas�n� sa�lad�lar; piskoposlar kral taraf�ndan atan�yor ve yaln�zca, gene Tanr��n�n se�ti�i krala itaat etmekle y�k�ml� say�l�yorlard�.

B�ylece Alman krall��n�n da��n�k yap�s�n�n ve gev�ek birli�inin yan�nda �ok daha derli toplu ve imparatorlukta �ok daha b�y�k ��karlar� olan ikinci bir kurum olu�tu: Alman kilisesi. B�y�k kiliseler h�k�mdarlara atl� asker, bar�nak ve para sa�layarak hizmet vermek zorundayd�. Piskoposluk ya da manast�r kurup geli�tirmek i�in yap�lan kraliyet ba��lar�, elden bir �ey ��kartmak anlam�na gelmiyordu; piskopos ve ba�ke�i�leri atama yetkisi kralda oldu�u s�rece bu ba��lar kiliseyi denetleme olana�� veren bir dinsel yat�r�m demekti. Kiliseye yaln�z yerle�mek ve i�letmek i�in toprak ba��lanmakla kalm�yor, bu y�relerde ya�ayanlar �zerinde y�netim ve yarg� erki de veriliyordu.

Evrensel bir kurum olan kiliseyi, belirgin s�n�rlan olan bir devlete ba�lama siyasetini I. Otto�nun ba�latt�� kabul edilir. Onun ard�llar� zaman�nda h�zlanan s�re� II. Heinrich d�neminde doruk noktas�na ula�t�. B�ylece egemenlik alanlar�n� belirlemede piskoposlar ve manast�r ba�ke�i�leri prenslerin rakibi haline geldi; bu rekabet de y�zy�llar boyunca Almanya�n�n b�t�n b�lgelerinde s�r�p giden �at��malar�n, i� sava�lar�n ba�ta gelen nedeni oldu.

Otto�nun �talya�y� fethi ve imparator olmas�. I. Otto�nun Burgonya prensesi Adelaide (Adelheid) ile evlenmesi, ayr�ca ilk kar�s�ndan olan o�lu Schwaben d�k� Liudolf ile karde�i Bavyera d�k� I. Heinrich�in �talya konusundaki rekabetleri g�neye y�nelmesine yol a�t�. 951�den sonra �talya seferleri art�k yaln�zca G�ney Germen kabilelerinin yay�lma giri�imleri olmaktan ��km��, h�k�mdar�n�n �nderli�inde b�t�n Almanya� mn ilgilendi�i bir. konu olmu�tu. Sakson asker z�mresi i�in �talya, Elbe �tesindeki el de�memi� ormanlardan ve batakl�klardan daha �ekiciydi. Alman krallar� �st�n g��leriyle �talya�daki Lombard Krall��m ele ge�irdiler.

955�te Macarlara kar�� kazand�� zaferden sonra I. Otto bat�da mutlak bir egemenlik kurdu. Sakson vakayiname yazan Widukind�e g�re, ba�ka halklar� kendine ba�lad�� ve birden fazla krall�kta egemenlik kurdu�u i�in, art�k zaten imparatordu. Ama imparatorluk tac�n� giydirmek ve bir kral� imparatorluk mevkiine getirmek yetkisi, Charlemagne ve ard�llar�n�n �o�unu kutsam�� olan papal�ktayd�. 10. y�zy�lda, bat�daki Karolenj d�zeni, bir �e�it siyasal �lk�yd�. Charlemagne�a benzemek ve yeni konumuna gelenekle�mi� bi�imde yerle�ebilmek i�in Otto imparatorluk tac�n� papan�n elinden giydi (962). �mparatorluk yetkisinin �z�, askeri g��ten ve sava�ta ha�andan geliyordu; ama H�ristiyanl�k �lk�leri de taht�n dokusuna i�lemi�ti. ��reti ve ayin konular�na kan�mamakla birlikte imparator olarak Alman krallan, y�z y�la yak�n bir s�re, Roma Kilisesi�nin siyasal efendileri oldular.

Saller, papal�k ve prensler, 1024-1125.
Sal hanedan� olarak bilinen Bat� Frank hanedan�n�n ilk imparatoru II. Konrad (1024-39) d�neminde Burgonya Krall�� da Alman taht�n�n denetimine girdi. Konrad �talya�daki Germen egemenli�ini yeniden kurdu. II. Konrad�m o�lu III. Heinrich (hd 1039-56), imparatorlu�u, papal�kta reform yapmas� ve vasallara bar�� i�inde ya�amay� ��retmesi i�in kendisine verilmi� bir g�rev olarak alg�lad� ve elinde yeni bir ikticfar kayna�� da olmadan, yetkilerine abart�lma bir dinsellik katt�. Bat� Avrupa�da egemenli�ini koruyabilen bu son Alman imparatoru, papalar� neredeyse imparatorluk piskoposlar� d�zeyine indirdi. D�rt Alman� papal��a getirdi. Ama h�k�mdarl��n�n son y�llar�nda, toplumun kilise d�� kesimlerinin ho�nutsuzlu�u ve imparatorun kiliseye ili�kin tutumuna y�nelik ele�tiriler artt�.
Erken orta�a� Avrupa�s�nda, papal�kta reform yap�lmas�na y�nelik �neriler y�z�nden en �ok b�l�nmeye u�rayan feodal toplum Almanya idi. Heinrich�in papal��a getirdi�i IX. Leo�dan ba�layarak kilise reformunun en ate�li s�zc�leri papal��n hizmetine girdiler. Ruhban olmayan y�neticilerin, m�lkiyet hakk�na dayanarak kilise �zerinde egemenlik kurmas�na kar�� kmaya ba�lad�lar; bu k��k�rtmalar imparatorlu�un her yanma yay�ld�. Yenilik�ilerin program�, Alman kilisesinin art�k al��m�� oldu�u, krallar�n da bel ba�lad�� bir d�zeni temelden sars�yordu. Dolay�s�yla, hareketin �nderleri, iktidar m�cadelesine do�rudan kat�lmak zorunda kald�lar. Yeni d��nceler bask�n ��karsa, IV. Heinrich�in �ncellerinin kiliseye ya�d�rd�� b�y�k servet kral�n denetiminden ��kacak, onun atamad�� din adamlar�n�n eline ge�ecekti. Roma�nm niyeti, taht�n korumas�n�n getirdi�i k�lfetlerden kurtulmak, ama yararlar�n� yitirmemekti. Yenilik�ilerin �nderi, daha sonra VII. Gregorius ad�yla papa olan (1073-85) Hildebrand, imparatorlukla �at��may� g�ze ald�. Gregorius�un talepleri, bir Sakson ayaklanmas�n�n yan� s�ra G�ney Alman prenslerinin k�p�rdanmaya ba�lad��, tahtta ise alt� ya��nda bir �ocu�un bulundu�u bir zamana rastlad�. B�ylece orta�a� Alman tarihinin en bunal�ml� d�nemine girildi.

IV. Heinrich�in k��k ya�ta olu�u, kilise d��ndaki feodal beylere de h�rslar�n� ortaya d�kme f�rsat�n� verdi. III. Heinrich�in saray�nda y�ksek din adamlar�n�n etkili olmas� ve kiliseye yeniden ba�� ak�t�lmas�, prensleri imparatorluktan so�utmu�tu; prensler tar�msal gelir kaynaklar�n� geli�tirmekte piskoposlar�n gerisinde kalm��lard�. ��karlar� dolay�s�yla bar��tan yana olan y�ksek kilise g�revlileri taht�n korumas� alt�nda ormanlar� tar�m alan�na d�n��t�rerek ve ba�lanacak bir toprak beyi arayan �zg�r k�yl�lere daha iyi ko�ullar sunarak varl�klar�n� ve m�lklerini geni�lettiler. Pazaryeri ve ge�i� hakk� ayr�cal�klar� da prenslerin �o�unda olmayan gelir kaynaklar�yd�. Prenslerin ba�l�ca �st�nl�� olan askeri g��lerine o g�ne de�in kimse kar�� kmam��t�; bu durumda ilk kez, kendi eylem alanlar� i�inde rakiplerle kar��la��yorlard�. 11. y�zy�l�n ba�lar�ndan beri kraliyet ve kilise m�lklerinde �e�itli g�revler verilen �zg�rl��nden yoksun ��valyeler (ministeriales) bu d�nemde sava� alan�nda �nem kazand�.

Bir grup Sakson soylusu, baz� din adamlar� ve krall�k kalelerini in�a etmek i�in konan angarya uygulamas�ndan �ik�yet�i Ostfalyah �zg�r k�yl�ler Heinrich�in Frank ve Schwaben�li y�neticilerine kar�� 1073�te ayakland�lar. Bu beklenmedik dayan��maya kar�� koyabilmek ve kalelerini koruyabilmek i�in krahn g�neydeki prenslerin yard�m�na gereksinimi vard�. Prensler Heinrich�in Saksonlan yenmesini sa�lad�lar (Haziran 1075), ama alt� ay sonra Roma ile belirleyici bir sava�a girildi�inde imparatora s�rt �evirerek Saksonlar ve birka� piskoposla birlikte VII. Gregorius�un saflar�nda yer ald�lar.

Papa 22 �ubat 1076�da Heinrich�i aforoz etti. Bunun �zerine Heinrich�e kar�� ba�layan i� sava� 20 y�ldan fazla s�rd�. Kral�n en �nemli d��manlar�ndan Rudolf von Rheinfelden sava�ta �ld� (1080). Gene krahn d��manlar�ndan Hermar�n von Salm��n eceliyle �lmesinden sonra sava�, piskoposluklar�n ve manast�rlar�n ele ge�irilmesi i�in ��kan yerel �at��malara d�n��t�. Bu y�llar boyunca saray, kilise ve soylular atl� sava��lar�n� art�rmak i�in �zg�r olmayan ��valyelere gittik�e daha �ok dayanmak zorunda kald�lar. Bu yolla sava�� toplanmas� ve sava��n yol a�t�� y�k�m pek �ok soylunun servetini t�ketti, ama soylular topraklar�n� piskoposluk ve manast�r m�lkleri aleyhine geni�lettikleri i�in bundan gene kilise zararl� ��kt�. Dolay�s�yla i� sava��n y�k�n� �eken b�l�nm�� Alman kilisesi bar�� en �ok isteyen taraf oldu.

IV. Heinrich�in o�lunun, babas�na kar�� son bir ayaklanman�n �nderli�ini bizzat �stlenmesi (1105), Sal hanedan�n�n ve u�runda sava�t�� ayr�cal�klar�n kurtar�c�s� oldu. V. Heinrich (hd 1106-25) tahtm imparatorluk s�n�rlan i�indeki kiliseler �zerindeki ayncal�klar� i�in verdi�i m�cadeleyi bu manevra ile s�rd�rebildi. Bu d�nemde �at��ma, piskoposlara ve manast�r y�neticilerine paye ve kilise d�� m�lk verilmesiyle ilgili hukuksal bir tart��maya d�n��m��t�. Sonunda prensler arabulucu oldu; 1122�de Worms Konkordatosu ile Vatikan�dan baz� �d�nler koparmay� ba�ard�lar.

V. Heinrich 1125�te ard�nda �ocuk b�rakmadan �ld��nde Almanya art�k Avrupa� daki en �nemli siyasal g�� olmaktan ��km��t�. �ngiltere ile Sicilya�da fetihler pe�inde ko�an Norman devletleri ve Fransa krallar�n�n sab�rl�, ad�m ad�m geli�en �abalar�, ya�l� imparatorlukta bulunmayan ekonomik ve askeri g�� yo�unla�malar�na, yeni y�netim bi�imlerinin do�mas�na yol a��yordu. Papal�k imparatorlu�un sayg�nl��n� g�lgede b�rakm��, Roma evrensel ��karlar�n ger�ek merkezi haline gelmi�ti.
Hanedanlar aras�nda m�cadele, 1125-52. V. Heinrich�in en yak�n akrabalar� Hohenstaufen soyundan ye�enleri Friedrich ve Konrad�d�. Krahn tahta ge�ebilmesi i�in her zaman bir t�r se�im yap�l�rd�. Ama i� sava� �ncesinde birinci dereceden v�ris olmad�� durumlarda kan ba�� yak�nl��na bak�l�rd�. 1125�te ise Heinrich�in can d��man� Mainz ba�piskoposu Adalbert�m �nderli�indeki prensler, kan ba��ndan gelen haklara kar�� kt�lar ve Friedrich yerine Saksonya d�k� Lothar�� tahta ge�irdiler. Arkas�nda Northeim ve Bruno soylar�n�n �ok b�y�k miraslar� bulunan, k�z�n� verdi�i g��l� Welflerin de yak�n deste�ine sahip olan III. Lothar �l�nce (1137), �dlisenin ve baz� prenslerin Welflere kar�� duyduklar� ku�ku nedeniyle imparatorluk o ��rada Saksonya ve Bavyera ile Matilda�nm �talya�daki topraklar�n� elinde tutan damad� Heinrich�e de�il, Hohenstaufen hanedan�ndan rakibi Konrad�a kald�.

III. Konrad�m �l�m� �zerine (1152) yap�lan se�im, ondan sonraki 30 y�l i�in Almanya�daki y�netimi ve siyasal ortam� belirledi. Tahta Konrad�m a�abeyinin o�lu I. Friedrich (Barbarossa) getirildi ve iktidar� Welf soyundan kuzeni III. Heinrich (Aslan) ile payla�may� kabul etti. Bu se�im Almanya� da ikili bir y�netimin ortaya ��kmas�na yol a�t�.
Do�unun kolonile�tirilmesi. Almanya 12. ve 13. y�zy�llarda s�rekli geni�ledi. Holstein�dan Silezya�ya kadar bir fetih ve kolonile�tirme hareketi ya�and�; b�t�n �rmak s�n�rlan a��l�p ormanhk ve batakl�k alanlara ula��ld�. Elbe ve �der aras�ndaki Slav kabilelerine boyun e�dirildi. Alman toplumunun b�t�n kesimleri, prensler, piskoposlar, tarikat �yeleri, ��valyeler, kasabal�lar ve g��men k�yl�ler bu harekete kat�ld�. N�fus artt�k�a bat�da tar�ma a��labilecek alanlar da azalm��t�. Tanm topraklar�nm fazla b�l�nmesi ise kimsenin i�ine gelmiyordu. Toprak bulmakta s�k�nt� �eken k�rsal n�fus, eme�inin kar��l��n� kolonilerde �ok daha iyi alabiliyordu. Koloniciler elde edilen yeni topraklara disiplinli bir hayvanc�l�k d�zeni, verimli bir tanm tekni�i ve yerle�me yerlerinin se�ilerek k�ylerin planlanmas�nda uygulanacak kurallar getirdiler. K�sa s�re sonra Bohemya ve Silezya�n�n Slav y�neticileri, g��menleri kendi topraklar�na �ekebilmek i�in birbirleriyle yar��r oldular. �te yandan, �lkenin eski kesimlerinde yaln�zca k�yl� fazlas� de�il, ��valye fazlas� da vard�. Bu askerlerin r�tbelerini koruyabilmesi topraklar�n�n olmas�na ba�l�yd�; bu da Elbe�nin �b�r yakas�nda, ba�ar�h prenslerin y�netimi alt�nda elde edilebilirdi. B�ylece 13. y�zy�lda Germenle�tirilen do�u olduk�a b�y�k �l�ekli prenslikler �lkesi haline geldi.

�mparatorlu�un kendisi de do�uda m�lkler edindi ve Hohenstaufen hanedan�ndan krallar kolonile�tirme hareketine kat�ld�lar. Ama bu konuda da yapt�klar�, prenslerle yar��makt�; do�u hareketini bir b�t�n olarak denetim alt�na alamad�lar.
�talya'da Hohenstaufen siyaseti. 12. y�zy�lda ikinci b�y�k Germen yay�lma alan� Lombardiya ve Orta �talya oldu. Geli�en Lombard kentleri �zerindeki h�k�mdarl�k haklar�n� geri almak ve kullanmak i�in s�rd�r�len sava�larda Almanya�n�n k�rsal n�fusunun do�rudan hi�bir ��kan yoktu. Alman taht� ve imparatorlukla �talya egemenli�i aras�nda ba� kurulmas� ve Hohenstaufen hanedan�n�n g�neyle gittik�e daha �ok ilgilenmesi Almanya tarihinin en trajik d�nemine yol a�t�. �talya�daki Germen varl��, yoksul ve ilkel kabilelere yarar sa�lamad�. Sald�rd�klar� ekonomik bak�mdan ileri ve daha geli�mi� topluluklardan istedikleri vergiler ve ayr�cal�klar kar��l��nda da sunabilecekleri bir �eyleri yoktu. Lombardiya� daki ba�l�ca �st�nl�kleri askeri g��leriydi; onu da ac�mas�zca kulland�lar.

1177�de Lombard Birli�i kar��s�nda geri �ekilmek zorunda kalan I. Friedrich (Barbarossa) su�u kuzeni III. Heinrich�te (Aslan) bulunca aralar� a��ld�. Almanya�da ikili iktidar d�nemi art�k sonuna gelmi�ti. Sava� alan�nda yenik d��en, 1180�de yarg�lan�p unvanlar� elinden al�nan ve vasallan taraf�ndan terk edilen Heinrich, teslim olup s�rg�ne gitti (1182); d�kl�kleri ve topraklar� imparatorlu�a kald�.

Heinrich�in d��yle bir grup prens, sayg�nl�� olan ve tahta ��kt��ndan beri kaynaklan �ok artm�� bulunan bir imparatorla kar�� kar��ya geldiler. Gene de 1180 olaylar�ndan en kazan�l� ��kan prensler oldu. 1216�da imparatorun prenslikleri kald�ramayaca�� ve rasgele yenilerini kuramayaca�� karan al�nd�.
B�t�n imparatorlukta d�kl�klerin payla��lmas�, para basma, panay�r gelirleri, ge�i� haklan ve kendi kendini y�netme gibi ayncal�klar prenslerin g�c�n�n temelini olu�turuyordu. G��l� piskoposlar ve feodal beyler de bu ayr�cal�klara sahip olmaya �al��yordu.
Hohenstaufen-papal�k �at��mas�, 11591215. �talya�da do�rudan bir imparatorluk y�netimi kurma giri�imi, bir kez daha papal��n tepkisini �ekti ve Lombard kentlerinin yanda�� olan Roma ile imparatorluk aras�nda yeni bir �at��maya yol a�t�. Dinsel ��karlardan �ok siyaset ve toprak ��karlan tehlikedeydi. Ama papalar ancak ba�� olduklan evrensel kilisenin �zg�rl��n� korumak i�in sava�abilirlerdi; bu yoldaki tipik silahlan da aforoz, propaganda ve entrikayd�. Bununla birlikte Alman piskoposlar Papa III. Alexander�a kar�� imparatoru desteklediler. I. Friedrich�in o�lu ve se�ilmi� ard�l� VI. Heinrich, Sicilya Krall��nm tek yasal v�risi Konstanz ile evlenince papalar daha da g�� durumda kald�lar ve Hohenstaufenlerin kar��tlar�ndan olabildi�ince yararlanmaya bakt�lar. Zamans�z �len VI. Heinrich�ten sonra ��kan taht kavgas�nda, papal�k geri ald�� talya�daki topraklan elinde tutabilmek i�in se�im �eki�mesinde taraf olmak zorunda kald�. Adaylar taht �eki�mesinde kendilerine destek sa�lamak i�in imparatorlu�un m�lklerinden ve kiliseye kar�� elde etti�i yetkilerden �d�n verdiler.
II. Friedrich ve prensler. 1215�te ta� giyen VI. Heinrich�in o�lu II. Friedrich, miras�n� b�l��t�rmeye s�z verdi�i halde s�z�n� yerine getirmedi ve Sicilya Krall�� ile imparatorlu�u bir arada tutarak papal�kla ka��n�lmaz bir �l�m kal�m m�cadelesine girdi. 1235�teki b�y�k ban� yasas�ndan anla��ld��na g�re toprak kazanma yar��nda imparator yaln�zca yar��lardan biri olmakla kalmam��, prenslerle piskoposlar� da topraklar�n�n gelece�i i�in birbirleriyle sava�makta serbest b�rakm��t�. ��kard�� yasalarla kraliyet m�lk g�revlilerine kar�� dinsel prenslere ve giderek de b�t�n toprak sahiplerine g�vence vermi� ve imparatorluk kentlerinin (Reichsstadte) b�y�mesini k�s�tlam��t�. Gene de 1250�ye de�in imparatorlu�un G�ney Almanya�daki g�c� �ok b�y�kt�.

Hohenstaufen hanedan�n�n ��k��nden sonra imparatorluk. II. Friedrich papayla olan �at��mas� sonu�lanmadan �l�nce (1250) o�lu IV. Konrad ertesi y�l babas�n�n �talya�daki topraklan i�in d�v��mek amac�yla yola ��kt�. Papan�n giri�imiyle kral se�ilerek 1247-56 aras�nda kar��-kral olan HollandalI Wilhelm, h�k�mdarlar�na kar�� ilgisini yitirmi� olan Almanya�da b�ylece rakipsiz kald�. �o�u krall�k m�lkleri �st�nde kurulu olan piskoposluk kentlerine ve kasabalar�na dokunmak olanaks�zd�. Bunlar�n ekonomik g�c�, Alman toplumunun eskilere dayanan aristokrat d�zenini zorluyordu. Kral�n korumas�ndan yoksun kal�nca bu kentler �zerkliklerini koruyabilmek ��in bir araya toplanmaya ba�lad�lar. Soylular aras�ndaki her katman bir �st�ndekinin ki�isel haklar�n�n bir b�l�m�n� ele ge�irmeye y�neldi. �zg�r olmayan ��valyeler de art�k eskisi gibi imparatorlu�un g�venilir emir kullan de�ildi. �zg�r soylular�n bir�o�u g�n�ll� olarak onlar�n aras�na kat�l�nca, bu ��valyeler �zg�r aristokratlar�n haklar�n� da ele ge�irdiler ve s�n�r eyaletlerinin y�neticisi durumuna geldiler.

1250�ye gelindi�inde Almanya�da merkez� otorite kalmam��t�. 13. y�zy�lda s�regiden i� �at��malar, karga�a ve g�vensizlik, gene de Almanlar�n t�kenmez enerjisini etkilemedi; prenslerin ve Toton ��valyeleri�nin �nderli�inde do�uya do�ru yay�lmay� s�rd�rd�ler. Onlar Prusya i�lerine do�ru ilerlerken L�beckli t�ccarlar da B alt�k k�y�lar�n� ticarete a��yordu. �� y�zy�l boyunca d�� sald�r�lara u�ramadan ya�amak Alman aristokrasisinin siyasal disiplin ve boyun e�meyi ��renmesine gerek b�rakmam��t�. Ama Hohenstaufen Almanyas��nm tek �zelli�i siyasal ve y�netsel birli�i sa�layamam�� olmas� de�ildi.

kaynak: Ana Britannica

Safi	14 May�s 2016 02:40

1 ek

1250-1493 D�NEM�NDE ALMANYA:

Hohenstaufen hanedan�n�n sonu. 1250�de II. Friedrich�in, 1254�te de o�lu IV. Konrad��n �l�m�, Hohenstaufenlerin g�c�n�n Almanya ile Napoli ve Sicilya birle�ik krall�klar�nda ka��n�lmaz bi�imde azalmas�na yol a�t�. Konrad��n Napoli ve Sicilya�n�n v�risi olan o�lu Konradin, ya�� k��k oldu�u i�in Almanya�da ar�nesinin yan�nda kald�. Her iki krall��n y�netimini de ele alan amcas� Manfred (Manfredi) 1258�de ta� giyerek resmen Konradin�in yerine ge�ti. Manfred� in Frans�zlara yenilip �ld�r�lmesinden sonra Almanya�daki yanda�lar�n� toplayan Konradin, �talya krall�klar�na egemen olmak istediyse de bunda ba�ar� sa�layamad�. Roma�ya do�ru ka�arken tutsak edildi, ihanetle su�lanarak Napoli�de idam edildi.
Y�netim bo�lu�u (Interregnum) d�nemi. Almanya�da II. Friedrich�in �l�m�yle B�y�k Interregnum diye an�lan y�netim bo�lu�u d�nemi ba�lad� (1250-73). Bu, bir i� karga�al�klar ve siyasal sorunlar d�nemiydi. Th�ringenli Heinrich Raspe (hd 1246-47) ve HollandalI Wilhelm (hd 1247-56) papan�n onay� ile kral se�ilmi�lerdi. Krall�� nce yaln�z A�a�� Ren B�lgesinde tan�nan Wilhelm 1252�de Braunschweig�l� Elisabeth�le evlendikten sonra Kuzey Almanya�da akraba oldu�u prenslerce de tan�nd�. IV. Konrad �l�nce Almanya�da rakibi de kalmad�. G�c�n�n giderek artmas�, kiliseye ba�l� elekt�r prenslerin vesayetinden kurtulup kendini b�t�n�yle h�k�mdarl�k politikalar�na verebilmesini sa�lad�.

Papa IV. Alexander, Hohenstaufen hanedan�ndan birinin se�ilmesini yasaklaman�n �tesinde tahta kimin ge�ece�ine kar��mad�. Bu konuda a��rl�k, kendi ��karlar�n� �n planda tutan bir grup etkin Alman prensinin elindeydi. Bunlar�n hi�biri, kendi ba��ms�zl�klar�n� k�s�tlayacak g��te bir kraldan yana de�ildi. Sonunda �ngiltere kral� III. Henry� nin karde�i Richard kral olarak ta� giydi. Richard K�ln ve Mainz ba�piskopostan ile Pfalz elekt�r� ve Bohemyal� II. Otokar��n deste�i ile se�ilmi�ti. Ama �� ay sonra, �talya�daki varl��n� sa�lamla�t�rmak i�in imparator olmak isteyen Kastilyal� X. Alfonso, Trier ba�piskoposunun, Saksonya d�k�n�n, Brandenburg kontunun ve saf de�i�tiren II. Otokar��n deste�iyle kral se�ildi.
Bu arada her iki kral da dikkatlerini kendi �lkelerindeki aristokratlar aras�ndaki �alkant�lara y�neltmi�lerdi. Richard Almanya�ya d�rt k�sa ziyaret yapt�. Alfonso ise Almanya�ya hi� gitmedi. Ama ikisi de kral se�ilmelerinin onaylanmas� i�in papaya ba�vurdular. Papa, birinci se�imi yasal sayarak Richard��n krall��n� onaylad�.
Habsburg ve L�ksemburg hanedanlar�n�n y�kselmesi. 1272�de Richard �l�nce papa elekt�r prensleri harekete ge�irerek Kutsal Topraklar��n geri al�nmas� i�in yap�lacak yeni bir Ha�l� seferini destekleyecek bir Alman h�k�mdar�n�n se�ilmesini sa�lamaya �al��t�. Kral�n �ok da g��l� olmas�n� istemeyen prensler, Habsburg hanedan�ndan Rudolfu se�tiler (1273). Rudolf, Bavyera�nm Wittelsbach ailesini yanma alarak Avusturya ve Steiermark d�kl�klerini sahipsiz ilan etti ve ikisini birlikte o�ullan Albrecht�le Rudolf a verdi (1282). Elde edilen bu kazan�lar Habsburglan, m�lk sahibi prenslerin en �nemlileri aras�na sokarken, siyasal a��rl�k merkezinin Ren B�lgesinden Do�u Almanya�ya kaymas�na da yol a�t�. Ama Habsburglar�n g�c�n�n gittik�e artmas�na k�zan elekt�r prensler, krahn 1287�de b�y�k o�lu Albrecht�in, 1290�da da k��k o�lu Rudolf�un se�ilmesini g�venceye alma giri�imlerine kar�� kt�lar.

Rudolf 1291�de �l�nce, miras yolu ile ge�en bir Habsburg monar�isi tehlikesini �nlemek isteyen elekt�rler, onun yerine Nassau kontu Adolfu se�tiler. Tek varl�� Lahn Irma��n�n g�neyindeki k��k bir prenslik olan Adolf, Ingiliz-Frans�z Sava��nda her iki tarafa da askeri destek vaat ederek ald�� paralarla mali g�c�n� art�rd�. Meissen�i ele ge�irdiken sonra 1295�te Th�ringen�i sat�n alarak kendini se�enlere kar�� daha ba��ms�z davranabilecek duruma gelebildi. 23 Haziran 1298�de elekt�r prenslerden be�i, �lkeyi y�netmekten aciz ilan ettikleri Adolfu azlederek ertesi g�n yerine AvusturyalI Albrecht�i ge�irdiler.

Tahta Habsburg hanedan�ndan bir kral se�mekle elekt�rler kendilerini tehlikeye atm��t�. Yeni kral, ard�ndaki Avusturya topraklar�n�n sa�lad�� zengin kaynaklar nedeniyle kendinden �nce gelenlerin hepsinden hem daha g��l�, hem de daha ac�mas�z olmu�tu. Elekt�r prenslerin baz� komplolar�n� bozduktan ba�ka, 1303�te papal��a o zamana de�in g�r�lmemi� bi�imde feodal ba�l�l�k yemini ederek kar��l��nda se�imini onaylatt�; b�ylece prenslere kar�� st�nl��n� daha da peki�tirdi. Bir s�re i�in elekt�r prensleri denetimi alt�na ald�, papal�� yumu�att� ve �talya�ya m�dahaleden vazge�ti. Elekt�r prensler Alman krall�� zerindeki etkili konumlar�m ancak A� brecht�in �ld�r�lmesinden sonra yeniden elde ettiler.

Heidelberg �atosu, 14. yy

Albrecht�in sert tutumundan kurtulan prensler, kendilerine bir efendi gibi davranmak yerine hizmet edecek bir kral aramaya giri�tiler. Sonu�ta Trier ba�piskoposunun aday g�sterdi�i karde�i, 1308�de VII. Heinrich ad�yla tahta ��kar�ld�. L�ksemburglu olan bu hanedan b�y�k toprak sahibi de�ildi. Heinrich elde etti�i konumu kullanarak hemen m�lklerini art�rmaya ba�lad�. 1310�da da onun emri ve yerel toprak sahiplerinin de onay�yla Bohemya krall�� o�lu Johar�n�a verildi. B�ylelikle Habsburglarla birlikte L�ksemburg ��karlar�n�n merkezi de do�uya do�ru kaymaya ba�lad�. Ama Heinrich, Habsburg soyundan �ncellerinden farkl� olarak, imparatorlu�un �talya� daki eski egemenli�ini canland�rma d��leri de kuruyordu. 1310-13 aras�ndaki �talya seferi �ok parlak ba�lad� ve Heinrich 1312�de Roma�da Kutsal Roma-Germen imparatoru olarak ta� giydi. Ama Alman egemenli�inden duyulan geleneksel korku, �talyan devletlerinin direni�ine yol a�t�. Heinrich�in papal�k fiefi olan Napoli Kralh��m zapt etme haz�rl�klar�ndan �rken papa, onu aforozla tehdit etti. 1313�te Heinrich �l�rken, yeni bir papal�k-imparatorluk �at��mas� ka��n�lmaz gibi g�r�n�yordu.

Prensler ve b�lgecili�in geli�mesi. Almanya�da Hohenstaufen etkisinin zay�flamas� ve hanedanlar�n s�k s�k de�i�mesi ruhban s�n�f�ndan olan ve olmayan b�t�n b�lgesel prenslerin g��lerinin artmas�na elveri�li bir ortam yaratm��t�. Krall�k yetkilerinin prenslerin egemenlik alanlar�nda do�rudan uygulanabilmesi gittik�e olanaks�z hale geldi. Prensler kaleleri ve_ge�it hakk� alman duraklan art�rmakta, madenleri i�letmekte, para basmakta ve imparatorluk mahkemesinde temyiz edilen davalar d��ndaki uzla�mazl�klar� ��zmekte �zg�r oldular. Prensli�in din adamlar�, soylular ve kentlilerden olu�an �� z�mresi de bu ortam� f�rsat bilerek ho�nutsuzluklar�n� belli etmeye ve prenslere ak�l ��retmeye ba�lad�lar. B�ylelikle ortaya ��kan s�n�rlar� az �ok belirli b�lgesel devlet�ik prensle z�mrelerin ikili y�netimi alt�na girdi. G�� dengesinin bu iki odak aras�nda gidip gelmesi, b�lgesel devlet�i�in geli�me �izgisini �nemli �l��de etkiledi.

14. y�zy�l�n anayasal �at��malar�. VII. Heinrich�in �l�m�, sonucuna kar�� k�lan yeni bir se�ime ve bir i� sava�a yol a�t�. Elekt�r prenslerin yeniden zay�f bir kontu kral yapma iste�ini, se�imin kendi adaylar� aras�ndan yap�lmas�nda direten Habsburg ve L�ksemburg hanedanlar� engellediler. Habsburg yanl�s� �o�unluk Avusturya d�k� III. Friedrich�i (G�zel) se�ti. Az�nl�k ise VII. Heinrich�in o�lu Johar�n�� se�tirmekten vazge�erek, �ok daha g��l� bir aday olan Wittelsbach hanedan�ndan Bavyera d�k� Ludwig�e destek oldu. Se�im gelene�inde hen�z �o�unluk ilkesi yoktu. �tirazl� durumlar� sonu�land�rma yetkisi o s�rada bo� olan papal�k makam�na aitti. Sonunda iki taraf sorunlar�n� zor kullanarak ��zd�ler. M�cadeleyi 1322�de Ludwig kazand�, ama bu papal�kla uzun s�ren bir anla�mazl��n ba�lang�c� oldu.

Papal�k, se�imleri onays�z oldu�u s�rece ge�ersiz say�yor, Ludwig ise �o�unlu�un deste�inin unvan�n� yasal k�ld��n�, papal�k onay�na gerek olmad��n� savunuyordu. 1338�de alt� elekt�r Rhens Bildirgesi�yle Ludwig�in yan�nda yer ald�; Frankfurt�ta toplanan bir sonraki meclis de �o�unluk ilkesini imparatorluk yasas� olarak benimsedi. Buna kar��l�k Papa VI. Clemens 1343�te Bohemya taht�n�n v�risi L�ksemburglu Karl�la ili�ki kurarak, onu Ludwig�in yerine Alman taht�na ge�irme haz�rl�klar�na giri�ti. Elekt�r prensler de birer birer Ludvvig�i tutmaktan vazge�meye ba�lad�lar. Papa yeni bir se�imin yap�lmas�nda diretirken 1346�da Ludwig�in yan�nda yaln�zca iki elekt�r kalm��t�. �b�r be� elekt�r 11 Temmuz� da Rhens�de toplanarak Karl�� kral se�tiler.
IV. Kari i� sava�a d�n��en se�im anla�mazl�klar�n�n Alman siyasal ya�am�n�n 1198�den beri s�regelen bir hastal�� oldu�unu, Alman monar�isinin sa�laml��n�n b�y�k �l��de b�lgesel prenslere, �zellikle de elekt�r prenslerin i�birli�ine ba�h oldu�unu g�rmekte gecikmedi. 1355�te Kutsal Roma-Germen imparatoru olarak ta� giyip �lkesine d�n�nce, Alman z�mreler meclisinin de (Diet) onay� ile temel bir anayasal belge ��kartt�. �st�ndeki alt�n m�h�rden dolay� bu belge Alt�n Ferman ad�yla an�ld�. Karl��n iki temel amac�, gelecek se�imlerde anla�mazl�k alan�n� daraltmak ve elekt�rlerle olan ba�lar�n� g��lendirmekti. Her zaman oybirli�ini sa�lamak �ok g�� oldu�undan Rhens Bildirgesi�nde benimsendi�i gibi �o�unluk oyu ge�erli kabul edildi. Kilise d�� elekt�r prenslerin topraklar�n�n b�l�nemeyece�i ve yaln�zca en b�y�k erkek �ocu�a kalabilece�i kabul edilerek, elekt�rl�k hakk�n�n kime ge�ece�ine ili�kin sorunlar ��z�ld�. Elekt�r say�s� yedi olarak korundu; Mainz, K�ln ve Trier ba�piskoposlar� ile Ren-Pfalz kontu, Bohemya kral�, Brandenburg s�n�r kontu ve Saksonya d�k� yedi elekt�r� olu�turdu.
Alt�n Ferman elekt�rlerin kendi s�n�rlan i�indeki g��lerini �ok art�rd� ve imparatorluk i�inde onlara geni� ayr�cal�klar tan�d�. Elekt�rlere �yk�nen �b�r b�lgesel prensler de ayn� �l��de ba��ms�zl�k kazanma m�cadelesine giri�tiler.

IV. Karl�m g�c� temelde, L�ksemburg hanedan�n�n elinde bulunan ve Brandenburg�un da sat�n al�nmas�yla (1373) b�y�k �l��de geni�leyen topraklardan geliyordu. Alman taht� bir sayg�nl�k ve etki kayna��yd�; ama gelir ve toprak a��s�ndan Karl��n do�u ve kuzeydo�udaki m�lkleriyle kar��la�t�r�lamazd�. Elekt�rlere tan�nan ayr�cal�klarla dolu olan Alt�n Ferman, azalan taht topraklan, yetersiz gelir, bir ordunun ve uzman memurlar�n olmamas� gibi monar�inin temel sorunlar�ndan hi�birini ele almam��t�.
Mali sorunlar �ok ciddiydi ve �teden beri s�regeliyordu. 1198-1257 aras�nda ya�anan sorunlu se�imlerde destek kazanmak amac�yla krall�k topraklar� ve h�zinesi c�mert�e da��t�lm��t�. Rudolf zaman�nda imparatorluk kentlerine a��r vergiler konmu�, Avusturya almana de�in gelirlerin �nemli b�l�m�n� bu kentler sa�lam��t�. Ama Rudolf� tan sonraki h�k�mdarlar zaman zaman bunlar� yerel prenslere ipotek etti�i i�in, vergileme hakk� da kalmam��t�.
Alman krallar�n�n topluma bar�� getirme vaadi bir t�rl� ger�ekle�miyordu. Zaten ellerinde bar�� sa�layacak kurum ve olanaklar da yoktu. Bu i�lev giderek b�lgesel kent birliklerince ve yerel prenslerce yerine getirilmeye ba�lad�. K�sacas� Alman krallar� ayn� zamanda hem feodal s�zeren, hem kilisenin koruyucusu, hem de bar��n bek�isi olma gibi ��l� rollerini giderek yitiriyorlard�.

Prenslerin s�rekli y�kseli�i. 1378�de IV. Kari �ld�� zaman Almanya�n�n prensliklere ayr�lmas� olduk�a ileri bir a�amaya ula�m��t�.
G�ney Almanya�da, Schwaben�deki Hohenstaufen d�kl��n�n da��lmas�, as�l topraklan Alsace, Breisgau, Vorarlberg ve Tirol�de bulunan Habsburglara b�y�k �st�nl�k sa�lad�. Rudolf�un 1282�de Avusturya ve Steiermark�� almas�yla Habsburg topraklan iki kat�nm�n �zerine ��km��t�. Habsburglarm kuzey kom�ulan ve rakipleri olan W�rttemberg kontlar�, 1495�te d�kl�k stat�s�ne y�kseldiler. Baden s�n�r kontlan ise daha �ok topraklar�n� g�neye do�ru geni�letmeye �al��yorlard�. Bu �� b�y�k birimin i�inde her an evlenme, sat�n alma ya da �at��ma yoluyla varl�klar�n� kaybetme kayg�s�nda olan daha k��k beyler yer al�yordu.
Orta Almanya�da Wettin hanedan�ndan Meissen kontlar� g�ney b�lgelerini s�rekli zorlayarak 1423�te Saksonya elekt�rl��n� ele ge�irdiler. Bat�da ise 1263�te ald�klar� Th�ringen�i tahta b�rakmamay� ba�ard�lar. Hessen kontlan, g��l� kom�ularla �evrili
olmakla birlikte, Wettin hanedan�ndan toprak almay� ba�ard�lar. Hessen�in do�u ve g�neyindeki Ren B�lgesi Mainz, Trier ve K�ln ba�piskoposlar� gibi b�y�k dinsel prenslerin �lkesiydi. Ayr�ca d�rt tane elekt�rl�� i�eren bu b�lge siyasal bak�mdan �ok �nemliydi.
Do�uda Mecklenburg D�kl�� iyice �skandinav sorunlar�n�n i�ine �ekilmi�ti. 1363�te de Albrecht ile �sve�te yeni bir kraliyet hanedan� ba�lad�. Brandenburg elekt�rl�� 1415�te N�rnberg kontu Friedrich�e verildi. Bohemya Krall��nm, L�ksemburg egemenlik alan�n�n merkezi olma konumu s�r�yor, g�m�� madenleri de krall�k gelirlerinin art��na �nemli katk�da bulunuyordu. Bu b�lgede Slavlar�n Alman az�nl��n ekonomik ve k�lt�rel etkilerine duydu�u tepki gittik�e artt� ve monar�i i�in huzur bozucu bir d��manl�k haline geldi.

�e�itli prenslik topraklan i�inde prenslerin otoritesi tam olarak kurulmam��t�. �o�u kez prenslikler birbirinden kopuk toprak par�alar�na yay�lm��t� ya da da��n�k b�t�nler olu�turuyorlard�. Her yerde daha alt kademelerdeki soylular, prensin g�c�ne kar�� k�yor, haklar�n� ve /teflerini korumak i�in birlikler olu�turuyorlard�. �zy�netimli kentler de prenslerin kar��s�na ��k�yordu. Bu durumda prenslerin yetkilerini kullanma �abalar�, muhalefetin birle�mesine, d��manl�klar�n do�mas�na yol a��yordu.
Bu arada ruhban olmayan b�y�k prensler, topraklar�n� yaln�zca en b�y�k o�ullar�na b�rakmak yerine eski Germen gelene�ine g�re b�t�n o�ullar� aras�nda b�l��t�rmekte direndiler ve kendi g��lerini sarst�lar. Katedral kurullar�nca se�ilen ruhban prensler aras�nda sorun ise dinsel nedenlerle evlenememeleri sonucunda v�rislerinin olmamas�yd�.

Kentler ve prensler aras�nda s�rt��me. IV. Karl��n h�k�mdarl�� d�neminde elekt�r prensler, L�ksemburg hanedan�n�n bir monar�iye d�n��mesini �nleme kayg�s�yla, �ok da istekli olmad�klar� halde oylar�n� Wenzel�e (Wenceslas) verdiler. �b�r prenslerin �o�u da bu kayg�y� payla��yordu.
Wenzel (hd 1378-1400) babas�n�n g��l� y�netiminin ard�ndan ortaya ��kan pek �ok sorunu devralm��t�. Kaba bir insand�; genellikle i�kili dola��yordu. Zaman�n�n �o�unu Bohemya�da ge�irmesi, Almanya�n�n sorunlar�yla yeterince ilgilenmedi�i g�r��n�n yay�lmas�na yol a�m��t�. Bunun sonucunda prensler, kentler ve soylular aras�ndaki s�rt��meler a��k bir sava�a d�n��t�.
Bu �at��malar�n arkas�nda uzun zamand�r var olan sorunlar yatmaktayd�: K�rsal n�fusun topra�a ba��ml� ya�amaktansa kentlerin �zg�r havas�na ka�mas�, i�g�c�n� azalt�p gelir ak��n� aksat�yordu. K�rsal kesimde kalanlar da kom�u kentlerin koruma ve y�netimini benimseyerek kendilerini ve topraklar�n� beylerin denetimi d��nda b�rak�yorlard�. Kentler ise bir �l��de k�rsal �retimin kentlerdeki loncalarla rekabet etmesini �nlemek amac�yla, etki alanlar�n� yerel beylerin zarar�na geni�letmeye �al��yorlard�.

�kinci temel sorun, feodal beylerin kendi topraklar�ndan ge�en kent mallar�ndan ge�i� �creti almakta direnmeleriydi. Asl�nda yol ve �rmaklardan ge�i� i�in alman �cretler, t�ccarlarla mallar�n�n g�venli�inin sa�lanmas�n�n kar��l�� idi. Ama yol boyunca durak say�s�n�n, dolay�s�yla ge�i� paras�n�n art�r�lmas� ticareti engelliyor, bir�ok anla�mazl��n do�mas�na ve beylerin mallara el koymas�na yol a��yordu.
Bunal�m�n ��nc� ve en �nemli nedeni Wenzel�in izledi�i mali politikada yat�yordu. Bohemya�dan elde edilen gelirler �ok olmakla birlikte bunlar b�y�k oranda Wenzel�in se�ilmesini sa�layanlara aktar�lm��, yeni kaynak sa�lamak i�in de imparatorluk kentlerine a��r vergiler konmu�tu.
4 Temmuz 1376�da Schwaben�deki 14 imparatorluk kenti, Ulm ve Konstanz kentlerinin �nc�l��nde toplan�p adil olmayan vergilere kar�� durmak amac�yla bir birlik olu�turdular. 1385�e gelindi�inde Schvvaben Birli�i�nde 40 �ye toplanm��t� ve bunlar Alsace, Ren B�lgesi ve Saksonya�daki benzer ittifaklarla ba�lant� i�indeydi. Kat�lanlar�n say�s� artt�k�a Wenzel�in ba�lang��ta birli�e duydu�u d��manl�k da azald�, birli�i resmen de�ilse de s�zl� olarak onaylad�. Resm� onay�n prensleri k�zd�raca��ndan korkuyordu; ayr�ca Alt�n Ferman�da, b�t�n kent birliklerinin yasad�� oldu�una ili�kin bir madde vard�. A�ustos 1388�de Schwaben ve Franken prensleri, Schwaben Birli�i�nin �o�u paral� asker olan g��lerini Stuttgart yak�nlar�nda ku�att�lar. Bunu izleyen ku�atmalara kentler ba�ar�yla direndi; ama bu olaylar onlar�n ekonomik durumunu sarsm��t�. Uzayan m�cadele, prenslerin kaynaklar�n� da zorluyordu. 1389�da Wenzel i�e kar��t��nda her iki taraf da bar�� yapmaya haz�r duruma gelmi�ti. Sonunda kent birlikleri da��t�ld�.

Wenzel�in ba�lang��ta kentleri desteklemesi, elekt�rlerin g�z�nden d��mesine neden oldu. Tahttan uzakla�t�r�lmas� i�in �e�itli yollar �nerilmeye, hatta denenmeye ba�lad�. 1399�da elekt�rler Wenzel�i azletmek niyetinde olduklar�n� a��k�a ilan ettiler. Bu kez de onun yerini kimin alaca�� konusunda �nemli g�r�� ayr�l�klar� ��kt�. Sonu�ta, �o�unlu�u ancak kendi oyuyla sa�layabilen III. Ruprecht se�ildi.
1400-10 aras�nda tahtta kalan Ruprecht, Alman monar�isinin g�c�n� canland�racak beceriden ve kaynaklardan yoksundu. Prenslerin ve kentlerin onu tan�mas� zaman ald�. Bir kral� ancak papan�n azledebilece�ini iddia eden papa da Ruprecht�i onaylamay� geciktirdi. Wenzel�e kar�� d�zenledi�i sefer Prag surlan �n�nde yenilgiyle sonu�lanan, tac� papan�n elinden giyme hayali ile gitti�i �talya seferinden eli bo� d�nen kral i�in en b�y�k tehlike ise Ren elekt�rleriyle ili�kisinin bozulmas�ndan kaynakland�. 18 May�s 1410�da Ruprecht �l�nce, �ok yakla�an i� sava� da �nlenmi� oldu.

Yeni kral se�imi g�ndeme gelince, g��l� L�ksemburg hanedan�n�n kendilerinden olmayan bir adaya kar�� kaca�� anla��ld�. D�rt elekt�r�n, adaylar�n�n de�i�mesi ko�uluyla L�ksemburglu bir kral�n se�ilmesini onaylamalar� �zerine 20 Eyl�l 1410�da Wenzel�in karde�i Sigismund se�ildi. Bundan 11 g�n sonra ise ba�ka bir grup da Wenzel�in kuzeni Moravyal� Jost�u kral se�ti. Jost ertesi y�l �l�nce Sigismund tart��mal� unvan�na yeniden kavu�tu.
Sigismund enerjik, �ok y�nl� ve ak�ll�yd�. Ama uzun y�llar�n deneyimleri bile yeni tasar�lara y�nelmekteki aceleci tutumunu t�rp�leyemedi; mali konulardaki yeteneksizli�i �evresini her zaman �a��rtt�. Ki�isel g�c�n� art�rma ve hanedan�na servet kazand�rma h�rs�yla dolu Sigismund�un kafas�nda �ncelikle kendi krall�� Macaristan ve daha sonra ele ge�irdi�i Bohemya yer al�yordu; bunlar s�rekli olarak Almanya�ya ili�kin konular�n �n�ne ge�iyordu.
Hus anla�mazl��. Sigismund�un Almanya�dan uzun s�reler uzak kalmas�n�n bir nedeni de Bohemya�daki Hus sorunuydu. Bohemya�daki �ek Kilisesi kendine �zg� bir kimlik kazanm�� ve uygulamalar�nda b�y�k �l��de �zerk davranmaya al��m��t�. Dinsel konulardaki bu ba��ms�zl�k ruhu 14. y�zy�lda �ekler aras�nda yava� yava� kendini g�steren bir milliyet�ilik duygusuyla birle�meye ba�lad�. Bu duygu Alman az�nl�ktan nefret etmek gibi olumsuz bir bi�ime y�neldi. Bohemyal� din adamlar�n�n l�ks d��k�nl�kleri ve ahlaka ayk�r� davran��lar� ise, ��retileri giderek g��l� bir p�riten nitelik kazanan dinsel reformculara ho� g�z�km�yordu. Bu �� hareket Jan Hus�un ki�ili�inde birle�ti.

Prag �niversitesi�nin �lahiyat B�l�m��nden mezun olan Hus, Prag�daki Betlehem Kilisesi�ne atand� ve verdi�i vaazlarla k�sa s�rede b�y�k ilgi toplad�. 1410�da Prag ba�piskoposu Zbynek�in aforoz etti�i Hus papal�k mahkemesine ��kmay� reddetti ve vaaz vermeyi s�rd�rd�. Bir s�re sonra Wenzel�in iste�i �zerine ba�kentten ayr�ld�, ama �lkenin her yerinde vaazlar vererek cemaatini geni�letti. Halk kitleleri, Hus�un ��retilerini g�ndelik dille a��klayan �ek rahiplerinden Alman az�nl��n istilac� ve gerek Bohemya�n�n, gerekse ger�ek dinin d��man� oldu�unu ��reniyordu. Topraklar�n� sat�� ya da ipotek yoluyla kentlerdeki zengin Al�nanlara kapt�rm�� olan g��s�z soylular h�zla bu g�r��lere y�neldi. Kilisenin zengin m�lklerini ele ge�irmeyi uman baz� y�ksek soylular da Hus�un, �ek Kilisesi�ni havarilerin yoksullu�u d�zeyine indirme �nerisini benimsiyordu.

Bohemya�daki huzursuzlu�u g�ren veliaht Sigismund Hus�u d��ncelerini Konstanz Konsili �n�nde a��klay�p kan�tlamaya davet etti. Bunu kabul eden, ama sorgulamada g�r��lerini de�i�tirmeyen Hus, 28 Kas�m 1414�te tutukland� ve 6 Temmuz 1415�te yak�larak �ld�r�ld�. Sigismund�un, Hus�u meclise �a��rd�� s�rada yapt�� protokole uyulmad�� y�n�ndeki protestolar� ise, h�k�m giymi� z�nd�klarla yap�lan anla�malar�n ba�lay�c� olamayaca�� ileri s�r�lerek �nemsenmedi.
Hus�un �l�m� onu, �ekler aras�ndaki izleyicilerinin g�z�nde bir �ehit ve milli kahraman konumuna getirdi. Bunlar Sigismund�a lanetler ya�d�r�p papazlara ve kiliselere sald�rarak �fkelerini g�sterdiler. Katolikler de ayn� bi�imde kar��l�k verdiler. B�t�n bunlar Sigismund�un tahta ��kt�� s�rada Bohemya�da adeta bir i� sava� havas�n�n egemen olmas�na yol a�t�. Yeni kral�n yat��t�r�c� ve uzla�t�r�c� tutumu da bu karma��k dinsel ortamda yararl� olamad�. Papa, kral� Hus�ular�n �zerine gitmeye y�nelterek, kar��l��nda ona imparatorluk tac�n� vaat etti. Sigismund�un, Almanya i�inden kaynak sa�layamad�� i�in, daha �ok paral� askerlerle yapt�� sald�r�lar bir sonu� vermedi; bu seferlere mali g�� olu�turmak i�in konan yeni vergiler de ho�nutsuzluk yaratt�. 142930�da Hus�ular Saksonya, Th�ringen ve Franken�e sald�rd�lar. Deneyimli Hus�ular�n kaba kuvvetle yenilemeyece�i anla��l�nca Sigismund kiliseyle onlar� uzla�t�rmay� Basel Konsili�ne b�rakt�. Uzun s�ren zorlu g�r��meler sonucunda belirli bir anla�ma sa�land� ve ayaklanmac�lar kraldan, kiliseden ald�klar�ndan da �ok �ey kopard�lar.
Habsburglar ve imparatorluk. Sigismund, erkek v�risi bulunmad�� i�in yerine damad�n�, Habsburglardan Avusturya d�k� II. Albrecht�i aday g�sterdi. �ki hanedan�n topraklar�n�n birle�mesiyle g�c� artan Albrecht yetenekli ve etkili biriydi. Alman siyasal ya�am�nda �ne ��karak tahta oybirli�iyle getirildi. Elekt�rlerin reform ad� alt�nda �nerdikleri, prenslerin yetkilerini art�r�c� tasar�lar� ise benimsemedi. Albrecht, OsmanlIlara kar�� savunmak i�in gitti�i Macaristan�da �ld� (27 Ekim 1439).

II. Albrecht�in o�lu ya��a k��k oldu�u i�in, kuzeni Steiermark d�k� Friedrich Habsburg hanedan�n�n ba�ma ge�ti. III. Friedrich kay�nbiraderi Saksonyal� Friedrich�in deste�i sonucu gene oybirli�i ile Almanya krall��na se�ildi. Bu se�im Habsburglarla Alman Krall�� aras�ndaki ili�kiyi daha da peki�tirmi�ti, ama tahta da Almanya ile pek ilgilenmeyen, daha �ok hanedan ve astrolojiyle u�ra�an bir kral�n ge�mesine yol a�m��t�. Bu d�nemde prensler aras�ndaki d��manl�klar, y�k�m ve ya�malarla sonu�lanan kanl� sava�lara d�n��t�. Herkes bar��n gereklili�inden s�z ediyordu, ama bar�� kimin sa�layaca�� belli de�ildi. S�rekli bir bar��n yap�lmas�, bunu sa�layabilen i�in �nemli bir g�� kayna�� olacakt�; bu nedenle de III. Friedrich�le prensler aras�ndaki m�cadele uzun, �iddetli, ama sonu�suz oldu.

OsmanlIlar�n Varna ve Kosova zaferlerinden sonra h�zla bat�ya do�ru ilerlemeleri bir bunal�m daf�a yaratt�. Habsburglar�n Macaristan krall�� ve III. Friedrich�in kendi d�kl�� Steiermark Osmanl� ordusunun yolu �zerindeydi. 1453�te Konstantinopolis�in (�stanbul) d��mesi Do�u Roma �mparatorlu�umu yok etmi�ti ve Almanya�da Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u�nun da ayn� sona u�ramas�ndan korkuluyordu. Kral bu f�rsat� de�erlendirerek meclisten OsmanlIlara kar�� durmak i�in mali yard�m istedi. Ba�ta prensler olmak �zere mechs de krala, i�teki karma�a nedeniyle Almanya�n�n savunma g�c�n�n zay�flad��n� hat�rlatt�.
III. Friedrich d��r�lmeden �nemli reformlar�n sa�lanamayaca��na inanan prenslerin say�s� giderek art�yordu. Yerini yitirmekten korkan Friedrich k��k reformlar yapmaya ba�lad�. Kral�n sonunu getiren, karde�i Albrecht�in �l�m�yle 1463�te Avusturya�y� da elde etmesi oldu. Dikba�l� Avusturya soylular� k�sa zamanda Friedrich�i de�erlendirdiler ve otoritesini g�rmezden geldiler. Bu arada Avusturya�y� do�uda ve g�neyde Macaristan��n topra�a doymaz h�k�mdar� I. M�ty�s tehdit ediyor, g�ney s�n�rlar�ndan da OsmanlIlar sald�r�yordu. Friedrich�in s�r�p giden karars�zl��n� g�ren ve zaten Bohemya�n�n bir b�l�m�n� zapt etmi� olan I. M�ty�s Avusturya�ya kar�� bir sald�r�ya ge�ti ve 1485�te Viyana�y� ele ge�irdi. Friedrich Almanya�ya ka�arak prenslerden yard�m almaya �al��t�. B�ylece reform yanl�lar�na uzun s�redir bekledikleri f�rsat� verdi; taht� o�luna b�rakmaya zorlanan Friedrich krall��n Habsburglarda kalmas�yla avunarak, pek de istekli olmadan bu �neriye uydu ve 1486�da Maximilian kral se�ildi. Friedrich 1452�de Roma�daki ta� giyme t�reninden beri sahip oldu�u imparator unvan�n� korudu, ama Almanya y�netiminde hi�bir rol oynamad�.

1500 �ncesinde b�lgesel devlet�iklerdeki geli�meler. 1500�e gelindi�inde bir�ok prenslikte, prenslerle yerel z�mre meclisleri (Landstande) aras�ndaki m�cadelenin sonucu a��kl�k kazanmam��t�. �at��ma biraz da taraflar�n h�k�met anlay��ndaki farkl�l�ktan kaynaklan�yordu. Ruhban olmayan prensler topraklar�n�, o�ullan aras�nda anla�mayla payla�t�rabilecekleri �zel m�lkleri olarak g�r�yor, �zel ve resm� gelirleri aras�nda aynm yapm�yorlard�. �� z�mre (ruhban, soylular ve kentliler) ise toplumu yerel meclislerin temsil etti�ini ileri s�r�yorlard�. Bu nedenle de prenslerin davran��lanyla z�mre ��kar va ayr�cal�klar�na zarar vermemeleri i�in meclislerin onay�n� almalar� gerekti�inde diretiyorlard�. Benzer bi�imde, topraklar�n aile anla�mas� ile prensin o�ulian aras�nda b�l�nmesine kar��yd�lar. Sonunda prensliklerin k��k beyliklere b�l�nmesinin do�ru olmad�� daha sa�duyulu prenslerce de benimsendi. Mali alanda ise ola�an�st� vergilerin konmas�, prenslerle z�mreler aras�nda en �nemli konu olarak kald�. Bu yerel meclislerin amac�, �� z�mrenin de ayr�cal�klar�n� korumak, prensin yetkilerini s�n�rl� tutmak ve vergilendirmeyi k�s�tlamakt�. Ama ayn� zamanda, iyi y�netimden yanayd�lar ve ayd�n prensler genellikle karar almadan �nce onlara dan��rd�. Prensler bu g��l� ve �o�u kez kavgac� kurumlara kar�� dikkatli davran�yor ve s�rekli olarak meclislerin ancak prens �a��rd�� zaman toplanabilece�ini ileri s�r�yorlard�.

Meclisin duvarlar� d��nda ise prenslerin g��l� uyruklar�n� dizginleme �abalan �iddetli direni�lere yol a��yordu. Gururlu ve dikba�l� soylu vasallar, �zg�rl�kleri ile oynamaya kalkan herhangi bir prense kar�� kolayca birle�ebiliyorlard�. Prenslik topraklar�ndaki kentler de ba��ms�zl�klar�n� korumada ayn� �l��de kararl�yd�lar. En yo�un m�cadele Brandenburglu Hohenzollern hanedan�n�n yerel �zg�rl�klerin ta�d��man� olarak ortaya ��kt�� do�u b�lgesinde, bir de kuzeyde ge�iyordu. G�neyde ise prenslerin, �talya ticareti ile zenginle�en kentlerle ba�a ��kmas�na zaten olanak yoktu.
1300-1500 d�nemi b�lgesel devlet�iklerde merkez� h�k�met organlar�n�n yava� yava� �e�itlenip uzmanla�t�� y�llar oldu. Ana kurum, �st tabaka soylularla din adamlar�ndan olu�an ve prensin istedik�e ba�vurdu�u dan��ma meclisiydi (Hofrat). Meclisin i�leri belirlenmi� de�ildi ve �yeleri aras�nda herhangi bir i�b�l�m� yoktu. �yeleri de kesin de�ildi ve baz�lar� toplant�ya ancak �zel davetle kat�l�rd�. B�yle uzmanla�mam�� ve oturmam�� bir organ, merkez� h�k�metin gittik�e karma��kla�an sorunlar�n�n �stesinden gelemiyordu. Bu nedenle 14. ve 15. y�zy�llarda �g�nl�k� ya da s�rekli meclis �yeli�i bi�iminde bir profesyonel ��e devreye sokuldu. Bu �yeler genellikle �talya�da ya da Prag (1364), Viyana (1365), Heidelberg (1386), Rostock (1419) ve T�bingen (1477) gibi yeni a��lm�� niversitelerde e�itilmi� ve Roma hukukunu �ok iyi bilen hukuk�ulard�. Roma hukukunun merkezile�tirici, otoriter h�k�mleri geleneklerin �ok k�kl� oldu�u Saksonya ve SchlesvvigHolstein d��ndaki her yerde prenslerin g�c�n�n artmas�na elveri�li bir ortam olu�turdu. �zel beceriler gerektiren mali y�netim, h�k�metin ayr� bir b�l�m�ne (Hofkammer) verilmi�ti. Prense devlet i�lerinde yard�mc� olmas� i�in de g�zde dan��manlardan olu�an �zel bir kurul (Geheimrat) vard�. Yeni y�netsel yap�n�n en zay�f yan� maliye konusuydu. Hohenzollernleri �rnek alarak y�ll�k b�t�eyi haz�rlamak ve d�zenli olarak h�k�mete hesap sunacak maliye g�revlileri kullanmak gibi d�zenlemelere pek az prens giri�mi�ti.

14. ve 15. y�zy�larda Alman toplumu, ekonomisi ve k�lt�r�. Ticaret ve el sanatlar�nda g�r�len b�y�k ilerlemelere kar��n orta�a� sonlar�nda Alman toplumu h�l� tar�ma dayan�yordu. 1500�de 12 milyon oldu�u tahmin edilen n�fusun yaln�zca 1,5 milyonu kent ve kasabalarda ya��yordu. Tar�m�n �rg�tlenmesi b�lgeden b�lgeye farkl�l�klar g�steriyordu. Kuzey ve kuzeydo�unun yeni yerle�ilmi� topraklar�na �zg� b�y�k �iftliklerle geni� malik�nelerde �retilen tah�l�n fazlas� Balt�k limanlar�ndan ihra� ediliyordu. Daha yo�un n�fuslu g�ney ve g�neybat� b�lgeleri ise bir�ok k��k k�y�n ve k��k soylular�n �c�ce� malik�nelerinin bulundu�u bir kesimdi. Kuzeydo�uda Toton ��valyeleri�nin ba��n� �ekti�i b�y�k toprak sahipleri ba�lang��ta �zg�r olan �ift�iler �zerindeki denetimlerini s�k�la�t�rd�lar; dola��m �zg�rl�klerini k�s�tlamakla ba�lay�p giderek onlar� topra�a ba�l� serilere d�n��t�rd�ler. G�neyde, kentlerden gelen yo�un tah�l talebi, toprak sahibi b�y�k k�yl�lere yarad�; bunlar �retim fazlalar�n� en yak�n kentte satarak kazan�lar�n� toprak al�m�na yat�rd�lar. K��k �ift�i ve k�yl�ler ise ancak kendilerine yetecek kadar �retim yapabiliyor, �retim fazlalar� olmad�� i�in de b�y�yen kentsel talepten yararlanam�yorlard�. Babadan kalan topraklar�n v�risler aras�nda b�l�nerek �ok k��lmesi kentlere akm edilmesine yol a��yordu.

G�ney Almanya�da k�rsal toplumdan kentsel topluma ge�i�in sanc�lan, ruhban ve kilise d�� toprak sahiplerinin izledi�i politikalarla daha da artt�. ��g�c� k�t, maliyetler y�ksekti. Kendi ��karlar�n� �nde tutan beyler, topraklar�nda ya�ayanlardan isteklerini art�rmaya ba�lad�lar. Ama bu uygulamalarla birlikte ho�nutsuzluklar da belirdi. G�z� en zor doyanlar ruhban toprak sahipleri oldu�u i�in ho�nutsuzluklar giderek kiliseye y�neldi ve Gotha (1391), Bregenz (1407), Rottweil (1420) ve Worms�de (1421) yerel �l�ekte kar��kl�klar ��kt�. 15. y�zy�lda Yukar� Ren B�lgesinde, Alsace�da ve Kara Ormanlar�da da karga�al�klar gittik�e art�yordu. K�yl�lerin hakl�, ama �o�u kez kar��lanamayacak �l��deki isteklerine toprak sahiplerinin sert bi�imde kar�� k�� ise yang�n� k�r�kleyerek 1524-25�teki b�y�k ayaklanmalara yol a�t�.
Soylular�n alt tabakas� iki belirgin gruptan olu�uyordu: Topraklar�n� do�rudan tahttan alan imparatorluk ��valyeleri (Reichsritter) ve tahtla do�rudan ba�lant�lar�n� yitirerek yerel prenslerin vasal� durumuna girmi� ta�ra soylular� (Landesadel). �mparatorluk ��valyeleri Hohenstaufen hanedan�ndan imparatorlar taraf�ndan askeri ve y�netsel g�revlere getirilmi�lerdi; daha �ok Schwaben, Franken, Alsace ve Ren B�lgesindeki Hohenstaufen topraklar�nda yayg�nd�lar. Hohenstaufen hanedan� yok olunca bunlar i�levlerini ve kazan�lar�n� yitirdiler. Artan fiyatlar kar��s�nda k��k topraklar�n�n gelirinin al�m g�c� kalmad�. S�n�fsal �nyarg�lan nedeniyle bir ticaret ya da �retim etkinli�ine de giri�mediler. Talihlerinin tersine d�nmesinin yaratt�� fkeyle ellerinde kalan vergi ba��kl�� ve sava�ma hakk� gibi ayr�cal�klara daha �ok sar�ld�lar. Prenslerin onlar� s�radan uyruk konumuna indirmek i�in yapt�� bask�lara kar�� koydular ve ta�ra soylular�yla g��l� birlikler olu�turarak yerel �at��malara kar��t�lar. Bunun sonucunda ��valyelerin bir b�l�m� basit havdutlar haline geldi, bir b�l�m� de �talya ya da Almanya�da paral� asker (Saldritter) oldu. Do�u Almanya�daki ��valyeler ayn� �l��de dikba�l�, ama �ok daha varl�kl�yd�lar; malik�neleri (Rittergut) daha b�y�kt�, ellerinde kazan� sa�layacak kadar �retim fazlas� kal�yordu. Yerel z�mre meclislerine kat�l�yorlard�. Bu nedenle prenslerin g�c� kar��s�nda daha sa�lam bir durumdayd�lar.

15. y�zy�lda Almanya�da kentsel n�fus yakla��k 3 bin kentle kasabada toplanm��t�. Bunlar�n 2.800 kadar�nda n�fus 100 ile 1. 000 ki�i aras�ndayd�. N�fusu 10 bini a�an kent say�s� 15�i ge�miyordu. Bu k��k grup i�inde K�ln, Augsburg ve N�mberg �ne ��km��t�. K�ln��n en kalabal�k n�fusu 13. y�zy�lda 60 bindi. Ama i� �at��malar, kovulmalar ve d�� g��lerle bu say� 1500�de 40 bine d��t�. 1500�de en kalabal�k Alman kenti, 50 bin ki�iyle Augsburg�du. ��nc� s�rada 30 bin ki�iyle h�zla b�y�yen N�mberg vard�. Kentsel n�fus aras�nda toplumsal birlik duygusu en �ok 13. y�zy�lda ortaya ��kt�: Loncalar n�fuzlu kentli ailelerle birle�erek beylerinden ba��ms�z bir kent meclisi (Stadrat) kurma yetkisi ald�lar. 14. y�zy�lda kentli oligar�i sistemli olarak lonca ustalar�n� bu meclisin d��nda tutmaya ba�lay�nca bir�ok yerde ayaklanma ��kt�. �at��man�n temelinde �retici lonca �yelerinin kentsel �retimi t�ccarlar�n s�k� denetiminden kurtarma iste�i yat�yordu.
Bu arada ustalar rekabeti azaltmak i�in yeni �yelerin kat�lmas�n� engelledik�e, loncalar da giderek daha oligar�ik ve kapal� bir yap�ya b�r�nd�. ��rak ve kalfal�ktan ustal��a ge�ebilmek i�in b�y�k paralar �denmesi gerekiyordu ve bir�ok loncaya hemen hemen yaln�zca ustalar�n o�ullan �ye kabul ediliyordu. Kalfalar zamanla daha fazla �cret ve daha k�sa i� saati isteklerini kabul ettirebilmek i�in kendi birliklerini olu�turmaya ba�lad�lar. Ustalar ise bu birlikleri yasad�� ilan edip eleba�lar�m kara listeye ald�lar ve d��k �cret uygulamas�n� s�rd�rmek i�in birle�tiler. Lonca d��nda g�nl�k ya da ge�ici �al��an i��ilerin hi�bir g�vencesi yoktu. Alman kentlerinin bug�ne kalan vergi kay�tlar�na g�re kentlerde hem a��n zenginlik, hem de a��r� yoksulluk vard�.

Almanya�da laik toplumun g��lenmesi ve kendini kabul ettirmesi kilisenin zarar�na ger�ekle�iyordu. �st d�zey din adamlar�n�n aras�nda siyasal �nderli�i de y�r�ten 100�den fazla ba�piskopos, piskopos ve ba�ke�i� vard�. Piskoposlar genellikle aristokrat ailelerden geliyorlard� ve kilise g�revine se�ilmi� olmalar�, bunlar�n sava�a ve toprak edinmeye y�nelik tutkular�n� engellemiyordu. Kilisede alt kademeler de d�nyevi ��karlara y�neliyordu. 1348-49�daki veba salg�n�nda, ka�mak yerine hastalara bakmay� se�en bir�ok de�erli papaz �lm��t�. Bo�alan yerlere gelenler ise ruhsal bak�mdan yetersiz, kendi ��karlar�n� kollayan ki�ilerdi. Bunlar�n say�s� �o�ald�k�a g�revlendirilmeleri ve �denek bulmalar� da zorla�t�.
1200-1500 d�neminde Alman ekonomisinin en �nemli ba�ar�s� ticaret ve tanm d�� retimde oldu. Kuzeye y�nelik Akdeniz ticaretinin, Y�z Y�l Sava�lar� nedeniyle geleneksel ge�i� yolu olan Rh�ne Vadisinden do�uya, Alp ge�itlerine kaymas�, i� �at��malar sonucu �talyan kent devletlerinin uzak �lkeler ticaretindeki �st�nl�klerinin zay�flamas� ve Balt�k�la Tuna aras�ndaki Do�u Avrupa kolonilerinde ekonominin h�zla geli�mesi Alman ticaretine b�y�k kazan�lar sa�lad�. Almanya�da ticaret kuzeyde genel olarak tah�l, bal�k, tuz, maden gibi temel maddelerle s�n�rl�yken, g�neyli Alman t�ccarlar �talya ile Avrupa�n�n ba�ka yerleri aras�ndaki ticarete arac�l�k ederek 15. y�zy�l�n sonunda �st�nl�� ele ge�irmi�lerdi. Schwaben keteni �retip ihra� eden B�y�k Ravensburg Ticaret Kumpanyas�n�n (13801530) etkinlikleri ticaretle �retimi birle�tirdi. B�ylece H�chstetter, Herwart, Adler, Tucher ve Imhof gibi ailelerin servetlerinin temeli at�ld�. Ba��ms�z giri�imcilerin en �nemlisi Augsburglu dokumac� Hans Fugger�in aile kurulu�uydu. Fugger ailesinin birikimi tefecilik ve bankac�l�k i�in sermaye olu�turdu.

Odak noktas� i�levi y�klenecek g��l� bir merkez� monar�i olmad�� i�in, Alman k�lt�r� b�lgesel niteli�ini ve �e�itlili�ini s�rd�rd�. Meister Eckhart, Johar�n Tauler ve Heinrich Suso�nun t�m insanlar� Tar�n�mn krall��n� kendi i�lerinde aramaya �a��ran mistisizmi, �zellikle kiliseden yeterli ilgiyi g�remeyen insanlar�n kendi i� de�erlerine y�neldi�i Ren B�lgesindeki kentlerde geli�ti. Ayn� b�lgede toplumsal ve ahlaksal yergi edebiyat� da canl� bir ger�ek�ili�e ula�t�. Strassburg (Strasbourg) do�umlu Sebastian Brant (1458-1521) insan�n ak�l yoksunlu�unu i�ledi�i Narrenschiffit (1494; Deliler Gemisi) hi�bir s�n�f� ele�tiriden uzak tutmad�. �talyan h�manizminin etkisinin hen�z pek ula�mad�� zengin G�ney Almanya kentlerinde ge� gotik k�lt�r� mimarl�k ve heykel sanatlar�nda ola�an�st� g�zellikler yaratt�.

kaynak: Ana Britannica

Safi	14 May�s 2016 16:44

5 ek

�T�KAT�I D�NEM, 1555-1648.

Devletin yap�lanmas� ve Reform hareketi s�radan insanlar�n ya�am ko�ullar�nda ger�ek bir iyile�me sa�lamad�. Bu arada h�zl� n�fus art��n�n ve Yenid�nya�dan gelen de�erli metallerin etkisiyle fiyatlar �ok y�kseldi. Kentlerin pazar� daral�p gelirleri d��t�k�e siyasal etkileri de azald�. Kapitalizmin ilk uygulamalar�yla �retim, eve i� verme bi�iminde kentlerden k�rsal kesime kaymaya ba�lad�. Zenginler daha da zenginle�irken yoksullar iyice yoksulla�t�. Siyasal ve ekonomik g�� k��k bir az�nl�kta topland�. Toplumsal kutupla�ma a��k�a g�r�l�r duruma geldi.
1555-1618 aras�nda din ve siyaset. Augsburg Bar�� sonras�nda imparatorlukta �st�nl�k sa�lamak i�in �eki�en d�rt g�� vard�: Almanya�n�n Katolik kalm�� b�lgelerine yay�lmak isteyen Lutherci y�netimler, tan�nmak i�in m�cadele eden Kalvenciler, g��l� y�netimlerle i�birli�ine girerek Protestanlar� durdurmaya �al��an Katolikler ve Katolik davas�na hizmet etmeyi ama�layan Habsburg imparatorlar�. 16. y�zy�l�n ikinci yar�s�nda iki �nemli etken bu durumda de�i�ikli�e yol a�t�. Bunlar Katolik Kilisesi�nde reforma arac�l�k eden Trento Konsili (154563) ve Cizvitlerdi. Katolik Reform hareketi Trent Konsili�nin kararlar�na dayan�yordu. Bu kararlar�n ba�l�ca uygulay�c�s� olan Cizvitler de daha �ok Kar�� Reform olarak bilinen bu hareketin eylemci a�amas�nda �ne ��kan tarikatt�. Almanya�da iyi �rg�tlenen Cizvitler, �o�u kendilerine itikat bildirisinde bulunmu� Katolik h�k�mdarlarla i�birli�i yapt�lar.

Protestanlar�n eylemci kanad�n� ise Kalvenciler olu�turdu. Alman toplumunu derinden etkilemesi y�z�nden baz� tarih�ilerin ��kinci Reform� hareketi ad�yla and�� Kalvencilik �b�r Protestanlar�n inan�ta reform yapt��n� reddediyor, dolay�s�yla kendini tek ger�ek �Reform Kilisesi� olarak g�r�yordu. Pfalz elekt�r�n�n inan�lar�n� benimsemesiyle Kalvenciler bu elekt�rl�� ele ge�irdiler. Almanya�da ba�ka elekt�rl�k, b�lge ve kentlere de girmeyi ba�ard�lar. Cenevre Kalvencili�inden farkl� olarak otokratik devlet kilisesine kolayca uyum sa�layan Alman Kalvencili�i prensler taraf�ndan sald�rgan bir ilahiyat ve etkili bir siyasal silah olarak g�r�ld�.
Mezhep �at��malar�n�n alevlendi�i, itikat ve siyasetin i� i�e ge�ti�i bu d�nemde herhangi bir olay sava�a yol a�abilirdi. 1582�de K�ln elekt�r ba�piskoposu Kalvencili�i benimsedi ve 1555 bar��n�n ko�ullar�na meydan okuyarak unvan�n� b�rakmay� reddetti. Bu tutumu elekt�rler aras�nda Protestanlar�n �o�unluk olarak imparator se�imini belirlemesi anlam�na geliyordu. 1583�teki K�ln Sava��nda �spanyol birliklerine yenilen K�ln ba�piskoposu �ekilmek zorunda kald�. Bu arada Habsburglar da Katolik davas�na hizmet �abalar�nda engellerle kar��la�t�lar. Sorunlu bir ki�ili�i olan II. Rudolf y�netimi (ve 1612�de de taht�) karde�i Matthias�a b�rakt�. Habsburglar�n Avusturya�da giri�tikleri kapsaml� Kar�� Reform k�yl� ayaklanmalar�na yol a�t�; Macar ve Bohemyal� soylular�n direni�iyle kar��la�t�. �mparatorun Donauw�rth kentindeki Katolik az�nl�� korumakla g�revlendirdi�i Bavyera d�k� Maximilian�m birlikleri bu kenti i�gal etti. Donauw�rth olay�n� bahane eden Lutherci ve Kalvenci prensler 1608�de Protestan Birli�i�ni kurdular. Buna kar��l�k olarak 1609�da Bavyera d�k�n�n �nderli�inde Katolik Birli�i olu�turuldu. Her iki taraf da silahland� ve d�� g��lerle ittifaka girdi. II. Rudolf ve Matthias v�ris b�rakmadan �l�nce Habsburg hanedan�n�n topraklar� ac�mas�z bir Kar�� Reformcu olan Ar�id�k Ferdinand�a (sonradan �mparator II. Ferdinand) kald�. Ferdinand �nceki imparatorun 1609�da Bohemya�ya tan�m�� oldu�u din �zg�rl��n� s�n�rlad�. Bohemyal�lar buna �iddetle kar�� kt�lar ve mi�tan temsilcileri 1618�de iki imparatorluk dan��man�n� Prag� da bir �ato penceresinden a�a�� atarak geleneksel protesto g�sterisinde bulundular. Ferdinand sava�a haz�rlan�rken Bohemyal� soylular da bir Kalvenci olan Pfalz elekt�r� V. Friedrich�i kral se�tiler. B�ylece Otuz Y�l Sava�lar� ba�lad�.
Al�nt�daki Ek 48826

Otuz Y�l Sava�lar� Sonunda Almanya�da Mezhepler, 1650

Otuz Y�l Sava�lar� ve Vestfalya Bar��. �mparatorun ve Katolik Birli�i�nin ordular� Bohemya ayaklanmas�n� h�zla bast�rd�. Bohemya kral� Friedrich yenildi. Bohemya�da kat� Katolik inanca ve otoriter y�netime dayal� �itikat�� mutlak�yet� kuruldu. �spanyol ve Bavyera birlikleri Pfalz�� ele ge�irdi; 1623�te Bavyera d�k� Maximilian Pfalz elekt�r� oldu. Sava� yay�l�p Katolikler zafere yak�n g�r�n�nce Habsburg egemenli�inden korkan Avrupal� g��ler bir ittifak kurarak II. FerdinandTa sava�a girdiler. B�t�n Avrupa�y� kaplayan sava��n ilk 10 y�l�nda imparator gittik�e g��lendi ve 1629�da bir ferman ��kararak Protestan y�netimlerin 1552�den sonra el koydu�u b�t�n kilise m�lklerinin geri verilmesini istedi. Sava��n ikinci a�amas�nda ise i� ve d�� d��manlar� bir kez daha imparatora kar�� birle�ti; �zg�rl�klerini yitirmekten korkan Katolik Alman y�netimler de Protestanlara kat�ld�. Bu a�amada sava��n vah�eti g�r�lmedik boyutlara ula�t�. �rne�in imparatorluk birlikleri uzun s�re direnen Magdeburg kentinde halk�n ��te ikisini katletti. 1635�te d�� m�dahaleye son vermeyi ama�layan Saksonya ve Brandenburg gibi Protestan y�netimler imparatorla Prag Bar��n� imzalad�lar ve 1629 ferman�n�n kald�r�lmas�n� sa�lad�lar. Ama Ispanya�n�n g��lenmemesi i�in sava��n s�rmesini isteyen Fransa �sve�e ve Alman prenslerine b�y�k .para yard�mlar�nda bulundu; 1638�de de �sve�le birlikte sald�r�ya ge�ti. Almanya�da sava� 10 y�l kadar daha s�rd�, ama art�k taraflar�n �o�u g�c�n� t�ketmi�, pazarl�k �ans�n� art�rma umuduyla askeri harek�tlar� s�rd�r�r olmu�tu. 1648�de Vestfalya�da biri imparatorun, Alman y�netici z�mrelerinin, �sve�in ve Fransa�n�n temsilcileri, �b�r� �spanya ile Felemenk aras�nda iki bar�� antla�mas� imzaland�; Fransa�yla �spanya ise 1659�a de�in bar�� yapmad�.
Vestfalya Ban��yla Fransa ve �sve� toprak kazand�; Bavyera bir elekt�rl�k elde etti; Protestan y�netimler 1624�teki durum temelinde el koymu� bulunduklar� kilise m�lklerini korudular; Kalvenciler tan�nd�; Felemenk �spanya�dan, �svi�re de imparatorluktan ba��ms�zla�t�. Ama en �nemlisi Alman prensleri neredeyse s�n�rs�z bir egemenli�e kavu�tu ve imparatorlu�u merkez� y�netimli �modern� bir devlete d�n��t�rme �abas� bo�a ��kt�. 1648�de y�zlerce �zerk siyasal
birime b�l�nen Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u 19. y�zy�lda Alman birli�i kumlana de�in bu yap�s�n� korudu. Bar�� ayr�ca Avrupa�da dinsel sorunlar�n �ne ��kt�� son b�y�k itikat sava��n� da geride b�rakt�. Prensin itikat de�i�tirmesiyle �lkesinin de yeni inanc� benimsemesi kural�n� kald�rd�; isteksizce de olsa dinde �o�ulculu�un ve ho�g�r�n�n yolunu a�t�.

MUTLAK KRALLIKLAR D�NEM�NDE B�LGESEL DEVLETLER, 1648-1760.

Vestfalya Ban��ndan sonraki imparatorlu�u anlatmak i�in baz� tarih�iler �ucube� nitelemesini kullanm��t�r. �a�da� ara�t�rmac�lar ise bunu gev�ek ba�lar�na kar��n i�lerli�i olan, federasyona benzer bir yap� bi�iminde de�erlendirme e�ilimindedir. K��kl� b�y�kl� 300 prenslik, 51 imparatorluk kenti ve yakla��k 2 bin imparatorluk kontuyla ��valyesi bu yap� i�inde var olabilmi�, hepsine de kendi topraklar�nda bir elekt�r ya da d�k kadar egemenlik hakk� tan�nm��t�. �mparator h�l� b�t�n �lkenin s�zereniydi, ama ger�ek bir g�c� kalmam��t�. �mparatorlu�u olu�turan b�t�n birimlerde y�netici z�mreler yerle�ik hiyerar�i ve geleneklerin koruyucusuydu.
Al�nt�daki Ek 48827

Almanya, 1648

�lke d�zeyinde imparatorlu�un i�levi de buydu. Sistemin do�as�nda tutuculuk vard�.
Brandenburg-Prusya ve Avusturya. Stat�koyu korumaya y�nelik genel e�ilime kar��n imparatorlu�u olu�turan b�y�k birimler s�rekli bir geni�leme politikas� izledi. 1618 sonras�n�n devletle�meye elveri�li ortam� da bu politikaya uygun d��t�. Ekonominin derin sorunlar� merkez� y�netim ve m�dahalenin tek ��k�� yolu olarak g�r�lmesine yol a�m��, sava� vergileri h�k�mdarlar�n mali g�c�n� art�rm��, vergilere kar�� kan yerel meclisler gittik�e karar alma s�recinin d��na itilmi�, soylular�n prense ba��ml�l�� artm��, toplumun esenlik umutlar� h�k�mdarlara ba�lanm��t�. B�t�n bu geli�meler en �ok imparatorlu�un iki b�y�k birimi olan Brandenburg-Prusya ile Avusturya�n�n i�ine yarad�.
Brandenburg-Prusya�n�n tarihi olumsuz ko�ullar�n siyasal beceri ve cesaretle a��lmas�n�n �rne�i oldu. Seyrek n�fuslu ve k�t kaynakl� Brandenburg�un topraklan 1648� de �ok da��n�kt�. 1619�da miras yoluyla edinilen Prusya d�kl�� co�rafi olarak elekt�rl�kten kopuk ve Polonya�n�n vasal� durumundayd�. Ren ve Vestfalya b�lgelerindeki Kleve (Cleves), Mark ve Ravensberg kontluklar� da uzakta ve ortak s�n�rdan yoksundu. Brandenburg elekt�rl�� bunlar ve 1648 bar��yla ele ge�irdi�i Do�u Pomeranya ile baz� k��k piskoposluklar ve arazilerden olu�uyordu. Ama h�k�mdar� Friedrich Wilhelm (hd 1640-88) �e�itli siyasal manevralarla �lkesini b�t�nle�tirmeyi ba�ard�; Prusya�n�n d�k� ve do�rudan y�neticisi oldu; Magdeburg piskoposluk b�lgesini ele ge�irdi. B�t�n bu ba�ar�lar�ndan dolay� da �B�y�k Elekt�r� ad�yla an�ld�.
Friedrich Wilhelm�in ba�ar�s� 30 bin ki�ilik d�zenli profesyonel ordusuna dayan�yor, y�netiminin b�t�n y�nlerini de bu ordu belirliyordu. Vergi gelirlerini y�ksek tutmak i�in ekonomi canland�r�ld�. Friedrich

Wilhelm�in son y�llar�nda XIV. Louis�nin Nantes Fermam�m y�r�rl�kten kald�rmas� (1685) 20 bin Frans�z Protestan�n �lkeye g�� etmesine yol a�t�; bunlar ve Felemenkli g��menler ekonominin b�y�mesini h�zland�rd�. Friedrich Wilhelm ayr�ca profesyonel bir b�rokrasi kurarak z�mreler meclisini b�y�k �l��de y�netimin d��nda b�rakt�. K�yl�y� istedikleri gibi s�m�rme �zg�rl�� kar��l��nda toprak sahibi soylular�n deste�ini sa�lad�. B�ylece sa�lam bir ekonomi, s�k� bir y�netim, etkili bir mali �rg�tlenme ve g��l� bir orduya dayanan otokratik devletin temellerini att�.
Friedrich Wilhelm�in ard�l� III. Friedrich (hd 1688-1713) �spanya Veraset Sava��nda Brandenburg ordusuna gereksinim duyan imparatordan �Prusya kral�� unvan�n� ta��ma iznini ald�. 1713�te sava� sona erdi�inde uluslararas� d�zeyde tan�nan bu unvan Brandenburg�un kuzeyde Saksonya�yla rekabeti a��s�ndan �nemliydi ve Saksonya h�k�mdar� 1697�de Polonya kral� olmu�tu. Prusya�n�n devlet yap�s� ile �retkenli�ini ve ahlak�n� kusursuz bir bi�imde b�t�nle�tiren ise III. Friedrich�in o�lu oldu. Kral unvan� ta��ma hakk� elde edildikten sonra s�ralaman�n yeniden ba�lat�lmas� y�z�nden I. Friedrich Wilhelm (hd 1713-40) ad�yla tahta ��kan yeni kral, d�zenli ordusunu 80 bin ki�iye ��kard�. B�ylece Avrupa�n�n Fransa, Rusya ve Avusturya�dan sonra d�rd�nc� b�y�k ordusu n�f�fs a��s�ndan 13. s�rada gelen �lkede olu�tu. I. Friedrich Wilhelm y�ksek vergi gelirlerini korumak i�in h�rsl� bir ekonomi politikas� izledi. Tar�m� ve imalat� �zendirdi; sarayda bile gereksiz harcamalar� k�st�; hammaddelere ihracat yasa�� getirdi; hi�bir l�kse izin vermedi. Kent y�netimlerinin yetkilerini devralan kraliyet g�revlileri kentsel �retimi denetlemeye ba�lad�. Kalvenci kral�n �al��ma ahlak� Pietist din adamlar� arac�l��yla Lutherci uyruklara a��land�; �ok �al��an, sade ya�ayan ve devlete boyun e�meyi g�rev bilen bir toplum olu�tu. I. Friedrich Wilhelm dedesinin ba�latt�� merkez� �rg�tlenmeyi b�y�k bir ba�ar�yla tamamlad�. 1740�ta Prusya art�k Avrupa�n�n b�y�k g��lerinden biriydi.

Avusturya�da devletin i�leyi�iyle ilgili b�t�n sorunlarda iktidardaki Habsburg hanedan�n�n Fransa ve Osmanl� Devleti�yle s�regelen �eki�mesi belirleyici oldu. �mparator olarak g��lerini b�y�k �l��de yitiren I. Leopold (hd 1658-1705), o�lu I. Joseph ve onun karde�i VI. Kari (hd 1711-40) �ncelikle Orta ve Do�u Avrupa�daki hanedan ve taht topraklar�nda otoritelerini peki�tirmekle u�ra�t�lar. Prusya gibi bir yap� olu�turamamakla birlikte Avusturya �nemli bir Avrupa devleti olmay� ba�ard�. Habsburg topraklan Avusturya d�kl�klerini (Avusturya, Steiermark, K�rnten, Krain [Kramjska] ve Tirol kontlu�u), Bohemya eyaletlerini (Bohemya Krall��, Moravya ve Silezya), Macaristan Krall��m ve �spanya Veraset Sava��n�n ard�ndan 1714�ten sonra Felemenk�in g�neyi (Brabant, L�ksemburg, Flandre) ile Milano d�kl��n� kaps�yordu. Bu kopuk toprak par�alar�n� yaln�zca Habsburg monar�isi bir arada tutuyordu; Habsburglar�n imparatorluk ve hanedan kayg�lar� b�t�nle�meyi �nl�yordu. Maria Theresia d�neminin (1740-80) reformlar�na de�in Avusturya�da etkili bir y�netim kurulamad� ve maliye d�zene kavu�mad�. Avusturya ordusu b�y�kt� (100 bin ki�i), ama savunulacak topraklar� da b�y�k ve da��n�kt�. Erkek v�risi olmayan VI. Kari Avusturya�n�n par�alanmas�n� �nlemek i�in Pragmatische Sanktion denen �zel bir veraset yasas�n� �lkedeki b�t�n z�mre meclislerine onaylatt�. Avrupa�daki g�� dengesinin bozulmas�n� ve Fransa�n�n bundan yararlanmas�n� istemeyen �b�r AvrupalI h�k�mdarlar da buna raz� oldu. 1713�te y�r�rl��e giren bu yasaya g�re Habsburg topraklar� par�alanamayacak ve VI. Karl��n b�y�k k�z� Maria Theresia�ya kalacakt�. Bu arada Avusturya do�uda OsmanlIlardan, bat�da da Fransa�dan gelen bir dizi sald�r�ya ba�ar�yla kar�� koymu�tu.

XVI. Louis d�nemi.

Vestfalya Bar��n� izleyen yar�m y�zy�l boyunca Fransa kral� XIV. Louis�nin g��l� ki�ili�i imparatorluk �zerinde bi�imlendirici bir etki yaratt�. Tahta ��kt�� 1661�den 1715�te �l�m�ne de�in Fransa�y� Avrupa�n�n en g��l� devleti yapmaya �al��an XIV. Louis do�uda OsmanlIlarla ittifak i�indeydi. 1683�te OsmanlIlar�n �� ay s�ren Viyana ku�atmas�na son verdikten sonra Avusturya�n�n imparatorluk ordular� sald�r�ya ge�ti. 1699 Karlof�a Antla�mas�yla da OsmanlIlardan Macaristan��n b�y�k b�l�m�n�, Transilvanya (Erdel), Slovenya ve H�rvatistan�� ald�. Bat�da ise durum �ok farkl�yd�. Habsburglar�n �spanya kolunun II. Carlos�la son bulmas� bekleniyor, �mparator I. Leopold, bir �spanyol prensesin kocas� ve Fransa kral� XIV. Louis Ispanya taht� �zerinde hak iddia ediyordu. Louis �spanya taht�n�n bo�almas�n� beklerken kuvvetlerini Almanya�ya do�ru s�rd�. Do�u s�n�r�n� Ren Irma��na dayamak amac�yla Flandre ve Lorraine�i i�gal etti; Kleve�ye (Cleves) sald�rd�; Felemenk�e girdi; 1679�da Alsace�a n�fuz etmeye ba�lad�; 1681�de imparatorluk kenti Strassburg�u (Strasbourg) i�gal etti. Askeri g�c� b�t�n imparatorlu�u dize getirmeye yetmedi�inden Alman devletlerinin yard�m�n� ya da tarafs�zl��n� parayla sat�n ald�. XIV. Louis� ye kar�� muhalefetin �nderli�ini Felemenk �stlendi ve daha sonra �ngiltere kral� (III. William) olan Oranje prensi Willem �ngiltere�nin Fransa yanl�s� politikas�n� de�i�tirdi. II. Carlos�un �l�m�nden (1700) sonra Fransa�ya kar�� resmen kurulan B�y�k �ttifak (1701) 1648 ve 1659 bar��lar�n�n Avrupa�ya getirdi�i dengeyi yeniden sa�lamay� ama�l�yordu.
�at��man�n Almanya�da Pfalz Sava�� ad�yla bilinen ilk a�amas� Pfalz ve Schwaben�de b�y�k y�k�ma yol a�m��, ama kesin sonu� vermemi�ti. 1701�de �oktand�r beklenen �spanya Veraset Sava�� ba�lad�. Ayn� y�llarda �sve�in Danimarka, Rusya ve Saksonya�ya kar�� ba�latt�� Kuzey Sava��na Brandenburg-Prusya�y� da katmak isteyen XIV. Louis bu �abas�nda ba�ar�s�z kald�. Avusturya �ngiliz kuvvetleriyle birlikte �talya�da, Frans�zlarla Bavyeral�lar G�ney Almanya�da sava�t�. �ki taraf da kesin �st�nl�k sa�layamad�, ama m�ttefiklerin g�c� yava� yava� artt�. Bu noktada I. Joseph�in �lmesi ve VI. Karl�m imparator olmas� ittifak�n par�alanmas�na yol a�t�; VI. Kari bir s�re �nce �spanya kral� ilan edilmi�ti ve Kutsal RomaGermen ile �spanyol imparatorluklar�n�n yeniden birle�mesi Avrupal� g��ler a��s�ndan en az Frans�z �st�nl�� kadar tehlikeliydi. 1712�de ba�layan bar�� g�r��meleri 1713-14 y�llar�nda Utrecht ve Rastatt�ta imzalanan bir dizi antla�mayla sonu�land�. �spanya par�aland�. Avusturya toprak kazand�. �spanya taht�na XIV. Louis�nin torunu V. Felipe ��kar�ld�. Fransa ama�lad�� egemenli�i kuramad�ysa da Polonya Veraset Sava��n�n (1733-35) ard�ndan Lorraine� in denetimini ele ge�irdi.

Prusya ve Avusturya aras�nda �eki�me. �mparator VI. Karl�m �lmesi Almanya�da XIV. Louis sava�lar�ndan sonraki en �iddetli �at��man�n ba�lang�c� oldu. VI. Karl�m 1713 Veraset Yasas��yla taht� b�rakt�� k�z� Maria Theresia�n�n h�k�mdarl��n� tan�mayan rakiplerini Fransa da destekledi. Ama bu kez �at��may� ba�latan yeni Prusya kral� II. Friedrich (hd 1740-86) oldu. Friedrich y�netimi devrald�ktan k�sa bir s�re sonra babas�n�n temkinli politikas�n� bir yana b�rakarak Brandenburg-Prusya�n�n askeri olanaklar�n� geni�letmek yerine kullanmaya y�neldi. Zengin mineral kaynaklar�, yo�un n�fusu ve geli�mi� ekonomisi y�z�nden Prusya�n�n �oktand�r ele ge�irmek istedi�i Silezya�ya sald�rd�. Avusturya�n�n Silezya�y� Prusya�ya b�rakmas� kar��l��nda da Maria Theresia� n�n kocas� Franz Stephan�� imparator aday� olarak desteklemeyi �nerdi. Ama Avusturya Habsburglarmm ba��na ge�en Maria Theresia kararl� bir kad�nd� ve �lkesinin par�alanmas�na izin vermeye yana�mad�. 1740�ta ba�layan Avusturya Veraset Sava��nda Avusturya Macar ordusundan askeri yard�m g�rd�; ayr�ca �ngiltere�den mali destek ald�. Prusya�ya ise imparatorluk i�inden Bavyera ve Saksonya ile Fransa ve �spanya kat�ld�. Rus ve �sve� askerlerini de i�eren Avusturya ordusunun �ok daha b�y�k olmas�na kar��n �ok iyi e�itilmi� ve donat�lm�� Prusya ordusu yetenekli komutanlar�n �nderli�inde �st�nl��n� ortaya koydu. 1763�te imzalanan Hubertusburg Antla�mas�yla Prusya Silezya�y� ald�. Ama II. Friedrich 1756�da istila etti�i Saksonya�y� elinde tutamad�.
Avusturya Veraset Sava�� (1740-48) bir anlamda imparatorluk i�indeki dengelerin nas�l kurulaca�� konusunda Alman devletleri aras�ndaki pek �ok �eki�meden biriydi. Ama bununla kalmay�p uluslararas� bir m�cadelenin de par�as� olmu�tu. Fransa ile �ngiltere�nin Bat� ve G�ney Avrupa�n�n yan� s�ra s�m�rgelerdeki ��karlar�n�n da �at��mas� yeni ittifaklara girmelerine yol a�m��, Avusturya Veraset Sava�� biterken Yedi Y�l �ava��n�n (1756-63) haz�rl�klar� ba�lam��t�. �ngiltere�nin Prusya, Fransa�n�n da geleneksel d��man� Avusturya ile ayn� tarafta yer ald�� Yedi Y�l Sava�� d�nya �l�e�inde ��karlarla ilgiliydi. En �nemli sonucu da 1763 Paris Bar��yla Fransa ve �ngiltere aras�ndaki s�m�rge ve deniz �arp��malar�n�n bir s�re i�in durdurulmas� oldu.
Avusturya sava�� fazla zarar g�rmeden atlatm��, Prusya da sava�tan hem toprak, hem b�y�k sayg�nl�k kazanarak ��km��t�. �kisi de �ok g��l�yd� ve birbirleri �zerindeki tek y�ld�r�c� etken durumuna gelmi�ti. Alman d�nyas�na art�k gerilim i�indeki bu iki g�� egemendi. Genellikle �Alman �kili�i� olarak nitelenen bu ko�ullarda her iki �lkenin h�k�mdar� da �nemli reformlara giri�ti. ��i�leri bakan� Kont Friedrich Wilhelm Haugwitz�in yol g�sterdi�i Maria Theresia y�netsel yap�da Prusya�y� �rnek alan d�zenlemeler yapt�. Z�mre meclislerinin kalan yetkilerini de k�st�; merkezile�meyi mutlak bi�imde kurumla�t�rd�; ama Prusya sistemindeki b�t�nselli�i tam sa�layamad�. Bu modernle�me program�n� o�lu II. Joseph (hd 1765-90) tamamlad�. Prusya�da ise II. Friedrich kamu ya�am�n� b�t�n y�nleriyle s�k� denetim alt�na ald�. Bununla birlikte us�u ho�g�r�ye ki�isel ba�l�l�� ve sorgulay�c� d��nsel yakla��m� gere�i geni� �apl� hukuk reformuna da y�neldi; yarg�dan i�kenceyi kald�rd�; en yoksul halk�n vergi y�k�n� hafifletti; dinsel ho�g�r�y� devlet politikas� haline getirdi; Prusya Akademisinde bilimsel �al��ma ve ara�t�rmay� �zendirdi. Babas� gibi ekonomik kalk�nma ve kolonile�meye b�y�k �nem verdi. Frans�z Ayd�nlanma d��ncesine yak�nl��, m�zik ve edebiyattaki yarat�c�l��yla ac�mas�z g��l� iktidar�na bir filozof-kral�n etkisini katt�. Sava� ve bar��taki ba�ar�lar� y�z�nden B�y�k Friedrich ad�yla an�lan bir ulusal kahraman oldu.

1760-1815 ARASINDA ALMANYA.

18. y�zy�l�n ortas�nda Almanya, y�zy�l� a�k�n bir s�redir Avrupa siyasetinin gelgitlerine kap�lm�� bir �lkeydi. Ekonomik kaynaklar� ve ticaret ili�kileri askeri g��lerine sa�lam bir temel olu�turan Fransa, Ingiltere ve �spanya gibi b�y�k g��ler, k�tan�n yazg�s�nda belirleyici rol oynuyordu. Bu arada Orta Avrupa devletleri ise b�lgeci saplant�lar i�indeydi. Ren Irma��n�n bat�s�nda g��l� monar�ilerin ortaya ��kmas�nda rol oynayan etmenlerin hi�birine �rma��n do�usunda rastlanm�yordu. Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u�nda merkez� h�k�met g��lenmek yerine g�c�n� yitirmekte, prensler taht�n aleyhine yetkilerini geni�letmekte, siyasal birlikten yoksunluk ve belli ba�l� ticaret yollar�ndan uzakl�k da ekonomik giri�imleri engellemekteydi.

Yeni Saray (1746-1807), Stuttgart

Otuz Y�l Sava�lar� ile Frans�z Devrimi aras�ndaki d�nemde Almanya�n�n tarihini her biri fiilen tam egemenlik haklar�na sahip d�zinelerle k��k siyasal birimin tarihinin toplam� olu�turmu�tu. Her k��k prens Fransa ya da Avusturya hanedanlar�na �yk�nerek Versailles ya da Sch�nbrur�n �rne�i pahal� saraylar yapt�rm��, yoksul k�yl�ler bu y�k�n alt�nda ezilmi�lerdi. Bat� Avrupa� da ulusal birli�in arac� olan h�k�mdarl�k kurumu Orta Avrupa�da ulusal b�l�nmenin kayna��yd�. Almanya�n�n k��k prensleri istedikleri yasalar� ��kard�lar, vergi koydular, birlikler olu�turdular ve gerek birbirlerine, gerekse imparatora sava� ilan ettiler. M�nih�te, Dresden�de, Stuttgart�ta ya da Darmstadt�ta izlenen politikalar Paris,' Viyana, Londra ya da Madrid k�kenli politikalar� yans�t�yordu, ama tek tek kendi ��karlar�n� koruman�n �tesinde hi�bir ama� g�tm�yordu.

Kuramsal olarak halk�n iradesini yans�tmay� ama�layan siyasal kurumlar yaln�zca bi�imsel olarak i�levlerini s�rd�rd�ler. Kutsal Roma-Germen imparatoru gene gelenekselle�mi� y�ntemlerle Caesar ve Augustus�un ard�l� olarak se�iliyor, ama Frankfurt am Main�daki parlak ta� giyme t�reni, bu mevkiye gelmenin art�k yaln�zca bir sayg�nl��k konusu olmaktan �teye ge�medi�i ger�e�ini gizlemeye yetmiyordu. VII. Kari d��ndaki b�t�n imparatorlar ya do�rudan ya da evlilik dolay�s�yla Habsburglardan geldikleri i�in, sayg� g�r�yorlard�. Ama bu sayg�n�n temelinde imparatorluk yetkesi de�il, bat�da Anvers�ten do�uda Debrecen�e kadar uzanan topraklar�n m�lkiyeti yat�yordu. Kutsal Roma-Germen imparatorlar� Alman d�nyas�nda Almanya d�� kaynaklar� dolay�s�yla �nemli bir rol oynayabiliyorlard�. Almanya g��lerinin temel kayna�� olmad�� i�in, ilgi alanlar�n�n oda��n� da olu�turmuyordu. Regensburg�da toplanan �mparatorluk Meclisi b�t�n ciddi havas�na kar��n, ne yetkesi, ne de etkisi kalm�� bir tart��ma kul�b�ne d�n��m��t�. Burada ulusal refah g�zetilece�ine ayr�mc� ��karlar peki�tiriliyordu. Prensler art�k toplant�lara kat�lm�yor, sorunlar�n tart��lmas�, ��z�m getirecek yetkiden yoksun diplomatik temsilcilerin eline kal�yordu. Yakla��k 1760�ta Almanya anayasal ve siyasal a��dan Polonya�y� and�r�yordu; i� �at��malar, bir zamanlar�n gururlu ve g��l� devletini art�k daha g��l� kom�ular�n�n m�dahalesini isteyecek kadar zay�f d��rm��t�.

Almanya�y� Polonya�n�n durumuna d��mekten koruyan, imparatorluktaki devletlerden birinin onu sald�r�lara kar�� savunabilmesi oldu. �ki y�z y�l boyunca Avusturya, Frans�z yay�lmac�l��na kar�� Orta Avrupa�n�n kalkan� rol�n� �stlendi. Habsburglar�n s�rekli olarak imparator se�ilmelerinde, Almanya�n�n savunulmas�nda oynad�klar� ya�amsal rol�n de pay� vard�. Ayr�ca bat�daki �lkeler kadar b�y�k kaynaklar� bulunan Avusturya siyasal modernle�me politikalar�nda prensliklerden daha b�y�k ba�ar� sa�layabiliyordu. Habsburglar ekonomiyi g��lendirdiler, y�netim yap�s�n� d�zelttiler ve h�k�meti merkezile�tirdiler. 18. y�zy�l�n ortalar�na de�in Avusturya, Ren Irma��n�n do�usundaki tek b�y�k g�� olarak kald�.
Prusya'n�n y�kseli�i ve Hohenzollernler. Hohenzollern hanedan�n�n Habsburglar�n rakibi olarak ortaya ��kmas� ve AvusturyaPrusya' �eki�mesinin ba�lamas�yla orta�a� sonlar�ndan beri Orta Avrupa�da ya�anan ademimerkeziyet�i s�recin tersine �evrilme olas�l�� belirdi. Kutsal Roma-Germen Imparatorlu�u�nun yerel prensleri ��karlar� gere�i ayr�mc� bir siyaset izliyordu; Felemenk�te, �talya�da, Slav ve Macar topraklar�nda �e�itli halklar� y�netimi alt�nda tutan Avusturya da Alman birli�ine arac�l�k edemezdi. Oysa askeri a��dan yeterince g��l� ve etnik y�nden yeterince t�rde� olan Prusya, ulusal b�t�nle�meyi temel devlet politikas� yapabilecek konumdayd�. Ger�ekten de Almanya�n�n birle�tirilmesi g�revi Prusya�ya d��t�, ama Prusya ba�lang��ta bu g�revi isteyerek ve hatta bilerek �stlenmedi. II. Friedrich gibi II. Friedrich Wilhelm ve III. Friedrich Wilhelm de ulusal de�il, hanedan ��karlar�n� g�zetmeyi ama�l�yorlard�. �b�r Orta Avrupa prensleri gibi, onlar�n da b�t�n istedi�i imparatorun �st�nl�k iddias� kar��s�nda kendi yetkilerini korumak ve geni�letmekti. Almanya�n�n par�alanm��l��n� ortadan kald�rmay� de�il, bu durumu uzatarak ondan yararlanmay� d��n�yorlard�. Ama�lar� ya da ��karlar�yla ba�ka prenslerden farkl� de�il, ama onlardan �ok daha yetenekli ve g��l�yd�ler.

II. Friedrich Almanya�n�n de�il, kendi devletinin ��karlar�n� g�zetti�ini Yedi Y�l Sava��ndan sonra Habsburglara kar�� benimsedi�i stratejiyle ortaya koydu. H�k�mdarl��n�n ilk yar�s�nda imparatorluk yetkesini s�n�rlamak ve g�lgelemek i�in askeri g�c�ne dayan�rken, ikinci yar�s�nda ayn� ama� i�in diplomatik silahlar� kullanmay� se�ti. 1777�de Maximilian Joseph�in �l�m�yle Bavyera�n�n h�k�mdarl�k hanedan� sona erdi ve Pfalz elekt�r� Kari Theodor, Wittelsbach hanedan�n�n her iki kolunun topraklar�n�n da y�netimini �stlendi. Ne me�ru bir v�risi olan, ne de eline yeni ge�en do�udaki topraklara fazla bir ilgi duyan Kari Theodor, �mparator II. Joseph�in, Bavyera�n�n bir b�l�m�n� Avusturya�ya ba�layan plan�n� kabul etti. Habsburglar�n hi�bir bi�imde g��lenmesini istemeyen II. Friedrich, prenslerin �o�unun sessiz onay� ve Orta Avrupa�n�n ba�ka devletlerinin de kendine kat�laca�� umuduyla 1778�de Avusturya�ya sava� ilan etti. Bu umudu ger�ekle�medi, ama sava� II. Joseph i�in de beklenenden sorunlu oldu; kolay bir ba�ar� umulurken, 1778 yaz�ndan 1779 ilkbahar�na de�in s�rd�. A� kalan askerlerin yiyecek ya�mas�na giri�mesi y�z�nden �Patates Sava�� ad�n� alan Bavyera Veraset Sava��, Teschen Antla�mas� ile sona erdi (May�s 1779). Bu antla�maya g�re Avusturya, Ir�n Irma�� k�y�s�ndaki dar bir �erit d��nda, Bavyera topraklar� �zerindeki b�t�n isteklerinden vazge�ti. Friedrich �nemli bir askeri zafer kazanmam��, ama Avusturya�n�n emellerini bo�a ��karm��t�.

1785�te II. Joseph bu kez Wittelsbach topraklar�n�n ele ge�irilmesine ili�kin daha da iddial� bir planla ortaya ��kt�. Kari Theodor�a Avusturya Felemenki�ni vererek kar��l��nda Bavyera�n�n t�m�n� almaya �nerdi. �mparator Kuzey Denizi k�y�s�ndaki savunulmas� zor topraklan, hemen yamba��nda bulunan ve halk�n� kendi halk� i�inde eritebilece�i topraklar kar��l��nda elden ��karmaya raz�yd�. Ama II. Friedrich bu �neriyi Orta Avrupa�daki g�� dengesini bozmaya yeltenmek olarak yorumlad� ve kesinlikle kar�� kt�. Bu konuda Fransa ve Rusya�dan diplomatik yard�m umuyordu ve bunu sa�lad�ktan ba�ka Almanya�daki belli ba�l� prenslerden 17�sinin kat�ld�� Prensler Birli�i�ni (F�rstenbund) kurmay� ba�ard�. Bu muhalefet kar��s�nda Bavyera�y� alman�n yarardan �ok zarar verece�ini g�ren Joseph plan�ndan vazge�ti. Friedrich bir kez daha siyasette ustal��n� kan�tlarken tek amac� imparatorluk yetkesine kar�� prenslik yetkilerinin savunulmas� olan birlik de var olu� nedenini yitirdi ve da��ld�. Sonradan bu birli�i Alman �mparatorlu�umun �nc�s� olarak yorumlayan baz� milliyet�iler ��kt�. Ama birlik, Orta Avrupa�da ademimerkeziyet�i y�netim bi�iminin s�rd�r�lmesi i�in verilen m�cadelenin silahlar�ndan biri olmaktan �te bir i�levi hi�bir zaman y�klenmemi�ti.
Hohenzollernler Polonya�n�n par�alanmas� s�ras�ndaki tutumlar�yla da hanedan ��karlar�n� �n planda tuttuklar�n� g�sterdiler. 1772�deki ilk payla�man�n d�zenleyicisi II. Friedrich�ti. Bu payla�ma ile Polonya topraklar�n�n d�rtte biri, n�fusunun da yakla��k be�te biri Prusya, Rusya ve Avusturya�ya ge�ti. II. Friedrich Wilhelm 1793�te Prusya ve Rusya, 1795�te de Prusya, Rusya ve Avusturya aras�ndaki payla�malar� ger�ekle�tirerek Polonya�n�n y�k�l��n� tamamlad�. Prusya ald�� bu topraklar� ve n�fusu koruyabilseydi zamanla Avrupa�da daha �nemli, buna kar��l�k Almanya i�in daha �nemsiz bir rol oynayacakt�. Ama Polonya�dan ald��n�n �o�unu ileriki y�llarda b�rakmak zorunda kald� ve Alman siyasetinde �ok �nemli bir rol oynamaya devam etti.

K�lt�r ortam�.
�ngiltere�de Krali�e I. Elizabeth d�nemindeki g�rkemli edebiyat gelene�i, ticaretin yayg�nla��p donanman�n geli�mesiyle ayn� zamana denk gelmi�ti. Fransa�da da klasik�ili�in alt�n �a�� XIV. Louis� nin askeri zaferlerine renk katm��t�. Almanya�da ise sanat ve edebiyat, Ren�in bat�s�ndaki g��l� monar�ilere ancak g�pta edebilen k��k prensliklerde ve durgun kentlerde geli�ti. Ayr�ca, kamuoyunun h�k�met �zerinde g��l� etkisinin bulundu�u �ngiltere ve Fransa�da siyasal ve toplumsal sorunlar canl� tart��malara konu olurken, Almanya�da her t�rl� tart��man�n yazg�s� b�t�n�yle kuramsal kalmakt�. B�yle bir ortamdan Voltaire, Rousseau ya da Burke gibi d��n�rlerin ��kmas��zordu. Almanya�da k�lt�r, mutlak�yet�ili�in dar d�nyas�ndan bir ka�� yoluna d�n��t�. Toplumda reform yapamayan d��nsel enerji, kendini ar�nd�rma ve yetkinle�tirme yoluyla bireyi �zg�rle�tirmeye y�neldi.
Ahlak ve esteti�i deneysel bilginin zincirlerinden kurtarmay� ama�layan Alman idealizmi bu ortamda do�du. Orta Avrupa felsefesi giderek, onu bat�daki felsefenin g��l� pragmatizminden ay�ran metafizik bir renk kazand�. 18. y�zy�l�n ortas�nda Almanlar �lkelerini �d��n�rlerin ve �airlerin vatan�� olarak g�rmeye ba�lad�lar.

Edebiyattaki canlanmada da felsefe alan�ndaki i� g�zlemci idealizm vard�. Alman edebiyat�n�n b�y�k dehas� Johar�n Wolfgang von Goethe, var olan toplumsal ve siyasal de�erleri g�n�lden kabullendi, �lkesinin par�al� yap�s�n� onun tarihsel ki�ili�inin bir yans�mas� gibi g�rd� ve k��k prenslerin yetkilerini, iyi y�netimin bir arac� olarak savundu. �lkesinin insanlar�n� y�celi�i toplu harekette de�il, bireysel kusursuzlukta aramaya y�neltti. Daha f�rt�nal� bir ki�ili�i olan Friedrich Schiller ise siyasal haks�zl�klara ve zay�fl�klara kar�� belirli bir h�n� duydu. Oyun ve �iirlerinde yer yer �fke patlamalar� ve reform istekleri g�r�l�yor, ama tarihin Alman halk�n�n s�rt�na y�kt�� toplumsal etkisizlik y�k�n�n karamsar havasi ve teslimiyet�ili�i de seziliyordu. Sonunda Schiller de d�nyadan ka�man�n yolunu, �airin ki�isel d�nyas�na d�nmekte buldu. 18. y�zy�l�n sonlar�nda yerle�ik edebiyat kal�plar�n� k�rmak isteyen bir grup gen� yazar �co�kunluk ak�m�� (Sturm und Drang) ad�yla bilinen yenilik�i hareketi ba�latt�, ama bu hareket de daha �ok �iirin kurallar� ve be�eni sorunlar�yla s�n�rl� kald�; siyasal ya da toplumsal sorunlarla u�ra�mad� (bak. Alman edebiyat�).
K�lt�rel ba�ar�lar ulusal par�alanm��l��n ve otokratik y�netimin ger�eklerini de�i�tiremedi, ama Ayd�nlanma�n�n b�t�n k�taya yayd�� us�u reform ve toplumcu ilerleme �lk�lerini destekledi. 18. y�zy�l ba�ka �lkelerde oldu�u gibi, Almanya�da da mutlak krall�klar �a��yd� ve mutlak iktidar�n y�ce bir gerek�esi vard�. Buna g�re prenslik yetkisi, ki�isel ��karlar i�in de�il, devleti y�celtmek ve halka refah sa�lamak yolunda kullan�l�rd� ve c�mertli�in s�n�rs�z olabilmesi i�in de bu g�� k�s�tlanmam al�yd�. �evrelerindeki bilimsel bulu�lar� ve maddi ilerlemeleri g�rd�k�e insanlar, toplumu saran �nyarg� ve haks�zl�klar�n zaman i�inde akim g�c� ile yok olaca��na inanmaya ba�lad�lar.

�mparatorluk ni�anlar�n�n N�rnberg�den Frankfurt�a ta��nmas�, 1790

Ayd�nlanma reformu ve ayd�n despotizmi. Ayd�nlanma reformunun temel kayna�� taht oldu. Ama maddi olanaklar� bulunan ve e�itim g�rm�� bir�ok iyi niyetli insan da ba�ka insanlarla olan ili�kilerinde yeni davran�� l��tleri benimsemeye ba�lad�lar. Din konusundaki d��manl�klar azald�. Orta Avrupa�n�n varl�kl� s�n�flar�nda Protestanlarla Katolikler aras�ndaki ili�kiler ba�ka hi�bir d�nemde, Frans�z Devrimi arifesindeki kadar kinden uzak olmam��t�. Bu d�nem ayn� zamanda Yahudilerin de derinlere i�lemi� bir ho�g�r�s�zl�kle itildikleri kapal� ortamlardan ��kma d�nemi oldu. Yahudiler, i�inde ya�ad�klar� H�ristiyan toplumun tutumu, d��ncesi ve konu�ma tarz�yla �zde�le�meleri halinde, gettolar�ndan kurtulma olana��na kavu�acaklard�. Bundan sonraki 150 y�l boyunca bu olanak, Almanya�daki Yahudi az�nl��a gittik�e daha �ekici geldi. Ayd�nlanma d��ncesinin tek boyutu dinsel ho�g�r� de�ildi. Daha mutlu bir gelece�e, e�itimde reform yap�laca��na, yoksullu�un ortadan kald�r�laca��na, hastal�klar�n �nlenece�ine ve haks�zl��n yok edilebilece�ine de inan�l�yordu. �yi niyetli ki�iler okullar, yetimhaneler, hastaneler yapt�rd�lar; tar�m ve �retim tekniklerini yenile�tirdiler; kitlelerin ya�am d�zeyini y�kseltmeye �al��t�lar. 18. y�zy�l�n ayd�n reformcular�n�n beklentileri ba�ar�lar�n�n �ok �tesindeydi. Ama �stesinden geldikleri i�ler de k��msenecek gibi de�ildi.

Bununla birlikte ayd�n despotizmi anlay��na g�re, toplumun iyile�tirilmesinin temel arac� ki�ilerin yard�msever giri�imleri de�il, devlet m�dahalesiydi. Ba�ka yerlerde oldu�u gibi Orta Avrupa�da da devlet politikalar�n�n us�u kurama ne �l��de uygun d��ece�i y�neticilerin ki�ilik ve yetene�ine ba�l�yd�. Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u�nun iki lideri de ayd�n despotizmi ��retisini izlediler, ama elde ettikleri sonu�larda b�y�k fark vard�. �yi niyetli, ama kat� bir yenilik�i olan �mparator II. Joseph, gelene�e s�k� s�k�ya sar�lm�� g��l� muhalefete kar��n tepeden inme de�i�iklikler yapmay� denedi. On y�l i�inde h�k�meti merkezile�tirmeye, kilisenin etkisini azaltmaya, dinsel ho�g�r�y� yerle�tirmeye ve serflerin y�k�n� hafifletmeye �al��t�. Ama II. Joseph�in uzla�mas�z reform program�, h�k�metin �al��abilmesi i�in deste�ine gerek duydu�u toprak sahibi aristokratlar� ondan uzakla�t�rd�. �mparator 1790�da �l�nceye de�in gittik�e b�y�yen huzursuzluklarla kar�� kar��ya kald� ve y�r�rl��e koydu�u reformlar�n �o�u �l�m�nden sonra terk edildi.

II. Friedrich daha dikkatli davrand�� i�in ayd�n bir despot olarak daha ba�ar�l�yd�. Y�netimi yeniden �rg�tlerken a��r�ya gitmedi; dinsel ho�g�r�de �l��l� davrand�; soylular�n k�yl�lerin topraklar�n� almas�n� yasaklamakla yetindi. Tar�ma a��lan topraklar� i�lemek �zere g��men kabul etti ve Prusya�n�n �retim kapasitesini art�racak giri�imcileri destekledi. En b�y�k ba�ar�s�, mutlak y�netim ve korporatif toplumun ilkelerini tan�mlayan ve �l�m�nden sonra tamamlanan Prusya Medeni Hukuku oldu. Friedrich Prusya�n�n toprak sahibi aristokratlar� Junkef leri devletin belkemi�i olarak g�rd��nden krall��n�n temel ta�� olan taht-aristokrasi ittifak�n� da korudu.

Ayd�n despotizmi Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u�nun k��k birimlerinde birbirinden �ok farkl� geli�melere yol a�t�. Ama Ayd�nlanma d��ncesi en iyi uyguland�� durumlarda bile, Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u�nun siyasal ya�am�n�n temelini de�i�tirebilmekten uzak kald�. Bir �l��ye kadar yumu�ama sa�layan ve yenilik getiren bu g�r��ler, hiyerar�ik toplum yap�s�na dayal� �ok odakl� egemenlik ve mutlak�yet�i yetke sistemini de�i�tiremedi. Ne ulusal b�t�nle�menin, ne de temsili y�netimin arac� olabildi.
Frans�z Devrimi ve Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u�nun sonu. Bourbon monar�isini anayasal bir devlete d�n��t�ren Frans�z Devrimi, Ren Irma��n�n do�usunda g��l� bir etki yaratt�. Alman ayd�nlar�n�n �o�u, Bat� Avrupa�da u�rad�� yenilgiden sonra mutlak�yet�i krall��n Orta Avrupa�da da yenilece�i beklentisiyle, Fransa�daki yeni d�zene yak�nl�k duydular. Prensler ise devrime, Almanya�da da benzer istekler yaratabilece�i korkusuyla, ciddi bir tehlike olarak bak�yorlard�. Paris�teki y�netimle Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u�nun prensleri aras�nda giderek b�y�yen d��manl�k, 1792 ilkbahar�nda I. Koalisyon Sava��n�n (1792-97) ba�lamas�na neden oldu. �at��man�n g�r�n��teki nedeni, Alman prenslerinin Fransa�da bulunan m�lkleri �zerindeki haklar�na ili�kin anla�mazl�klarla Almanya�daki Frans�z g��menlerin propaganda etkinlikleriydi. Temeldeki neden ise, siyasal ve toplumsal adalet konusunda �ok farkl� iki y�netim anlay��n�n �at��mas�yd�. 1793�ten sonra Ren�in bat� yakas� Frans�z denetimine ge�ti ve burada ya�ayan halk 20 y�l s�reyle Paris�ten y�netildi. Bat�daki yenilgilerden bezmi� ve g�zlerini do�uda Polonya�da alacaklar� ganimetlere �evirmi� olan PrusyalIlar 1795�te Basel�de ayr� bir bar�� imzalayarak Ren B�lgesini Fransa�n�n almas�n� fiilen tan�d�lar. AvusturyalIlar iki y�l daha direndilerse de sonunda Campo Formio Antla�mas�yla (17 Ekim 1797) gen� Napoleon�un zaferini ve Ren�in bat� yakas�n�n ellerinden gitti�ini kabul ettiler.

Bar�� k�sa s�rd�; 1798 sonunda Fransa�ya kar�� yeni bir birlik olu�turularak II. Koalisyon Sava�� (1798-1802) ba�lat�ld�. Prusya bu kez tarafs�z kald�. Avusturya ise II. Koalisyon Sava��nda da ayn� �nc� rol� oynay�p ayn� ac� sonucu ald� ve �mparator II. Franz, Ren B�lgesinin Fransa�ya ba�lanmas�n� peki�tiren Luneville Antla�mas��m (9 �ubat 1801) imzalamak zorunda kald�. Antla�mada ayr�ca buradaki topraklar�n� kaybeden prenslere imparatorluk i�inde ba�ka yerler verilmesi �ng�r�ld�. �mparatorluk Meclisi bu topraklar�n yeniden da��t�lmas� g�revini prenslerin olu�turdu�u bir komiteye (Reichsdeputation) verdi. Ama g�r��meleri as�l etkileyen Fransa oldu. Bu f�rsattan yararlanarak Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u�nun yap�s�n� temelinden de�i�tirmeye kararl� olan Napoleon amac�na ula�t� ve �ubat 1803�te Almanya�n�n eski d�zeni son buldu, yeni bir Orta Avrupa dokusu ortaya ��kt�.

Fransa�n�n bask�lar� sonucu Orta Avrupa� mn k��k ve etkisiz siyasal birimleri ortadan kalkarken, hi� ama�lanmad�� halde Almanya�n�n b�t�nle�mesine y�nelik ilk ad�mlar at�lm�� oldu. G�r��melerden en k�rl� ��kan Bavyera, W�rttemberg, Baden, HessenDarmstadt ve Nassau Napoleon�un de�erli vasallar� olabilecek kadar g��l�, ama onu tehdit edemeyecek kadar g��s�zd�. Eski d�zenin y�k�l�� s�ras�nda hi�bir prens Almanya�n�n genel refah� ad�na bu da��l��a kar�� kmad�.
�mparatorluk meclis komitesinin �ubat 1803�te bir daha toplanmamak �zere da��lmas� (Hauptschluss) Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u�nun tarihinde sondan bir �nceki sahne oldu. �mparatorlu�un sonu da 3 y�l sonra geldi. 1805�te Avusturya Fransa� mn �st�nl��n�n k�s�tlanmas� amac�yla AvrupalI g��lerin olu�turdu�u ittifaka kat�ld�. Bunu izleyen III. Koalisyon Sava�� (180507) Avusturya i�in ilk ikisinden �ok daha k�t� bir sonu� getirdi. Napoleon, Habsburg ordusunu Almanya�da teslime zorlad� (17 Ekim 1805) ve Viyana �zerine y�r�yerek ba�kenti i�gal etti. Birle�tirilmi� Rus ve Avusturya ordular�n� Austerlitz�te yenerek 2 Aral�k 1805�te kesin bir zafer kazand�. II. Franz aral�k sonunda, hanedan�n Orta Avrupa�daki egemenli�inin sona erdi�ini g�steren Pressburg Antla�mas��m imzalamak, Bat� Almanya�daki topraklar�n� W�rttemberg�le Baden�e, Tirol�� de Bavyera�ya b�rakmak zorunda kald�. Napoleon�un uygulad�� prenslerin h�rslar�yla imparatorlu�un h�rslar�n� kar�� kar��ya getirme stratejisi parlak bir sonu� vermi�ti. Avusturya�ya kar�� sava�ta Napoleon�u destekleyen prensler bar��ta da �d�llerini fazlas�yla kazand�lar. Bavyera ve W�rttemberg d�kleri sonunda tam ba��ms�z olduklar�n� ilan ederek kral unvan�n� ald�lar. Baden ve HessenDarmstadt ise grand�kl�k oldu. �mparatorluk d�zeninin son kal�nt�lar� b�ylelikle silinirken, Orta Avrupa silah zoruyla yarat�lm�� g�� dengelerini yans�tan yeni bir siyasal �rg�tlenmeye haz�r hale geldi.

Napoleon D�neminde Almanya, 1807

1806 yaz�nda ikincil Alman devletlerinin 16�s� Fransa�n�n da deste�i ve k��k�rtmas�yla Ren Konfederasyonu ad� alt�nda yeni bir birlik olu�turdular. Birli�in ortak y�netim gibi baz� giri�imleri olmakla birlikte, bunlar art�k Orta Avrupa�da var olan yabanc� egemenli�ini gizlemeye yetmiyordu. Napoleon, Renrina da yol a�t�. Napoleon�un uydular� olan s�zde ba��ms�z devletler ya ona yaranmak i�in, ya da onu �rnek alarak de�i�meye ba�lad�lar. 18. y�zy�l�n kozmopolit bireycili�i, yerini giderek geli�en bir ulusal kimlik bilincine b�rak�yordu. Ama anayasal �zg�rl�k ve ulusal birlik kavramlar�n�n do�al olarak de�il, yabanc� egemenli�ine tepki bi�iminde ortaya ��kmas� bunlar�n Orta Avrupa�daki bi�imleni�ini �nemli �l��de etkiledi.
Devrim sonras� Frans�z egemenli�inin getirdi�i yeni y�netim ve ekonomi anlay��n�n etkisi b�t�n Alman devletlerinde duyuldu. Bu etkinin en g��l� ve yarat�c� oldu�u yer ise Prusya�yd�. 1806-13 aras�nda Berlin�deki devlet adamlar� kat� bir despotizmi, �zg�r yurtta�lar�n ba�l�l�� ile desteklenmi� pop�ler bir monar�iye d�n��t�recek reformlar� ba�latt�lar; �lkenin yeniden canland�r�lmas� i�in ad�mlar at�ld�; yeni �nderler ortaya ��kt�. Ba�ar�lar�n en �nemlilerinden biri serfli�in kald�r�lmas�yd�. Ama k�yl�lere ki�isel �zg�rl�klerini kazand�ran devlet, onlar�n ekonomik ba��ms�zl��n� sa�layamad�. Topraklar�n �o�unu h�l� elinde tutan soylular, k�rsal kesimde toplumsal ve siyasal egemenliklerini s�rd�rd�ler. Yerel y�netimlerin olu�mas�n� �ng�ren yasal d�zenlemeler daha ba�ar�l� oldu. Kentlerin y�netimi, merkez� b�rokrasinin atad�� ki�ilerden kentli m�lk sahiplerinin temsilcilerine ge�ti. Kentler �zerkliklerini kazand�k�a, siyasal bilince sahip etkin bir orta s�n�f�n yeti�ece�i d��n�lm��t�. En etkili reform ise silahl� kuvvetlerde yap�ld�. Askeri sistem t�m�yle yeniden d�zenlendi.
Ko�ullar� giderek a��rla�an Frans�z egemenli�inin yaratt�� tepkiler �e�itliydi. �kincil devletlerin y�neticileriyle bunlar�n ordu ve b�rokrasi i�indeki uzant�lar� kazand�klar� yeni �nemin Napoleon sayesinde etkili olarak Konfederasyonu�nun �koruyucusu� ilan edildi; �ye �lkeler Frans�z �mparatorlu�umla kal�c� ittifaklar� �er�evesinde �nemli bir ordu beslemekle y�k�ml� tutuldu.

1 A�ustos 1806�da konfederasyon devletleri imparatorluktan ayr�ld�klar�n�, 6 A�ustos�ta da II. Franz imparatorluk tac�n� b�rakt��n� ilan etti. Bin y�ll�k tarihiyle Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u resmen sona ermi�ti.
Almanya da Frans�z egemenli�i. �mparatorla uzun s�ren �at��man�n galibi prensler �ok ge�meden ba��ms�zl�k kazanmad�klar�n�, yaln�zca ba�land�klar� ki�iyi de�i�tirmi� olduklar�n� anlad�lar. Napoleon zaman i�inde Avusturya ve Prusya d��nda, toplam 36 prensli�i bazen zor kullanarak birli�e katt� ve Ren�le Elbe aras�ndaki b�lgede h�k�m s�rer duruma geldi. �b�r Avrupa devletleriyle �ngiltere aras�ndaki ticarete ambargo koyabilmek i�in Kuzey Denizi k�y�s�n� t�m�yle kendine ba�lad�; bununla yetinmeyerek Balt�k k�y�s�ndaki L�beck�i de Frans�z �mparatorlu�u�na katt�.
Ren Konfederasyonu�nun kurulu�undan sonra Frans�z denetimine girmeye zorlanmayan tek Orta Avrupa devleti olarak Prusya kalm��t�. Uzun s�re karars�z kalarak III. Koalisyon Sava��n�n sa�lad�� karlardan pay a�ma �ans�n� da yitiren Prusya, o s�rada Avusturya�yla Rusya�n�n yan�nda yer alsayd�, Napoleon�un Almanya�ya egemen olmas� engellenebilir, Napoleon�un yan�nda yer alsayd� Main Irma��n�n kuzeyindeki b�lgede etkili bir duruma gelebilirdi. Arada kalan Prusya Avusturya teslim olduktan, Rusya �ekilmeye ba�lad�ktan ve k��k prensler Napoleon�a ba�land�ktan sonra Fransa�ya sava� ilan etti (Ekim 1806). Ama Hohenzollern ordular� b�y�k bir yenilgiye u�rad� ve Berlin 27 Ekim�de i�gal edildi. III. Friedrich Wilhelm�in imzalamak zorunda kald�� antla�mayla Prusya, topraklar�n�n ve n�fusunun yakla��k yar�s�n� yitirdi. B�y�k Friedrich�in kendine g�venen krall�� b�ylece Almanya�n�n ikincil devletleri aras�na kat�ld�.
Orta Avrupa 10 y�ldan fazla Fransa�n�n etkisi alt�nda ya�ad�. �nceleri s�n�rl� ve dolayl� olan bu etki, gittik�e yayg�n ve y�ld�r�c� olmaya ba�lad�. Ama yabanc� bask�s� ayn� zamanda Almanya�da liberalizm ve milliyet�ilik duygular�n�n ilk k�p�rdanmalaca�� g�r��ndeydi. G�neydeki reformcular�n bir�o�una g�re Almanya�da y�netim ancak Frans�z etkisiyle �a�da�la�abilmi�ti. Baz� ki�iler siyasal b�l�nm��l��n �lkenin tarihsel deneyiminin bir sonucu ve temel ki�ili�inin bir yans�mas� oldu�unu savunuyor, baz�lar�ysa eski d�zenin oldu�u gibi geri getirilmesini istiyordu. Yabanc� egemenli�ine kar�� kanlar kabullenenlerden kalabal�k bir gruptu, ama bu grup i�inde de �lkenin gelecekteki siyasal yap�s� konusunda g�r�� birli�i yoktu. Orta Avrupa�n�n s�m�r�len, okuryazar olmayan, bilgiden yoksun geni� halk kitlelerinin tek kayg�s� ise daha iyi ya�amak ve kendi ya�am tarzlar�n� korumakt�.

Yabanc� boyunduru�undan kurtulmay� ama�layan ilk ciddi giri�imde birlik ve �zg�rl�k �lk�lerinin pek h�zl� geli�medi�i anla��ld�. Avusturya h�k�meti Napoleon�un 1809�da �spanya�da kar��la�t�� zorluklar�n Avrupa�da Frans�z egemenli�ine kar�� genel bir ayaklanman�n habercisi oldu�u d��ncesiyle bir kurtulu� sava�� giri�iminde bulundu, ama Habsburg birlikleri d�rd�nc� kez Napoleon�un kar��s�nda yenildi. Viyana�dan Alman halk�na yap�lan �a�r�ya Tirol ve kuzeydeki birka� milliyet�i merkezden ba�ka kar��l�k veren olmad�. Prensler kesin zaferden emin olmad�k�a Fransa�n�n �fkesini �stlerine �ekmeye �ekindiler; halk ise prenslerin onay� olmadan Fransa�ya kar�� ayaklanmaya yana�mad�. Bu durumda Orta Avrupa�daki sava� Ispanya�daki gibi gerilla kuvvetleriyle de�il, d�zenli orduyla yap�ld�. 14 Ekim�de imzalanan Sch�nbrur�n Antla�mas�yla Salzburg Bavyera�ya, Bat� Gali�ya Var�ova grand�k�ne, Adriyatik k�y�lar� da Fransa�ya verildi. Bu yenilgi �zerine direnmenin gelecekte de bo�una olaca��na inanan Avusturya imparatoru I. Franz (daha �nce Kutsal Roma-Germen imparatoru II. Franz) Fransa�yla i�birli�i politikas�n� benimsedi ve k�z�n� Napoleon�la evlendirdi.

Kurtulu� sava�lar�.

Napoleon�un ordusu �� y�l sonra Rusya�da yenik d��nce Almanya� da ba��ms�zl�k i�in yeni �abalar belirmeye ba�lad�. Aral�k 1812�de �arl�k ordular� bat� s�n�rlar�n� ge�ti�inde Rusya hen�z Orta Avrupa h�k�mdarlar�n�n ve halk�n�n nas�l davranaca��n� bilmiyordu. Prusya, Fransa ile ba�lar�n� ilk koparan devlet oldu. Ruslarla i�birli�i yapmay� kararla�t�ran ise kral de�il, Ludwig Yorck von Wartenburg�du. 1813�te Fransa�ya sava� a��ld��nda Kral III. Friedrich Wilhelm karars�z ve �ekingen, halk ise co�kuluydu. �lk ba�larda, Orta Avrupa�n�n �b�r y�neticileri Prusya�n�n yolunu izlemeyi reddetiler. Ren Konfederasyonu �yelerine g�re Napoleon h�l� yenilmezdi. Avusturya ise iki taraf�n birbirini y�pratmas�n� bekliyor, arabuluculuk rol�n� �stlenmeye haz�rlan�yordu. Avusturya d��i�leri bakan� Klemens Lothar von Metternich�in kayg�s� ise Orta Avrupa�daki Frans�z egemenli�inin yerini Rus egemenli�inin almas�yd�. Bu nedenle Rus �an I. Aleksandr ile Napoleon aras�nda denge sa�layacak bir orta yolu her iki tarafa benimsetmeyi umuyordu. Napoleon�un d�� politikada �d�n vermesi durumunda Fransa�n�n i�i�lerini daha zor denetleyece�i d��ncesiyle Rusya�yla Prusya�n�n yan�nda sava�a kat�ld� (A�ustos 1813). B�ylelikle askeri g�� dengesi, Fransa�n�n aleyhine bozuldu. K��k devletlerin Napoleon�a inanc� da sars�lmaya ba�lam��t�. Ren Konfederasyonumdan �nce Bavyera ayr�ld�. Tek bir zafer, Almanya�n�n t�m�n� Fransa�ya kar�� m�cadelenin i�ine sokabilirdi.

Bu zafer 16-19 Ekim 1813�te Leipzig�de kazan�ld�. Y�l sonu gelmeden Napoleon Ren Irma��n�n �tesine �ekildi ve Almanya�daki topraklar�ndan yaln�zca Ren�in bat� yakas� Fransa�n�n denetimi alt�nda kald�. Ren Konfederasyonu t�m�yle ��kt� ve �yeleri hemen kazanan tarafa kat�ld�. 1814�te m�ttefiklerin Fransa�ya sald�r�s� ile Ren B�lgesi de geri al�nd�. 1814 ilkbahar�nda Paris d��t�. Bourbonlar yeniden tahta ��kar�ld� ve ilk Paris Antla�mas�yla (May�s 1814) kurtulu� sava��n�n sonu belirlendi; kesin sonu� Napoleon�un aradaki 100 g�nl�k iktidar d�neminin de Waterloo yenilgisiyle kapanmas� oldu. Orta Avrupa�y� y�netenler bir �l��de yenilik�ili�e, bir �l��de de gelene�e dayanarak kendilerini yabanc� egemenli�inden kurtarmay� ba�arm��lard�. �imdi sorun, bu �zg�rl��n nas�l kullan�laca��yd�. Bir�ok reformcunun �nerdi�i gibi birlik ve �zg�rl�k �zerine kurulmu� yeni bir siyasal yap� m� yarat�lacakt�, yoksa tutucu kesimlerin �zlemi olan eski, mutlak�yet�i ve ayr�l�k�� yap� yeniden mi kurulacakt�? Yirmi y�ld�r s�ren sava�lar�n ac�s�n� �eken Avrupa�ya bar�� getirebilmek i�in 1814�te Viyana�da toplanan devlet adamlar� Almanya�da kal�c� bir y�netim bi�imi olu�turma sorunuyla kar�� kar��yayd�.
Viyana Kongresi nin sonu�lar�. Eyl�l 1814�ten Haziran 1815�e de�in Avrupa�n�n yeni haritas�n� belirlemeye �al��anlar�n t�m�, 18. y�zy�l�n d��nsel miras�n� ta��yan, eski gelenekten diplomatlard�. Frans�z Devrimi�nin ilkelerinden korkan, demokratik y�netim kuramlar�n� k��k g�ren ve uluslar�n kendi geleceklerini belirleme hakk�na kar�� kan bu grup, ayn� zamanda 1789�un s�n�rlar�na ve y�netimlerine geri d�n�lemeyece�inin de fark�ndayd�. Viyana g�r��meleri s�ras�nda al�nan Almanya�ya ili�kin kararlarda yenilik�ilikle tutuculuk, a��r� b�l�nmeyle kat� merkeziyet�ilik aras�nda bir orta yol izlendi. Ren Konfederasyonu korunmad�, ama Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u da yeniden kurulmad�. Ne eskiye �zenenler, ne de yeniyi �zleyenler tam istediklerine kavu�tu, ama bar�� g�r��melerini y�r�tenler Orta Avrupa�da yar�m y�zy�l s�recek yeni bir siyasal d�zen kurmay� ba�ard�lar.

1815 Viyana Kongresi�nde ortaya ��kan Almanya b�y�kl� k��kl� 39 siyasal birimden olu�uyordu. ��lerindeki iki b�y�k devlet Avusturya ve Prusya�yd�. Bavyera, W�rttemberg, Saksonya ve Har�nover�in k��k krall�klar�, Baden, Nassau, O ldenburg ve Hessen-Darmstadt gibi daha k��k d�kl�kler, Schaumburg-Lippe, Schwarzburg-Sondershausen ve Reuss-Schleiz-Gera gibi �ok k��k prenslikler ve Hamburg, Bremen, L�beck, Frankfurt am Main gibi �zg�r kentler bunlar�n ard�ndan geliyordu. Yeni s�n�rlar imparatorluk d�neminin karma��k mozayi�inden �ok farkl� bir d�zen getirmekle birlikte, ate�li milliyet�ileri doyurmayacak �l��de �ok par�al� bir Orta Avrupa yaratm��t�. Gene de belirgin bir geli�me s�z konusuydu. Bar�� g�r��mecileri daha b�t�nle�mi� ve i�lerli�i olan siyasal birimler olu�turmakla kalmad�lar, bu birimlerin ulusa ili�kin konularda oynayaca�� rolleri de de�i�tirdiler. Prusya, Almanya i�inde belirleyici bir konuma geldi. Sava��n galipleri Frans�z sald�r�lar�n�n yinelenmesinden korkarak, Berlin�in Orta Avrupa�n�n bat� s�n�r�n�n koruyuculu�unu �stlenmesine karar verdiler. �leride Avrupa�n�n en b�y�k sanayi merkezi durumuna gelecek iki b�lge Ren ve Vestfalya, Hohenzollern eyaletleri oldu. Bunun da �tesinde, �ar I. Aleksandr��n Saksonya�n�n bir b�l�m�ne kar��l�k Polonya topraklar�n�n Rusya�ya verilmesi �nerisini Prusya kral� kabul etti. B�ylelikle 18. y�zy�l sonunda iki uluslu bir devlet olma s�recine giren Prusya, yeniden Almanya�ya y�neldi ve �lkenin her iki cephesinde de stratejik konumlar elde etti. Avusturya�n�n �ekim merkezi ise do�uya do�ru kayd�. I. Franz, co�rafi a��dan b�t�nl�k, askeri a��dan da savunulabilirlik u�runa, Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u�nun Bourbonlara kar�� tarihsel koruyucusu rol�nden vazge�ti. Adriyatik�teki Venedik topraklar�na kar��l�k Avusturya Felemenki ile birlikte G�ney ve Bat� Almanya�daki topraklar� geri verdi. B�ylelikle ilgi alan� �talya ve Balkanlar�a kayan Habsburg �mparatorlu�u�nun Germen niteli�i azald�. Viyana Kongresi�nin yol a�t�� yeni toprak da��l�m� ileride �ok �nemli sonu�lar do�uracakt�.

kaynak: Ana Britannica

Safi	14 May�s 2016 16:58

1 ek

METTERNICH D�NEM� VE B�RLE�ME �A�I, 1815-71.

Reform ve gericilik.
Viyana Kongresi sonucunda Orta Avrupa�da Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�u�nun yerini yeni kurulan Alman Konfederasyonu ald�. Bu, egemenlik haklar�n�n �o�unun �ye h�k�metlere b�rak�ld�� gev�ek bir siyasal birlikti. Y�r�tme ve yarg�ya ili�kin merkez� kurumlar yoktu, yaln�zca Frankfurt am Main�da ortak yasalar�n g�r��ld�� bir Federal Meclis vard�. Konfederasyonun, kuramsal olarak, �lkenin ekonomik ve siyasal ili�kilerini g��lendirecek �nlemleri y�r�rl��e koyma yetkisi vard�. Uygulamada ise merkez� iktidar�n olu�turulabilmesi i�in yerel �zerkliklerden vazge�ilmesini savunmad�; b�lgecili�i destekledi. Kurulu�unun temel amac�, kazand�klar� ba��ms�zl�� ve �nemi yitirmek istemeyen ikincil devletlerle Almanya d�� karlar�n�n devam�n� ancak ademimerkeziyet�i bir siyasal birlikte g�ren Habsburglarm bu konumlar�n� korumakt�. Dolay�s�yla kurulu�undan ba�layarak gelenekselli�in ve yerelli�in destek�isi oldu. Kurtulu� sava�� s�ras�nda umutlar� artan milliyet�iler ise konfederasyonu k�r� k�r�ne bir gericili�in arac� olarak g�r�yorlard�. Ger�ekte 1815�te olu�turulan yap� Orta Avrupa�da toplum bilincinin ve ekonomik b�t�nle�menin geli�mesindeki yava�l�� tam olarak yans�t�yordu. Y�netimin merkezile�mesini savunan militan reformcular sesini duyurabilen, ama k��k bir az�nl�kt�. Toplumun alt s�n�flar� Viyana Kongresi sonu�lar�n� sessizce kabullenmi�ti. Bar�� antla�mas�n�n zay�f noktas�, var olan ger�eklikleri kapsayamamas� de�il, gelecekteki de�i�ikliklere uyarlanabilecek nitelikte olmamas�yd�. Temelde k�rsal ve tar�msal olan bir toplumun siyasal gereksinimleri i�in yeterli gibi g�r�nen bu d�zenleme, 50 y�l sonra, fabrikalar ve demiryollar� �a��nda eskinin i�levsiz bir kal�nt�s�na d�n��t�.

Frans�z egemenli�inin etkisi alt�nda ba�layan reform hareketi Napoleon�un d��mesiyle son bulmad�. Bask�c� ve b�lgeci g��ler taraf�ndan ezilene de�in, birka� y�l daha devlet y�netimini etkiledi. Bu etki en �ok bat� �rne�inin derin izler b�rakt�� G�ney Almanya�da g�r�ld�. G�neyde kamu ve saray g�revlilerinin, subaylar�n, hatta toprak sahibi soylular�n �o�u devletin gelece�inin liberal kuramlar �er�evesinde yap�lacak toplumsal reformlarda yatt��na inanmaya ba�lad�lar. Waterloo Sava��ndan sonra g�neydeki devletler birbiri ard�ndan, m�lk sahibi yurtta�lar�n se�ti�i yasama meclislerini �ng�ren anayasalar y�r�rl��e koydu. Ama�lar� e�itim g�rm�� s�n�flar�n taht� desteklemesini sa�lamak oldu�u kadar, h�l� farkl� gelenekleri ve ��kar ba�lar� olan kitlelerde birlik bilinci yaratmakt�. Reform hareketinin yans�malar� kuzeyde de s�rekli olarak duyuluyordu.
Prusya�da Frans�z egemenli�i d�neminin reformcular�ndan Kari vom Stein�� destekleyenler h�l� etkiliydi ve ba�lang��ta Kral III. Friedrich Wilhelm, 1815�te anayasal bir h�k�met kurmak i�in verdi�i s�z� tutmay� tasarl�yordu. Siyasal yeniden �rg�tlenmenin en ate�li propagandas�n� yapanlar ise Burschenschaft denen yurtsever gruplarda toplanan �niversite ��rencileriydi. Bu gruplar konfederasyonun kald�r�lmas�n�, daha g��l� bir birli�in olu�turulmas�n� ve ulusal bir iktidar�n kurulmas�n� istiyordu. 1817�de Wartburg �atosu�nda toplanarak var olan d�zeni reddetme anlam�na gelen g�r��meler yapt�lar; geleneksel otoritenin simgelerini yakt�lar. Yasal h�k�mete kar�� alman bu a��k tutum, Alman h�k�mdarlar�n� huzursuz etmeye ba�lam��t�.

Reforma kar�� olan g��lerin strateji �nc�s� Metternich�ti. �lke olarak liberalizme ve milliyet�ili�e kar�� olan Metternich, Habsburglar�n �nde gelen bir devlet adam� olarak da Almanya�da merkez� bir otoritenin, Avusturya h�k�metinin Macaristan, �talya ve Balkanlar�da y�r�tt�� politikalar� engelleyece�ini biliyordu. 23 Mart 1819�da tutucu bir yazar olan August von Kotzebue ak�l hastas� bir ��renci taraf�ndan �ld�r�l�nce, Viyana h�k�meti Alman Konfederasyonu prenslerini, Orta Avrupa�da var olan d�zeni hedef alan tehlikeli bir giri�imle kar�� kar��ya bulunduklar�na inand�rd�. 20 Eyl�l 1819�da Federal Meclis�in kabul etti�i bir dizi bask� �nlemi getirildi. Karlsbad Kararlar� denen bu h�k�mler uyar�nca genel sans�r kondu ve Burschenschafflar yasad�� ilan edildi. Tutuculu�un bu zaferi h�k�metlerde reform yanl�lar�yla kar��tlar� aras�ndaki m�cadeleyi �nemli �l��de etkiledi. Prusya�da h�k�metin liberal �yeleri istifa etmek zorunda kald�lar. Krall�k i�in bir anayasa olu�turma plan� reddedildi. Berlin� deki bu sa�a kay��, kuzeyin ikincil devletlerindeki bask�c� e�ilimleri de k�r�kledi ve k�sa s�rede bunlar da anayasa yapma giri�imlerinden vazge�tiler. 1820�nin sonuna gelindi�inde yakla��k 15 y�l �nce ba�lat�lan reform hareketi b�t�n�yle durmu�tu. Hareket toplumun siyasal ve ekonomik yap�s�n� de�i�tirmeyi ba�arm��, ama Orta Avrupa�da liberal y�netim ve ulusal ba�l�l�k gelene�ini olu�turamam��t�. �ngiliz ve Frans�z kurulular�n�n dayana�� olan burjuva toplum bilinci, Ren Irma��n�n do�usunda h�l� g�r�lm�yordu. Almanya �zg�r y�netim d��ncesine ne bir sanayi devriminin, ne de bir siyasal devrimin sonucunda varm��t�; temelinde yabanc� bir �rne�in taklidi ve yabanc� egemenli�ine tepki vard�.
Haziran 1830�da Fransa�da Bourbonlarm d��r�lmesi b�t�n Avrupa�y� etkiledi. Orta Avrupa�da ve baz� kuzey devletlerinde destekleyici ayaklanmalar g�r�ld�. Braunschweig, Saksonya, Har�nover ve HessenKassel�in y�neticileri daha a��r isteklerle kar��la�ma korkusu i�inde liberal anayasalar� y�r�rl��e koymay� kabul ettiler. G�neyde radikaller 1832�de Pfalz�daki Hambach �atosu�nda bir kitle toplant�s� d�zenleyerek ulusal b�t�nl��, cumhuriyet y�netimini ve halk egemenli�ini desteklediklerini ilan ettiler. Bir grup militan ��renci Frankfurt am Main kentini ele ge�irip, Federal Meclis�i da��tarak, bir Alman cumhuriyeti ilan etmeye bile kalk��t�. Bu t�r giri�imlerin sonucu belliydi. Konfederasyonun prensleri, devrimci hareketin do�urdu�u ilk korkuyu �stlerinden at�nca, var olan y�netim bi�imini de�i�tirmeye y�nelik planlara artan bir �iddetle kar�� kmaya ba�lad�lar. Liberalizm ve milliyet�ili�i ezme giri�imlerinin ba��n� gene Metternich �ekti. Onun y�nlendirmesiyle Federal Meclis taht�n devlet politikas� i�indeki yerini sa�lamla�t�ran, yasama organ�n�n g�c�n� k�s�tlayan, toplant� �zg�rl��ne s�n�rlama getiren, polisin yetkilerini geni�leten ve sans�r� art�ran ek bask� �nlemlerini benimsedi. Birka� y�l i�inde muhalefet sindirilmi�ti. Viyana Kongresi�nin kurdu�u sistemi sarsan �ok daha �iddetli siyasal patlamalar y�zy�l�n ortalar�na de�in g�r�lmedi.

Partilerin ve ideolojilerin olu�umu.

Var olan d�zeni ele�tirenler yenik d��t�lerse de susturulamad�lar. �kincil devletlerin yasama organlar�ndaki reform yanl�lar� toplanmaya, planlar yapmaya, �rg�tlenmeye ve propagandaya ba�lay�nca d�zen yanl�lar� da stratejilerini olu�turmak ve programlar�n� tan�tmak zorunda kald�lar. Hen�z ne anayasalar�, ne de parlamentolar� bulunan Avusturya ve Prusya�da bile kul�pler, toplant�lar, gazeteler, bro��rler ve dilek�eler arac�l��yla dolayl� yollardan siyasal ele�tiri g�r�l�yordu. Bu geli�melerin sonucunda devletin ve toplumun niteli�i konusundaki g�r��leri temelinde birle�en, tam bi�imlenmemi� bir dizi toplumsal birlik ortaya ��kt�. Bu ilkel grupla�malar y�z y�l boyunca yava� yava� bi�imlenen disiplinli siyasal partilerin �ekirde�ini olu�turdu ve yeni toplumsal tutumlar�n, ayd�n despotizmi d�nemindekilerden farkl� oldu�unu g�sterdi. �imdi Orta Avrupa�da �zg�rl�� yaln�zca kendi ruhlar�n�n derinli�inde aray�p prenslik otoritesine kay�ts�z �arts�z boyun e�meyi reddeden insanlar da vard�. Sanayile�menin ba�lamas�yla ekonomik ve toplumsal yap�n�n de�i�mesi, siyasal sistem ve �rg�tlenmede de�i�melere yol a�t�.

Hanedan ��karlar�n� g�denlerin ve b�lgeci e�ilimlerin ba�l�ca kar��tlar� liberaller ve �l�ml�lard�. Ba�l�ca deste�i sanayicilerden, t�ccarlardan, bankerlerden, maden sahiplerinden, kamu g�revlilerinden ve �niversite profes�rlerinden alan bu grup, yetenek yerine soylulu�un �st�n tutuldu�u bir y�netim bi�imine kar�� varl�kl� burjuvaziyi temsil ediyordu. Monar�iden yanayd�lar, ama kral�n iktidar� m�lk sahipleri taraf�ndan se�ilen bir parlamento ile payla�mas�n� istiyorlard�. Liberaller yaln�z soylular�n ayr�cal�klar�ndan rahats�z de�ildi; olu�an i��i s�n�f�ndan da korkuyorlard�. Siyasette servet ve e�itim edinebilmi� �yetenekli� ki�ilerin s�z sahibi olmas�n�, ekonomide de servetin i� becerisinin �d�l� olaca�� s�n�rs�z bir rekabeti savunuyorlard�. Bu grubun daha solunda k��k t�ccarlar, k��k d�kk�n sahipleri, vas�fl� i��iler, ba��ms�z �ift�iler, siyaset yazarlar�, gazeteciler, avukatlar ve hekimlerin olu�turdu�u demokratlar ya da radikaller vard�. Bunlar halk�n egemenli�ine dayanan e�itlik�i bir y�netim istiyordu. Esin kaynaklar� Ingiltere ya da Amerika de�il, Frans�z Devrimi�ydi. K��k burjuva d��nce yap�lar� i�inde ideal demokrasinin en iyi �rne�i olarak 1793��n Jakoben cumhuriyetini g�r�yorlard�. Halk�n enerjisini ve beklentilerini siyasal ve toplumsal reforma d�n�k d�zenli bir g�ce ancak b�yle bir y�netim d�n��t�rebilirdi. Hapse girmeyi g�ze almadan monar�ik kurumlar�n kald�r�lmas�n� a��k�a isteyemediklerinden taht�n varl��n� kabul ediyor, ama kral�n g�c�n�n b�t�n erkeklerin e�it oyuyla se�ilecek bir parlamentoya aktar�lmas�na �al��yorlard�. B�ylelikle kitleler siyasette son s�z�n sahibi olacakt�. �zel m�lkiyeti liberaller kadar kutsal sayan demokratlar, alt s�n�flar�n ekonomik ko�ullar�n�n d�zelebilmesi i�in h�k�metin ekonomiye m�dahalesini de kabul ediyorlard�. Ama ulusal birli�i savunurken kraliyet hak ve yetkilerinin korunmas�nda liberaller kadar istekli de�ildiler. Radikaller say�ca liberaller ve �l�ml�lardan k��k, ama �nemli bir muhalefet grubu olu�turuyordu.

Restorasyon d�neminin siyasal sistemine y�nelik ele�tiriler artt�k�a, sistemin savunucular� da ideolojik konumlar�n� daha belirgin olarak tan�mlamak zorunda kald�lar. Tanr��dan gelen y�netme hakk� ve ayd�n despotizmi art�k liberal ve demokratik talepler kar��s�nda yetersiz kalm��t�. �o�unlukla toprak sahibi soylular, saray aristokrasisi, subaylar, y�ksek b�rokratlar ve kiliseden gelen d�zen savunucular� bireylere ve topluma ili�kin tutucu �nyarg�lara dayal� yeni g�r��ler geli�tirmeye ba�lad�lar. Onlara g�re ki�ilerle h�k�metler aras�ndaki ili�kiler kat� bir bireycili�e dayal� anayasalarla sa�lanamazd�. Hayalci reformcular�n i�levsellikten uzak kuramlar� ge�mi�in ve bug�n�n yar�n� bi�imlendirdi�i organik geli�menin tarihsel g��lerini hesaba katm�yordu. B�t�n insanlar e�ittir demek, aile, s�n�f, i�inde yeti�ilen ortam, e�itim ve gelenek farkl�l�klar�n� g�rmezden gelmekti. Kal�c� bir y�netim bi�imi ancak insanlar�n zaman i�inde benimsemeyi ��rendikleri taht, kilise, soyluluk ve ordu gibi toplumun geleneksel kurumlan �zerine kurulabilirdi. �nan�l�lar tanr�tan�mazlara, i��iler s�m�r�ye, yurtta�lar devrime kar�� ancak yasalar�n ve tarihin me�ru k�ld�� bir iktidarla korunabilirdi. B�yle olunca da Alman Konfederasyonumun siyasal kurumlan ge�erliydi.
G�mr�k Birli�i (Zollverein). Restorasyon d�neminin parti ve ideoloji m�cadelesi ger�ekte ekonomideki ve toplumdaki �ok �nemli de�i�imleri yans�t�yordu. Bunlar�n en �nemlisi, Orta Avrupa�da b�y�k �l�ekli sanayinin geli�meye ba�lamas�yd�. Dokuma tezg�hlar�na ve k�m�r madenlerine giren makinele�me imalat�n �b�r dallar�na da yay�ld� ve ekonomik ya�am�n t�m� �zerinde bir bask� olu�turdu. Demiryollar�n�n, buharl� gemilerin, yeni karayollar�n�n ve daha iyi kanallar�n yap�lmas�yla ula��m a�� geli�ti. Bankerler ve �zel yat�r�mc�lar h�k�met bonolar� ve ticaret yerine imalat giri�imlerine y�neldiler. Serveti sanayi etkinliklerinden gelen yeni bir orta s�n�f olu�maya ba�lad�. Bu s�n�f�n giderek artan ekonomik �nemi, daha etkili bir siyasal konum isteklerine yol a�t�. Kentlerdeki �al��an n�fusun �o�unlu�unu olu�turan vas�fl� zanaat��lar, fabrikalarla rekabet edemediler. Viyana Kongresi�ni izleyen d�nemdeki demografik de�i�iklikler, sanayi ile sanayi �ncesi �retim.

Alman G�mr�k Birli�i�nin Geli�imi bi�imleri aras�ndaki �eli�kiyi art�rd�. Alman Konfederasyonu n�fusunun b�y�k b�l�m� k�rsal alanlarda ya�amay� s�rd�rd�yse de, k�rdan kente �nemli g��ler olmaya ba�lad�.
Sanayi gibi tar�mda da yeniden �rg�tlenme ve modernle�menin s�k�nt�lar� ya�and�. Elbe�nin do�usunda serfli�e son verilmesi, soylulara ait, ama tar�m i��ileri taraf�ndan i�lenen b�y�k m�lkler do�urmu�tu. Prusya�da serflerin azat edilmesi, k��k �ift�ilerin topraklar�n� da alan Junkef lerin topraklar�n� geni�letmi�ti. Bunun sonucunda Hohenzollern �lkesinin do�usundaki k�yler soylular�n ekonomik, toplumsal ve siyasal egemenli�i alt�na girdi. Pomeranya, Brandenburg, Silezya ve Do�u Prusya�n�n toprak sahipleri tar�m� denetliyor, orduyu ve b�rokrasiyi y�netip saray� etkiliyordu.
Elbe�nin bat�s�nda ise temel sorun topraks�zl�k de�il, n�fus fazlal��yd�. Ren ve Tuna boyunca soylular �ok y�ksek paralar kar��l��nda topra��n tasarrufunu k�yl�lere veriyorlard�. Bu da �ift�ileri a��r bir mali y�k alt�na sokuyordu. Pek �oklar� yoksulluktan ka��n yolunu Yenid�nya�ya g�� etmekte buldu. Kalanlar ise h�zl� n�fus art�� kar��s�nda topraklar�n k�r getirmeyecek �l��de b�l�nmesinin zorluklar�n� ya�ad�. Sanayide i� bulamayan yoksulla�m�� k�yl�ler aras�nda huzursuzluk artt�.

Alman Konfederasyonu�nun siyasal yap�s�n� zanaat��lar�n makinele�mi� sanayiye kar�� m�cadelesi, topra�a a� k�yl�lerin ho�nutsuzlu�u ve hepsinin de �tesinde �e�itli parasal sistemleri, ticaret yasalar� ve i� vergileriyle �ok say�da devlet�i�in varl��n�n s�k�nt�s�n� �eken i�adamlar�n�n yak�nmalar� sarsmaya ba�lad�. Bu ko�ullar alt�nda Orta Avrupa burjuvazisinin gittik�e liberalizm ve milliyet�ili�e y�nelmesi do�ald�. Ama h�k�metler de i�adamlar�n�n isteklerini kar��lamak i�in �nemli bir giri�imde bulundu. K��k devletlerin en �nemlilerinden baz�lar�n�n Prusya ile yapt�� anla�malar sonucunda, Orta Avrupa�n�n merkezinde olduk�a b�y�k bir serbest ticaret b�lgesi olu�turuldu.
1834�te Alman Konfederasyonu devletlerinin �o�unu kapsayan G�mr�k Birli�i (Zollverein) kuruldu. Yaln�zca Avusturya ve kuzeybat� k�y�s� devletleri buna ilgisiz kald�. �r�nlerinin d�� rekabetten korunmas�n� isteyen AvusturyalI sanayicilere g�re yeni birli�in g�mr�k tarifeleri �ok d��k, k�y� b�lgesinin ithalata ba��ml� t�ccar ve bankac�lar�na g�re ise �ok y�ksekti. Oysa yakla��k 25 milyon Alman i�in G�mr�k Birli�i, siyasal birle�menin yard�m� olmadan sa�lanan bir ticaret birli�iydi. Ayr�ca Prusya h�k�meti Orta Avrupa�da �st�nl�k sa�lama m�cadelesinde Avusturya�ya kar�� yeni ve g��l� bir silah da kazanm�� oluyordu. G�mr�k Birli�i orta s�n�f�n ekonomik b�t�nle�meye ili�kin en acil isteklerine kar��l�k vermekle birlikte, gev�ek bir konfederasyonun yol a�t�� maddi sak�ncalar�n t�m�n� gideremedi. Varl�kl� ve e�itilmi� kesimin yak�nmalar� s�rerken, toplumsal konumlar� de�i�en kitleler gitgide huzursuzla��yordu.

1848-49 Devrimleri.

Alman Konfederasyonumdaki yayg�n ho�nutsuzluk, 1840�lar�n sonunda Avrupa�y� saran hareketin etkisiyle b�y�k bir patlamaya d�n��t�. B�y�k ekonomik bunal�m sanayideki geli�meyi durdurmu�, kentlerde i�sizli�i art�rm��t�. K�t� hasat mevsimlerinin birbirini izlemesi de �rlanda Denizinden Rus Polonyas��na kadar geni� bir alanda b�y�k bir k�tl��a yol a�m��t�. Orta Avrupa�da 1840�larda g�r�len a�l�k, sanayi ve tar�mdaki modernle�menin do�urdu�u i�sizli�e eklenince, yoksul s�n�flar� a��k ba�kald�r�ya itti. Bir�ok �lkede a�l�k y�z�nden �nce tekil ayaklanmalar g�r�ld�; ama 1848 ba��nda Paris�teki ayaklanmayla Kral Louis-Philippe�in devrilmesi (�ubat 22-24) bir dizi ayaklanman�n ilk i�areti oldu. Alman Konfederasyonu�na ba�l� h�k�metlere kar�� da genellikle �l�ml�, ama Berlin�de oldu�u gibi bazen kanl� ayaklanmalar patlak verdi. Kurulu d�zenin gururlu simgesi Metternich 13 Mart�ta istifa etmek zorunda kal�nca, Fransa�dakilere benzer geli�melerin �n�n� alma tela��na d��en prensler hemen muhalefetle bar�� yoluna gittiler. Bakanl�klara �nl� liberaller getirildi, yurtta� haklar� ile yasama organ�n�n yetkilerini koruyan siyasal reformlar yap�ld�. Daha da �nemlisi, Almanya�n�n t�m�n� temsil eden bir ulusal meclis olu�turularak siyasal b�t�nl�� sa�lama �abalar�na giri�ildi. �lkbahar ayaklanmalar� yat��r yat��maz se�imler yap�ld� ve Frankfurt Ulusal Meclisi 18 May�s�ta toplanarak �zg�r ve birle�ik bir Almanya kurmak amac�yla haz�rl�klar�na ba�lad�. Almanya�n�n b�l�nm��l��ne kar�� uzun s�redir m�cadele edenler, birka� hafta i�inde kendilerini iktidarda buldular.

D�zeni y�kmay� ba�aran g��ler bu ba�ar�dan nas�l yararlan�laca�� konusunda g�r�� birli�i i�inde olmad�klar�n� k�sa s�rede fark ettiler. Yasama organlar�nda �o�unlu�u kazanm�� olan liberallerle daha radikal y�ntemleri savunarak m�cadeleyi s�rd�ren demokratlar aras�nda �nemli ayr�l�klar vard�. Birli�in nas�l sa�lanaca��, h�k�mdarlar� 400 y�l boyunca Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�umun tac�n� giymi� Avusturya�n�n m�, yoksa siyasal g�c� ve merkez� konumuyla Prusya�n�n m� �nderli�i y�r�tece�i temel anla�mazl�klardan biriydi. Bir grup Avusturya�n�n �nderli�incle B�y�k Alman (�Grossdeutsch) birli�ini) bir grup ise Habsburg topraklar�ndaki �b�r etnik topluluklara dikkati �ekerek Prusya �nderli�inde K��k Alman (Kleindeutsch) hareketini destekliyordu. �te yandan k�rsal yoksulla�maya ve makineli �retime kar�� korunma isteyen i��i s�n�f�yla kazand�� siyasal g�c�, giri�im �zg�rl��ne dayal� bir sanayi kapitalizmini yerle�tirme y�n�nde kullanmak isteyen burjuvazi aras�nda da temel bir �at��ma vard�. Frankfurt Meclisi anayasa tart��malar�n� s�rd�r�rken deste�i giderek azald� ve otoritesi zay�flad�. Devrimin yaratt�� sars�nt�dan kurtulan sa� g��ler ise bir kar��devrim haz�rl�� i�indeydi. Her Alman devleti de�i�ik �l��de sa�a kayd�. 1849 ilkbahar�nda Frankfurt Meclisi g�r��melerini tamamlad��nda devrimin h�z� kesilmi�ti. Meclis, halk taraf�ndan se�ilecek bir meclisle yetkileri s�n�rlanm�� bir imparatorun ba��nda bulundu�u federal bir birlik �neren anayasa tasla��n� ortaya koydu. �mparatorluk tac� Prusya kral�na �nerildi. Yetkilerini �ok k�s�tl� buldu�u bu unvan� IV. Friedrich Wilhelm�in reddetmesiyle liberal anayasa alt�nda birle�me olas�l�� ve devrimci ak�m�n da son �ans� ortadan kalkt�. Il�ml�lar yenilgiyi kabul edip sahneden �ekilirken, radikaller halk kitlelerinden �ok ayd�nlar, ��renciler, radikal siyaset adamlar� ve profesyonel devrimcilerin destekledi�i bir dizi yeni ayaklanmaya �nderlik ettiler. 1849 yazma gelindi�inde devrim t�m�yle bast�r�lm��t�.

1850�ler:

Siyasal gericilik ve ekonomik b�y�me y�llar�. Ulusal birli�i liberal reformlarla sa�lama giri�imini ayn� hedefe tutucu devlet politikalar�yla ula�ma �abalar� izledi. Parlamenter y�netimin yetkisiz imparatoru olmay� reddeden IV. Friedrich Wilhelm kraliyet yetkilerinin zedelenmeden korunaca�� bir ulusal federasyonun ba��na ge�meye haz�rd�. Avusturya ordular� Macaristan�da devrimle u�ra��rken Berlin, Prusya Birli�i olarak adland�r�lan yeni bir federasyon olu�turulmas� y�n�nde k��k devletlere diplomatik bask� uygulamaya ba�lad�. Ama Friedrich Wilhelm bu konuda yeterince kararl� davranamad�; 1849�da Macaristan zaferini kazanan Avusturya imparatoru I. Franz Joseph, eski Federal Meclis�in yeniden olu�turulmas� �nerisiyle ortaya ��kt� ve bir�ok devletin deste�ini kazand�. B�ylece �lke bir yanda Prusya Birli�i, �b�r yanda da Alman Konfederasyonu aras�nda ikiye b�l�nd�. Bir i� sava� tehlikesi son anda �nlendi ve PrusyalIlar Kas�m 1850�de Alman Konfederasyonumun yeniden kurulmas�n� kabul ettiler. Eski d�zen b�t�n yetersizli�i ile yeniden kuruldu. Tam bir gericilik d�nemine girildi. Alman Konfederasyonu bu son y�llar�nda devrimin a��k�a ortaya koydu�u reform gereksinmesine g�zlerini kapad�.

1850�ler siyasal a��dan ne kadar k�s�rsa, ekonomik bak�mdan da o kadar �nemli y�llar oldu; Orta Avrupa�da sanayi kapitalizminin b�y�k y�kseli�i bu d�nemde �er�ekle�ti. Siyasal ve toplumsal reformlarda ba�ar�s�z kalan ulusal birikim, b�t�n g�c�n� maddi ilerlemeye y�neltti. Zollverein i�indeki sanayi �retimi ve d�� ticaret hacmi 10 y�l i�inde iki kat�n� a�t�. Ama Amerika�dan ve Avustralya�dan alt�n ak��yla da k�r�klenen enflasyonist ve spek�latif e�ilimler 1857�de b�t�n k�tay� etkileyen bir mali ��k��le noktaland�. Gene de Almanya sanayi �ncesi ekonomik yap�y� art�k geride b�rakm��t�. Ger�i k�rsal n�fus h�l� �o�unluktayd�, ama sanayile�me ve kentle�me s�reci d�n�� olmayan bir yola girmi�ti. Bunun siyaset �zerinde de belirgin bir etkisi oldu. Ekonomik g�� tar�mdan imalata, k�rdan kente ve aristokrasiden burjuvaziye kayd�k�a iktidar�n da yeniden payla��lmas� y�n�ndeki bask�lar artt�. D�nemin sonunda liberalizmle tutuculuk aras�nda yeni bir m�cadele g�ndeme gelmi�ti.

1860�lar ve Bismarck'�n zaferi.

Liberal reform ve ulusal birlik hareketinin 1850� lerin sonunda yeniden do�u�u Alman tarihinin �yeni d�nem�ini ba�latt�. Gericilik art�k son g�nlerini ya��yordu. Avusturya 1859�da Fransa ve Piemonte�yle girdi�i sava�tan yenik ��kt�. Viyana�daki otoriter rejimin varl�� askeri sayg�nl��na ba�l� oldu�u i�in bu olay Orta Avrupa�da b�y�k etki yaratt�. 1860�ta Avusturya imparatoru parlamenter bir sisteme ge�meye karar verdi ve bir anayasa ilan etti; iki meclisli bir parlamento ve burjuvaziye a��rl�k veren bir se�im sistemini benimsedi. Avusturya�daki bu de�i�iklik v^ �talyan birli�inin sa�lanmas� Almanya�da da ulusal bilincin yeniden uyanmas�na yol a�t�. Ama bu kez liberallerin 10 y�l �ncesindekinden tutumu �ok farkl�yd�. Birlik ve �zg�rl�k, kuramlarla ve s�ylevlerle de�il, g�r��me ve uzla�malarla kazan�labilirdi. Kurulu d�zenin g��leri �rk�t�lerek k�r� k�r�ne direnmeye itilmemeliydi. Bu yeni siyasetin ad� Realpolitik�ti.
Prusya�da tahtla parlamento aras�ndaki �at��ma, �d�n vermez bir tutucu olarak tan�nan Otto von Bismarck��n ba�bakanl��a getirilmesiyle tutucular�n iktidar� sonuna kadar savunaca�� anla��lan bir m�cadeleye d�n��t�. Bismarck��n amac� otoriter h�k�met bi�imini, bu bi�imi gizleyecek parlamenter kurumlar�n ard�nda s�rd�rmekti. Ulusal birlik iste�i �zg�rl�klerin k�s�tlanmas� i�in, milliyet�ilik de liberallerin yola getirilmesi i�in kullan�labilirdi. Bismarck�a g�re uzun d�nemde Almanya�da ulusal birli�in do�mas� ka��n�lmazd�. Bunu kurulu d�zen sa�layamazsa, o zaman reformculara, demokratlara ve devrimcilere f�rsat verilmi� olacakt�.
Uluslararas� ko�ullar Alman Konfederasyonumda bir �ulusal birlik� program�n�n uygulanmas�na elveri�liydi. K�nm Sava�� (1853-56) yenilgisinden beri Rusya�n�n Avrupa�da belirleyici etkisi kalmam��t�. �ngiltere i� reformlarla u�ra��yordu. III. Napoleon�un ise Fransa�n�n s�n�rlar�n� geni�letmesine olanak verece�i i�in Ren�in do�usunda ��kabilecek bir i� sava�a itiraz� yoktu. Bu durumda Bismarck d�� m�dahaleden korkmadan Avusturya ile sava�a giri�ebilirdi.

1866 ilkbahar� boyunca iki taraf da sava� haz�rl�klar�n� h�zland�rd�. Bismarck �talya�yla anla�t� ve Habsburg�lara kar�� yan�nda yer al�rsa, sava� sonras�nda �talya�ya Venedik�i vermeyi �nerdi. Alman Konfederasyonu i�inde kamuoyu olu�turmak amac�yla da Federal Meclis�e, b�t�n erkek yurtta�lar�n oy kullanabilece�i genel se�imlerle olu�acak bir parlamento kurulmas� y�n�nde �nerge verdi. AvusturyalIlar ise Fransa�n�n tarafs�z kalmas�n� sa�layarak Alman devletlerinin deste�ini kazanmaya �al��yorlard�. Son bar�� abalar� da yarar getirmeyince sava� ka��n�lmaz oldu.
Prusya ile Avusturya aras�ndaki Yedi Hafta Sava�� (Haziran-A�ustos 1866) 50 y�l �nce Viyana Kongresi�yle Avrupa�da olu�turulan g�� dengesini bozdu ve yabanc� diplomatlar hen�z ne oldu�unu anlayamadan sona erdi. PrusyalIlar�n saf�nda Helmuth von Moltke gibi �st�n bir stratejist ve kuyruktan dolma top gibi g��l� bir silah vard�. Avusturya komuta kademesi ise daha �arp��malar ba�lamadan karars�zl�k ve moral bozuklu�u i�indeydi. Sava�� kazanan Bismarck onurlu bir bar��a y�nelik g�r��melerin h�zla tamamlanmas�n� istedi. 23 A�ustos�ta imzalanan Prag Antla�mas�yla Franz Joseph�in Venedik d��ndaki t�m topraklar�n� elinde tutmas�na izin verildi. Buna kar��l�k imparator Har�nover, Nassau, Hessen-Kassel, Schleswig-Holstein ve Frankfurt am Main��n Prusya�ya ba�lanmas�yla Alman Konfederasyonu�nun da��lmas�n� ve Main Irma��n�n kuzeyinde, Hohenzollern �nderli�inde yeni bir federal birli�in olu�turulmas�n� kabul ediyordu. Y�zy�l� a�k�n s�redir Orta Avrupa tarihini belirleyen BerlinViyana yar��mas� bitmi�ti.

Bismarck�m askeri zaferi �lkesindeki anayasal �at��may� da kazanmas�n� sa�lad�. Sava� s�ras�nda yap�lan se�imler sa�a �nemli kazan�lar getirmi�ti. Ama bar��tan sonra Bismarck a��r� tutucular�n umdu�u gibi anayasay� ask�ya almak ve otoriter bir rejim kurmak yerine uzun vadeli olabilecek ��z�mleri ye�ledi. Liberalizmi bast�rmaya �al��mad�. Yasama meclisindeki muhalefeti b�lerek amac�na ula�t�. Reformcu g��leri b�lmeyi ve ama�lar�ndan uzakla�t�rmay� ba�aran Bismarck, �lke i�i sorunlar kar��s�nda sava� alan�ndakinden farks�z bir zafer kazand�.
Ulusal birli�in sa�lanmas�yla �zg�rl�k istemlerinin yat��aca��na uzun s�redir inanan ba�bakan, Prusya ordusunun ba�ar�s� �zerine bu varsay�m�n� s�nama olana��n� buldu. Avusturya sindirildikten sonra Main��n kuzeyindeki devletlerin de Kuzey Alman Konfederasyonumda Berlin�e kat�lmalar� sa�land�. Prusya Krall��, konfederasyon topraklar�n�n ve n�fusun yakla��k be�te ��n� kapsad��ndan bu �ok dengesiz bir birle�meydi. Y�r�tme yetkisi veraset gere�i PrusyalI h�k�mdarlara, yasama yetkisi ise �yeleri devletlerin y�netimince atanan Federal Konsey (Bundesrat) ile e�it erkek oylar�yla se�ilen �mparatorluk Meclisi�ne (Reichstag) verilmi�ti. Bismarck b�l ve y�net stratejisiyle program�n� y�r�tebilmeyi sa�layacak bir �o�unluk elde etmekte g��l�k �ekmedi. Federal anayasa haklar bildirisine ve bakanlar�n sorumlulu�una yer vermiyor, ordu �zerinde sivil bir denetim kurmuyordu. Ama para, �l��, ticari uygulama, sanayi yasalar� ve mali kurallarda birlik sa�layarak orta s�n�f�n �oktand�r istedi�i ekonomik d�zeni ger�ekle�tirdi; siyasal �zg�rl�k isteklerinde u�rad�klar� yenilgiyi bir �l��de unutturdu.

Frans�z-Almar� Sava�� ve yeni Alman Reich��.

Yedi Hafta Sava�� Avrupa�daki her �lkeyi Kuzey Alman Konfederasyonu�nun varl��n� g�z �n�nde tutarak diplomatik ve askeri konumunu yeniden de�erlendirmek zorunda b�rakt�. Ama hi�bir �lke Hohenzollern ordular�n�n zaferinden Fransa kadar do�rudan etkilenmedi. Fransa imparatoru III. Napoleon, Avusturya-Prusya �at��mas�n�n her iki taraf� da zay�f d��rerek Fransa� n�n do�uya do�ru yay�lmas�n� kolayla�t�raca��n� d��nm��t�. Oysa �imdi Fransa�n�n kar��s�nda, ��karlar� i�in ciddi bir tehlike olu�turan g��l� bir birle�mi� Almanya vard�. Er ya da ge� iki �lkenin �at��mas� ka��n�lmaz g�r�l�yor, birli�e g�ney devletlerini de katmay� ama�layan Bismarck�a bu olas�l�k �ekici geliyordu. G�� denemesi i�in beklenen f�rsat, I. Wilhelm�in akrabas� Prens Leopold�un �spanya taht�na aday g�sterilmesiyle ��kt� ve 19 Temmuz 1870�te Fransa Prusya�ya sava� ilan etti.

Bismarck�m III. Napoleon�un yay�lmac� giri�imleri kar��s�nda g�neydeki Alman devletlerinin birli�e kat�laca�� yolundaki hesab� do�ru ��kt� ve g�ney devletleri de Frans�zAlman Sava��nda kuzeyin yan�nda yer ald�lar. Napoleon�un komuta etti�i Frans�z ordusu Sedan�da teslim oldu. Bunun �zerine Fransa�da kurulan cumhuriyet h�k�meti 1793��n devrimci �lk�leri u�runa m�cadeleyi s�rd�rd�. Ama General Moltke kar��s�nda yeni rejim de direnemedi ve 28 Ocak 1871�de Paris d��t�. Sava� 10 May�s�ta imzalanan ve Almanya�ya Alsace-Lorraine�i kazand�ran Frankfurt Antla�mas�yla sona erdi. Daha �at��malar bitmeden Almanya� da ulusal birli�in kurulu�u ba�ar�yla tamamlanm��t�. Main��n g�neyindeki h�k�metler, Hohenzollernlerin y�netiminde g��l� bir imparatoluk (Reich) olu�turmak �zere Kuzey Almanya Konfederasyonuma kat�lm��, 18 Ocak�ta Prusya toplan Paris�i ate�e tutarken I. Wilhelm imparator ilan edilmi�ti. B�ylece Kutsal Roma-Germen �mparatorlu�umdan, Alman �mparatorlu�u�na ge�i� tamamland�.

ALMAN �MPARATORLU�U, 1871-1918.

18 Ocak 1871�de kurulan Alman �mparatorlu�u kitlelerden gelen milliyet�i duygular�n de�il, askeri zaferleri izleyen geleneksel diplomatik giri�imlerin �r�n�yd�. Kuzey Alman Konfederasyonuma �ye devletlerin liderleriyle Bavyera, Baden, Hessen ve W�rttemberg�in h�k�mdarlar� aras�nda bir anla�maya vanlm��t�. O tarihte Alman topraklar�n�n ve n�fusunun yakla��k be�te ��n� kapsayan Prusya, imparatorlu�un I. D�nya Sava��nm ard�ndan ��k��ne de�in birli�in egemen g�c� olarak kald�.
�mparatorluk olu�tu�unda 540.857 km2�lik bir alan� kaplayan Almanya�n�n n�fusu 1871-1914 aras�nda 41 milyondan 67 milyona ��kt�. N�fusun y�zde 63�� Protestan, y�zde 36�s� Katolik, y�zde l�i Yahudiydi. PolonyalI, DanimarkalI ve Frans�zlardan olu�an, k��k az�nl�k gruplar�n�n d��nda n�fus t�m�yle Germen k�kenliydi. K�rsal n�fus y�zde 67 kadard�; gerisi kasaba ve kentlerde ya��yordu. 1820�lerde ve 1830� larda ��kar�lan zorunlu e�itim yasalar� nedeniyle n�fusun neredeyse t�m� okuryazard�.

�� sorunlar.
Alman �mparatorlu�u�nun anayasas� Kuzey Alman Konfederasyonumdan devral�nm��t�. Bismarck�m 1867�de haz�rlad�� bu anayasa Almanya�n�n k�rsal a��rl�kl� yap�s�n� ve Junker k�kenli Bismarck� m otoriter e�ilimlerini yans�t�yordu. Biri halk�, �b�r� 25 eyaleti temsil eden iki meclis vard�. Erkek yurtta�lar�n gizli oyuyla se�ilen �mparatorluk Meclisi (.Reichstag) 397 �yeliydi. Parlamentonun eyalet temsilcilerinden olu�an �st kanad� ise Bundesrat ad�n� ta��yordu. 1867 ve 1871�de belirlenen se�im b�lgeleri hi�bir zaman n�fustaki de�i�iklikleri yans�tacak bi�imde de�i�tirilmedi. Dolay�s�yla da kentle�me ilerledik�e k�rsal kesimin meclisteki a��rl�� lkedeki oran�n�n �ok �st�ne ��kt�. Kuramsal olarak alt meclis her yasay� geri �evirebilirdi, ama ger�ekte yetkileri s�n�rlanm��t�. Ayr�ca bakanlar da meclis de�il, imparator taraf�ndan se�iliyor ve ona kar�� sorumlu tutuluyorlard�, imparatorluk b�t�n varl�k s�resince imparatorlu�un siyasal sistemi ile Prusya�n�n siyasal sistemi aras�ndaki uyu�mazl��n etkisinde kald�. Prusya�da alt meclis �� s�n�fl� bir se�im sistemiyle belirleniyor, erkek n�fusun y�zde 15�ini olu�turan m�lk sahipleri temsilcilerin yakla��k y�zde 85�ini se�iyordu. Dolay�s�yla tutucular Prusya�da her zaman �o�unlu�u sa�layabiliyor, oysa imparatorluk sistemi merkez ve sol partilere b�y�yen bir �o�unluk olana�� veriyordu. �mparator ayn� zamanda Prusya kral�yd�. �ki k�sa d�nem d��nda Prusya ba�bakan� da hep imparatorluk �ans�lyesi oldu. Bu durumda y�r�tme, iki ayr� mecliste �o�unluk sa�lama gibi bir sorunla kar�� kar��yayd�. Genellikle b�rokrasi ya da asker k�kenli olan bakanlar�n da �o�u kez parlamento ve d�� politika deneyimleri yoktu.

Bismarck k�rsal n�fusun liberal e�ilimli ilerici partiye de�il, Muhafazak�r ve Ba��ms�z Muhafazak�r partilere oy verece�ini d��nerek erkekler i�in genel oy hakk�n� kabul etmi�, kurulacak yeni partileri hesaba katmam��t�. Ama 1870�lerin ba��nda Prusya� da se�imlere kat�lmaya ba�layan, Katolik inan� temelinde �rg�tlenmi� Merkez Partisi ve Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD) �nemli oranda oy ald�.. 1871�de Bismarck Liberaller�le birle�erek Merkez Partisi�ni yok etmeye y�nelik Kulturkampf� (k�lt�r sava��) ba�latt�. Katolik Kilisesi�ni hedef alan bir dizi yasa ��kar�ld�; medeni nik�h kabul edildi; papazlar�n yer de�i�tirmesi yasakland�; tarikatlar da��t�ld�. Ama K�lt�rkampf amac�na ula�amad�. Tersine Katolik az�nl��n bir siyasal partiye gereksinimleri oldu�unu anlamalar�na yarad�. 1870�lerin sonunda Kulturkampf tan vazge�en Bismarck bu kez muhafazak�r partiler ve Ulusal Liberaller�in bir�ok �yesiyle birle�erek SPD�ye kar�� bir kampanya ba�latt�. H�zla sanayile�en Almanya�da tehlikeli olabilecek bu partinin anayasa gere�i se�imlere kat�lmas�n� �nleyemediyse de, 1878-90 aras�nda yasad�� ilan edilmesine yol a�an meclis �o�unlu�unu sa�lad�. Pek �ok sosyalist �svi�re�ye ka�t�. 1880�lerde Bismarck i��ileri sosyalizmden cayd�rmak i�in baz� sosyal g�venlik uygulamalar� ba�latt�; �lke �ap�nda sa�l�k hizmetleri sistemi kurdu. Ama Katolikler kar��s�nda oldu�u gibi, sosyalistler kar��s�nda da ba�ar�s�zl��a u�rad�. 1890 se�imlerinde Bismarck�m deyimiyle �imparatorluk d��man�� bu iki parti �ok b�y�k kazan�lar sa�lad�. Yeni imparator II. Wilhelm (1859-1941) 74 ya��ndaki ba�bakan�n istifas�n� istedi.

1870-90 aras�nda ekonomi.
�mparatorluk 20 y�ll�k h�zl� ekonomik b�y�me d�neminin sonuna do�ru kurulmu�, Alman devletleri �elik �retiminde ve demiryolu yap�m�nda Fransa�y� geride b�rakm��t�. 1867�de Kuzey Alman Konfederasyonu�nun kurulmas� ekonomik b�y�menin �n�ndeki engelleri yok etti. Tefecilik yasalar� ve i� g�� s�n�rlamalar� kald�r�ld�. Bismarck ve m�ttefiki Ulusal Liberaller�in giri�imiyle alt�na dayal� tek bir para kabul edildi. �mparatorluk bankas� kuruldu. �ok ortakl� �irketlerin olu�mas�n� �nleyen kat� kurallar bir yana b�rak�ld�. Sonu�ta 1870-73 aras�nda toplam 1,4 milyar taler sermayeyle 857 yeni �irket kuruldu; bu say�lar �nceki 20 y�l�n toplam�n�n �zerindeydi. 1865-75 aras�nda demiryolu a�� iki katma ��kt�. On binlerce Alman ilk kez hisse senedi almaya ba�lad�.
Bu ��lg�nca b�y�me 1873�te b�t�n d�nyay� saran ekonomik bunal�mla sona erdi. Tar�m ve sanayi �r�nlerinin fiyatlar� d��t�; net milli has�lan�n d�� alt� y�l durdurulamad�. Yeni kurulan �ok ortakl� �irketlerin yakla��k y�zde 20�si iflas etti. Bor� i�indeki Junker�lev Alman pazar�na dolan Amerikan ve Rus tah�l fazlas�n�n rekabetiyle kar��la�t�. K�rsal Prusya n�fus kaybetti; 1870�lerde 600 bini bulan Kuzey ve G�ney Amerika�ya g�� edenlerin say�s� 1880�lerde bunun iki kat�n� a�t�. Gene de 1870-90 aras� s�rekli bir bunal�m d�nemi olmad�. 1880�lerde tar�mda de�ilse bile, sanavide �nemli canlanmalar g�r�ld� ve �ngiltere bu yeni rakibinin g�c�n� tan�maya ba�lad�.

Bunal�m ko�ullan Alman liderleri 20 y�ll�k serbest ticaret uygulamas�ndan denetimli ekonomiye d�nmeye y�neltti. Yeni d�neme damgas�n� vuran yo�unla�ma oldu. Almanya b�y�k sanayi, b�y�k tar�m, b�y�k bankac�l�k ve b�y�k y�netim �lkesi haline geldi. Devlet korumas�ndaki kartel anla�malanyla pazar b�l��ld�; mamul mallarda standartla�maya gidildi; sabit fiyat uygulamas�na ge�ildi. Kartelle�me �elik, k�m�r, cam, �imento, potas ve kimya sanayilerinde h�zla yay�ld�. 1882-95 aras�nda toplam i�yeri say�s� y�zde 4,6, ama 50�den fazla i��i �al��t�ran i�yeri say�s� y�zde 90 artt�. 187879�da muhafazak�r partilerle birle�ip Ulusal Liberaller�e s�rt �eviren Bismarck ayr�ca sanayi ve tar�m�n g�mr�k duvarlar�yla korunmas�n� �ng�ren bir ekonomi politikas�n� benimsedi. Tar�m �r�nlerinde g�mr�k iki kez y�kseltildi ve toprak sahibi Junkef lere s�bvansiyon sa�land�. B�ylece toprak sahipleri, b�y�k sanayi, ordu ve sivil b�rokrasinin �st kademeleri aras�nda sosyal demokrasiyi ve siyasal �zg�rle�meyi �nlemeye, ayr�ca piyasadaki dalgalanmalardan korunmaya y�nelik bir ittifak olu�tu.

1870-90 aras�nda d�� politika.

1890�daki istifas�na de�in Bismarck d�� politikaya neredeyse istedi�i gibi y�n verdi. �� askeri zaferden sonra g�revi bar�� yerle�tirerek zaman kazanmak, b�ylece Orta Avrupa�da g��l� bir Alman �mparatorlu�umun do�al kabul edilmesini sa�lamakt�. En b�y�k sorunlar� ise Balkanlar�da ve Fransa�da g�r�yordu. Osmanl� Devleti�nin ��k�� Balkanlar�da Avusturya ile Rusya aras�nda �at��maya yol a�abilir, gerek bu olay, gerekse Fransa�n�n Almanya�dan �� almak istemesi Avrupa�y� yeniden sava�a s�r�kleyebilirdi.
Bismarck her ne kadar Realpolitik uygulamas�n�n b�y�k ustas� kabul edilirse de temelde monar�ilerle ili�ki kurmay� se�en, buna kar��l�k parlamenter h�k�metleri k��k g�ren bir politikac�yd�. 1873�te Rusya ve Avusturya-Macaristan imparatorluklar�yla anla�arak �� mparator Birli�i�ni kurdu: Ama 1870�lerin ortalar�nda OsmanlIlar�n Slav eyaletleri ayaklan�nca birlik da��ld�. 1877�de Rusya Osmanl� Devleti�ne sava� a��nca �ngiltere ve Avusturya-Macaristan Rus yay�lmac�l��ndan kayg�lanmaya ba�lad�. Bismarck ise Rusya�n�n Ayastefanos Antla�mas�yla OsmanlIlara kabul ettirdi�i a��r ko�ullar�n 1878 Berlin Kongresi�nde yeniden g�r��lmesini sa�lad�. 1879�da da Habsburglarla �kili �ttifak�� olu�turdu. Avusturya-Macaristan �mparatorlu�u�nun da��lmas� durumunda Rusya�n�n Polonya, �ekoslovakya ve �b�r Slav topraklar�na egemen olmas�ndan korkuyordu; ayr�ca bu durumda Almanya�ya g�� edebilecek ve Merkez Partisi�ni g��lendirecek 7 milyon Germen k�kenli AvusturyalI Katoli�i de istemiyordu.

Bismarck sa�lam bir m�ttefik bulduktan sonra 1881�de �� mparator Bili�i�ni canland�rarak usta politikac�l��n� ortaya koydu. Art�k Balkanlar�da bir �at��may� �nlemek i�in Viyana kadar Petersburg�da da etkili durumdayd�. 1882�de Fransa�dan korkan �talya�n�n da kat�lmas�yla �kili �ttifak ��l� �ttifak�a d�n��t�. G�r�n��te Bismarck kazanm��t�. Fransa�n�n m�ttefiki yoktu. Balkanlar�daki iki b�y�k kar��t g�� de etkisi alt�ndayd�. Ama �ok ge�meden Bulgaristan nedeniyle Avusturya ve Rusya�n�n aras� a��ld� ve birlik yeniden da��ld�. Bismarck�m m�dahalesiyle sava� �nlenmekle birlikte Habsburglarla Romanovlar�n ili�kileri art�k d�zelemeyecek kadar bozulmu�tu. Bismarck 1887�de Rusya�yla ayr� bir antla�ma imzalad�, ama o daha ba�bakanl�ktan ayr�lmadan Fransa�yla Rusya yak�nla�maya ba�lad�.
Bismarck bar�� politikalar�yla Avrupal� liderlerin sayg�s�n� kazand�. Sorun Junker� lerin ve sanayi burjuvazisinin y�nlendirdi�i bu geli�en sanayile�mi� g�c�n �b�r Bat�l� g��lerin kurdu�u s�m�rge imparatorluklar� kar��s�nda ayn� politikay� s�rd�r�p s�rd�remeyece�iydi.

1890-1914 aras�nda siyaset.

Bismarck��n kurdu�u siyasal yap� pek az de�i�iklikle 1918�e de�in korundu. Ama ard�l� Leo von Caprivi i� politikada farkl� bir yol tuttu. �lk kez siyaset sahnesine ��kan Caprivi askerdi. �a��rt�c� bir kararla merkez ve sol partilerle �al��may� se�ti; onlar�n deste�iyle tah�ldan alman g�mr�k vergilerini indirdi; Rusya, Avusturya-Macaristan ve Romanya�yla uzun vadeli ticaret anla�malar� yapt�. Bunlar�n sonucunda g�da maddeleri fiyatlar� d��t� ve sanayi geli�ti. Ulusal zenginlikle birlikte sanayi i��ilerinin ya�am d�zeyi de y�kseldi. Caprivi, ��karlar� zedelenen Junker aristokrasisi taraf�ndan istifaya zorland� ve onun d��, izleyen ba�bakanlara toprak sahiplerine muhalefetin tehlikelerini ��retti. 190009 aras�nda ba�bakan olan Bernhard von B�low, Caprivi�nin ticaret politikas�n� terk etti ve b�y�k sanayiyle b�y�k tar�m aras�ndaki ittifak� yeniden kurdu.

20. y�zy�la girerken imparatorluk b�y�k bir bunal�m�n e�i�inde g�r�n�yordu. Avrupa�n�n en canl� ekonomisine sahip �lkenin otoriter siyasal sistemi felce u�ram��t�. Kentsel se�men kitlesinin b�y�mesiyle her se�imde oylar�n� art�ran SPD 1890�da �o�unluk sa�layamamakla birlikte birinci parti durumuna geldi; 1891 Erfurt Kongresi�nde devrimci Marksist bir program benimsedi; 1912�ye gelindi�inde se�men deste�i izleyen iki b�y�k partinin toplam se�men deste�ini a�m��t�. SPD gibi Merkez Partisi�nin de kitle taban� vard�. Muhafazak�rlar, Ulusal Liberaller ve �lericiler ise geleneksel se�kinlerin �nderlik etti�i, s�rekli gerileyen partilerdi. Liberaller ve Muhafazak�rlar Reichstag'daki a��rl��n� yitirirken toplumda ilk kez parlamento d�� kar gruplan belirdi. PanGermen Birli�i, Donanma Birli�i, �ift�iler Birli�i ve S�m�rgeler Birli�i gibi bu gruplar otoriter bir siyaseti ve yay�lmac� bir d�� politikay� savunuyordu. �ift�iler Birli�i d��nda hepsi e�itimli orta s�n�fa dayan�yor, �nderleri aras�nda profes�rler bulunuyordu. Bu gruplar karar alma s�recini etkilemekte ola�an�st� ba�ar� g�sterdi.
�mparatorluk d�neminin son se�imlerinde (1912) SPD oylar�n y�zde 34,8�ini ve meclis �yeliklerinin 110�unu alarak b�y�k bir zafer kazand�. G�neyde W�rttemberg tam bir parlamenter y�netime y�neliyordu; AlsaceLorraine�e de �a��lacak kadar geni� bir �zerklik tan�nm��t�. Dolay�s�yla imparatorlukta temsili demokrasiye do�ru bir evrimin belirtileri vard�. Buna kar��l�k Saksonya ve Hamburg Prusya�dan da k�s�tlay�c� bir se�im yasas� benimsemi�ti. Hepsinden �nemlisi Junker�lere, askeri ve sivil b�rokrasiye dayanan, �o�u profes�r taraf�ndan da desteklenen Prusya daha fazla demokrasiye kesinlikle kar�� k�yordu.

1890-1914 aras�nda ekonomi.

Alman sanayisi 1890 sonras�nda soluk kesici bir h�zla olgunlu�a eri�ti. 1895-1907 aras�nda makine sanayisinde i��i say�s� iki katma ��kt�. Amerika�ya g�� 1880�lerde y�lda 130 binden, 1890�lar�n ortalar�nda y�lda 20 bine d��t�.' Prusya�n�n do�usundaki n�fus fazlas� Ruhr Havzas�ndaki fabrikalara y�neldi. Alman mallan Fransa d��nda k�tadaki b�t�n b�y�k pazarlar� ele ge�irdi.

Y�zy�l�n sonuna gelindi�inde hem ulusal gelirin, hem de n�fusun a��rl�� kentsel sanayi sekt�r�ne kayd�. 1910�da n�fusun y�zde 60�� kentlerde ya��yordu. 1913�te gayri safi milli has�lan�n y�zde 60�� sanayiden kaynaklan�yordu. 1912�de toplam sendikal� i��i say�s� 3,7 milyon, sosyalist sendika �yeleri 2,5 milyondu. 1911�de 13,2 milyon i��i sosyal g�venlik kapsam�ndayd�. ��verenlerin b�t�n otoriterli�ine kar��n i��iler �nemli kazan�mlar elde etti; 1867-1913 aras�nda g�nl�k �al��ma saatleri y�zde 14 k�sald�. Ki�i ba��na ulusal gelir 1871�de 352 marktan 1914�te 728 marka ��kt�. Ama siyasal haklar�n bir�o�undan yoksun olduklar�ndan sanayi i��ileri, �o�u kez Katolik bile olsalar, devrimci sosyalist partiye oy verdiler.
Sanayile�me h�zl� olmakla birlikte yaln�zca belli sekt�rlerde ger�ekle�ti, ekonominin �b�r alanlar�n� �ok etkilemedi. Almanya bir sanayi devine d�n��rken iki milyon Alman geleneksel zanaat dallar�nda �al��may� s�rd�rd�. B�y�k Junker m�lklerinin ve kartellerin yan�nda c�ce �iftlikler ve k��k at�lyeler de var oldu. �ift�ilerin y�zde 60��n�n iki hektardan az topra�� vard�. Alman fabrikalar� �ngiliz ve Frans�zlar�nkinden daha b�y�k, daha moderndi, ama kapitalizm �ncesi sekt�rler bu �lkelerdekinden geriydi. Bunal�m d�nemlerinde geleneksel meslek sahipleri hem yurtsever, hem antikapitalist bir ideoloji olarak �o�u kez Yahudi d��manl��na y�neldiler.

1890-1914 aras�nda d�� politika.

Bismarck� m ard�llar� onun d�� politika ilkelerinden hemen vazge�tiler. Rusya�yla 1887�de imzalanm�� olan antla�may� kald�rd�lar. 1894�te Rusya Fransa�n�n m�ttefiki oldu. Fransa yaln�zl�ktan kurtulurken, Almanya�n�n Balkanlardaki etkisi azald�; �ngiltere�yle yak�nla�ma �abalar� ise �ok �nemsiz kald�.
1897-1912 aras�nda II. Wilhelm, kurnaz bir politikac� olan donanma dan��man� Alfred von Tirpitz�le birlikte Weltpolitik (d�nya politikas�) ad�yla bilinen yay�lmac� politikay� uygulamaya koydu. Almanya�n�n �nemsiz deniz g�c� 10 y�ldan biraz fazla zaman i�inde Ingiltere�den sonra ikinci s�raya y�kselmi�, okyanuslarda �teki �lkelere meydan okuyabilecek yeni sava� gemileri yap�lm��t�. Tirpitz usta bir propagandac�yd�; g��l� imparatorluk d��n� t�ccar ve sanayici orta s�n�fa a��lad�. Donanma onlar�n ticaret gemilerini de koruyacak, ayr�ca tahta ba�l�l�� art�rarak sol partilerin b�y�mesini �nleyecekti. Weltpolitik b�y�k bir ba�ar�s�zl�kla sonu�land�. Emperyalist d�nyaya ge� gelen Almanya en de�erli s�m�rgeleri rakiplerine kapt�rm��t�. Ele ge�irdi�i birka� k��k yer donanmaya ak�t�lan paran�n kar��l�� olarak g�r�lemezdi. �stelik Tirpitz�in plan� �ngiltere�nin Almanya tehlikesine kar�� nlem almas�na yol a�t�. �ngiltere 1902�de Japonya�yla ve 1904�te Fransa�yla birer anla�ma imzalad�. 1907�de ise Rusya�yla anla�mazl�klar�n� gidererek Fransa�n�n da kat�l�m�yla ��l� itilaf� olu�turdu. B�ylece Almanya kendini �� b�y�k g��le �evrilmi� buldu.

Bismarck y�netiminde 20 y�l �at��madan ka�man Almanya izleyen d�nemde hemen her yere kar��maya ba�lad�. 1890�larda �in�e m�dahalesi Japonya�n�n tepkisini �ekti. Rusya�y� ilgilendiren Osmanl� Devleti �zerindeki etkisi, Fransa�n�n unutamad�� ise 1870 yenilgisiydi. Almanya �ngiltere�nin de d��manl��n� kazan�nca Bismarck��n k�busu olan koalisyon ger�ekle�ti. Alman y�netimi 1905 ve 1911�de iki kez Fas sorunundan yararlanarak koalisyonu da��tmay� denedi, ama baz� �d�nler almakla birlikte ��l� �tilaf� bozamad�. 1912�de Ba�bakan Theobold Bethmar�n Holhveg ve bakanlar� Weltpolitik� in ba�ar�s�zl��n� kabul ettiler. 1894�ten beri geni�letilmeyen orduya yeniden a��rl�k verildi. �talya g�venilir olmaktan ��kt�� i�in art�k tek sa�lam m�ttefik Avusturya-Macaristan �mparatorlu�u�ydu ve onun istikrar�n�n bozulmas� Almanya�y� tam bir yaln�zl��a itecekti.
Avusturya veliaht� Ar�id�k Franz Ferdinand Haziran 1914�te bir S�rp ter�risti taraf�ndan �ld�r�ld�. B�yle bir olay�n �st�ne kararl�l�kla gitmeyen bir AvusturyaMacaristan �mparatorlu�u�nun gelece�i parlak olamazd�. II. Wilhelm ve ba�bakan� S�rbistan�a kar�� sert �nlemler al�nmas�nda direttiler ve sava� ��kacak olursa Avusturya�ya ko�ulsuz ba�l�l�klar�n� bildirdiler.

kaynak: Ana Britannica

Safi	14 May�s 2016 17:15

2 ek

I. D�nya Sava��.

I. D�nya Sava��nm ilk g�nlerinde Almanya�da b�t�n s�n�f, din ve siyasal g�r�� ayr�l�klar� unutuldu. B�t�n partiler ve hatta SPD sava� harcamalar�n� onaylad�. Oysa Almanya tehlike i�indeydi. �tilaf Devletleri denizlerde g��l�yd�; n�fuslar� Almanya�n�nkinin �� kat�yd�; s�m�rge imparatorluklar� ve ABD arac�l��yla ula�abildikleri zengin do�al kaynaklar� vard�. Hemen abluka alt�na alman Almanya ise yaln�zca kendi kaynaklar�ndan ve sava�a kat�lmayan Hollanda, Danimarka ve �svi�re gibi kom�ular�n�n kaynaklar�ndan yararlanabilirdi. Buna kar��l�k iki cepheli bir sava�ta b�y�k �nem ta��yacak i� ge�itlere ve birle�ik komuta yap�s�na sahipti. �tilaf Devletleri birle�ik komutadan yoksundu.

Alman genelkurmay ba�kan� Alfred von Schlieffen�in plan� Bel�ika �zerinden Fransa�ya b�y�k bir orduyla sald�rmak ve ahise kiz hafta i�inde Paris�e ula�makt�. Do�uda Rusya�ya kar�� k��k bir ordu b�rak�lacak, Fransa yenildikten sonra as�l ordu do�uya d�n�p Ruslar� Do�u Prusya�dan ��karacakt�. Schlieffen sava� ba�lamadan �ld�; yerini Helmuth von Moltke ald�. Bat�da Alman ordular� Bel�ika�y� ge�ti, ama Marne �arp��mas��nda (Eyl�l 1914) durduruldu. Bu arada Osmanl� Devleti Almanya�n�n yan�nda sava�a girdi. Yeniden g�rev verilen 67 ya��ndaki Paul von Hindenburg, T�mgeneral Erich Ludendorff�la birlikte do�uya g�nderildi ve Tar�nenberg�de Rus ordular�n� yendi (A�ustos 1914). Bat� cephesi uzun ve y�prat�c� bir sava�a sahne oldu. Ver dun, Somme ve Ypres�deki b�y�k �arp��malara kar��n iki taraf da �svi�re s�n�r�ndan Man� Denizine kadar uzanan siperlerinden 50 km�den fazla uzakla�amad�. Do�uda ise M�ttefikler Rusya�ya kar�� bir dizi zafer kazand�larsa da 1917 Ekim Devrimi�ne de�in Rusya�y� sava� d�� b�rakamad�lar.

Moltke�den sonra genelkurmay ba�kanl��na getirilmi� olan Erich von Falkenhayn 1916�da g�revden al�nd�. Ludendorff la birlikte onun yerine getirilen Hindenburg da t�pk� Falkenhayn gibi sava��n sonucunu bat� cephesinin belirleyece�ine inan�yordu. Ama 1915�te �talya�n�n, 1916�da da Romanya�n�n �tilaf Devletleri�ne kat�lmas�yla M�ttefiklerin y�pratma sava��nda hi�bir �ans� kalmam��t�. Hindenburg ve Ludendorff fiilen Almanya�n�n h�k�mdarlar� durumuna geldiler ve b�t�n toplumu seferber ettiler. N�fusun y�zde 18�i askere al�nd�; bu 11 milyon askerin yakla��k 2 milyonu �ld�. �lkede a�l�k ba� g�sterdi. 1916�da ba��ms�z bir Polonya devletinin olu�turulmas� o s�ralarda beliren Rusya�yla ayr� bir antla�ma yapma olana��n� yok etti. 1917�de ABD�yi sava�a kataca��n� bile bile �s�n�rs�z� denizalt� sava�� ba�lat�ld�. Nisan 1918�de Ludendorff ABD ba�kan� Woodrow Wilson�m �nerdi�i On D�rt Madde�yi reddederek b�y�k bir sald�r�ya ge�ti. Askeri ve sivil liderler Reichstag� �n 1917�de kabul etti�i toprak ilhak�na yer vermeyen bar�� karar�n� hi�e sayarak 191718�de Rusya ve Romanya�ya a��r bar�� ko�ullar�n� kabul ettirdiler.

(Soldan sa�a) General Hindenburg, �mparator II. Wilhelm ve General Ludendorff D�nya Sava�� s�ras�nda

Nisan 1918�deki Ludendorff sald�r�s� bat�da b�y�k engeller a�t�. Ama ilk ba�ar�lar�n s�rd�r�lmesini sa�layacak yedek g��ler yoktu. Yakla��k bir milyon ABD askeriyle birlikte kar�� sald�r�ya ge�en �tilaf Devletleri k�sa s�rede inisiyatifi ele ald�lar. Alman kuvvetleri yava� yava� �ekilmeye ba�lad� ve 8 A�ustos�ta Kuzey Fransa�da a��r bir yenilgiye u�rad�. II. Wilhelm Prens Maximilian von Baden�in ba�kanl��nda daha liberal bir h�k�meti i�ba��na getirdi. Yeni h�k�met ate�kes istedi. Ama g�r��meler sonu�lanmadan donanmada devrimci ayaklanma ba�lad�; devrim orduda ve kentsel i��i s�n�f� aras�nda da yay�l�nca II. Wilhelm krall�k ve imparatorluk tac�n� b�rakmak zorunda kald�. Yenilmi� Almanya�da iktidar� Sosyal Demokratlar �stlenirken, sava��n askeri ve sivil liderleri sorumluluktan ka�t�. Almanya ad�na Merkez Partisi�nden bir sivilin, Matthias Erzberger�in imzalad�� ate�kes 11 Kas�m 1918�de y�r�rl��e girdi.

ALMAN CUMHUR�YET�, 1918-33.

9 Kas�m 1918�de Almanya�da �kaza sonucu� bir cumhuriyet ilan edildi. Prens Maximilian ba�bakanl�� o�unluktaki Sosyalistler� olarak adland�r�lan kesimin �nderi Friedrich Ebert�e devretti. Ba�l�ca g�revi devrimi �nlemek olan Ebert bunun ancak Almanya� y� bir anayasal monar�iye d�n��t�rmekle sa�lanabilece�ine inan�yordu. Dolay�s�yla yeni anayasay� yapacak kurucu meclisin olu�turulmas� i�in se�ime gitmek gerekiyordu.
Devrimin yenilgisi, 1918-19. Ama Ebert�i zor g�nler bekliyordu. Sava� yorgunu Almanya�da imparatorluk d�zeninin ve imparatorun sayg�nl�� kalmam��t�. �lkenin her yan�nda yak�t ve yiyecek s�k�nt�s� �ekiliyordu. B�t�n Avrupa�y� saran grip salg�n� Almanya�da daha da etkili oluyordu. Yaln�zca 18 Ekim�de Berlin�de 1.700 �l�m bildirilmi�ti. M�nih�teki Ba��ms�z Sosyalistler 8 Kas�m�da Bavyera kral� III. Ludwig�i taht� b�rakmaya zorlam��lar ve Bavyera�da bir sosyalist cumhuriyetin kurulu�unu ilan etmi�lerdi. Kas�m�n ba�lar�nda, Kiel�deki donanma ayaklanmas�ndan �nce Kuzey Denizi ve Balt�k Denizi k�y�lar�ndaki liman kentleri denizci, i��i ve asker konseylerinin (Rate) eline ge�mi�ti. Berlinli radikal �nderler Kari Liebknecht ve Rosa Luxemburg Rusya �rne�ini izleyerek Almanya�da bir
i��i ve asker konseyleri cumhuriyeti (R�terepublic) kurmak istiyorlard�. Ebert 9 Kas�m� da Reichstag'da h�k�metin sorumlulu�unu �stlenirken, Liebknecht 1,5 km �tedeki terk edilmi� imparatorluk saray�n�n �n�nde taraftarlar�n� ayaklanmaya �a��r�yordu.

Liebknecht�in konu�mas� s�rerken Reichstag �n�nde k�zg�n bir kalabal�k toplanmaya ba�lad�. Ebert binadan ayr�lm�� oldu�u i�in arkada�� Philipp Scheidemar�n bir konu�ma yapmak zorunda kald� ve kalabal��n de�i�im isteklerine yan�t vermek i�in konu�mas�n�n bir yerinde, �Ya�as�n Alman Cumhuriyeti!� demi� bulundu. Ebert arkada��n�n �kazayla� ilan etti�i cumhuriyeti duyunca ��lg�na d�nd�, ama art�k geri d�n�� yoktu. Kuraca�� ge�ici h�k�mete destek sa�lamak i�in Ba��ms�z Sosyalistler�e �� yelik verdi; ge�ici h�k�meti Halk Komiserleri Konseyi olarak adland�rmay� ve Almanya�y� anlam� pek belirgin olmayan bir sosyal cumhuriyete d�n��t�rmeyi kabul etti. Bir yandan da kurucu meclis se�iminin �lkede �l�ml� demokratik bir cumhuriyetin yolunu a�aca��n� umuyordu.
��k��n e�i�ine gelmi� Almanya�da �o�unluktaki ve Ba��ms�z Sosyalistler ge�ici bir y�netim i�in birle�tiler. 11 Kas�m�daki ate�kes sava�a son vermi�, ama �tilaf Devletlerinin ablukas� kalkmam��t�. 1918-19 k�� b�t�n s�k�nt�lar�yla s�r�yordu; cepheden d�nen y�z binlerce asker k�rg�n, a� ve i�siz kalabal�klar olu�turuyordu.
Liebknecht�in ve onun kadar istekli olmayan Luxemburg�un �nderlik etti�i devrim 6 Ocak 1919�da ba�lad�. Art�k resmen Almanya Kom�nist Partisi ad�n� alm�� olan Spartakistler Berlin�de kitle g�sterilerini ba�latt�lar ve k�sa zamanda y�netim ve ileti�im merkezlerini ele ge�irdiler.
Ama �Spartakist Hafta�nm olaylar� Almanya�n�n hen�z devrime haz�r olmad��n� ortaya koydu. Luxemburg�un korkusu ger�ekle�ti ve Alman i��ilerinin kom�nizmi kitlesel olarak desteklemedi�i, �o�unun Ba��ms�z Sosyalistler�den yana oldu�u ya da Ebert�in daha �l�ml� demokratik sosyalist g�r��lerini benimsedi�i anla��ld�. Ayr�ca, Alman ordusu toparlanmaya ba�lam�� ve sola kay�� nlenmi�ti. Aral�kta Freikorps (�zg�r Birlikler) olarak bilinen ve g�n�ll�lerden olu�an sa�c� birlikler gizlice e�itilmeye ba�lam��t�. Bu birlikler sonraki y�llarda �lkedeki kar��devrimin vurucu g�c�n� olu�turdu. Spartakistlerin Berlin�le s�n�rl� kalan ayaklanmas� 3 bin kadar Freikorps �yesi taraf�ndan bir haftada bast�r�ld�. Liebknecht ve Luxemburg 15 Ocak�ta yakalanarak kur�una dizildiler. Sonraki aylarda Almanya� n�n �e�itli yerlerinde ayaklanmalar g�r�lmekle birlikte Berlin�deki yenilgi devrimin yazg�s�n� belirlemi�ti. 4 Nisan 1919�da Bavyera�da ilan edilen R�terepublic radikal umutlar� k�sa bir s�re i�in canland�rd�ysa da, Freikorps Bavyera Cumhuriyeti�ni ay sonunda yok etti.

Spartakistlerin ba�ar�s�zl�� Ebert�in �ans�n� art�rd�. 19 Ocak 1919�da yap�lan ve ilk kez kad�nlar�n da oy kulland�� se�imde Ebert�in demokrasi anlay�� b�y�k bir zafer kazand�. Se�menlerin y�zde 75�i Almanya�da demokratik bir sistemin kurulmas�ndan yana olan partilere oy verdiler. Meclis 6 �ubat 1919�da Berlin�in radikal siyasal ortam�ndan uzakta, daha g�venli buldu�u Weimar�da topland�. Ebert cumhurba�kanl��na, Scheidemar�n ba�bakanl��a se�ildi.
18 Ocak 1919�da I. D�nya Sava��ndan galip ��kan �lkelerin temsilcileri bar�� g�r��meleri i�in Paris�te topland�. Almanya�n�n yeni y�netimi bu g�r��melere b�y�k umut ba�lam��t�. Woodrow Wilson�m On D�rt Madde�sinin kendi kaderini belirleme ve demokrasiye ge�me gibi iki temel konuda Almanya�n�n yarar�na h�k�mler getirdi�ini d��n�yorlard�. Ama beklenen olmad�. Alman heyeti ancak nisan ba��nda Paris�e �a�r�ld� ve Almanya�n�n karde� bir demokrasi olarak de�il, h�l� Avrupa�n�n �k�t� huylu �ocu�u� gibi g�r�ld�� ortaya ��kt�. Bar�� g�r��mesi olmayacakt�; Almanya eline tutu�turulan antla�ma metnini imzalamak zorundayd�.

Versailles Antla�mas�.

Antla�ma metnindeki bir�ok h�k�m Almanlar�n bekledi�i gibiydi. Alsace-Lorraine�in Fransa�ya geri verilmesi ve Bel�ika s�n�r�nda yap�lan birka� k��k de�i�iklik s�rpriz say�lmazd�. Kuzey Schleswig�deki DanimarkalI n�fusun Danimarka�ya kat�lmas� ya da Almanya�da kalmas� i�in plebisit yap�lmas� da uluslar�n kendi kaderini belirleme ilkesiyle uyum i�indeydi. Ama ayn� ilkenin Avusturya�daki Almanlar i�in de uygulanmas�beklenirdi. Almanya i�in daha ciddi sonu�lar do�uran h�k�m, zengin k�m�r madenlerinin bulundu�u Saarland��n Milletler Cemiyeti�nin denetimine ge�mesi ve buradan ��kar�lan k�m�r�n sava� sonras� in�a giderlerine katk�da bulunmak i�in Fransa�ya verilmesiydi.
Almanya do�uda Bat� Prusya eyaletini yeni kurulan Polonya�ya vermek zorunda kald�. Danzig (Gdansk) Milletler Cemiyeti�nin s�rekli denetimi alt�nda �zg�r kent ilan edildi. Posen eyaletinin b�y�k b�l�m� gene Polonya�ya verildi. Almanya daha sonra yap�lan bir plebisit sonucunda zengin k�m�r madenlerinin bulundu�u Yukar� Silezya�n�n �nemli bir b�l�m�n� yitirdi.

Almanya ayr�ca deniza��r� s�m�rgelerinden vazge�mek zorunda b�rak�ld�. Yabanc� �lkelerdeki mali kurulu�lar�n�n �o�u elinden al�nd�; ticaret filosu da sava� �ncesindeki hacminin onda birine indirildi.
Almanya�n�n silahtan ar�nd�r�lmas�na ili�kin antla�ma h�k�mleri ise, �tilaf Devletleri �nderlerine g�re, d�nya �l�e�indeki bir silahs�zlanma s�recinin ilk ad�m�n� olu�turuyordu. Alman ordusu 100 bin ki�iye indirildi; tank, zehirli gaz ve sava� u�a�� retimi yasakland�. Alman-Frans�z s�n�r�nda s�rekli olarak askerden ar�nd�r�lm�� bir b�lge bulunacak, Alman silahl� kuvvetleri Ren�in 50 km do�usundaki bir hatt�n gerisinde kalacakt�. Donanmadaki asker say�s� 15 bine indirildi; 6 sava� gemisine ve 30 daha k��k gemiye izin verildi. Ayr�ca Alman genelkurmay� da��t�ld�.
Gene de Almanlar i�in en yaralay�c� h�k�mler onur maddeleri olarak bilinen 227230. maddelerdi. Buna g�re �tilaf g��leri imparator dahil tek tek Almanlar� sava� su�lusu olarak yarg�layabilece�i. Almanya aynca 132 milyar alt�n mark sava� tazminat� �deyecekti.

Antla�ma h�k�mleri Weimar�daki ge�ici h�k�meti aya�a kald�rd�. Scheidemar�n ve ordunun yeniden sava�acak g�c� olmad��n� a��klayan ordu komutan� Paul von Hindenburg istifa ettiler. Ama �tilaf Devletleri�nin verdi�i bir �ltimatomdan sonra Almanya 28 Haziran 1919�da antla�may� imzalamak zorunda kald�.
Weimar Anayasas�. Versailles Antla�mas�n�n imzalanmas�ndan bir ay sonra Weimar kurucu meclisi yeni anayasa tasla��n� haz�rlad�. Ortaya ��kan metin o d�nemin en demokratik anayasas� olarak geni� ilgi g�rd�. Anayasaya g�re d�� politika ve silahl� kuvvetler �zerinde dikkate de�er bir yetkisi olan cumhurba�kan�n� halk se�iyordu. Ba�bakan cumhurba�kan�nca atan�yordu ve h�k�met nispi temsille se�ilen millet meclisinden (Reichstag) g�venoyu almak zorundayd�. �st meclis (Reichsrat) federal eyalet h�k�metlerinin belirledi�i delegelerden olu�uyordu.
Weimar Anayasas��nm en yenilik�i �zelliklerinden biri halk inisiyatifi ve referanduma ili�kin h�k�mleriydi. Buna g�re se�menler Reichstag'a yasa �nerisinde bulunabilecek ve meclisi �neriyi oylama konusunda zorlayabilecekti. �neri mecliste kabul edilmezse referanduma gidilerek, Reichstag'm iradesine kar��n yasala�mas� sa�lanabilecekti.
Weimar Anayasas� 11 A�ustos 1919�da resmen y�r�rl��e girdi. Eyl�lde h�k�met Berlin�e ta��nd�. Ama cumhurba�kan� ve Reichstag se�imleri i�in ortam�n hen�z yeterli �l��de g�venli olmad�� d��n�l�yordu. Ebert�in ge�ici cumhurba�kanl�� d�nemi �� y�l uzat�ld�; Reichstag se�imi Haziran 1920�ye ertelendi.
Bunal�m y�llar�, 1920-23. Yeni Alman demokrasisi ilk y�llar�m b�y�k �alkant�larla ge�irdi. Sava��n getirdi�i d�� k�r�kl�� Versailles Antla�mas�yla daha da peki�ti. Antla�man�n uyand�rd�� nefret cumhuriyetin sosyalist ve demokrat kurucular�na y�neltildi; bunlar�n sava��n son a�amalar�nda Almanya�y� arkadan vurduklar� iddia edildi. Sald�rgan Freikorps birlikleri Alman siyasal ya�am�na vah�eti getirdi. Mart 1920�de bu birliklerden biri Berlin h�k�metini k�sa bir s�re i�in ele ge�irdi. Darbeyi tutucu siyaset adam� Wolfgang Kapp planlam��t�, ama Kapp darbesi Berlinli sosyalist ve kom�nist i��ilerin genel grevi sonucu ba�ar�s�zl��a
u�rad�. Benzer bir sa�c� darbe ise.Bavyera� da ba�ar�ya ula�t�. 1922 sonuna gelindi�inde �lkede 400 siyasal cinayet i�lenmi�ti.

Bunal�m�n etkileri Haziran 1920 se�iminde a��k�a g�r�ld�. Daha �nce oylar�n y�zde 75�ini alm�� olan ve sosyalist SPD, Katolik Merkez Partisi ile Demokratlardan olu�an Weimar koalisyon partileri ancak y�zde 43,5 oran�nda oy toplayabildiler. H�zla y�kselen enflasyon da bunal�m� derinle�tiren nedenlerden biriydi. Enflasyonun temelinde Almanya�n�n sava� giderlerini kar��lamak i�in girdi�i a��r bor� y�k� yat�yordu, ama 1923�teki hiperenflasyon Frans�z-Bel�ika birliklerinin �ubatta sanayi merkezi Ruhr Havzas�n� i�gal etmesiyle ba�lad�. H�k�met i�gale boyun e�medi ve b�lgedeki fabrikalar�n kapat�lmas�n� istedi. Bo�ta kalan i��ilerin �cretleri sonraki aylarda de�eri her an d��en paralarla �dendi. 1923��n ortas�na gelindi�inde Alman Mark� her dakika de�er kaybetmeye ba�lad�. Sabah 20 bin mark olan ekme�in fiyat� ak�am�st� 5 milyon marka ��k�yordu. Her �eyin ��kt�� 15 Kas�m�da 1 Amerikan Dolar��n�n de�eri 4,2 trilyon Alman Mark� idi.
Hiperenflasyon sa� ve sol radikalizmi ate�ledi. Kom�nistler devrim i�in uygun bir ortam�n do�du�unu d��n�yorlard�. M�nih�te Nasyonal Sosyalist Alman ��i Partisi adl� k��k bir �rg�t�n �nderi Adolf Hitler �teki sa�c� gruplar� birle�tirmeye �al��yordu. Hitler Kas�m 1923�te ba�ar�s�z bir darbe giri�iminde bulundu; amac� Bavyera�dan Berlin�e milliyet�i bir y�r�y�� rg�tlemekti. Ama sa� ve sol radikalizm umdu�unu bulamad�. H�k�met bir para reformu yapt�; Ruhr�daki i�gali sona erdirmek i�in sava� bor�lar�n� yeni bir takvime ba�lad� ve Ruhr�da pasif direni� politikas�na son verdi.

Weimar R�nesans�.

1920�lerin ba�lar�ndaki siyasal ve ekonomik karga�aya kar��n Almanya�n�n k�lt�rel ve d��nsel ya�am�nda �nemli geli�meler oldu. 19. y�zy�l sonundan ba�layarak Avrupa�daki estetik duyarl�� d�n��t�rmeye ba�layan modernist devrim Weimar R�nesans� olarak adland�r�lan bu d�nemde Almanya�da yank� buldu. Modernizmin gelene�i reddeden yakla��m�yla Almanlar�n sava�ta yok olanlar�n yerine yeni anlam ve de�erler bulma gereksinimi tam olarak uyu�uyordu. 1918�in sonlar�nda cepheden d�nen gen� mimar Walter Gropius, �Bir d�nya y�k�ld�; �imdi radikal bir ��z�m bulmal�y�z,� diyordu. Gropius 1919�da Weimar�daki Bauhaus tasar�m okulunun kurucusu ve ilk y�neticisi oldu. Bu okul Almanya�da modernizmin estetik ve k�lt�rel g�r��n� dile getiren en �nemli kurumdu. Bauhaus sanat��lar� bir �nceki y�zy�l�n sanatsal �sluplar�n� b�t�n�yle reddediyorlard�.

Bauhaus�un d��nda George Grosz, Max Beckmar�n ve Otto Dix gibi ressamlar d��avurumculu�u benimsediler; ger�e�in kendisi yerine ger�ek kar��s�ndaki duygusal yan�tlar�n� tuvale d�kmek istiyorlard�. Arnold Schoenberg, Anton von Webern ve Alban Berg gibi besteciler y�zy�llard�r s�regelen gelene�i k�rarak tonal m�zi�i reddettiler. Pop�ler ve ciddi m�zi�in bulu�ma noktas�nda besteci Kurt Weill �air Bertolt Brecht�le i�birli�i yaparak Die Dreikroschenoper�in (1928; �� Kuru�luk Opera) yarat�lmas�na katk�da bulundu. D as Kabinet des Dr. Caligari (1919; Dr. Caligarfnin Muayenehanesi) gibi filmlerde ya�am�n y�zeysel g�r�n�mlerinin arkas�ndaki rahats�z edici ger�ekleri ara�t�rmak i�in �arp�t�lm�� dekorlar ve al��lmam�� kamera a��lar� kullan�lm��t�.
Ama gelene�e y�nelen modernist sald�r�dan herkes ho�nut de�ildi. Operalar ve tiyatro oyunlar� �o�u zaman �fkeli seyircilerce yanda kesiliyordu. Richard Wagner�in o�lu Siegfried Wagner, babas�n�n Der fliegende Holl�nder (1843; U�an HollandalI) yap�t�n�n modernist uyarlamas�n� k�nayarak bu uygulamay� �k�lt�rel Bol�evizm� olarak niteledi. Bu hareketli ortam�n d��nda kalmay� ye�leyen sanat��lar da vard�. �rne�in romanc� Thomas Mar�n d�nyay� Alman k�lt�r�n�n y�ce doruklar�ndan g�zlemeyi se�mi�ti. Bu �abas� ona 1929 Nobel Edebiyat �d�l��n� getirecekti.

Ekonomik ve siyasal istikrar y�llar�.

1923��n sonlar�nda Alman paras�n�n istikrar kazanmas�n�n ard�ndan 1924�te Ruhr b�lgesinin i�galine son verildi ve daha ger�ek�i bir �deme plan� yap�ld�. Dawes Plan� �er�evesinde ger�ekle�tirilen bu uygulamalara ek olarak Almanya�ya 800 milyon alt�n mark bor� verildi. Bu �nlemlerin etkisi k�sa s�rede g�r�ld� ve 1927�de Alman sanayi �retimi 1913 y�l� d�zeyinde ger�ekle�ti. Gene 1927�de Reichstag�m zorunlu i�sizlik sigortas� uygulamas�n� kabul etmesiyle toplumsal uzla�ma yolunda �nemli bir ad�m at�ld�. Siyasal uzla�man�n bir g�stergesi ise �len Friedrich Ebert�in yerine 1925�te 77 ya��ndaki Hindenburg�un se�ilmesiydi. Bir demokrat olmamakla birlikte, ya�l� feltmare�al anayasay� ve cumhuriyeti koruma g�revini ciddiyetle yerine getirdi.
1924�ten 1929�a de�in Alman d�� politikas�na D��i�leri Bakan� Gustav Stresemar�n y�n verdi. Stresemar�n Versailles�m etkisini, antla�man�n h�k�mlerine inatla kar�� karak de�il, ko�ullar�n� yerine getirerek hafifletmek gerekti�ine inan�yordu. Bu anlay��n ilk �rne�i Aral�k 1925�te imzalanan Locarno
Pakt� antla�malar�nda g�r�ld�: Almanya sava� sonras� belirlenen Fransa ve Bel�ika s�n�rlar�n� kabul ediyor, do�uda Polonya ve �ekoslovakya ile ��kacak s�n�r anla�mazl�klar�nda uluslararas� hakemli�i tan�yaca��n� belirtiyordu. Eyl�l 1926�da Almanya Milletler Cemiyeti�ne kabul edildi. 1928�de sald�rgan sava�a ba�vurmay� yasad�� ilan eden Kellogg-Briand Pakt��n� imzalad�.

�lkedeki ekonomik ve siyasal istikrar�n etkisi May�s 1928�de yap�lan Reichstag se�imlerinde g�r�ld�. Sistem kar��t� partiler toplam oylar�n y�zde 13��n� alabildi (Naziler y�zde 2,6; kom�nistler y�zde 10,6). 1929�daki Young Plam�yla Almanya�n�n sava� tazminat� 37 milyar alt�n marka indirildi ve �deme s�resi 1988�e de�in uzat�ld�. Bu miktar 1921�deki toplam borcun ��te birinden azd�. Young Plan� ayr�ca �tilaf Devletleri Tazminat Komisyonu�nun da��t�lmas�n� �ng�r�yordu.
Alman h�k�meti A�ustos 1929�da Young Plan��m resmen onaylad�. Ama bu plan� Almanya�n�n a�a��lanmas�n�n ba�ka bir bi�imi olarak g�ren sa� kanat partileri, Alman Ulusal Halk Partisi (DNVP) ve bu partinin ba�kan� Alfred Hugenberg �nderli�inde anayasan�n halk inisiyatifi ve referandum h�k�mlerini i�letmek �zere harekete ge�tiler. Bas�n ve sinema sanayisi kral� Hugenberg milliyet�i kampanyay� y�r�tmek �zere Adolf Hitler�i g�revlendirdi. Ama halkoylamas�nda sa� kanat ancak y�zde 13,8�lik bir destek bulabildi.

Cumhuriyetin sonu.

Young Plam�na kar�� y�r�t�len kampanyan�n �ng�r�lmeyen bir sonucu, o zamana de�in ad� pek duyulmam�� olan Hitler�in, Hugenberg�in denetimindeki gazeteleri ve sinema haberlerini kullanarak yayg�n bir propaganda etkinli�i y�r�tmesiydi. Hitler�in i�ine yarayan ikinci geli�me ise 29 Ekim 1929�da Wall Street�te borsan�n ��kmesiydi. B�y�k Bunal�m�la birlikte ABD�li yat�r�mc�lar Almanya�ya verdikleri toplam 15 milyar mark tutar�ndaki borcu geri �ekmeye ba�lad�lar. 1929�un son ay�nda hisse senedi fiyatlar� h�zla d��t�; iflaslar birbirini izledi, i�siz say�s� 1930�da 3 milyona, 1932 k��nda 6 milyona ��kt�. Alman sanayisi y�zde elli kapasiteyle �al��yordu ve d�� ticaret hacmi 1929�dan 1932�ye de�in ��te iki oran�nda azald�.
Ekonomik bunal�m�n ilk ciddi etkisi Mart 1930�da g�r�ld�. 1927�de uygulamaya konan i�sizlik sigortas� program�n�n artan y�k� koalisyonun da��lmas�na yol a�t�. Yeni bir koalisyon kurulamay�nca Almanya�da parlamenter demokrasi son buldu. Cumhurba�kan� Hindenburg anayasan�n 48. maddesinin kendisine tan�d�� acil durum yetkilerini kullanarak Katolik Merkez Partisi ba�kan� Heinrich Br�ning�i ba�bakanl��a getirdi. Br�ning 30 May�s 1932�ye de�in arkas�nda parlamento �o�unlu�u olmadan h�k�meti y�r�tt�. �yi niyetli deflasyonist politikalar� bir sonu� vermedi. Eyl�l 1930�da se�ime gitmesi ise Nazilerin (y�zde 18) ve kom�nistlerin (y�zde 13) oylar�n� art�rmalar�n� sa�lad�.

Naziler ve kom�nistler birbirlerinin can d��man�yd�, ama her iki grup da sonraki iki y�l boyunca B�y�k Bunal�m�m getirdi�i siyasal ve ekonomik ho�nutsuzluktan yararland�. Hitler�in a��r� milliyet�i ve �rk�� g�r��leri, partisinin gen� kadrolar� ve bir g�nah ke�isi arayan halka her �eyin sorumlusu olarak Yahudileri g�stermesi bir�ok taraftar bulmas�n� sa�lad�. Partisinin �ye say�s� 1929�da 170 binden 1932�de 1 milyon 378 bine ��kt�; yar� askeri S A (Sturmabteilung) �rg�t� de h�zla b�y�d�. Kom�nistler ise Hitler�in tersine etki alanlar�n� i��i s�n�f�n�n d��na yayamad�lar. Stalin�in parti �zerindeki denetiminin artmas�yla siyasal esneklikleri s�n�rland�. Hitler�i ve Nasyonal Sosyalizmi ise kapitalizmin son a�amas�n�n bir �r�n� olarak g�r�yorlard�.
1931-32 k��nda bunal�m b�t�n �iddetiyle s�rd�. 1932 eyalet se�imleri ve cumhurba�kanl�� se�imi kampanyalar�yla ge�ti. Yeniden adayl��n� koymas� i�in zorla ikna edilen 84 ya��ndaki Hindenburg se�imi kazand�. Rakibi Hitler ise oylar�n y�zde 37�sini ald�. Hindenburg May�s 1932�de Franz von Papen�i ba�bakanl��a getirdi. Papen parlamentoda destek bulmak i�in temmuzda se�ime gitti, ama a��r bir yenilgiyle kar��la�t�; oylar�n y�zde 37�sini Nazi partisi, y�zde 15�ini de kom�nistler ald�. Kas�mda Papen ikinci bir se�ime gitti. Ama gene ba�ar�l� olamad�. Nazi oylar� y�zde 33�e d��m��, kom�nistlerinki ise y�zde 17�ye yakla�m��t�. Hindenburg aral�kta Papen�in yerine ordudan arkada�� General Kurt von Schleicher�i atad�. Hitler gene ba�bakanl�� elde edememi�ti.
1932�nin sonunda Nazi kamp�nda b�y�k bir d�� k�r�kl�� ya�an�yordu. Parti bor� i�indeydi ve se�im yoluyla iktidar olabileceklerine inanmayan darbeci unsurlar gittik�e daha huzursuz oluyorlard�. 7 Aral�k�ta Hitler�den sonraki ikinci adam Gregor Strasser partiden ayr�ld� ve politikadan �ekildi.

��NC� REICH, 1933-45.

Nazi devrimi. Hitler 30 Ocak 1933�te halk�n deste�iyle de�il, Schleicher, Papen ve cumhurba�kan�n�n o�lu Oskar von Hindenburg�un y�r�tt�kleri siyasal entrikayla ba�bakan oldu. Bu ki�iler Hugenberg�in DNVP�si ve bir olas�l�kla Merkez Partisi�nin de kat�l�m�yla parlamentoda �o�unlu�u sa�layacak bir koalisyonu ancak Hitler�in kurabilece�ine inan�yorlard�. Cumhurba�kan�n� Hitler�in a��r� e�ilimlerinin denetim alt�na al�naca��na ikna ettiler. Papen ba�bakan yard�mc�s� olacak, sava�, d��i�leri ve ekonomi bakanl�klar�na muhafzak�rlar getirilecekti. Naziler ise ba�bakanl�� ve etkisiz i�i�leri bakanl��n� alacakt�. Herhangi bir bakanl��n ba��na getirilmeyen Hermar�n G�ring�e bakan stat�s� ve Prusya eyaletinin i�i�leri bakanl�� verildi. Ama b�ylelikle G�ring Almanya�n�n en geni� polis �rg�t�n�n denetimini eline ge�irmi� oldu.
Naziler k��k adam� y�celten ve onu Yahudilerin denetledi�i bir d�nyada kurban olarak g�steren bir ideoloji getirdiler. Bu ideolojinin �z� Yahudi d��manl��na ve Alman �rk�n�n �st�nl��ne dayan�yordu. Ayr�ca Kas�m 1918�den sonra gittik�e biriken k�rg�nl�klar pe�pe�e s�ralan�yordu. Versailles�m getirdi�i a�a��lanman�n hemen ard�ndan b�y�k i�letmelerden, b�y�k bankalardan, b�y�k ma�azalardan, b�y�k sendikalardan, siyasal partilerin neden oldu�u b�l�nm��l�kten kaynaklanan ho�nutsuzluklar geliyordu.

Ne 25 maddelik parti program� (1920) ne de Hitler�in otobiyografik Mein Kampf (1925-27; Kavgam, 1940) kitab� Almanya� n�n Nazi y�netimi alt�nda nas�l bir bi�im alaca��na ili�kin bir a��kl�k getiriyordu. Ama Hitler ve propagandac�lar� k�kl� de�i�iklikler olaca��n� a��k�a belirtmi�lerdi. �st�n �rktan Almanlar Volksgemeinschaft (�rk toplulu�u) i�inde birbirlerine s�k� s�k�ya ba�lanacaklard�. Bu toplumda parti ve s�n�f ayr�mlar� �rksal bir uyum i�inde a��lacakt�. Bu uyum i�inde a�a�� rktan insanlar bulunamazd�. Bu yap�lanman�n mant�� Yahudi sorunu�nun ��z�lmesini gerekli k�l�yordu. Uluslararas� planda ise Hitler uzun s�redir do�uda bir ya�am alan� (Lebensraum) gereksiniminden s�z ediyordu. Ama ilk �nce Versailles�m zincirlerinin k�r�lmas� gerekiyordu.
Merkez Partisi Ocak 1933�te kurulan NaziDNVP koalisyonuna kat�lmay� reddedince Hitler 5 Mart�ta se�ime gitti. Naziler �ok �iddetli bir kampanya y�r�tt�ler. 27 �ubat� t�ki Reichstag yang�n�n� f�rsat bilen Hitler �zg�rl�kleri ask�ya ald�, kom�nistlerle birlikte �teki muhalefet �nderlerini tutuklatt�. Se�imde oylar�n y�zde 43,9�unu alan Naziler, y�zde 8 oy alan DNVP ile bilikte mecliste �o�unlu�u sa�lad�lar. Bu meclis 23 Mart�taki ilk oturumunda SA�n�n ve Heinrich Himmler�in komutas�ndaki SS�in (�Schutzstaffel) b�y�k bask�s� alt�nda Hitler�e anayasay� ask�ya alma ve kanun g�c�nde kararname ��karma yetkisini verdi.
Birka� ay i�inde Naziler b�t�n �lkeye egemen oldular. Federal eyaletler kald�r�ld�; demokratlar, sosyalistler ve Yahudiler devlet dairelerinden ve �niversitelerden temizlendi; sendikalar kapat�larak yerine ��i Cephesi olu�turuldu; G�ring Prusya siyasal polisini gizli bir polis �rg�t�ne d�n��t�rerek Gestapo�yu (Geheime Staatpolizei) kurdu; ayn� i�i Himmler Bavyera�da yapt�. Hitler iktidar�n� peki�tirmek i�in 30 Haziran 1934�te ba�ta Ernst Rohm olmak �zere b�t�n SA y�neticilerini Himmler�e �ld�rtt�. Cumhurba�kan� Hindenburg �l�nce Hitler 2 A�ustos 1934�te b�t�n cumhurba�kanl�� yetkilerini devrald�; son ad�m olarak da �ubat 1938�de b�t�n Alman ordusunun komutas�n� �stlendi.

Totaliter devlet.

Ama�lanan �rk birli�ine dayal� topluma ula�mak Alman �rk�n�n ar�nd�r�lmas�n� ve n�fusunun art�r�lmas�n� gerektiriyordu. Naziler bu �abalar�nda �jenik denen ve insan soyunun genetik yard�m�yla geli�tirilmesini ama�layan yeni bilim dal�na da yaslanabildiler. 14 Temmuz 1933�te ��kar�lan Kal�tsal Sa�l�� Koruma Yasas� �de�ersiz� g�r�len yakla��k 2 milyon ki�inin k�s�rla�t�r�lmas�na olanak verdi. Ayn� ay yeni evlilere bor� verilmesini ve her do�an �ocukla borcun yava� yava� silinmesini �ng�ren bir yasa ��kar�ld�. Anal�k y�celtildi. 1935�te ��kar�lan N�rnberg Yasalar��yla Yahudiler ikinci s�n�f yurtta� ilan edildi ve Almanlarla evlenmeleri ya da cinsel ili�kide bulunmalar� yasakland�.
Naziler Yahudilere kar�� gittik�e a��rla�an bir bask� uygulad�lar. SA�larm �iddet eylemleri, Yahudileri �niversitelerden ve devlet memurlu�undan ��karan yasalar, Yahudi d�kk�n ve meslek sahiplerinin boykot edilmesi ve sonunda Yahudi mallar�na el konmas� 1933-38 aras�nda 250 bin kadar Yahudinin g�� etmesine yol a�t�. Kristallnacht (9-10 Kas�m 1938) olarak bilinen Yahudilere ve Yahudi mallar�na y�nelik b�y�k �iddet g�sterisinden sonra Hitler, Herman G�ring�i Yahudi politikas�n�n ba��na getirdi. B�ylece G�ring Yahudilere zulmetme yoluyla �st�nl�k ve ��kar sa�lama yar��ma giren pek �ok parti ve h�k�met kurulu�u aras�nda e�g�d�m�n sa�lanmas�n� �stlendi.

Yahudileri �rk toplulu�unun d��nda tutmak ne kadar �nemliyse Alman i��i s�n�f�n� da bunun i�ine �ekmek o kadar �nemliydi. B�ylece sosyalizme yatk�n i��iler milliyet�i g�r��e kat�lacakt�. Ba�ar�n�n anahtar� ise milyonlarca i��iye i� bulunmas�yd�. H�k�metin silahlanma ve otoyol (Autobahn) yap�m� gibi bay�nd�rl�k i�lerine fon ay�rmas� yeni i� alanlar� a�t�. Hatta 1937�ye gelindi�inde Almanya�da i�g�c� s�k�nt�s� �ekilmeye ba�lad�. Naziler i��ilerde �rk bilinci ve milliyet�ilik duygular� yaratmak i�in kamu fonlar�yla desteklenen geni� bir e�lence-tatil program�n� da y�r�rl��e koydular. O zamana de�in otomobil �st s�n�flar�n ayr�cal�� ve bir stat� simgesiyken i��ilere otomobil (Volkswagen) sahibi olma f�rsat�n� verdiler.
Ama� toplumsal s�n�f ayr�mlar�n�n �ne ��kmas�n� engellemekti.

D�� politika.

Hitler d�� politikay� kendisi belirledi. �lk amac� Almanya�y� d�nya olaylar�nda yeniden s�z sahibi yapmak, Versailles Antla�mas�n�n utanc�ndan kurtarmakt�. Daha uzun vadeli amac� ise Almanya i�in bir ya�am alan� (Lebensraum) ele ge�irmekti. Bu alan do�uda Sovyetler�den kazan�lacak, Ukrayna Almanya�n�n tah�l ambar� olacakt�. Hitler�e g�re Alman �rk� Slav halklar�ndan �st�n, Bol�evikler de d�nya �ap�ndaki Yahudi komplosunun �nc�s�yd�. Almanya bu topraklan ele ge�irerek Avrupa�da ekonomik ve askeri egemenlik kuracak, hatta sonunda d�nyaya egemen olabilecekti.
Hitler bunun sava� anlam�na geldi�ini biliyordu. 1933�te gizlice ba�latt�� silahlanmay� Mart 1935�ten sonra a��k�a s�rd�rd�. Ertesi y�l Alman kuvvetlerini askerden ar�nd�r�lm�� Ren B�lgesine yerle�tirdi. Versailles Antla�mas� �lm��t�. �ngiltere ve Fransa da antla�may� savunmak yerine h�k�mlerine a��k�a ters d��en anla�malar imzalad�lar. 5 Kas�m 1937�de Hitler kurmaylar�n� toplayarak en ge� be� y�l i�inde do�uda ba�layacak sava�a haz�rlanmalar�n� istedi. B�t�n bunlara kar��l�k iktidar�n�n ilk y�llar�nda s�k s�k bar��tan s�z etti. Ocak 1934�te Polonya�yla 10 y�ll�k bir sald�rmazl�k pakt� imzalad�. Propaganda bakan� Goebbels�in yard�m�yla Fransa, �ngiltere ve ABD�yi Almanya�n�n Bol�evik yay�lmas�na kar�� Bat��nm son kalesi oldu�una inand�rd�. 1936�da Japonya�yla Anti-Komintern Pakt�� imzalad�. Almanya�yla birlikte �spanya �� ava��nda Franco�nun yard�m�na ko�an �talya da 1937�de pakta kat�ld�.
Hitler 1938�de d�� politikada iki �nemli ad�m atarak niyetinin pek bar��l olmad��n� ortaya koydu. Martta Avusturya�y� ilhak etti ve bunu Alman halk�n�n kendi kaderini belirleme hakk�na dayand�rd�. Fransa ve �ngiltere ses ��karmad�. Ard�ndan S�detler�de Alman az�nl��a k�t� davran�ld�� gerek�esiyle �ekoslovakya ile Almanya aras�nda bir diplomatik bunal�m yaratt�. �ngiltere ba�bakan� Neville Chamberlain�m giri�imiyle sava� �nlendi. Ama Chamberlain�m m�dahalesi Eyl�l 1938�de S�detler b�lgesini Almanya�ya b�rakan M�nih Anla�mas��yla sonu�land�.
�ngiltere ve Fransa�n�n kendisini durdurmaya �al��mayaca��ndan emin olan Hitler Mart 1939�da geri kalan �ekoslovak topraklar�n� ald�. Litvanya�n�n Memel kentini ilhak etti. Polonya sorununun ��z�m�nde m�ttefik bulmak i�in May�s 1939�da Mussolini�yle �elik Pakt�� imzalad�. Hemen ard�ndan b�y�k bir diplomatik manevraya giri�erek Polonya�yla birlikte Do�u Avrupa�n�n Alman ve Sovyet n�fuz alanlar�na b�l�nmesi konusunda Stalin�in nabz�n� yoklad�. 24 A�ustos�ta Alman-Sovyet Sald�rmazl�k Pakt��n�n imzalanmas�ndan sonra 1 Eyl�l�de Polonya i�galini ba�latt�. �ki g�n sonra da �ngiltere ve Fransa Almanya�ya sava� ilan etti.

kaynak: Ana Britannica

Safi	14 May�s 2016 17:31

3 ek

II. D�nya Sava��.

Hitler sava��n ilk y�llar�nda �arp�c� zaferler kazand�. Bir ay i�inde Polonya�y� teslim ald�ktan sonra bat�ya y�neldi. Nisan 1940�ta birka� g�nde Danimarka ve Norve�i alarak may�sta Fransa, L�ksemburg, Bel�ika ve Hollanda�ya sald�rd�. Haziranda bat�daki mutlak zaferinin �n�nde duran tek engel �ngiltere�ydi. �ngiltere�yi de hava sald�r�lar�yla sava� d�� b�rakabilece�ini d��nen Hitler kurmaylar�ndan Sovyetler Birli�i�ni i�gal i�in haz�rlanmalar�n� istedi; i�gal tarihini de 15 May�s 1941 olarak belirledi.
SSCB�nin i�gali Yunanistan ve Kuzey Afrika�da askeri sorunlarla kar��la�an Mussolini�ye destek sa�lanmas� y�z�nden gecikti.
Hitler �ubat 1941�de Kuzey Afrika�ya Rommel�in komutas�nda bir z�rhl� t�men g�nderdi. Balkan �lkelerini Alman birliklerine ge�i� izni vermeye zorlayarak Yunanistan�a girdi. 22 Haziran 1941�de SSCB�yi i�gal etmeye ba�lad��nda bat�da ve g�neyde sava� s�r�yordu. Alman ordular� SSCB�de h�zla ilerledi, ama Moskova�ya y�r�mekte gecikince bast�ran k��n etkisiyle Moskova �nlerinde durmak zorunda kald�. 6 Aral�k 1941�de SSCB kar�� sald�r�ya ge�ti. Ertesi g�n Japonya ABD�nin Pearl Harbor�daki deniz �ss�ne sald�rd�. Olay� sevin�le kar��layan Hitler, 11 Aral�k�ta ABD�ye sava� ilan etti. SSCB zaferi umdu�u kadar �abuk kazan�lmam��t�, ama 1941 sonunda SSCB�nin Avrupa topraklar� hemen hemen t�m�yle Alman ordular�n�n denetimindeydi. 1942�nin b�y�k b�l�m�nde de sonul Alman zaferi olas� g�r�n�yordu.

Nazi ordular�n�n ba�ar�lar� Almanya�da sivil halk� I. D�nya Sava��n�n yol a�t�� yoksulluk ve �zveriden korudu. ��gal edilen yerlerden �lkeye yiyecek ve hammaddeler ak�t�ld�. Sava��n son y�llar�na de�in Almanya�da yiyecek s�k�nt�s� ya�anmad�. Kad�nlar�n evlerinde oturmas� sa�land�; i��iler s�n�rlar�n� zorlayacak �l��de �al��t�r�lmad�. Yedi milyon sava� tutsa��n�n eme�i onlar�n y�k�n� hafifletti. Hitler i� cephede 1918�de ya�anan ��k��n yinelenmesine izin vermek niyetinde de�ildi.
1943 ba�lar�nda ise art�k sava��n yazg�s�n�n de�i�ti�i g�r�l�yordu. Hitler ilk b�y�k yenilgisini Aral�k 1942�de Stalingrad �arp��mas�nda ald�. May�s 1943�te Kuzey Afrika�daki Alman ve �talyan askerleri teslim olmak zorunda kald�. M�ttefikler Atlas Okyanusundaki denizalt� sava��nda Alman g�c�n� k�rd�lar; 10 Temmuz�da Sicilya�ya ��kt�lar. �ki hafta sonra Mussolini devrildi ve �talya sava�tan �ekildi.
�talya�da yeni bir cephenin a��lmas� Alman ordular�n�n b�t�n cephelerde gerileme olas�l��n� art�rm��t�. Ordu SSCB�de 4.000 km boyunca uzanan bir cepheye yay�lm��, hava �st�nl�� M�ttefiklere ge�mi�, Alman kentleri bombard�man�n yan� s�ra yokluklarla kar��la�maya ba�lam��t�. Alman kuvvetleri 1944 boyunca geriledi. Bat�da Haziran 1944�te Normandiya ��karmas��m ger�ekle�tiren M�ttefikler Fransa�ya girdi. Do�u cephesinin t�m�nde ilerleyen Sovyet ordular� y�l sonunda Almanya�n�n sava�tan �nceki do�u s�n�r�na ula�t�. 20 Temmuz�daki suikast giri�imini atlatm�� bulunan Hitler Ocak 1945�te Berlin�deki yeralt� s��na��na �ekildi. 30 Nisan 1945�te intihar etti�inde Sovyet askerleri dalga dalga Berlin�e giriyordu. Bat�l� M�ttefikler de hemen sald�rabilecek kadar yak�nd�.
Hitler�in ard�l� Kari D�nitz teslim ko�ullar�n� Bat�l�lar ve Sovyetler�le ayr� ayr� g�r��meyi denedi, ama bunu ba�aramad�. Alman delegasyonu 7 May�s 1945�te Rheims�de b�t�n M�ttefiklerin temsilcileriyle birlikte teslim belgelerini imzalad�. SSCB�nin de bu t�rende temsil edilmesine kar��n Stalin�in �srar� �zerine ayn� g�n ��leden sonra Sovyet i�gali alt�ndaki Berlin�de imza t�reni tekrarland�. Ayr�ca bak. II. D�nya Sava��.

�K� ALMANYA D�NEM�.

Almanya II. D�nya Sava��n�n ard�ndan d�rt i�gal b�lgesine ayr�ld�. �lkenin g�neybat�s� Fransa�n�n, kuzeybat�s� �ngiltere�nin, g�neyi ABD�nin, do�usu da SSCB�nin denetimine verildi. T�m�yle Sovyet b�lgesinde kalan Berlin kentinin de d�rt i�gal b�lgesine ayr�lmas� kararla�t�r�ld�. 1949�da �ngiltere, Fransa ve ABD i�gal b�lgelerinin birle�tirilmesiyle Almanya Federal Cumhuriyeti (AFC) olu�turuldu. Genellikle Bat� Almanya olarak bilinen bu yeni devletin ba�kentinin Bor�n olmas� kararla�t�r�ld�. Ayn� y�l Sovyet i�gal b�lgesinde Alman Demokratik Cumhuriyeti ad�yla yeni bir Alman devleti kuruldu. Sovyetler Birli�i�nin Berlin�deki i�gal b�lgesini olu�turan Do�u Berlin bu yeni Alman devletinin ba�kenti ilan edildi. M�ttefik �lkeleri bu iki devletin kurulmas�ndan sonra da b�lgede belirli haklar� ellerinde tuttular.
Bat� Almanya k�sa zamanda sava��n yol a�t�� zararlar�n �stesinden gelmeyi ba�ararak 1950�lerde �ekonomik mucize� olarak adland�r�lan bir canlanma d�nemi ya�ad�. Bunun sonucunda ABD, Sovyetler Birli�i ve Japonya�dan sonra d�nyan�n ekonomik bak�mdan d�rd�nc� g��l� �lkesi durumuna geldi. Sosyalist y�netimli Do�u Almanya ise en y�ksek ya�am d�zeyini ger�ekle�tiren Do�u Bloku �lkesi olmas�na kar��n, hi�bir zaman Bat� Almanya�n�n ekonomik d�zeyine ula�amad�.
Do�u ve Bat� Almanya�y� ay�ran s�n�r Do�u Avrupa�da demokrasi yanl�s� g�sterilerin yayg�nla�t�� 1989�a de�in kapal� kald�. Do�u Alman h�k�meti artan bask�lar kar��s�nda 9 Kas�m 1989�da Bat� Almanya�yla olan s�n�r�n� a�ma karar� ald�. Ertesi y�l 3 Ekim�de de iki �lkenin birle�ti�i ilan edildi.

Bor�n h�k�met merkezi

Almanya Federal Cumhuriyeti.

5 Haziran 1945�te yay�mlanan bir bildirgeyle Almanya�n�n y�netimi ABD, �ngiltere ve Sovyetler Birli�i�nin olu�turaca�� askeri y�netimlere b�rak�ld�. Bu �lkelerden her biri kendi i�gal b�lgesini �zg�rce y�netecek, Almanya�n�n b�t�n�n� ilgilendiren konularla ise M�ttefikler Kontrol Konseyi ilgilenecekti. Temmuz-A�ustos 1945�te toplanan Potsdam Konferans��nda da Almanya�n�n �� i�gal b�lgesine ayr�lmas� konusunda g�r�� birli�ine var�ld�. Sonradan Fransa�n�n da bir i�galci g�� olarak kabul edilmesiyle i�gal b�lgelerinin say�s� d�rde ��kar�ld�. Bir s�re sonra i�gal b�lgelerinde eski siyasal partiler yeniden kurulmaya ve eyalet y�netimleri olu�turulmaya ba�lad�.
M�ttefiklerin ilkesel olarak Almanya�n�n b�t�nl��n� korumaya kararl� olmalar�na kar��n bir s�re sonra Bat�l� i�gal g��leriyle Sovyetler Birli�i aras�nda g�r�� ayr�l�klar� ��kt�. Anla�mazl�k yaratan konular�n ba��nda Almanya�n�n sava� tazminatlar�n� nas�l �deyece�i ve yeni ekonomik yap�lanmas�n� nas�l ger�ekle�tirece�i geliyordu. �ngiltere, ABD ve Fransa 1948�de kendi i�gal b�lgelerini tek bir ekonomik birim halinde birle�tirdiler. Ayn� y�l Berlin�deki i�gal b�lgelerini de birle�tirerek, Bat� Berlin ad�yla an�lan Berlin eyaletini (Land) olu�turdular. B�t�n bu geli�melere b�y�k tepki g�steren Sovyetler Birli�i, 20 Haziran 1948�de bat� b�lgelerinde bir para reformunun uygulamaya konmas� �zerine Bat� Berlin�i abluka alt�na ald�. Bat�l�lar da Sovyet b�lgesine kar�� ambargo uygulad�lar ve Bat� Berlin�e gerekli malzemeyi sa�layacak bir hava koridoru olu�turdular. Sovyetler Birli�i bu geli�meler kar��s�nda May�s 1949�da ambargo uygulamas�na son vermek zorunda kald�.

Almanya Federal Cumhuriyeti�nin Temel Yasas� (Grundgesetz) 8 May�s 1949�da Parlamento Konseyi�nde kabul edildi. D�rt g�n sonra da 12. eyalet olarak �nerilen Berlin�in d��ar�da b�rak�lmas� ko�uluyla Bat�l� i�gal devletlerinin askeri valileri taraf�ndan onayland�. O tarihteki 11 eyalet Schleswig- Holstein, Hamburg, Bremen, A�a�� Saksonya, Kuzey Ren-Vestfalya, RheinlandPfalz, Hessen, Bavyera, Baden, W�rttemberg-Baden ve W�rttemberg- Hohenzollern�di. Bu eyaletlerden son �� 1952�de birle�erek Baden-W�rttemberg ad�n� ald�. 1957�de de Saarland 10. eyalet oldu.
Eyl�l 1949�da ��gal T�z��n�n y�r�rl��e girmesiyle, M�ttefiklerin askeri h�k�metlerinin yerini, gene bu �� lkenin olu�turdu�u M�ttefikler Y�ksek Komisyonu ald�. Kas�mda imzalanan Petersburg Antla�mas�yla sanayi tesislerinin s�k�lmesi konusundaki h�k�mler yumu�at�ld� ve AFC�nin bir ticaret filosu olu�turmas�na izin verildi. Ruhr �daresi�nin ve Avrupa Konseyi�nin do�rudan �yesi olan AFC yabanc� �lkelerle ticari ve diplomatik ili�kiler kurabilecekti.
�lk genel se�imler 14 A�ustos 1949�da yap�ld�. Se�imlerde en �ok oyu Konrad Adenauer�m ba�kanl��ndaki H�ristiyan Demokratik Birlik (CDU) ile H�ristiyan Sosyal Birlik�in (CSU) olu�turdu�u CDU-CSU koalisyonu ald�. Almanya Sosyal Demokrat Partisi (SPD) ise se�imlerden ikinci parti olarak ��kt�. Federal Meclis�te temsil edilen �teki sekiz partinin en �nemlileri H�r Demokratik Parti (FDP), Alman Partisi ve Kom�nist Parti�ydi. CDU-CSU koalisyonunun FDP ve Alman Partisi�yle yapt�� ittifak sonucu Adenauer ba�bakan oldu. Eyl�lde de FDP�nin aday� Theodor Heuss �lkenin ilk cumhurba�kan� se�ildi.

1951�de ba�bakanl��n yan� s�ra d��i�leri bakanl��n� da �stlenen Adenauer, bu g�reve ba�kalar�n�n getirilmesinden sonra da d�� politikada belirleyici olmay� s�rd�rd�. Adenauer iki Almanya�n�n birle�tirilmesini ama�l�yor, ama bunun M�ttefiklere b�rak�lmas� gerekti�ine inan�yordu. Ayr�ca ABD� nin �nderli�inde bir Avrupa ittifak� olu�turulmas�n� ve Bat� Avrupa�da federasyona benzer bir �rg�tlenmeye gidilmesini savunuyordu. SPD ise hem Adenauer�m bu g�r��lerine, hem de ABD�nin dayatt��, AFC�nin yeniden silahlanmas� g�r��ne kar�� k�yordu. Adenauer 1953 se�imlerinde ��te iki �o�unlu�u sa�lad�ktan sonra, �lkenin yeniden silahlanmas� i�in gerekli olan anayasa de�i�ikli�ini yapabildi. AFC May�s 1955�te egemen bir devlet oldu ve ayn� y�l kendi ordusunu kurarak NATO�ya girdi. Avrupa�n�n b�t�nle�mesi i�in s�rd�r�len b�t�n �al��malara kat�lan Adenauer, 1957�de Avrupa Ekonomik Toplulu�u�nun (AET) kurulmas�yla sonu�lanan Roma Antla�mas�n�n imzalanmas�nda �nemli rol oynad�.
Bu d�nemde Afrika ve Asya�n�n ba��ms�zl��n� yeni kazanan �lkelerine ekonomik yard�mda bulunan AFC, Yahudilerin Nazi y�netimi s�ras�nda kar�� kar��ya kald�� bask�lar nedeniyle �srail�e de 3 milyar Alman Mark��n� a�an tazminat �dedi. 1950�lerde AFC ve ABD aras�ndaki ili�kiler gitgide yak�nla�t�. 1955�te Moskova�ya giden Adenauer, SSCB�de bulunan 10 bin Alman tutsa��n serbest b�rak�lmas� kar��l��nda bu �lkeyle diplomatik ili�ki kurmay� kabul etti. Ama ADC�nin varl�� iki �lke aras�ndaki en �nemli sorun olmay� s�rd�rd�. SSCB iki Alman devleti oldu�u g�r��n� savunurken, AFC y�netimi ADC�nin yasal varl��n� kabule yana�m�yordu. SSCB 1958�de Bat�l� askeri g��lerin Berlin�den �ekilmesini isteyince ��kan bunal�m, 1961�de Berlin Duvan�n�n kurulmas�yla sonu�land�.

Adenauer�m i� politikada kar��la�t�� ilk �nemli sorun Polonya�dan, Balkanlar�dan ve Do�u Almanya�dan gelen milyonlarca m�ltecinin yerle�tirilmesi oldu. CDU-CSU koalisyonunun Federal Meclis�teki sandalyelerin yakla��k yans�n� kazand�� Eyl�l 1953�teki se�imlerin ard�ndan Adenauer H�r Demokratlar, Alman Partisi ve Alman Bloku ile yeni bir koalisyon h�k�meti kurdu. Temmuz 1954�te de Heuss yeniden cumhurba�kan� se�ildi. 1956�da Zorunlu Askerlik Yasas� ��kar�ld�. Ertesi y�l da ilk askeri birlikler olu�turulmaya ba�lad�. Bu d�nemde koalisyonda yer alan k��k partiler Adenauer�dan desteklerini �ektiler. Bu olay�n yaratt�� bunal�m gitgide derinle�tiyse de, d�� olaylar h�k�metin d��mesini engelledi. 1956�da Sovyetler Birli�i�nin Macaristan�a m�dahalesi h�k�metin durumunu yeniden g��lendirmesini sa�lad�. CDU-CSU koalisyonunun Federal Meclis�teki sandalye say�s�n� art�rarak ��kt�� 1957 se�imlerinin ard�ndan Adenauer, Alman Partisi ile ��nc� koalisyon h�k�metini kurdu. 1959�da cumhurba�kanl�k d�nemi sona eren Heuss�un yerine H�ristiyan Demokratlar�n aday� Heinrich L�bke se�ildi.

Kas�m 1959�da Bad Godesberg program�n�n kabul edilmesiyle SPD�nin politikas�nda �nemli de�i�iklikler oldu. Marksizmden t�m�yle uzakla�an parti ba�bakan aday� olarak Bat� Berlin belediye ba�kan� Willy Brandt�� benimsedi. 1961 se�imlerinde Federal Meclis�e yaln�zca CDU-CSU koalisyonu, SPD ve FDP girebildi/Se�imlerin ard�ndan H�r Demokratlarla CDU-CSU koalisyonunun kat�ld�� yeni bir koalisyon h�k�meti kuruldu. H�r Demokratlar�n lideri Erich Mende ba�bakan�n de�i�mesi konusunda �srar edince, Adenauer�m yasama d�nemi sona ermeden ba�bakanl�ktan �ekilmesi karara ba�land�.
Ekim 1963�te istifa eden Adenauer�m yerine Alman ekonomik mucizesinin miman olarak tan�nan Ludwig Erhard ge�ti. Erhard, Adenauer��nkine benzer bir koalisyon h�k�meti kurarak ba�bakan yard�mc�l��na Mende�yi getirdi. Temmuz 1964�te de L�bke yeniden cumhurba�kan� se�ildi. Erhard��n ba�bakanl�k d�nemi NATO ve AET i�indeki anla�mazl�klar� ��zme �abalan ile ge�ti. Koalisyon partilerinin 1965 se�imlerindeki ba�ans� Erhard��n ki�isel zaferi olarak nitelendirildi. Ama Erhard h�k�meti �ok ge�meden �nemli ekonomik sorunlarla kar�� kar��ya kald�. Ekonomik bunal�m�n iki �nemli sonucu oldu: Koalisyon orta�� FDP Ekim 1966�da h�k�metten �ekildi ve Yeni Nazilerin kurdu�u Almanya Ulusal Demokratik Partisi (NDP) g��lenmeye ba�lad�.

H�r Demokratlar�n h�k�metten �ekilmesiyle ortaya ��kan bunal�m Aral�k 1966�da CDU-CSU-SPD koalisyonunun kurulmas�yla sonu�land�. �B�y�k Koalisyon� denen bu yeni koalisyon h�k�metinin ba�kanl��na Kurt Georg Kiesinger getirildi; Brandt ise ba�bakan yard�mc�s� ve d��i�leri bakan� oldu. Kiesinger ba�bakanl�� s�ras�nda �lkesinin Do�u ile olan ili�kilerini yumu�atmaya ve Fransa ile yeniden yak�n ili�kiler kurmaya �al��t�. 1967�de SSCB ve AFC kar��l�kl� olarak b�y�kel�i atad�lar. Ama SSCB�nin 1968�de �ekoslovakya�y� i�gali iki �lke aras�ndaki ili�kilerin yeniden gerginle�mesine yol a�t�. 1967�de L�bke cumhurba�kanl��ndan istifa edince yerine SPD�li Gustav Heinemar�n ge�ti, 1969�daki Federal Meclis se�imlerinde sol e�ilimli partiler oylar�n� b�y�k �l��de art�rd�lar.

21 Ekim 1969�da �lkesinin ilk Sosyal Demokrat ba�bakan� olarak g�reve ba�layan Willy Brandt H�r Demokratlar�n deste�iyle bir koalisyon h�k�meti kurdu. Brandt��n en �nemli ba�ar�s� Ostpolitik (Do�u Politikas�) olarak bilinen politikay� y�r�rl��e koymak oldu. AFC�nin SSCB, ADC ve Do�u Avrupa �lkeleriyle olan ili�kilerini geli�tirmeyi ama�layan bu politika uyar�nca 1970�te SSCB ile bir antla�ma imzaland�. AFC�nin Avrupa�daki b�t�n �lkelerin s�n�rlar�m resmen tan�d�� bu antla�mayla, iki �lke birbirlerine kar�� kuvvete ba�vurmayacaklar� konusunda g�vence veriyorlard�. Ayr�ca 1970�te Polonya, 1973�te de �ekoslovakya ile imzalanan antla�malarla AFC�nin bu �lkelerle olan s�n�rlan onayland�. Brandt 1970�te iki kez ADC ba�bakan� Willi Stoph ile bulu�tu. 1972�de iki �lke aras�nda imzalanan antla�mayla b�l�nm�� ailelerin birbirlerini ziyaretine izin verildi ve kar��l�kl� olarak tutuklular serbest b�rak�ld�. Brandt 1972 se�imlerinin ard�ndan da ba�bakanl�k g�revini s�rd�rd�. Ama yard�mc�lar�ndan birinin casuslukla su�lanmas� �zerine May�s 1974�te ba�bakanl�ktan istifa etti.

Brandt��n yerine ge�en Helmut Schmidt, 16 May�s 1974�te, petrol fiyatlar�ndaki y�kselmenin d�nya �ap�nda bir ekonomik durgunlu�a yol a�t�� bir d�nemde g�reve ba�lad�. Ayn� y�l g�rev s�resi sona eren Cumhurba�kan� Heinemar�n��n yerine Walter Scheel ge�ti. 1976 ve 1980 se�imlerinden sonra da i�ba��nda kalan Schmidt, ekonomik durgunlu�un �stesinden gelebilmek i�in cesurca �nlemler ald�. D�� politikada ise NATO�ya tam destek sa�lad� ve Do�u�yla olan ili�kilerin yumu�at�lmas�n� �ng�ren politikay� s�rd�rd�. Bu arada ortaya ��kan ve Ye�iller ad�yla bilinen �evreci parti AFC�deki siyasal atmosferi b�y�k �l��de de�i�tirmi�, 1979�da g�rev s�resi biten Scheel�in yerine Kari Cartens ge�mi� ve Schmidt�in Avrupa�ya n�kleer f�zelerin yerle�tirilmesini onaylamas� SPD i�inde tepkilere yol a�m��t�. Ekonomik durgunlu�un bir sonucu olarak 1981�de i�sizli�in y�ksek boyutlara ula�mas� Schmidt h�k�metindeki bunal�m� daha da derinle�tirdi. FDP�nin koalisyondan ayr�lmas�ndan sonra yap�lan ve baz� hukuk�ular taraf�ndan anayasaya ayk�r� bulunan g�venoylamas�nda h�k�met g�vensizlik oyu al�nca Schmidt ba�bakanl�ktan istifa etti. Yerine CDU�dan Helmut Kohl ge�ti. Kohl�un ba�bakanl��ndaki CDU-CSUFDP koalisyonu 1983 se�imlerini kolayl�kla kazand�. Ayn� y�l H�ristiyan Demokrat Richard Weizsacker cumhurba�kan� se�ildi. Kohl ba�bakanl�� s�ras�nda �lkesinin Bat� ile olan ili�kilerini g��lendirmeye ve piyasa ekonomisini yerle�tirmeye �al��t�. 1987�deki se�imlerde koalisyon partileri oy yitirdiyse de Kohl h�k�meti i�ba��nda kald�. Do�u ve Bat� Almanya aras�ndaki ili�kileri yumu�atmay� ama�layan Ostpolitik bu d�nemde de s�rd�r�ld�. ADC Devlet Konseyi ba�kan� Erich Honecker Eyl�l 1987�de AFC�yi ziyaret etti. Ama bu ziyaret s�ras�nda yap�lan g�r��melerden �nemli bir sonu� ahnamad�.

Alman Demokratik Cumhuriyeti.

Haziran 1945�te Almanya i�gal b�lgelerine ayr�ld��nda, �lkenin do�u kesiminin y�netimi Sovyet Askeri Y�netimi�ne b�rak�ld�. Yeni y�netim �nce �zel bankalar� ve �irketleri tazminat �demeksizin devletle�tirdi. Herkesin elindeki paralan, k�l�e alt�nlan, senetleri ve de�erli e�yalan teslim etmesi istendi. S�k�len fabrikalar, vagonlar, lokomotifler ve hatta raylar sava� tazminat� olarak SSCB�ye g�t�r�ld�. Aynca 100 ha�n�n �zerindeki b�t�n topraklara kar��l�ks�z olarak el kondu. B�ylece eskiden yakla��k 3 bin b�y�k toprak sahibinin elinde bulunan topraklar tanm i��ilerinin, k��k i�letmecilerin ve m�ltecilerin eline ge�ti.
1945 yaz�nda b�t�n antifa�ist partiler serbest b�rak�ld�. Nisan 1946�da Kom�nist ve Sosyal Demokrat partilerin birle�mesiyle Almanya Sosyalist Birlik Partisi (SED) kuruldu. O y�l�n sonunda yap�lan yerel se�imlerde SED oylar�n b�y�k �o�unlu�unu ald�. Bat�l� �lkelerin denetimindeki i�gal b�lgelerinde Bat� Almanya�n�n kurulmas�yla sonu�lanan ad�mlar s�kla�t�k�a, Sovyet b�lgesinde de benzer d�zenlemelere gidildi. SED�in 1948�de toplanan kongresinde yeni anayasay� haz�rlamakla g�revli bir Halk Konseyi (Volksrat) olu�turuldu. Yeni anayasa Ekim 1949�da, AFC�nin kurulmas�ndan sonra y�r�rl��e girdi. Halk Konseyi Halk Meclisi (Volkskammer) ad�n� ald� ve aynca bir Eyaletler Meclisi (Landerkammer) olu�turuldu. 11 Ekim 1949�da Wilhelm Pieck devlet ba�kanl��na getirildi. Ertesi g�n Otto Grotewohl ba�bakanl��a se�ildi. Bununla birlikte ger�ek g�� ba�bakan yard�mc�s� ve SED birinci sekreteri Walter Ulbricht�in elinde kald�. Temmuz 1952�de �lkedeki be� eyalet (Land) 15 ile (Bezirk) aynld� ve Eyaletler Meclisi kald�nld�.
Bu d�nemde a��r sanayiye �ncelik tan�yan planl� bir ekonomi y�r�rl��e kondu. Sanayi �retimi h�zla artarken, ya�am d�zeyi Bat� Almanya�dakinin �ok gerisinde kald�. Do�u Almanya. 1952�de AFC ile olan sm�rlar�n� kapatt�. ��ilerin ula�mas� gereken �retim hedeflerinin y�kseltilmesi �zerine 17 Haziran 1953�te ba�layan grev dalgas� k�sa zamanda b�t�n �lkeyi saran bir ayaklanmaya d�n��t�. Sovyet birliklerinin yard�m�yla bast�r�lan bu ayaklanma s�ras�nda en az 21 ki�i �ld�, y�zlerce ki�i de yaraland�.

1954�te ADC�nin egemen bir �lke oldu�u ilan edildi. ADC ertesi y�l kurucu �ye olarak Var�ova Pakt��na kat�ld�. 1960�ta Pieck �l�nce devlet ba�kanl�� kald�nld� ve yerine Devlet Konseyi olu�turuldu. Devlet Konseyi ba�kanl��na da Ulbricht getirildi. Bu arada y�netimin yaratt�� ho�nutsuzluk �ok say�da ki�inin Bat��ya g�� etmesine yol a�m�� ve II. D�nya Sava��ndan sonra yakla��k 3 milyon ki�i Bat��ya ka�m��t�. Sonunda bu ka��lar� �nlemek i�in 13 A�ustos 1961 gecesi Do�u Berlin�i Bat��dan ay�ran Berlin Duvan in�a edildi. Do�u Almanya h�k�meti, �zeri dikenli tellerle �evrili bu beton duvar�n nitelikli i�g�c�n�n Bat��ya ka�mas�n� engelleyece�ini umuyordu. Ayn� d�nemde y�r�rl��e konan ekonomik reformlar �retimin artmas�na ve t�ketim mallar�n�n bolla�mas�na yol a�t�. ADC bunun sonucunda ya�am d�zeyi en y�ksek Do�u Avrupa �lkesi durumuna geldi. AFC�ye kar�� uzla�maz bir tutum takman Ulbricht 1971�de SED birinci sekreterli�inden �ekilmek zorunda kald� ve yerine Erich Honecker ge�ti.

AFC�nin 1972�de Ostpolitik'i benimsemesinden sonra iki �lke aras�nda diplomatik ili�kilerin kurulmas� karara ba�land�. Ard�ndan �teki Bat�l� �lkeler de ADC ile diplomatik ili�kiler kurdular. ADC 1973�te BM� ye kabul edildi. �ki Almanya aras�ndaki ili�kiler gitgide yumu�arken ADC�deki seyahat k�s�tlamalar� da b�y�k �l��de kald�r�ld�. B�ylece duvar�n iki yan�ndaki par�alanm�� aileler birbirlerini ziyaret etmeye ba�lad�lar. 1981�de AFC ba�bakan� Helmut Schmidt Do�u Almanya�ya resm� bir ziyarette bulundu. 1987�de de Honecker Bat� Almanya�da Helmut Kohl ile g�r��t�. ADC h�k�meti 1980�lerin sonlar�nda SSCB�de ba�lay�p sonradan �teki Do�u Avrupa �lkelerini de saran reform hareketine ba�lang��ta �iddetle kar�� kt�. Hatta 1988�in sonunda �lkede Sovyet dergilerinin sat�lmas� ya-
sakland�. Oysa bu geli�meler Do�u Almanya�n�n sonunun haz�rlay�c�s� olacakt�.

ALMANYA�NIN YEN�DEN B�RLE�MES�.

Do�u Avrupa�da 1989 y�l�n�n geli�meleri iki Almanya aras�ndaki ili�kilere yeni bir y�n verdi. Y�l ortas�nda Do�u Almanya Bat��ya g�� k�s�tlamalar�n� yumu�att�ysa da bu d�zenleme �lkeyi terk etmek isteyenlerin �oklu�u kar��s�nda yetersiz kald�. Ard�ndan �b�r Do�u Avrupa �lkeleri �zerinden Bat� yolu a��ld� ve Do�u Alman y�netimi Bat��ya ak�n� dizginlemek i�in hem diplomatik yollara, hem de g�venlik �nlemlerine ba�vurdu. Do�u Almanya�n�n Ekim 1989�daki 40. kurulu� y�ld�n�m� kutlamalar� bu gergin ortamda yap�ld� ve �lkeyi ziyaret eden SSCB lideri Mihail Gorba�ov acil reform �a�r�s�nda bulundu.

Berlin Duvar��n�n a��lmas�, 9 Kas�m 1989

Yeni Forum ad�yla bilinen bir grup ayd�n�n ba��m �ekti�i �rg�tl� siyasal muhalefet Leipzig, Berlin ve ba�ka kentlerde bar��l kitle g�sterileri d�zenledi. Ekimde devrilen Erich Honecker�in yerini alan Egon Krenz de iki ay sonra istifa etti. Manfred Gerlach ve Sabine Bergman-Pohl�un k�sa s�reli g�rev d�nemlerinin ard�ndan kas�mda ba�bakanl��a getirilen Hans Modrow reformcu bir politikay� benimsedi. Y�l sonuna gelindi�inde �zg�rle�me y�n�ndeki hemen b�t�n talepler kar��lanm��t�. Y�netimde kom�nistlerin tekeline son verilmesi, parti ve y�netimdeki yolsuzluklar�n soru�turulmas�, g�venlik polisinin da��t�lmas� karan, seyahat s�n�rlamalar�n�n kaldmlmas� ve simgesel �nemi b�y�k Berlin Duvan�mn 9 Kas�m�da a��lmas� bu geli�meler aras�ndayd�. Ama b�t�n bunlara kar��n Bat��ya g��n h�z� kesilmedi ve hem Bat� Alman ekonomisini, hem de iki Almanya�n�n d�zelen ili�kilerini zorlayan bir etken oldu.

Do�u Alman tarihindeki ilk serbest se�imlere kat�lan �ok say�daki yeni siyasal parti, art�k hem iki Almanya�da, hem de d�� d�nyada ka��n�lmaz g�z�yle bak�lan yeniden birle�me sorununa, �zellikle de bunun takvimine a��rl�k verdi. Hemen birle�meyi savunan ve Federal Almanya ba�bakan� Helmut Kohl�un partisi CDU taraf�ndan desteklenen partilerin olu�turdu�u birlik 18 Mart 1990�da yap�lan se�imlerde kesin bir �st�nl�k sa�lad�. Gene martta iki Almanya ile II. D�nya Sava��nm M�ttefikleri ABD, SSCB, �ngiltere ve Fransa�n�n temsilcileri Bor�n�da toplanarak birle�me s�recini g�r��meye ba�lad�lar. Nisanda Ba�bakan Lothar de Maiziere ba�kanl��nda kurulan b�y�k koalisyon h�k�meti Do�u�da iktidar� devrald�; h�k�met Halk Meclisi�nde d�rtte �� a�an bir �o�unlu�a dayand��ndan anayasay� de�i�tirebilecek durumdayd�.

May�sta imzalanan bir antla�mayla iki Almanya aras�nda para birli�i sa�land� ve haziranda meclislerce onaylanarak 1 Temmuz�da y�r�rl��e girdi. Buna g�re Do�u Alman Mark��nm yerini Bat� Alman Mark� ald�. Ekonomide oldu�u gibi vergi, sosyal g�venlik, �al��ma ya�am� ve bankac�l�k yasalar� alanlar�nda da Bat� Alman sistemi b�t�n �lkeyi kapsar duruma geldi; b�t�n s�n�r k�s�tlamalar� kalkt�.
Ekonomik birlik tam birle�me yolunda at�lm�� d�n�� olmayan bir ad�md�, ama h�l� iki b�y�k engel vard�: Askeri ittifak ve Almanya-Polonya s�n�r�. Her iki sorunda da sorumlulu�un bir b�l�m� Almanya�n�n b�l�nmesine yol a�an M�ttefikler�e aitti. Federal Almanya ve Bat�l� m�ttefikleri birle�ik Almanya�n�n NATO �yesi olmas�ndan yanayd�. Ba�lang��ta tarafs�zl�k ve askerden ar�nd�rma �nerilerinde bulunan SSCB ise daha sonra Almanya�n�n hem NATO, hem Var�ova Pakt� �yesi olmas�n� savundu. Ba�bakan Kohl ile SSCB ba�kan� Gorba�ov 16 Temmuz�da Almanya�n�n NATO �yeli�i konusunda anla�t�lar; anla�ma Do�u Almanya�daki Sovyet birliklerinin �ekilmesine ve Alman ordusunun k��lmesine ili�kin h�k�mler de i�eriyordu. Ertesi g�n iki Almanya�n�n, d�rt M�ttefik g�c�n ve Polonya�n�n temsilcileri var olan Polonya s�n�rlar�n�n korunmas� konusunda anla�maya vard�lar. Bu son engeller de a��l�nca Do�u Alman Halk Meclisi Alman Demokratik Cumhuriyeti�nin ortadan kalkaca�� g�n� tart��maya a�t�.

�ki Alman devleti aras�nda birle�menin siyasal ve toplumsal ko�ullar�n� belirleyen antla�ma 31 A�ustos�ta imzaland�. Antla�mayla Berlin yeniden ba�kent olarak belirlendi ve birle�menin resmile�ece�i 3 Ekim ulusal bayram ilan edildi. 12 Eyl�l�de M�ttefikler iki Alman devletinin temsilcileriyle bir antla�ma imzalayarak b�t�n i�gal haklar�n� ve sorumluluklar�n� b�rakt�lar; b�ylece birle�ik Almanya�n�n tam egemenli�ini tan�d�lar. 3 Ekim 1990�da, Berlin Duvar��nm a��lmas�n�n hen�z birinci y�l� dolmadan Almanya resmen birle�ti.

kaynak: Ana Britannica

Saat: 03:00

�2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranl�k

Demokratik Almanya Cumhuriyeti

Almanya Avrupa'da devlet.

Almanya

Co�rafya

Tarih

Y�netim

Almanya'n�n Eyaletleri (16)

Co�rafya

Spor

Ekonomi

Din

Sosyal ve Demografik Geli�me

ALMANYA

Tarihi

Fiziki Yap�

�klim

N�fus ve Sosyal Hayat

Siyasi Hayat

Ekonomi

Almanya

DO�AL YAPI

AKARSULAR VE TOPRAK YAPISI.

�KL�M.

B�TK� �RT�S� VE HAYVAN VARLI�I.

YERLE�ME DOKUSU.

N�FUS

ETN�K YAPI.

LEH�ELER.

D�NSEL YAPI.

DEMOGRAF�.

N�FUSUN DA�ILIMI.

EKONOM�

ESK� DO�U ALMAN S�STEM�.

DO�AL KAYNAKLAR.

TARIM

SANAY�.

BANKACILIK.

T�CARET.

ULA�TIRMA.

Y�NETSEL VE TOPLUMSAL KO�ULLAR

Y�NET�M B���M�.

YARGI.

S�YASAL KURUMLAR.

S�LAHLI KUVVETLER.

G�VENL�K KUVVETLER�.

E��T�M.

SA�LIK VE SOSYAL G�VENL�K.

KONUT.

YA�AM D�ZEY�.

K�LT�REL YA�AM

GELENEKSEL SANAT VE ZANAATLAR.

EDEB�YAT VE T�YATRO.

M�Z�K VE DANS.

G�RSEL SANATLAR VE M�MARLIK.

S�NEMA.

FEST�VALLER.

YAYIMCILIK.

BASIN.

RADYO VE TELEV�ZYON.

K�LT�REL KURUMLAR.

TAR�H

�LK�A�.

10. ve 11. Y�zy�lda Almanya

MEROVENJLER VE KAROLENJLER.

911-1250 D�NEM�NDE ALMANYA.

D�kler, kontlar ve vekiller.

1250-1493 D�NEM�NDE ALMANYA:

�T�KAT�I D�NEM, 1555-1648.

Otuz Y�l Sava�lar� Sonunda Almanya�da Mezhepler, 1650

MUTLAK KRALLIKLAR D�NEM�NDE B�LGESEL DEVLETLER, 1648-1760.

Almanya, 1648

XVI. Louis d�nemi.

1760-1815 ARASINDA ALMANYA.

Kurtulu� sava�lar�.

METTERNICH D�NEM� VE B�RLE�ME �A�I, 1815-71.

Partilerin ve ideolojilerin olu�umu.

1848-49 Devrimleri.

1850�ler:

1860�lar ve Bismarck'�n zaferi.

Frans�z-Almar� Sava�� ve yeni Alman Reich��.

Y�NET�M B��M�.

��NC� REICH, 1933-45.