Oðuzname

Oðuz Kaðan Destaný’na ve sonradan ona eklenmiþ öykülere Türk- Ýslam yazýnýnda verilen ad.

Dede Korkut Kitabý’nda yer alan destansý öykülerin de Oðuzname’nin parçalarý olduðu sanýlýr. Oðuz Kaðan’ýn yaþamýyla baþlayan Türkmen Oðuz tarihleri, yalnýzca Oðuz Kaðan’ý anlatan yapýtlar ve Dede Korkut Kitabý’nda yer alan tek tek öyküler için de Oðuzname adý kullanýlýr.

Oðuz Kaðan Destaný’nýn günümüze ulaþmýþ en eski Uygurca metninin 13. yüzyýlda ya da 14. yüzyýl baþlarýnda yazýya geçirilirken hangi adla anýldýðý bilinmemektedir. Reþideddin’in (ö. 1318) Camiü’t-Tevarih adlý yapýtýnýn “Tarih-i Oðuzân ve Türkân ve Hikâyât-ý Cihangir-i O” baþlýklý bölümünde yer alan Oðuzname Moðolca aslýndan Farsçaya çevrilmiþ, bunun soy bildiren bölümü Yazýcýoðlu Ali’nin (15. yy) Selçukname (Tarih-i Âl-i Selçuk) adlý yapýtýnýn baþýnda “Oðuzname” adýyla Türkçeye aktarýlmýþtýr. Reþideddin’in yapýtýnda yer alan öykünün 13. ya da 14. yüzyýlda Doðu Türkçesiyle kaleme alýnmýþ manzum bir özeti daha bulunmuþ, Hüseyin Namýk Orkun’un tanýttýðý bu nüsha Kemal Eraslan tarafýndan incelenerek Türkiyat Mecmuasý'nda (1976) “Manzum Oðuzname” adýyla yayýmlanmýþtýr. Ebu’l-Gazi Bahadýr’ýn Þecere-i Terâkime ve Þecere-i Tür ki adlý yapýtlarýnda ise Reþideddin’in kitabýnda yer alan Oðuzname’nin Türkmenler arasýndaki rivayetleri aktarýlýr.

Oðuzname’den söz eden ya da alýntý yapan baþka yapýtlar da vardýr. Ebûbekir Abdullah bin Aybek ed Devadirî’nin Dürerü’t Tican ve Gurerü’z-Zaman’ýnda, önce Türkçeden Farsçaya, sonra da Cebrail bin Bahti þu tarafýndan Arapçaya çevrilen (826/827) bir Oðuzname’den söz edilir. Osmanlý sultaný II. Murad’ýn Karakoyunlu hükümdarý Cihanþah’a elçi olarak gönderdiði Þükrullah da (ö. 1488), Tebriz sarayýnda Uygurca bir Oðuzname gördüðünü Behçetut Tevarih adlý yapýtýnda belirtir. Bunlarýn dýþýnda Haþan bin Mahmud Bayatî’nin Câm-ý Cem Ayin (1915), Neþrî’nin Neþri Tarihi, Mirhand’ýn Ravzatü’s-Safa fi SiretVl Enbiya ve’l-Mülûk ve’l Hulefa, Þerefeddin Ali Yezdî’nin (ö. 1454) Zafername, Hafýz Ebru’nun Zübdetü’t Tevarih ve Mecmaü’t Tevarih ve zeyli, Ýbn Bibi’nin el Evamirü ’l-Alâ ’iyye fi’l Umuri’l-Alâ ’iyye, Lutfi Paþa’nm Tevarih-i Âl-i Osman (1925) adlý yapýtlarýndan söz edilebilir.