[KK] Harun Re�id (Harun al-Rashid)

HARUN RE��DHarun al-Rashid
(d. 17 Mart 763 - �. 24 Mart 809)

Abbasiler'in en �nl� halifesidir. Y�netim d�neminde Abbasi�ler her alanda parlak ba�ar�lar kazand�lar. Harun Re�id'in g�rkemli ya�am�ndan kesitler Binbir Gece Masallar�na da konu oldu. Harun Re�id, ��nc� Abbasi Halifesi Meh�di'nin (775-785) o�ludur. Babas�n�n vali ola�rak bulundu�u �ran'�n Rey kentinde do�du. �ocuklu�u a�abeyi Hadi ile birlikte Ba�dat'ta ge�ti. ��retmeni Yahya Bermeki'nin g�zeti�mi alt�nda sarayda �zel e�itim g�rd�. Hen�z 17 ya��ndayken Bizans �mparatorlu�u'na kar�� d�zenlenen sefere kat�ld�. Ard�ndan Azer�baycan ve Do�u Anadolu valili�ine getirildi. Bu g�revdeyken 782'de Anadolu i�lerine bir sefer d�zenledi. �stanbul �nlerine kadar iler�leyen Abbasi ordusu b�y�k �l��de ganimet elde ederek geri d�nd�. Ayr�ca Bizans �mparatori�esi Eirene bar�� kar��l��nda Harun Re�id'e 90 bin alt�n �demeyi kabul etti.
Halife Mehdi kazand�� ba�ar�lardan �t�r� k��k o�lu Harun Re�id'i veliaht yapmak istiyordu. Ama buna b�y�k o�lu Hadi kar�� k�nca baba o�ul aras�nda m�cadele ba�lad�. Mehdi C�rcan'da bulunan Hadi'ye kar�� d��zenledi�i sefer s�ras�nda bir kaza sonucu �ld�. Babas�n�n yan�nda bulunan Harun i� sava� ��kmas�ndan �ekinerek a�abeyi Hadi'nin hali�feli�ini 785'te kabul etti. Hadi k�sa s�ren halifeli�i s�ras�nda, kendinden sonra yerine karde�i Harun Re�id'in ge�mesini �nlemek amac�yla o�lu Cafer'i veliaht ilan etti. Ama bu davran�� sert tepkilere yol a�t� ve 786'da zehirlenerek �ld�r�ld�. Harun Re�id annesi�nin de deste�iyle taht� ele ge�irdi. Cafer de b�t�n haklar�ndan vazge�mek zorunda kald�. Harun Re�id ilk olarak ��retmeni Yahya Bermeki'yi b�y�k yetkilerle vezirli�e getirdi. O da devleti iki o�lu Fazl Bermeki ve Cafer Bermeki ile birlikte y�netmeye ba�lad�.
Devlet i�lerini Bermekiler'e b�rakan Harun Re�id Ba�dat'taki saray�nda g�rkemli bir ya�am s�rd�. Bu arada M�s�r, Suriye ve Yemen'deki ayaklanmalar bast�r�ld�. Harun Re�id y�ll�k vergisini �demeyen Bizans �mpa�ratorlu�u'na kar�� 8()4'te bir sefer d�zenledi ve �mparator Nikephoros'un ordusunu boz�guna u�ratt�. Sa�lanan anla�ma 806'da yeni�den bozulunca Harun Re�id bu kez Anadolu i�lerine kadar ilerledi, Nikephoros vergi ver�meyi kabul etmek zorunda kald�.
Afrika'dan Hindistan s�n�r�na kadar uzanan �lke ekonomik ve k�lt�rel bak�mdan en parlak d�nemini ya��yordu. Bermekiler'in y��netimde g�sterdikleri beceriyle �lke toplum�sal bak�mdan da d�zene kavu�mu�tu. AmaBermekiler'in halifeyle boy �l��ecek derece�ye varan zenginlikleri ve elde ettikleri g�� bir�ok �evrede tepki uyand�r�yor, k�skan�l�k�lara yol a��yordu. Harun Re�id'e de yans�yan bu geli�meler, sonunda onu Bermekiler'e kar�� harekete ge�irdi. Harun Re�id 803'te �nce Cafer Bermeki'yi idam ettirdi. Karde�i Fazl'� ve babalar� Yahya'y� da tutuklatt�, mallar�na el koydu. Bundan sonra devlet i�lerini vezirli�e getirdi�i Fazl bin Rebia ile birlikte y�r�tmeye ba�lad�.
Harun Re�id o�ullar� Emin ile Memun aras�ndaki m�cadeleyi �nlemek i�in de 803'te Emin'i Irak ve bat� eyaletleri valili�ine, Me-mun'u da �ran ve Horasan valili�ine getirdi. Bundan sonraki y�llar olduk�a huzurlu ge�ti. Harun Re�id 8()9'da Horasan'da ba� g�steren kar��kl�klar� �nlemek amac�yla ��kt�� sefer s�ras�nda �ran'da Tus'da �ld�.

Harun Re�id d�neminde Abbasi �lkesi her alanda zenginli�in doru�una ula�t�. Irak ve Suriye'de yap�lan yeni sulama kanallar� saye�sinde tar�msal �retim b�y�k �l��de artt�. Yol a��n�n b�y�mesi, g�venli�in sa�lanmas� i� ve d�� ticareti geli�tirdi. K��t, cam, maden i�leme ve dokuma sanayisinin �r�nleri o zaman bilinen d�nyan�n her yerinde aranan mallar oldu. Avrupa para k�tl�� ya�arken Abbasiler'in elinde �ok miktarda alt�n ve g�m�� para vard�. Ba�kent Ba�dat b�y�k bir ticaret ve k�lt�r merkezi durumuna geldi. Harun Re�id edebiyata ve g�zel sanatlara yak�nl�k duyard�. Saray� �airlerin, d��n�rle�rin, m�zik�ilerin topland�� bir merkez olmu��tu. �slam d�nyas�n�n her yan�ndan bilim adamlar� ve sanat��lar ak�n ak�n Ba�dat'a geliyor, Harun Re�id'in korumas� alt�na giri�yorlard�. Her t�rden d��ncenin tart��ld�� bu ortamda Harun Re�id, babas� Mehdi d�ne�minde ba�layan Yunanca, Latince ve S�ryanice yaz�lm�� klasik bilim ve d��nce yap�tlar��n�n Arap�a'ya �evrilmesi i�ini daha da h�zlan�d�rarak s�rd�rd�

Msxlabs & TemelBritannica