Organel nedir? - MsXLabs

Organel h�cre i�erisinde bulunan kendi i�inde �zelle�mi� yap�lard�r. V�cut i�in organ ne ise h�cre i�in de organel oldu�u d��ncesiyle organ s�zc��ne Frans�zca k��ltme eki olan -el eklenerek olu�turulmu�tur.
�zellikle karma��k yap�daki �karyotik h�crelerde bir�ok organel �e�idi bulunur. Organeller mikroskobun bulunu�undan sonra g�zlemlenmeye ve tan�mlanmaya ba�lanm��t�r. Baz� h�crebilimcilerin savlar�na g�re bir�ok b�y�k organelin endosimbiyotik bakterilerden k�klendi�i �ne s�r�l�r.

Sitoplazman�n i�indeki organellerin adlar� ve g�revi nelerdir?

�ekirdek: H�crenin beyni say�labilecek bu organel, �o�u kaynakta sitoplazma i�erisindeki bir organel olarak s�n�fland�r�lmaz. Bunun nedeni, h�crenin bu kaynaklarda zar, sitoplazma ve �ekirdek olmak �zere 3 b�l�mde incelenmesidir. Genetik materyal (DNA ve RNA) �ekirdek i�erisinde yer ald�� i�in, h�cre i�erisindeki b�t�n protein sentez olu�umlar�n�n temel kodu ve emri �ekirdek taraf�ndan verilir. �ekirde�in temel g�revini, h�crenin genetik kodunu korumak ve gerekti�i yerde gerekti�i �ekilde kullan�lmas�n� sa�lamak olarak �zetleyebiliriz. H�cre b�l�nmesi s�ras�nda da, bu genetik madde kopyalanarak o�ul h�crelere ge�irilir.

Mitokondri: H�crenin enerji �retim merkezleridir. H�crenin enerji ihtiyac�na g�re say�lar� farkl�l�k g�sterebilir. Oksijenli solunumun ger�ekle�ti�i ve bu sayede de �e�itli besin maddelerinin sindirimi sonucunda a��a ��kan organik molek�llerden enerjinin elde edildi�i organeldir. Di�er bir g�revi ise, h�cre i�eri�indeki fazla kalsiyumun depolanmas�d�r.

Kloroplast: Sadece bitki h�crelerinde ve baz� bakterilerde bulunan bu organel, fotosentezin ger�ekle�ti�i yap�d�r. Bu organellerde �zel enzimler e�li�inde ger�ekle�tirilen tepkimeler sonucunda su ve karbondioksit, g�ne� enerjisi yard�m�yla organik molek�llere d�n��t�r�l�r.

Endoplazmik Retikulum: H�cre i�i a� yap�s�n� olu�turan bu organel, asl�nda �ekirde�in d�� zar�n�n bir uzant�s�d�r. Ribozom ta��y�p ta��mamas�na g�re iki tipi g�r�l�r:
1. Gran�ll� E.R: Ribozom ta��yan tipteki ER, protein sentezinde rol al�r. Protein sentezinde anahtar g�revi �stlenen ribozomlar� ta��mas�n�n yan�nda, sentezlenen proteinlere �eker eklenmesinden ve bu proteinlerin bir k�sm�n�n h�cre i�i organellerin zar yap�s�na kat�lmak �zere gerekli yerlere g�nderilmesinden de sorumludur.

2. D�z E.R: Ribozom ta��mayan tipteki ER ise, �zellikle steroid hormonlar�n ve lipidlerin sentezinde g�revlidir. Bu nedenle de �zellikle b�brek �st� bezleri, testisler ve ovaryumlarda geli�mi� olarak bulunurlar. Ayr�ca zehirli metabolitlerin detoksifiye edilmesinde (zehir �zelli�inin kald�r�lmas�nda), kolesterol ve safra yap�m�nda, glikojen sentezinde ve y�k�m�nda da rol oynamalar� nedeniyle, karaci�er h�crelerinde de bol miktarda bulunurlar. T�m bunlara ek olarak, midenin hidroklorik asit salg�s�n� ger�ekle�tiren h�crelerde klor iyonlar�n�n at�lmas�ndan ve kas h�crelerinde kalsiyum iyonlar�n�n depo edilmesinden de sorumludur.

Ribozom: Protein ve RNA molek�llerinden meydana gelen bu organeller, protein sentezinde anahtar g�revdedir. DNA’dan al�nan �ifre, mRNA’lar taraf�ndan ribozomlara ula�t�r�l�r ve tRNA’lar taraf�ndan uygun �ifre ile �rt��en amino asitlerin ribozom �zerinde bir araya getirilmesi sayesinde protein sentezi ger�ekle�tirilir.

Golgi cisimci�i: H�cre i�inde olu�turulan b�t�n salg�lar�n, deyim yerindeyse “paketlendi�i” organeldir. Salg� molek�llerine son �ekillerinin verilmesi, yo�unla�t�r�lmas�, h�cre d��na g�nderilmeye haz�r hale getirilmesi ve depo edilmesi golgi ayg�t� taraf�ndan ger�ekle�tirilir. Ayr�ca sperm h�crelerinin u� k�sm�nda bulunan ve yumurta zar�n�n delinmesinden sorumlu enzimleri ta��yan akrozom keseciklerinin olu�umunda da rol al�r.
Enzim i�eren salg� kesecikleri olarak da tan�mlanan “zimogen gran�lleri” salg�lanmas�, lizozomlar�n sentezi ve h�cre zar�n�n b�t�nl��n�n korunmas� ile i�levlerinin d�zenlenmesi de golginin di�er g�revleri aras�ndad�r.

Lizozom: ��eri�inde asit karakterde enzimleri ta��yan ve bitki h�crelerinde bulunmayan bu organel, b�y�k biyomolek�llerin, �e�itli h�cre i�i veya d�� yap�lar�n par�alanmas�nda rol al�r. Ya�lanan h�creler veya organellerin par�alanmas� da lizozomlar taraf�ndan ger�ekle�tirilir. Sperm ucundaki akrozom kesesi de �zelle�mi� bir lizozomdur ve yumurta zar�n�n eritilmesine yard�mc� olan enzimlerin salg�lanmas�nda g�revlidir. D�zenli olarak ger�ekle�en kemik y�k�m�na yard�mc� olan lizozomlar, h�cre farkl�la�mas� ve metamorfoz esnas�nda ger�ekle�en programl� h�cre �l�m�nden de sorumludur.

Vakuol (Koful): Bitki h�crelerinde bulunan bu organel, k�smen de olsa lizozomlar�n g�revini �stlenmi�tir. Makromolek�llerin sindirimi ve depolanmas� da bu organel taraf�ndan ger�ekle�tirilir.

Sentriyol: Bu organel, b�l�nme esnas�nda kromozomlar�n tutundu�u i� iplik�iklerinin yap�m�ndan sorumludur. �lkel yap�l� olanlar haricinde bitki h�crelerinde, �o�u bir h�creli canl�da, olgunla�m�� sinir ve kas h�crelerinde sentriyol bulunmaz. Bu tip h�crelerin b�l�nmesi esnas�nda i� iplik�ikleri, sitoplazmada bulunan maddeler taraf�ndan olu�turulur.
Olgun yumurta h�cresinde de bulunmaz, ancak bu durumda da d�llenme sonras�nda h�cre b�l�nmesinde spermden gelen sentriyoller taraf�ndan i� iplik�ikleri olu�turulur.

Peroksizom: Amino asitlerden amino gruplar�n� ay�rma, alkolleri detoksifiye etme, h�cre i�in zararl� bir bile�ik olan hidrojen peroksitin oksitlenerek su ve oksijene d�n��t�r�lmesi, �e�itli makromolek�llerin yap�m� gibi tepkimelerden sorumlu olan enzimleri i�erir. Lipid metabolizmas�nda g�rev alan baz� enzimleri de ta��d�� d��n�lmektedir. Tohumun �imlenmesi s�ras�nda ya�lar�n karbonhidratlara d�n��m tepkimelerinde g�rev al�rlar.

Bu organellerin hepsi de, �karyot h�crelerde t�pk� h�crenin kendisi gibi zar ile kapl�d�r. Bunlar�n aras�nda �ekirdek, mitokondri ve kloroplast, di�er organellerden farkl� olarak �ift zar ile kapl�d�r.
S�ralad��m�z bu organellere ek olarak, h�cre i�inde bulunan multivezik�ler (�ok say�da vezik�l i�eren) organeller, pigmentler, kristalize yap�lar, glikojen ve ya� cisimcikleri, h�cre iskeletini olu�turan mikrofilamentler ve ara filamentler de sitoplazma i�erisinde bulunan di�er yap�lar.

vikipedi

Al�nt�:

Bakteri adl� kullan�c�dan al�nt� (Mesaj 1265358)

vikipedi

Al�nt�:

Misafir adl� kullan�c�dan al�nt� (Mesaj 1505141)

arkada�lar okula daha yeni ba�lad�m organel hakk�nda bilgim yok bu �dev onun i�in d�zg�n ve k�saca bir bilgi istiyorum bulursan�z �ok sevinirim::):):):)