Buğday nerede yetişir? Buğday nerde yetişir? Buğday nerede ve nasıl yetişir? |
Buğday - Buğday Nedir - Buğday Yetiştiriciliği inceleyiniz:) |
Kayseride tarım, genel olarak hububat ve hayvancılığa dayanmaktadır. Yem ve sanayi bitkileri ile meyve ve sebze tarımı da yapılmaktadır. İlin tarıma elverişli arazi miktarı 670.584 hektardır. Bitkisel üretim yapan tarımsal işletmeler genellikle küçük ve orta büyüklükteki aile işletmeleri şeklindedir. Toplam bitkisel üretim yapan 61.042 işletme vardır. Kayseri il genelinde en geniş ekim alanına sahip bitkisel ürünlerin başında buğday, arpa, çavdar, yulaf gelmektedir. Bunları mısır, kurufasulye, mercimek, şekerpancarı, patates, yonca ve korunga izlemektedir |
Buğday, taneleri öğütülerek un elde edilen bütün tahıllar içinde en önemlisi ve en çok tüketilenidir. Buğday tarımının başlangıcı o kadar eskiçağlara dayanır ki bitkinin doğadaki ilk biçimi bilinmez bile. Babil ve Eski Mısır uygarlıklarının daha ilk dönemlerinde buğday tarımının yapıldığı kesindir. Anadolu'daki kazılarda ise 6.000 yıllık, hatta daha eski buğday taneleri bulunmuştur. Bu değerli tarım bitkisi buğdaygiller (Gramineae) familyasının Triticum cinsini oluşturur. Aynı familyada yer alan öbür tahıllar ve otsu çayır bitkileri gibi buğdayın da boğumlu ve genellikle içi oyuk, ince uzun bir gövdesi (sapı) ve saçak kökleri vardır. Gövdenin boğumlarından çıkan şerit biçimindeki ince uzun yaprakların dibi her boğumu bir kın gibi sarar. Buğdayın çiçekleri gövdenin ucunda başaklar halinde toplanmıştır. İki ile altı kadar çiçek bir araya toplanarak başakçık denen kümeleri, bu başakçıklar da bir sapın iki yanında birer sıra halinde dizilerek başaklara oluşturur. Her başakçıktaki çiçeklerden ikisi ya da üçü döllenerek olgun bir tohuma, yani buğday tanesine dönüşür. Çiçeklerin çevresini saran ve kavuz denen kın yaprakçık-larının uçları uzayarak kılçık'l&n oluşturur. Kılçıklar buğdayın türüne göre uzun ya da kısa olabilir. Buğday tanesi uzunca ve dolgundur; tam ortasında da uzunlamasına derin bir yarık bulunur. Taneleri beyaz, sarı, kırmızımsı kahverengi, hatta kırmızı ve morumsu renkte olan yüzlerce buğday çeşidi geliştirilmiştir. Bol karbonhidrat, ayrıca protein, yağ, A ve B vitaminleri içeren bu taneler insanın beslenmesinde çok büyük önem taşır. Buğdayın Yetiştiği Yerler Çok nemli tropik iklimler ile Kuzey ve Güney Kutup bölgeleri dışında bugün dünyanın her yerinde buğday yetiştirilir. Ama buğday tarımına en elverişli bölgeler kışların soğuk, yazların ise bol güneşli ve oldukça kurak geçtiği iklim kuşaklarıdır. 1984-85 verilerine göre dünyadaki toplam buğday üretimi 514 milyon tondan fazladır. Bu üretimde ilk sıraları SSCB, ABD, Çin, Kanada, Arjantin, Hindistan, Türkiye ve Pakistan alır. Eski Yunanlılar ve Romalılar da Mısır ve Babil'in izinden giderek buğday tarımına büyük önem verdiler. Oysa Avrupa'nın kuzeyindeki ülkelerde buğday ekiminin çavdar ve arpanın yerini alması oldukça geç tarihlere rastlar. Sonraki yüzyıllarda pulluk, biçerdöver, biçerbağlar gibi tarım alet ve makinelerinin geliştirilmesiyle buğday tarımı alanları genişlemiş, üretim artmıştır. Buğday üretimindeki artışın önemli etkenlerinden biri de belirli toprak ve iklim koşullarında daha sağlıklı yetişen, verimi daha yüksek, hastalıklara ve zararlı böceklere daha dirençli buğday çeşitlerinin çaprazlama yoluyla üretilmesidir. Buğday bitkisi, mantarlardan ileri gelen ve tane verimini büyük ölçüde düşüren pas, külleme, sürme ya da rastık gibi ekin hastalıklarına çok duyarlıdır. Ayrıca bambul, süne ve kımıl gibi zararlı böcekler de bitkinin köklerini, saplarını ve tanelerini ke-mirerek ekinlere büyük zarar verir. Hastalıklara ve zararlılara dirençli buğday çeşitleri elde etmek için, istenen nitelikleri taşıyan iki buğday çeşidi, örneğin mantar hastalıklarına dayanıklı bir buğday ile sapı daha sağlam olan başka bir buğday çeşidi arasında çapraz dölleme uygulanır. Bu çaprazlanmış melezlerin tohumları ekilir ve yetişen buğdaylar arasından titiz bir seçmeyle istenen nitelikte ürüne ulaşılabilir. Eskiden buğday tarımı yapılamayan İsveç, Finlandiya ve Britanya Adaları gibi oldukça soğuk iklimli yörelerde yetişen buğday çeşitleri bu yöntemlerle üretilmiştir. Değişik Nitelikte Buğday Çeşitleri Buğdaydan elde edilecek unun özellikleri buğday tanelerinin niteliğine bağlıdır. Üstün nitelikli buğday taneleri dolgun, zarı ince ve pürüzsüz, besidokusu da protein açısından zengin olmalıdır. Kırıldığında çakmaktaşı gibi sert bir kesit yüzeyi veren buğday tanelerinin protein miktarı, parmaklar arasında un gibi ufalanabilen yumuşak tanelere oranla daha fazladır. Bu özelliklerine göre buğdaylar sert ve yumuşak buğday olarak ikiye ayrılır. Bitki geliştirme uzmanlarının ve çiftçilerin bütün uğraşılarına karşın, buğday tanelerinin niteliği temel olarak iklim koşullarına bağlıdır. Dünyanın en sert taneli buğdayları en kurak ve en güneşli yerlerde, yumuşak buğdaylar ise daha yağışlı ve serince yörelerde yetişir. Don mevsiminin erken başlaması ve ekinlerin yağışlı mevsimde biçilmesi buğdayların tahıl niteliğini düşürebilir. İklim koşullarına bağlı olarak bazı çeşitler ekim ve kasım aylarında (kışlık buğday), bazıları da şubat ve mart aylarında (yazlık buğday) ekilir. Bütün dünyada en çok ekilen buğday türleri ekmeklik yumuşak buğday (Triticum vulgare) ile irmik ve makarna yapımında kullanılan sert buğday ya da durum buğdayıdır (Triticum durum). Bu iki türü topbaş buğday, kaplıca buğdayı, gernik, kavuzlu buğday ve Polonya buğdayı izler. Bütün türler ve çeşitler tanenin dolgunluk, renk, sertlik ve olgunlaşma zamanı gibi özelliklerine göre daha ayrıntılı biçimde sınıflandırılarak yeniden derecelendirilir. Bu sınıflandırma ve derecelendirmeler devlet gözetimi altında olduğu için, dünyanın öbür ucundaki bir alıcı istediği nitelikteki buğdayı yerine gidip görmeye gerek kalmadan satın alabilir. Buğdaydan elde edilen unun büyük bölümü ekmek yapımında kullanılır. Ekmek, pasta ve kurabiye unu ile nişasta üretimine en uygunu yumuşak buğdaydır. Durum buğdayının unundan ise genellikle makarna yapımında kullanılan irmik elde edilir. Kaynatılıp güneşte kurutulmuş ve kabuğu çıkarılmış buğday tanelerinin kırılmasıyla elde edilen bulgur özellikle Türkiye'de çok tüketilen bir yiyecektir. Besin değeri daha düşük olan buğdaylar ve kırma denen öğütme artıkları da evcil hayvanlara yem olarak verilir. Buğday Türkiye'de yalnız tahıl ekiminin değil, bütün tarımsal üretimin temel direğidir. Buğday tarımının yarıya yakını İç Anadolu Bölgesi'nde yapılır; bu üretimde en büyük pay "Türkiye'nin tahıl ambarı" diye anılan Konya Hinindir. Konya'yı Ankara, Adana, Yozgat ve Tekirdağ izler. Buğday ekimi yapılan 9 milyon hektarlık alandan alınan ürün 15-20 milyon ton arasındadır. Bu üretimin büyük bölümü yurt içinde tüketilir; yılda 300 bin ton dolayında buğday da dış ülkelere satılır. |
Yetişme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde kuraklık ve sıcaklık isteyen, yıllık yağış ortalaması 1000 mm’yi geçmeyen bölgelerde yetiştirilen bir üründür. Bütün bölgelerimizde, çoğunlukla sulama yapılamayan yarıkurak bölgelerdeki ovalarda yetiştirilir. Türkiye’deki iklim koşulları ile buğdayın üretimi ve verimi arasında doğrudan bir ilişki vardır. Yöreler arasındaki İklim farkı, buğday ekimi ve hasat dönemini etkiler. Örneğin; haziranda Çukurova’da, temmuzda iç Anadolu Bölgesi’nde ve eylül ayında Erzurum – Kars platolarında buğday hasadı yapılır. Dünya buğday üretiminde ABD, Kanada, BDT ve Çin önde gelmektedir. Buğday alanlarından alman verim, ilkbahar mevsiminde düşen yağış miktarına göre değişir. İlkbaharın yağışlı geçtiği yıllarda buğday üretimi fazla olur. Bundan dolayı buğday üretimi yıllara göre değişiklik gösterir. Ancak son yıllarda sulama sorununun kısmen giderilmesiyle buğday üretimindeki bu dalgalanmalar azalmıştır. Türkiye’de buğday üretimi sürekli artmasına karşılık hızlı nüfus artışı nedeniyle buğday ihracatında bir artış görülmemektedir. Buğday alanlarından alman verim, ilkbahar mevsiminde düşen yağış miktarına göre değişir. İlkbaharın yağışlı geçtiği yıllarda buğday üretimi fazla olur. Bundan dolayı buğday üretimi yıllara göre değişiklik gösterir. Ancak son yıllarda sulama sorununun kısmen giderilmesiyle buğday üretimindeki bu dalgalanmalar azalmıştır. Türkiye’de buğday üretimi sürekli artmasına karşılık hızlı nüfus artışı nedeniyle buğday ihracatında bir artış görülmemektedir. Doğu ve Batı Karadeniz kıyıları ile Doğu Anadolu’nun yüksek yaylaları dışında Türkiye’nin tamamında buğday üretilmektedir. Karadeniz kıyılarında buğday yetiştirilmemesi bölgede yaz yağışlarının görülmesiyle ilgilidir. Buğday üretimin en fazla olduğu bölge İç Anadolu’dur. Bu bölge Türkiye buğday üretiminin yaklaşık 1/3’ünü sağlar. İç Anadolu Bölgesini Marmara ve Akdeniz bölgeleri takip eder. |
Saat: 00:21 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık