Siyasi Partiler Kanunu

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Hukuk (https://www.msxlabs.org/forum/hukuk/)

- - Siyasi Partiler Kanunu (https://www.msxlabs.org/forum/hukuk/241808-siyasi-partiler-kanunu.html)

S�YAS� PART�LER KANUNU

B�R�NC� KISIM GENEL ESASLAR

�K�NC� KISIM S�YAS� PART�LER�N TE�K��LATLANMASI
- IX. B�l�m: Parti Defterleri
��NC� KISIM MAL� H�K�MLER

- V. B�l�m: Mali H�k�mlerin M�eyyideleri

D�RD�NC� KISIM S�YAS� PART�LERLE �LG�L� YASAKLAR

- IV. B�l�m:�e�itli Yasaklar

BE��NC� KISIM S�YAS� PART�LER�N KAPATILMASI

ALTINCI KISIM S�YAS� PART�LER�N KAPANMASI

YED�NC� KISIMCEZA H�K�MLER�
SEK�Z�NC� KISIM �E��TL� H�K�MLER

DOKUZUNCU KISIM GE��C� H�K�MLER

ONUNCU KISIM Y�R�RL�K VE Y�R�TME

S�YAS� PART�LER KANUNU

Kanun No: 2820

Kabul Tarihi: 22.4.1983

(De�i�iklik Yap�lmas�na ili�kin Kanun No: 4445 Kabul Tarihi: 12.8.1999)

B�R�NC� KISIM

Genel Esaslar

Ama�
MADDE 1. - Bu Kanunun amac�, siyasi partilerle ilgili esaslar� d�zenlemektir.
Kapsam
MADDE 2. - Bu Kanun, siyasi partilerin kurulmalar�, te�kilatlanmalar�, faaliyetleri, g�rev, yetki ve sorumluluklar�, mal edinimleri ile gelir ve giderleri, denetlenmeleri, kapanma ve kapat�lmalar�yla ilgili h�k�mleri kapsar.
Tan�m
MADDE 3. - Siyasi partiler, Anayasa ve kanunlara uygun olarak; milletvekili ve mahalli idareler se�imleri yoluyla, t�z�k ve programlar�nda belirlenen g�r��leri do�rultusunda �al��malar� ve a��k propagandalar� ile milli iradenin olu�mas�n� sa�layarak demokratik bir Devlet ve toplum d�zeni i�inde �lkenin �a�da� medeniyet seviyesine ula�mas� amac�n� g�den ve �lke �ap�nda faaliyet g�stermek �zere te�kilatlanan t�zelki�ili�e sahip kurulu�lard�r.
Siyasi partilerin vazge�ilmezli�i ve niteli�i
MADDE 4. - Siyasi partiler, demokratik siyasi hayat�n vazge�ilmez unsurlar�ndand�r. Atat�rk ilke ve ink�laplar�na ba�l� olarak �al��rlar. Siyasi partilerin kurulu�u, organlar�n se�imi, i�leyi�i, faaliyetleri ve kararlar� Anayasada nitelikleri belirtilen demokrasi esaslar�na ayk�r� olamaz.
B�R�NC� KISIM
Genel Esaslar
Siyasi parti kurma hakk�
MADDE 5. - Vatanda�lar siyasi parti kurma hakk�na sahiptirler. Siyasi partiler, Anayasa ve kanunlar �er�evesinde, �nceden izin almaks�z�n serbest�e kurulurlar. Siyasi parti kurma hakk�, Anayasan�n ba�lang�� k�sm�nda belirtilen temel ilkelere ayk�r� olarak ve T�rk Devletinin �lkesi ve milliyetiyle b�l�nmez b�t�nl��n� bozmak, Devletin ve Cumhuriyetin varl��n� tehlikeye d��rmek, temel hak ve h�rriyetleri yok etmek, Devletin bir ki�i veya z�mre taraf�ndan y�netilmesini sa�lamak veya dil, �rk, din, mezhep ay�r�m� veya b�lge farkl�l�� yaratmak veya sair herhangi bir diktat�rl�k t�r�ne dayanan bir devlet kurmak amac�yla kullan�lmaz.
�ye olma ve �yelikten �ekilme hakk�
MADDE 6. - Her T�rk vatanda��, kanunda ve parti t�z��nde g�sterilen �artlara ve usullere g�re siyasi partilere �ye olma ve diledi�i anda �yelikten �ekilme hakk�na sahiptir. Kimse, ayn� zamanda birden fazla siyasi partinin �yesi olamaz, aksi halde �yelik s�fat� bu siyasi partilerin hepsinde birden sona ermi� say�l�r. Kimse, bir partinin birden fazla te�kilat birimine �ye kaydolamaz, aksi halde son kay�t tarihinden �nce yap�lm�� olan �yelik kay�tlar� ge�ersizdir.
Siyasi partilerin te�kilat�
MADDE 7. - (21.5.1987-3370) Siyasi partilerin te�kilat�; merkez organlar� ile il, il�e ve belde te�kilatlar�ndan; T�rkiye B�y�k Millet Meclisi Grubu ile il genel meclisi ve belediye meclisi gruplar�ndan ibarettir. Belde te�kilat�, il ve il�e merkezleri d��nda belediye te�kilet� olan yerlerde kurulur. Belde te�kilatlar� il�e ba�kanl��na ba�l�d�r. Bu te�kilatlar�n se�im tarz�, kurulu� ve faaliyet �ekil ve �artlar�, �ye say�s�, il ve il�e te�kilatlar�yla m�nasebetleri siyasi partilerin t�z�klerinde g�sterilir. �u kadar ki, belde te�kilat�n�n �ye say�s� ��ten az olamaz, Siyasi partiler, yukar�daki f�kralarda belirtilenler d��nda herhangi bir yerde ve herhangi bir ad alt�nda te�kilat kuramazlar.

�K�NC� KISIM

Siyasi Partilerin Te�kilatlanmas�

B�R�NC� B�L�M

Kurulu�

Partilerin kurulmas�
MADDE 8. - Siyasi partiler, milletvekili se�ilme yeterli�ine sahip en az otuz T�rk vatanda�� taraf�ndan kurulur. Siyasi partilerin Genel Merkezi Ankara'da bulunur. Siyasi partiler, a�a��da belirtilen bildiri ve belgelerin, ��i�leri Bakanl��na verilmesiyle t�zelki�ilik kazan�rlar. Bildiride, kurulacak siyasi partinin ad�, genel merkez adresi, kurucular�n ad�, soyad�, do�um yeri ve tarihi, ��renim durumlar�, meslek veya sanatlar�yla ikametgahlar�n�n belirtilmesi ve bu bildirinin b�t�n kurucular taraf�ndan imzalanmas� ve bildiriye be�er adet olmak �zere kurucular�n n�fus kay�t �rnekleri, adli sicil belgeleri ve kurucular�n ayr� ayr� d�zenledikleri siyasi parti kurucusu olabilme �artlar�n� ta��d�klar�n� belirten imzal� beyannameler ile kurucular taraf�ndan imzalanm�� parti t�z�� ve program�n eklenmesi �artt�r. Bilgi ve belgelerin al�nd�� anda, ��i�leri Bakanl��nca bir al�nd� belgesi verilir. ��i�leri Bakanl��, kurulu� bildirisi ve al�nd� belgesinin onayl� birer �rne�i ile bildiri eklerinin birer tak�m�n� �� g�n i�inde Cumhuriyet Ba�savc�l�� ile Anayasa Mahkemesine g�nderir.
Cumhuriyet Ba�savc�l��n�n partilerin kurulu�unu denetlemesi
MADDE 9. - Cumhuriyet Ba�savc�l�� kurulan partilerin t�z�k ve program�n�n ve kurucular�n hukuki durumlar�n�n Anayasa ve kanun h�k�mlerine uygunlu�unu ve belgelerin tamam olup olmad��n�, kurulu�lar�n� takiben �ncelikle ve ivedilikle inceler. Tesbit etti�i noksanl�klar�n giderilmesini, l�zum g�rece�i ek bilgi ve belgelerin g�nderilmesini yaz�yla ister. Bu yaz�n�n tebli� tarihinden ba�layarak otuz g�n i�inde noksanl�k giderilmedi�i veya istenen ek bilgi ve belgeler g�nderilmedi�i taktirde, siyasi partilerin kapat�lmas�na daire h�k�mler uygulan�r.
Siyasi parti sicili
MADDE 10. - Cumhuriyet Ba�savc�l��nca her siyasi parti i�in bir sicil dosyas� tutulur.
Bu sicil dosyas�nda:
a) Kurulu� bildirisi ve ekleri,
b) (21.5.1987-3370) Merkez organlar� ile te�kilat kurduklar� il, ,il�e ve beldeleri, bunlar�n organlar�nda g�rev alanlar�n adlar�n�, soyadlar�n�, do�um yer ve tarihlerini, meslek veya sanatlar�n� ve ikametgahlar�n� g�sterir onayl� listeleri,
c) Partilerin faaliyetlerini d�zenleyen her t�r y�netmelikler ve di�er yay�nlar�,
d) Partiye kay�tl� �yelerin, il�elere g�re (b) bendindeki bilgileri i�eren listeleri,
bulunur.
Cumhuriyet Ba�savc�l��nca istenilen sicille ilgili di�er bilgi ve belgeler de bu dosyaya konulur.
Siyasi partiler, (b) ve (c) bentlerindeki bilgi ve belgeler ile bunlarda ve parti t�z�k ve programlar�nda yap�lan de�i�iklikleri, yay�n veya de�i�iklik tarihinden itibaren onbe� g�n i�inde; (d) bendindeki listeler ile bunlarla ilgili de�i�iklikleri ise, alt� ayda bir Cumhuriyet Ba�savc�l��na g�nderirler.
Siyasi partilerin kapat�lmalar� ve kapanmalar� sicillerine i�lenir.
Bu sicil herkese a��kt�r. Soru�turma ile ilgili bilgilerin gizlili�ine ili�kin h�k�mler sakl�d�r.
(31.3.1988-3420) Siyasi Partilerin bu Kanuna g�re yapacaklar� kongre delege se�imlerinde ve �n se�imlerde (b) ve (d) bentleri gere�ince Cumhuriyet Ba�savc�l��na bildirilmi� �ye listeleri esas al�n�r.
(31.3.1988-3420) Cumhuriyet Ba�savc�l��, �ye listelerinin d�zenlenmesi, yaz�m�, bunlar�n il�e se�im kurullar�na g�nderilmesi ve buna ait i�lerde 298 say�l� Se�imlerin Temel H�k�mleri ve Se�men K�t�kleri Hakk�nda Kanunun 31 inci maddesinin ��nc� f�kras�ndaki esaslar dairesinde personel g�revlendirebilece�i gibi, bu i�lerin y�r�t�lmesine kamu kurum ve kurulu�lar�na ait teknik ara�lardan da yararlanabilir. G�revlendirileceklere 298 say�l� Se�im Temel H�k�mleri ve Se�men K�t�kleri Hakk�nda Kanunun 182 nci maddesine g�re �cret �denir. Bu �cretler ile hizmetin ifas� i�in gerekli �denek Genel B�t�eden �denir.

�K�NC� B�L�M

�yelik

Siyasi partilere �ye olma
MADDE 11. - Onsekiz ya��n� dolduran, medeni ve siyasi haklar� kullanma ehliyetine sahip bulunan her T�rk vatanda�� bir siyasi partiye �ye olabilir.
Ancak;
a) Hakimler ve savc�lar, Say��tay dahil y�ksek yarg� organlar� mensuplar�, kamu kurum ve kurulu�lar�n�n memur stat�s�ndeki g�revlileri, yapt�klar� hizmet bak�m�ndan i��i niteli�i ta��mayan di�er kamu g�revlileri, Silahl� Kuvvetler mensuplar� ile y�ksek��retim �ncesi ��rencileri siyasi partilere �ye olamazlar.
Y�ksek��retim elemanlar�, yasaklaman�n d��ndad�r. Bunlar hakk�nda Y�ksek��retim Kanunu uygulan�r.
b) 1. - Kamu hizmetlerinden yasakl�lar,
2. - Zimmet, ihtilas, irtikap, r��vet, h�rs�zl�k, doland�r�c�l�k, sahtecilik, inanc� k�t�ye kullanma, iflas gibi y�z k�zart�c� �u�lar ile istimal ve istihlak ka�ak��l�� d��nda kalan ka�ak��l�k su�lar�, resmi ihale ve al�m sat�mlara fesat kar��t�rma veya Devlet s�rlar� a��a vurma su�lar�ndan biriyle mahkum olanlar,
3. - Herhangi bir su�tan dolay� a��r hapis veya taksirli su�lar hari� �� y�l veya daha fazla hapis cezas�na mahkum olanlar,
4. - T�rk Ceza Kanununun �kinci Kitab�n�n birinci bab�nda yaz�l� �u�lardan veya bu su�lar�n i�lenmesini aleni olarak tahrik etme su�undan mahkum olanlar,
5. - T�rk Ceza Kanununun 312 nci maddesinin ikinci f�kras�nda yaz�l� halk� s�n�f, �rk, din, mezhep veya b�lge farkl�l�� g�zeterek kin ve d��manl��a a��kca tahrik etme su�lar�ndan mahkum olanlar,
6. - T�rk Ceza Kanununun 536 nc� maddesinin birinci, ikinci ve ��nc� f�kralar�nda yaz�l� eylemlerle ayn� Kanunun 537 nci maddesinin birinci, ikinci, ��nc�, d�rd�nc� ve be�inci f�kralar�nda yaz�l� eylemleri siyasi ve ideolojik ama�larla i�lemekten mahkum olanlar,
Siyasi partilere �ye olamazlar ve �ye kaydedilemezler.
�yeli�e kabul �artlar�
MADDE 12. - Siyasi parti �yesi olmaya kanuna g�re engel hali hali bulunmayanlar�n, �yeli�e kabul �artlar� parti t�z�klerinde g�sterilir.T�z�kte �yelik i�in ba�vuranlar aras�nda dil, �rk, cinsiyet, din, mezhep, aile, z�mre, s�n�f ve meslek fark� g�zeten h�k�mler bulunmaz.
Siyasi partiler �ye olma istemlerini sebep g�stermeksizin de rededebilirler. Ancak, �yeli�e kayd�n� isteyenin, istemini rededen te�kilat�n bir �st kademesine, parti t�z��nde g�sterilen �ekilde itiraz hakk� vard�r. �tiraz �zerine verilen karar kesindir.

��NC� B�L�M

Merkez te�kilat�

Partilerin genel merkez te�kilat�
MADDE 13. - (21.5.1987-3370) Siyasi partilerin merkez organlar� b�y�k kongre, genel ba�kan ile di�er karar, y�netim, icra ve disiplin organlar�ndan ibarettir. Bu organlar�n isimleri ve �ye say�lar� t�z�klerinde g�sterilir.
Parti t�z��nde, partinin gayesine uygun olarak, dan��ma ve ara�t�rma ama�l� ihtiyari kurallar da te�kil olunabilir. �htiyari kurullar�n g�rev ve yetkileri ile �yelerinin say�s� ve se�ilme usulleri t�z�klerinde g�sterilir.
B�y�k kongre
MADDE 14. - Siyasi patinin en y�ksek organ� b�y�k kongredir.
B�y�k kongre, se�ilmi� �yeler ile tabii �yelerden olu�ur.
Se�ilmi� �yeler, T�rkiye B�y�k Millet Meclisi �ye tam say�s�n�n iki kat�ndan fazla olmamak kayd�yla, pari t�z��nde g�sterilen �ekilde ve say�da il kongrelerince se�ilen delegelerdir. Tabii �yeler; parti genel ba�kan�, merkez karar ve y�netim kurulu ile merkez disiplin kurulu �yeleri ve partinin �yesi olan bakanlar ve milletvekilleridir. Ta��d�klar� s�fat dolay�s�yla b�y�k kongre �yesi olan kimseler, ayr�ca il kongrelerince delege olarak se�ilemezler.
Parti genel ba�kan�n�, partinin merkez karar ve y�netim kurulu ile merkez disiplin kurulu �yelerini gizli oyla se�mek; partinin t�z�k ve program�nda de�i�iklik yapmak; partinin gelir-gider kesin hesab�n� kabul ve merkez karar ve y�netim kurulunu ibra etmek veya kesin hesab� reddetmek; kanunlar, parti t�z�k ve parti program� �er�evesinde toplumu ve Devleti ilgilendiren konularla kamu faaliyetleri ve parti politikas� hakk�nda genel nitelikte olmak �art�yla temenni kararlar� veya ba�lay�c� kararlar almak; kanunun veya parti t�z��n�n g�sterdi�i sair hususlar� karara ba�lamak; partinin kapanmas�na veya ba�ka bir partiyle birle�mesine ve b�ylece hukuki varl�� sona erecek partinin mallar�n�n tasfiye ve intikal �ekline dair kararlar vermek, b�y�k kongrenin yetkilerindendir.
(28.3.1986-3270) B�y�k kongre parti t�z��n�n g�sterece�i s�reler i�erisinde toplan�r. Bu s�re iki y�ldan az �� y�ldan fazla olamaz. Ola�an�st� toplant�lar, genel ba�kan�n veya merkez karar ve y�netim kurulunun l�zum g�stermesi veya b�y�k kongre �yelerinin en az be�te birinin yaz�l� istemi �zerine yap�l�r.
(21.5.1987-3370) Parti kurucular� se�ilmi� delegelerin % 15'inden fazla olmamak kayd�yla, parti �yeleri devam etti�i m�ddet�e, ilk b�y�k kongre dahil b�y�k kongrenin tabii �yesidirler. Parti kurucular� se�ilmi� delegelerin % 15'inden fazla ise tabii delegelern kurucular aras�ndan nas�l se�ilece�i siyesi partilerin t�z�klerinde g�sterilir. Parti kurucular� ilk b�y�k kongreyi, partinin t�zel ki�ilik kazanmas�ndan ba�layarak iki y�l i�inde toplamak zorundad�rlar.
B�y�k kongre ilk toplant�s�n� yap�ncaya kadar, bu kongrenin yetkilerini kurucular kurulu kullan�r. Partinin genel ba�kan� ile ya� kayd� aranmaks�z�n kuruculuk �artlar�n� haiz merkez karar ve y�netim kurulu ile merkez disiplin kurulu �yeleri ve milletvekilleri, bu kurulun tabii �yeleridir.
B�y�k kongrenin toplant� yeter say�s�, b�y�k kongre �ye tamsay�s�n�n salt �o�unlu�udur. �lk �a�r� �zerine yap�lan toplant�da toplant� yeter say�s� bulunmuyorsa, ikinci �a�r� �zerine yap�lacak toplant�da toplant� yeter say�s� aranmaz. B�y�k kongrenin karar yeter say�s�, kanunda veya parti t�z��nde daha b�y�k bir say� g�sterilmedi�i hallerde, haz�r bulunan �yelerin salt �o�unlu�udur.
Parti t�z�k program�nda de�i�iklik yap�lmas�na ili�kin olan veya parti politikas�n� ilgilendiren konularda karar al�nmas�na dair teklifleri karara ba�lamak i�in, bunlar�n genel ba�kan, merkez karar ve y�netim kurulu veya b�y�k kongre �yelerinin en az yirmide biri taraf�ndan ileri s�r�lm�� olmas� gerekir. Kanunlar parti t�z�k ve parti program� �er�evesinde toplumu ve Devleti ilgilendiren konularla kamu faaliyetleri konular�nda karar al�nmas�na daire teklifleri karara ba�lamak i�in bu tekliflerin b�y�k kongrede haz�r bulunan �yelerin ��te biri taraf�ndan yap�lm�� olmas� �artt�r. Bu teklifler, b�y�k kongrece se�ilecek bir komisyonde g�r��ld�kten sonra, komisyon raporuyla birlikte incelenir ve karara ba�lan�r.
Genel ba�kan
MADDE 15. - Parti genel ba�kan�, b�y�k kongrece gizli oyla ve �ye tamsay�s�n�n salt �o�unlu ile se�ilir. �lk iki oylamada sonu� al�namazsa, ��nc� oylamada en �ok oy alan se�ilmi� say�l�r.
(28.3.1986-3270) (17.5.1990-3648) Genel ba�kan en �ok �� y�l i�in se�ilir.
Partiyi temsil yetkisi genel ba�kana aittir. Kanunlardaki �zel h�k�mler sakl� kalmak kayd� ile parti ad�na dava a�ma ve davada husumet yetkisi, genel ba�kan veya ona izafeten bu yetkileri kullanmak �zere parti t�z��n�n g�sterece�i parti mercilerine aittir.
Parti genel ba�kan�, merkez karar ve y�netim kurulunun tabii ba�kan�d�r. Parti t�z��, genel ba�kana g�revinin yerine getirilmesinde ve yetkilerinin kullan�lmas�nda yard�mc�l�k etmek �zere genel ba�kan yard�mc�s� ve genel sekreter adlar�yla gerekli g�r�ld�� say�da yard�mc�lar �ng�rebilir. Bunlar�n ne suretle se�ilece�i, g�rev ve yetkileri parti t�z��nde g�sterilir.
Genel ba�kanl��n herhangi bir sebeple bo�almas� halinde, b�y�k kongre toplan�ncaya kadar, merkez karar ve y�netim kurulu partiyi temsil yetkisini kendi i�inden se�ece�i bir �yeye tevdi eder ve en ge� k�rkbe�g�n i�ersinde b�y�k kongreyi toplant�ya �a��r�r.
Merkez karar, y�netim ve icra organlar�
MADDE 16. - (21.5.1987-3370) Siyasi partilerin merkez karar, y�netim ve icra organlar� parti t�z��nde belirtilen isim, �ekil ve say�da kurulur. B�y�k Kongrece se�ilecek merkez organlar�n herbirinin �ye say�s� 15'den az olamaz.
Bu organlar iki b�y�k kongre aras�nda, parti t�z�k ve program�na ve b�y�k kongre kararlar�a uymak �art�yla, partiyi ilgilendiren hususlarda karar almak ve al�nan kararlar� uygulamak yetkisine sahiptirler.
Merkez karar organ�, zorunlu sebepler dolay�s�yla b�y�k kongrenin toplanmad�� hallerde, partinin hukuki varl��na son verilmesi ve t�z�k ve program�n�n de�i�tirilmesi d��ndaki b�t�n kararlar� alabilir.
Parti i�lerini d�zenleyen parti i� y�netmelikleri merkez karar organ� taraf�ndan yap�l�r.
Merkez karar ve y�netim organlar�n�n �yeleri b�y�k kongrece se�ilir. Di�er merkez organlar�n�n se�im usul ve esaslar� parti t�z��nde belirtilir. Parti genel ba�kan� merkez karar, y�netim ve icra organlar�n�n her birinin de ba�kanl��n� yapar. B�y�k kongrece se�ilen merkez organlar�n�n her birinin �yeleri b�y�k kongrenin ve b�y�k kongre yetkilerini kullanan kurucular kurulunun tabii �yeleridir.
Organlar�n toplanma ve �al��ma usulleri, g�rev ve yetkileri, birbirleriyle m�nasebetleri parti t�z��nde g�sterilir.
Merkez disiplin kurulu
MADDE 17. - Siyasi partinin merkez disiplin kurulu, bu Kanunda ve parti t�z��nde g�sterilen �ekilde kurulur. Bu kurulun �ye say�s� yediden az olamaz.
K��k kongre
MADDE 18. - (21.5.1987 tarih ve 3370 numaral� Kanunla Y�r�rl�kten kald�r�lm��t�r.)

D�RD�NC� B�L�M

�l ve �l�e Te�kilat�

�l te�kilat�
MADDE 19. - Siyasi partilerin il te�kilat�; il kongresi, il ba�kan�, il y�netim kurulu ve il disiplin kurulundan olu�ur.
�l kongresi, say�s� alt� y�zden fazla olmamak �zere, parti t�z��ne g�re il�e kongrelerince se�ilen delegelerden olu�ur. O ilin parti milletvekilleri ile y�netim ve disiplin kurullar� ba�kan ve �yeleri, il kongresinin tabii �yeleridir. Ge�ici y�netim kurulu ba�kan ve �yeleri de kongreye kat�lma hakk�na sahiptirler. Ancak ge�ici il y�netim kurulu ba�kan� ve �yelerinden delege s�fat� olmayanlar�n kongrede oy kullanma haklar� yoktur.
(23.5.1987-3377) �l kongresi, b�y�k kongrenin yap�lmas�na engel olamayacak �ekilde parti t�z��nde g�sterilen s�reler i�inde toplan�r.
(21.5.1987-3370) �l y�netim kurulu, parti t�z��n�n g�sterece�i say�da �yeden olu�ur. Bu say� 7'den az olamaz.
�l ba�kan� ile il y�netim kurulu il kongresince se�ilir. �l ba�kan� ile y�netim kurulunun, se�im �ekli ve merkez karar ve y�netim kurulunca hangi hallerde ve nas�l i�ten el �ektirilece�i ve ge�ici y�netim kurulunun nas�l olu�turulaca�� parti t�z��nde g�sterilir. El �ektirme karar�, 101 inci maddenin (d-1) bendinde g�sterilen haller d��nda yetkili kurallar�n �ye tamsay�s�n�n ��te iki �o�unlu�u ve gizli oyla al�n�r. ��ten el �ektirme karar�n�n il y�netim kuruluna bildirilmesinden itibaren k�rkbe�g�n i�inde il kongresi toplanarak yeni il y�netim kurulunu se�er. Bu s�re i�ersinde il kongresi i�in yeni delegeler se�ilmi� de�ilse, kongre eski delegelerle toplan�r.
(28.3.1986-3270) (17.5.1990-3648) �l ba�kan� en �ok �� y�l i�in se�ilir. �l te�kilat�nda bir il disiplin kurulu bulunur. �l disiplin kurulunun �ye say�s�, nas�l se�ilece�i ve ne suretle g�reve �a�r�laca�� parti t�z��nde a��klan�r.
�l�e te�kilat�
MADDE 20. - (31.3.1988-3420) Siyasi partilerin il�e te�kilat�, il�e kongresi, il�e ba�kan�, il�e y�netim kurulu ve belde te�kilat�ndan meydana gelir. Parti t�z��nde il�e disiplin kurulu te�kili de �ng�r�lebilir. Bir il�ede te�kilatlanma, il�e s�n�rlar� i�ersindeki beldelerin en az yar�s�nda te�kilat kurmay� gerektirir. Belde say�s� �� veya daha az ise beldenin sadece birinde te�kilat kurulmu� olmas� yeterlidir.
(31.3.1988-3420) �l�e kongresi, il�e ve �evresindeki k�y ve mahallelerde partinin son genel se�imde ald�� oy say�s�na g�re, se�ime kat�lmam�� partilerde ise �ye say�s�na g�re, bu Kanunun 10 uncu maddesinde g�sterilen siyasi partiler sicilinde kay�tl� ilgili parti �yelerinin se�tikleri, say�s� 400'� a�mayan delegelerden olu�ur. �l�e y�netim kurulu ve varsa il�e disiplin kurulu ba�kan ve �yeleri il�e kongresinin tabii �yeleridir. Ge�ici il�e y�netim kurulu ba�kan ve �yeleri de kongreye kat�lma hakk�na sahiptir. Ancak ge�ici il�e y�netim kurulu ba�kan ve �yelerden delege s�fat� olmayanlar�n kongrede oy kullanma hakk� yoktur.
(28.3.1986-3270) Delege se�imleri; k�y ve mahallelerde partinin bu yerlerde son genel se�imde kat�lmam�� partilerde ise �ye say�s� esas al�nmak suretiyle bu yerlere verilecek kontenjanlara g�re yap�l�r. K�y ve mahallelerdeki �ye say�s� delege kontenjan� verilmesini gerektiren nispetin alt�nda ise bu durumdaki k�y ve mahallelerin di�er k�y ve mahallelerle birle�tirilecek delege se�ilmesi m�mk�nd�r.
Yap�lan delege se�imleri bir tutanakla tespit edilerek, tutanak parti il�e ba�kanl��na g�nderilir. Parti t�z��nde, m�nhas�ran delege se�imi i�lemlerini y�r�tmek �zere k�y veya mahallelerdeki�yelerden birinin g�revlendirilmesi �ng�r�lebilir.
Delege se�imiyle ilgili di�er hususlar parti t�z��nde g�sterilir.
(23.5.1987-3377) �l�e kongresi, il kongresinin yap�lmas�na engel olmaycak �ekilde parti t�z��nde g�sterilen s�reler i�inde toplan�r.
(21.5.1987-3370) �l�e y�netim kurulu, parti t�z��n�n g�sterece�i say�da �yeden olu�ur. Bu say� 5'ten az olamaz.
�l�e ba�kan� ile il�e y�netim kurulu il�e kongresince se�ilir. �l�e ba�kan� ile il�e y�netim kurulunun; se�im �ekli ve il y�netim kurulunca veya merkez karar ve y�netim kurulunca hangi hallerde ve nas�l i�ten el �ektirece�i ve ge�ici y�netim kurulunun nas�l olu�turulaca�� parti t�z��nde g�sterilir. El �ektirme karar� 101 inci maddenin (d-1) bendinde g�sterilen haller d��nda yetkili kurallar�n �ye tamsay�s�n ��te iki �o�unlu�u ve ve gizli oyla al�n�r. ��ten el �ektirme karar�n�n il�e y�netim kuruluna bildirilmesinden itibaren otuzbe� g�n i�inde il�e kongresi toplanarak yeni il�e y�netim kurulunu se�er. Bu s�re i�ersinde il�e kongresi i�in delegeler se�ilmi� de�ilse, kongre eski delegelerle toplan�r.
(28.3.1986-3270) (17.5.1990-3648) �l�e ba�kan� en �ok ��y�l i�in se�ilir.
Bu maddede yaz�l� kurullar�n g�rev ve yetkileri ile yedek �yelerinin say�s� ve ne suretle g�reve �a��r�laca�� parti t�z��nde g�sterilir.
Siyasi partilerin, illerin merkez il�elerinde te�kilat kumalar� hususunda il�e te�kilat�na ili�kin h�k�mler uygulan�r.
Se�imlerin yap�lmas�
MADDE 21. - Siyasi partilerin genel merkez, il ve il�e organlar� se�imleri ile il kongresi ve b�y�k kongre delegelerinin se�imleri, yarg� g�zetimi alt�nda gizli oy ve a��k tasnif esas�na g�re a�a��daki �ekilde yap�l�r.
Se�im yap�lacak b�y�k kongreyle il ve il�e kongrelerinin toplant�lar�ndan en az on be� g�n �nce, kongreye kat�lacak parti �yelerini belirleyen listeler, b�y�k kongreyle il kongreleri i�in Y�ksek Se�im Kurulunun �nceden belirleyece�i se�im kurulu ba�kan�na, il�eden birden fazla il�e se�im kurulunun bulunmas� halinde birinci il�e se�im kurulu ba�kan�na iki n�sha olarak verilir. Ayr�ca toplant�n�n g�ndemi, yeri, g�n�, saati ile �o�unluk sa�layamad�� taktirde yap�lacak ikinci toplant�ya ili�kin hususlar da bildirilir.
Se�im kurulu ba�kan�, gerekti�inde ilgili kay�t ve belgeleri de getirip incelemek suretiyle varsa noksanlar� tamamlatt�rd�ktan sonra se�ime kat�lacaklar� belirleyen liste ile yukar�daki f�krada belirtilen di�er hususlar� onaylar. Onaylanan liste ile toplant�ya ili�kin di�er hususlar kongrenin toplant� tarihinden yedi g�n �nce siyasi partinin ilgili te�kilat�n�n bulundu�u binada as�lmak suretiyle ilan edilir. �lan s�resi �� g�nd�r.
�lan s�resi i�inde, listeye yap�lacak itirazlar hakim taraf�ndan incelenir ve en ge� iki g�n i�inde kesin olarak karara ba�lan�r. Bu suretle kesinle�en listeler ile toplant�ya ili�kin di�er hususlar, hakim taraf�ndan onaylanarak siyasi partinin ilgili te�kilat�na g�nderilir.
(28.3.1986-3270) Kongrelerde yap�lacak se�imler ilgili se�im kurulunun g�zetimi ve denetiminde yap�l�r. Bu se�imlerin usul ve �ekilleri ile se�imlerde kullan�lacak oy pusulas� ve listelerin tanzim tarz� siyasi partilerin t�z�k ve kongre y�netmelikleri ile d�zenlenir.
(28.3.1986-3270) Se�im kurulu ba�kan�, bir ba�kan ile iki �yeden olu�an yeteri kadar se�im sand�k kurulu olu�turur. Sand�k kurulu ba�kan� ile bir �yesi memurlar, di�er �yesi de aday olmayan parti �yeleri aras�ndan se�ilir. Ayr�ca her sand�k i�in ayn� �ekilde ��er yedek �ye de belirlenir. Se�im sand�k kurulu ba�kan�n�n yoklu�unda, kurula memur �ye ba�kanl�k eder. Se�im sand�k kurulu, kanununun ve parti t�z��n�n �ng�rd�� esaslara g�re se�imlerin y�r�t�lmesi, y�netimi ve oylar�n tasnifi ile g�revli olup, bu g�revleri se�im ve tasnif i�leri bitinceye kadar aral�ks�z olarak devam eder.
(31.10.1990-3673) Listede ad� yazl� bulunmayanlar oy kullanamazlar. Oylar, oy verenin n�fus h�viyet c�zdan� veya resimli �yelik kimlik tespiti amac�yla d�zenlenmi� resmi belge ile ispat edilmesinden ve listedeki isminin kar��s�ndaki yerin imzalanmas�ndan sonra kullan�l�r. Oylar, oy verme s�ras�nda sand�k kurulu ba�kan�nca m�h�rlenmi� ve adaylar� g�sterir listelerin t�z�k ve kongre y�netmeliklerinde g�sterilen usule uygun bir �ekilde i�leme tabi tutularak sand��a at�lmas� suretiyle kullan�l�r. Oy kullanma ve oylar�n muteberlik �ekil ve �artlar� siyasi partilerin t�z�k ve kongre y�netmelikleri ile d�zenlenir.
Se�im s�resi sonunda se�im sonu�lar� tutanakla tespit edilip, se�im sand�k kurulu ba�kan ve �yeleri taraf�ndan imzalan�r. Tutanaklar�n bir �rne�i se�im yerinde as�lmak suretiyle ilan edilir. Kullan�lan oylar ve di�er belgeler, tutana��n bir �rne�i ile birlikte �� ay s�re ile saklanmak �zere se�im kurulu ba�kanl��na verilir.
Se�imin devam� s�ras�nda yap�lan i�lemler ile tutanaklar�n d�zenlenmesinde itibaren iki g�n i�inde se�im sonu�lar�na yap�lacak itirazlar hakim taraf�ndan ayn� g�n incelenir ve kesin olarak karara ba�lan�r.
Hakim, se�im sonu�lar�n� etkileyecek �l��de bir usuls�zl�k veya kanuna ayk�r� uygulama nedeniyle se�imlerin iptaline karar verdi�i taktirde bir aydan az ve iki aydan fazla bir s�re i�inde olmamak �zere se�imlerin yenilenece�i tarihi tespit ederek ilgili siyasi partiye bildirir. Belirlenen g�nde yaln�z se�im yap�l�r se�im i�lemleri bu madde ile kanunun �ng�rd�� di�er h�k�mlere uygun olarak y�r�t�l�r.
�l�e se�im kurulu ba�kan� ve se�im sand�k kurulu ba�kan� ile �yelerine, "Se�imlerin Temel H�k�mleri ve Se�men K�t�kleri Hakk�nda Kanun" da belirtilen esaslara g�re Genel b�t�eden �cret �denir.

BE��NC� B�L�M

T�rkiye B�y�k Millet Meclisi Siyasi Parti Gruplar�

Grup kurma
MADDE 22. - En az yirmi milletvekiline sahip siyasi partiler, T�rkiye B�y�k Millet Meclisinde grup kurabilirler.
Bir siyasi partinin grup kurdu�u, o partinin genel ba�kanl�� taraf�ndan T�rkiye B�y�k Millet Meclisi Ba�kanl��na yaz�yla bildirilir.
Grup i� y�netmeli�i
MADDE 23. - Grup i� y�netmeli�i, grubun kuruldu�unun bildirdi�i tarihten itibaren on be� g�n i�inde, grubu olu�turan milletvekilleri taraf�ndan haz�rlan�r. Bu i� y�netmeli�in, milletvekillerinin salt �o�unlu�u taraf�ndan kabul edilmesi zorunludur. Bu �ekilde haz�rlanan i� y�netmelik, T�rkiye B�y�k Millet Meclisi Ba�kanl��na g�nderilir.
Grup i� y�netmeli�ine, parti t�z�k ve program�na ayk�r� h�k�mler konulamaz.
Grup genel kurulu
MADDE 24. - Bir siyasi partinin grup genel kurulu, o partinin milletvekillerinden olu�ur.
T�rkiye B�y�k Millet Meclisi Ba�kan� ve ba�kanvekilleri, �yesi bulunduklar� siyasi partinin ve parti grubunun Meclis i�inde veya d��ndaki faaliyetlerine kat�lamazlar. Ancak, yeniden milletvekili aday� olmaya ili�kin faaliyetleri bu h�km�n d��ndad�r.
Grup y�netim ve disiplin kurullar�
MADDE 25. - Her siyasi parti grubunda; kurulu�u, g�rev ve yetkileri grup i� y�netmeli�inde belirtilen birer y�netim ve disiplin kurulu bulunur.
Grup disiplin kurulunun, hangi hallerde merkez disiplin kurulu ile bir arada �al��aca��, parti t�z��nde g�sterilir.
Grup ba�kan�
MADDE 26. - Partinin genel ba�kan� milletvekili ise parti grubunun da ba�kan�d�r; de�ilse grup ba�kan� grup �yeleri aras�nda i� y�netmelikte g�sterilen y�ntemle se�ilir.
Grupta gizli oylama
MADDE 27. - Grup genel kurulunda, se�imlere ait oylamalar ile milletvekillerini ba�lay�c� nitelikteki konulara ili�kin kararlar�n oylamalar�, gizli oyla yap�l�r.
Grup ve h�k�met ili�kileri
MADDE 28. - Bakanlar Kuruluna veya bir bakana T�rkiye B�y�k Millet Meclisinde veya grupta g�ven veya g�vensizlik oyu verilmesi konusunda karar alma yetkisi, grup genel kuruluna aittir.
Bu yetki, ba�ka bir organa veya mercie b�rak�lamaz.
Bakanlar Kuruluna kat�lacak �yeler, parti gruplar�nda ve di�er parti organlar�nda tespit edilemez.

ALTINCI B�L�M

Te�kilatla �lgili Di�er H�k�mler

Kongrelerle ilgili genel h�k�mler
MADDE 29. - 22 Kas�m 1972 tarihli 1630 say�l� Dernekler Kanununun bu Kanuna ayk�r� olmayan h�k�mleri, siyasi partilerin her kademedeki kongreleri i�in de uygulan�r.
�u kadar ki, parti t�z�kleri ve y�netmelikleri, parti kongreleri i�in gerekli ilan�n gazete ile yap�lmas� �art�n� kald�rabilece�i gibi, toplant� yeter say�s�n� ve yeter say�n�n sa�lanamad�� hallerde birinci ve ikinci toplant� aras�ndaki s�reyi de azaltabilir. Bu Kanundaki �zel h�k�mler sakl�d�r.
�bra i�in oya kat�lamayacak olanlar
MADDE 30. - De�i�ik kademelerdeki kongrelerde tabii �ye olarak bulunan merkez karar ve y�netim kurulu ile y�netim kurullar� �yeleri, mensup olduklar� kurulun ibras� i�in yap�lanoylamalara kat�lamazlar.
Te�kilat�n merkezleri
MADDE 31. - (21.5.1987-3370) Siyasi partilerin merkez te�kilat� Ankara il merkezinde; il ve il�e te�kilatlar� ilgili il ve il�e merkezlerinde; belde te�kilatlar� ise, il ve il�e merkezleri hari� olmak �zere, belediye te�kilat� olan yerlerde bulunur.
Ba�da�mayan g�revler
MADDE 32. - Siyasi partilerin merkez karar ve y�netim kurullar�na �ye olanlar, o partinin T�rkiye B�y�k Millet Meclisi parti grubu y�netim kurulunda g�rev alamazlar.
Siyasi partilerin disiplin kurullar�nda g�rev alanlar, kongreler, T�rkiye B�y�k Millet Meclisindeki parti grubu �yelikleri hari�, partinin di�er organ, kurul ve g�revlerinde bulunamaz, partiye bir hizmet ba��yla ba�l� olamaz ve partiden herhangi bir suretle gelir sa�layamazlar.
Bir disiplin kurulunda g�rev alan kimse, di�er bir disiplin kurunda g�rev alamaz.
E�ler ile bir ve ikinci derecedeki kan ve s�hri h�s�mlar, ayn� disiplin kurulunda g�rev alamazlar.
Bunlarla ilgili kararlara kat�lamazlar.
Siyasi partilerin il ve il�e y�netim kurullar�ndan birinde �ye olan kimse, di�er bir il veya il�e y�netim kurulunda �ye olamaz. �l ve il�e ba�kanlar� hakk�nda da ayn� h�k�m uygulan�r.
Organlarda g�rev alanlar�n ilgili makamlara bildirilmesi
MADDE 33. - Parti kongreleri hari� olmak �zere, her kademedeki parti organlar�yla parti t�z��nde belirtilen bir g�reve getirenlerin adlar�, soyadlar�, do�um yer ve tarihleri, meslek veya sanatlar�, ikametgahlar� ve n�fus c�zdan� �rnekleri; o mahallin en b�y�k m�lki amirli�ine se�im veya atamadan ba�layarak onbe� g�n i�inde yaz� ile bildirir. Valiliklerce birle�tirilen bu bilgi ve belgeler ��i�leri Bakanl��na ve Cumhuriyet Ba�savc�l��na g�nderilir.
Merkez organlar�nda g�revlendirilenlerle ilgili bilgi ve belgeler de ayn� s�re i�inde do�rudan ��i�leri Bakanl��na ve Cumhuriyet Ba�savc�l��na verilir.
Kamu yarar�na dernek say�lmama
MADDE 34. - 22 Kas�m 1972 tarihli ve 1630 say�l� Dernekler Kanununun kamu yarar�na �al��an dernek say�lma h�k�mleri siyasi partiler hakk�nda uygulanmaz.
Anamuhalefet partisi ve genel ba�kan�
MADDE 35. - Bakanlar Kuruluna kat�lmayan ve grubu bulunan siyasi partiler aras�nda en fazla milletvekiline sahip olan partiye anamuhalefet partisi, genel ba�kan�na da anamuhalefet partisi genel ba�kan� denir. Bu siyasi partilerin milletvekili say�lar�n�n e�it olmas� halinde, son milletvekili se�imlerinde ald�klar� muteber oy say�s�na bak�l�r.

YED�NC� B�L�M

Siyasi Partilerin Se�imlere Kat�lmas� ve Adaylar�n Tespiti

Siyasi partilerin se�imlere kat�lmas�
MADDE 36. - (31.3.1988-3420) Siyasi partilerin se�imlere kat�labilmesi i�in illerin en az yar�s�nda, oy verme g�n�nden en az alt� ay evvel te�kilat kurmu� ve b�y�k kongrelerini yapm�� olmas� veya T�rkiye B�y�k Millet Meclisinde grubu bulunmas� �artt�r.
Bir ilde te�kilatlanma, merkez il�esi dahil o ilin en az ��te birinde te�kilat kurmay� gerektirir.
Parti adaylar�n�n tespiti
MADDE 37. - (28.3.1986-3270) Siyasi partiler, milletvekilli�i genel veya ara se�imlerinde, adayl�k i�in m�racaat eden ve adayl�� uygun bulunanlar aras�ndan, adaylar�n tespitini; serbest, e�it, gizli oy a��k tasnif esaslar� �er�evesinde, t�z�klerinde belirleyecekleri usul ve esaslardan herhangi biri veya birka�� ile yapabilirler.
(31.7.1998 - 4381) Siyasi partiler, �n se�im ya da aday yoklamas� yapt�klar� se�im �evrelerinde, toplam olarak T�rkiye B�y�k Millet Meclisi �ye tamsay�s�n�n % 5'ini a�mamak �zere, ilini, se�im �evresini, aday listesindeki s�ras�n�, �n se�im veya aday yoklamas� tarihinden en az on g�n �nce Y�ksek Se�im Kuruluna bildirmek ko�uluyla merkez aday� g�sterebilirler. �n se�im ya da aday yoklamas� yap�lmayan yerlerde, siyasi partilerin merkez yoklamas� veya di�er usullerden biri veya birka�� ile aday belirleme yetkileri sakl�d�r.
(27.10.1995-4125) Partilerin t�z�klerinde g�sterilen merkez yoklamas� d��ndaki parti aday se�imleri se�im kurullar�n�n y�netim ve denetimi alt�nda yap�l�r.
Partilerin t�z�klerinde herhangi bir se�im �er�evesinde b�t�n �yelerin i�tiraki ile yapacaklar� �n se�imde bu Kanunun �n se�imlerle ilgili h�k�mleri uygulan�r.
Aday tespitinin yap�laca�� g�n, Y�ksek Se�im Kurulu taraf�ndan genel se�imlerden en az yetmi�le� g�n �nceki bir tarih olarak belirlenip ilan edilir. Se�ime kat�lacak b�t�n siyasi partilerin t�z�klerindeki usullere g�re il ve il�elerde yapacaklar� aday tespitleri b�t�n yurtta ayn� g�nde yap�l�r.
Genel se�imler i�in kabul edilen se�im �er�evesi, aday tespiti i�in de esas al�n�r.
Kontenjan adayl��
MADDE 38. - (27.10.1995-4125 ile y�r�rl�kten kald�r�ld�.)
Adaylar�n tespitinde uygulanacak h�k�mler
MADDE 39. - 26 Nisan 1961 tarihli ve 298 say�l� Se�imlerin Temel h�k�mleri ve Se�men K�t�kleri Hakk�nda bu Kanuna ayk�r� olmayan h�k�mleri, �nse�imlerde ve kullan�lacak parti se�men k�t�kleri hakk�nda da uygulan�r.
Siyasi partilerde aday adayl�� ve merkez adayl��
MADDE 40. - (28.3.1986-3270) Siyasi partiler, Anayasa ve kanunlarda belirtilen �artlara ayk�r� olmamak kayd�yla adaylarda daha ba�ka ne gibi �artlar bulunmas� gerekti�ini t�z�klerinde g�sterebilirler.
Bir kimse, ayn� zamanda, �nse�imlerde ve merkez adayl��nda de�i�ik siyasi partiden veya ayn� partiden, ayn� se�im i�in birden fazla se�im �er�evesinden �nse�ime kat�lamaz. Bir kimse, bir partiden �nse�im veya merkez adayl�� yoklamas�na kat�ld�ktan sonra ba�ka bir partiden merkez aday� g�sterilemez ve partisinden istifa etmedik�e ba��ms�z aday olamaz.
(25.12.1993-3945) Mahalli te�kilat�n y�netim kurulu ba�kan ve �yelerinden, g�rev yapt�klar� yerden aday aday� olmak isteyenlerin g�revlerinden istifa etmelerine ili�kin usul ve esaslar siyasi partilerin t�z�klerinde belirlenir.
Bu h�k�mlere ayk�r� hareket edenlerin adayl�� Y�ksek Se�im Kurulu taraf�ndan iptal edilir. Siyasi partilerin genel ba�kanl�� partilerinin, aday adaylar� listelerini ve se�im �evrelerini �nse�imin yap�laca�� tarihten en az yirmi g�n �nce saat onyediye kadar Y�ksek Se�im Kuruluna ve ilgili il ve il�e se�im kurullar�na bildirir. Kurullarca ilgiliye bir al�nd� belgesi verilir.
Bu bildirimden sonra adayl�ktan �ekilmek �nse�ime kadar dikkate al�nmaz. ancak, bu gibiler aday se�ilmi�lerse �ekilmeleri h�k�m ifade eder. �l�m halinde de ayn� h�k�m uygulan�r.
Kurullar�n olu�umu
MADDE 41. - �nse�imde:
a) �l�e se�im kurulu; �l�e se�im kurulu ba�kan� ile d�rt �yeden olu�ur.
(28.3.1986-3270) �yelerden ikisi o il�ede g�rev yapan Devlet memurlar� aras�ndan se�ilir. Bunlar kurulun devaml� �yesidirler. �ki �ye ise aday aday� olmayan parti �yeleri aras�ndan belirlenir.
Bunlar, �yesi bulunduklar� parti ad�na o parti adaylar� i�in yap�lacak �nse�im i�lemleri ile ilgili olarak kurula kat�l�rlar.
Ayn� usulle iki�er yedek �ye de se�ilir.
Birden fazla il�e se�im kurulu bulunan il�elerde, bu Kanunla il�e se�im kurulu ba�kan�na ve ya il�e se�im kuruluna verilmi� bulunan g�revler, birinci il�e se�im kurulu ba�kan� veya kurulu taraf�ndan yerine getirilir.
b) Sand�k kurulu; bir ba�kan ile d�rt as�l ve d�rt yedek �yeden olu�ur. Sand�k ba�kan� ile iki as�l, iki yedek �ye Devlet memurlar� aras�ndan, iki as�l iki yedek �ye de partiler taraf�ndan yukar�daki f�kra esaslar�na g�re belirlenir.
Kurullardaki �yelerin gelmemesi halinde yedekleri al�n�r; noksanl�k yedeklerle giderilmiyorsa durum bir tutanakla tespit edilir ve kurul ba�kan� taraf�ndan yukar�da nitelikleri a��klanan kimselerden se�ilmek suretiyle tamamlan�r.
�nse�imlere hangi siyasi partilerin hangi se�im �evrelerinden kat�lacaklar�, partilerin aday adaylar� listelerinin Y�ksek Se�im Kuruluna bildirildi�i tarihten itibaren �� g�n i�inde ilan edilir.
�l�e se�im kurulunca siyasi partilerin her biri i�in parti se�men listesinde kay�tl� her bin se�mene bir sand�k ve kapal� h�cre bulundurulur ve sand�klar�n yerleri tespit edilerek mutat vas�talarla ilan olunur. Bu husus ayr�ca ilgili siyasi partilere de duyurulur.
Parti se�men listesi
MADDE 42. - Siyasi partilerin il�e te�kilat�, kendi �evrelerindeki �yelerini, muntazam kay�t ve s�ra numaras� ve partiye giri� ��k�� tarihleri ve �ye hakk�nda di�er bilgileri ihtiva eden bir �ye kay�t defterine kaydederler.
�ye kay�t defterleri, il�e se�im kurulu ba�kan�n�n denetimi alt�ndad�r. �ye kay�t defterleri, en az alt� ayda bir defa il�e se�im kurulu ba�kan� taraf�ndan incelenir ve kay�tlar�n usule uygun olarak tutulup tutulmad��n� bir tutanakla tespit edilir.
(31.3.1988-3420) �ye Kay�t Defterinde Parti �yesi olarak kay�tl� bulunan ve Cumhuriyet Ba�savc�l��nca se�im kurallar�na g�nderilen listelerde yer alan �yeler �nse�imde oy kullanabilir.
(31.3.1988-3420) �nse�imlerin yap�laca�� tarih itibariyle bir �nceki y�l�n son g�n�ne kadar bu Kanunun 10 uncu maddesine g�re Cumhuriyet Ba�savc�l��na bildirilen �yeler �nse�imde oy kullanabilirler.
(31.3.1988-3420) �l�e Se�im Kurullar� �ye listelerini �nse�imden en az otuz g�n evvel elinde olacak �ekilde Cumhuriyet Ba�savc�l��ndan temin eder.
(31.3.1988-3420) Siyasi Partiler kay�tl� �yelerin tamam� d��nda ba�ka bir usulle aday yoklamas� yapacaksa bu halde oy kullanacak se�men listelerini �nse�imden en az otuz g�n �nce il�e se�im kurulu ba�kanl��na �ye kay�t defterleri ile birlikte vermek zorundad�rlar.
(31.3.1988-3420) Bu listeler �nse�im tarihinden 25 g�n �nce parti y�netim kurulu ve il�e se�im kurulu binalar� �n�ne as�l�r. Sekizinci f�kradaki itiraz s�resinden sonra kesinle�en listelere g�re parti se�men kartlar� il�e se�im kurulu ba�kanl��nca her �yeye da��t�l�r.
Parti �yeleri, parti se�men listesine, as�ld�� tarihten itibaren onbe� g�n i�inde yaz�yla itiraz edebilirler. �tirazlar il�e se�im kurulu taraf�ndan incelenir ve en ge� iki g�n i�inde kesin olarak karar ba�lan�r. �tiraz�n yerinde g�r�lmesi halinde parti se�men listesi d�zeltilir.
�nse�imde propaganda ile ilgili h�k�mler
MADDE 43. - Aday yoklamalar�na kat�lan aday adaylar� i�in propaganda yapmak amac� ile a��k hava toplant�lar�, �rf ve adete g�re sohbet toplant�s� say�lanlar hari� olmak �zere kapal� salon toplant�lar� tertiplenemez, duvar ilan�, el ilan� ve her nevi matbua, ses ve g�r�nt� bantlar�yla propaganda yap�lamaz. Bu t�r toplant�larda ba�ka aday adaylar�na kar�� k�t�leyici beyanlarda bulunulmas� yasakt�r.
Siyasi partiler, t�z�klerinde g�sterilmek kayd�yla aday adaylar� i�in bunlar�n verece�i bilgileri de esas alarak aday adaylar�n�n meslek veya sanat hayatlar�ndaki derece, ba�ar� ve eserlerini, memlekete yapt�� hizmetleri g�sterir, vesikal�k foto�raflar�n� ta��yan matbualar bast�r�p da��tabilir. Aday adaylar�n�n soyad� alfabe s�ras�na g�re d�zenlenecek benzer bilgileri i�eren matbualar sand�k ba�lar�na as�labilir.
Aday adaylar�, mensup olduklar� partinin program�, b�y�k kongresinin ve yetkili merkez organlar�n�n kararlar� ile partinin se�im bildirisi d��nda, milli, mahalli yahut mesleki �apta herhangi bir vaadde bulunamazlar ve T�rk�e'den ba�ka dil ve yaz� kullanamazlar.
Aday adaylar�, �nse�imlerde oy kullanacak partili �yelere veya yak�nlar�na maddi ��kar sa�lama amac� g�demezler; �nse�imlerde oy kullanacaklar� etkilemek maksad�yla me�ru ve hukuka uygun olmayan davran��larda bulunamazlar.
Kuruldaki parti �yesinin g�revini yerine getirmemesi
MADDE 44. - �nse�im g�n� oy verilmesine ba�lanmazdan �nce veya oy verme s�ras�nda il�e se�im kuruluna dahil siyasi parti �yesi g�revini yapmazsa, ceza h�k�mleri sakl� kalmak �zere, yerini siyasi partilerin s�radaki yedek �yesi getirilir. Bu da m�mk�n olmazsa, bu husus tutana�a ge�irilir ve eksikler sand�k alan� �er�evesindeki parti �yesi olabilme yeterli�ine sahip ve okur-yazar olanlar aras�nda il�e se�im kurulu ba�kan�n�n se�ece�i kimse ile tamamlan�r.
M��ahitler
MADDE 45. - �nse�im s�ras�nda siyasi partilerin birer m��ahidi, kendi partilerine ait sand�k ba�� i�lemlerini takip etmek �zere haz�r bulunabilir. �nse�imde aday olanlar, m��ahit s�fat�yla sand�k ba��nda bulunamazlar.
Oy pusulas�
MADDE 46. - Siyasi partiler, 40 �nc� maddeye g�re bildirdikleri aday adaylar� listelerini i�eren oy pusulalar�n� �o�altarak il ve il�e se�im kurulu ba�kanlar�na yeteri kadar zarf ile birlikte verirler.
�l�e se�im kurulu ba�kanl�klar� oy pusulalar�n� ve zarflar� m�h�rledikten sonra, se�im g�n� sand�k ba�kanl�klar�nda haz�r bulundururlar.
Sand�k ba��na gelen parti se�mene, sand�k kurulu ba�kan� veya g�revlendirece�i kurul �yesi oy pusulas�n�, sand�k kurulu ba�kanl��n�n m�h�r� ile m�h�rlendikten sonra verir.
(28.3.1986-3270) - (27.10.1995-4125) Partili se�men, aday adaylar�n�n kar��s�na i�aret koymak suretiyle tercihini kullan�r. ��aretleme, o se�im �evresinin ��karaca�� milletvekili say�s�ndan �ok ve yar�s�ndan az olamaz. ��aretlemede belirlenen miktar ve nispetlere uyulmamas�, oy pusulalar�n�n ge�ersiz say�lmas�n� gerektirir.
Kimli�inin tespiti
MADDE 47. - �nse�imlerde oy vermek i�in parti se�men kart�n�n g�sterilmesi �artt�r. Bu belgeyi g�stermeyenlerden veya belgenin sahibi oldu�unda teredd�t edilenlerden parti h�vviyet c�zdan�, o da yoksa n�fus h�viyet c�zdan� istenir.
Son i�lemler
MADDE 48. - Y�ksek Se�im Kurulu, il se�im kurullar�ndan gelen �nse�imle tespit edilmi� parti adaylar� listelerinin tasdikli birer �rne�ini derhal ilgili partilerin genel ba�kanl�klar�na teslim eder. Parti genel ba�kanl�klar�, 38 inci madde ve parti mevzuat� gere�ince merkez aday� olarak se�ilen parti adaylar�n� bu listelere dahil ederek se�im �evrelerine g�re d�zenleyecekleri parti aday� cetvellerini, kanun h�k�mlerine g�re Y�ksek Se�im Kuruluna s�resi i�ersinde bildirirler.
�nse�im evraklar�n�n saklanmas�
MADDE 49. - Hesaba kat�lan, kat�lmayan ve itiraza u�ram�� olan oy pusulalar�; say�m ve d�k�man cetvelleri ve adayl��a se�ilme tutanaklar�yla di�er her t�rl� evrak, milletvekili se�imlerinin kesin sonu�lar�n�n ilan� tarihinden itibaren �� ay s�reyle il�elere il�e se�im kurulu ba�kan� ve illerde il se�im kurulu ba�kan� taraf�ndan saklan�r.
Bu evrak, Y�ksek Se�im Kurulunun istemi olmaks�z�n hi�bir yere g�nderilemez.
�tiraz hakk�
MADDE 50. - Se�im ve sand�k kurullar�n�n veya kurul ba�kanlar�n�n kesin olmayan kararlar�na kar�� ilgili siyasi parti, o siyasi partiden �nse�imde aday aday� olanlar veya o siyasi partilerin te�kilat kademelerinin ba�kalar� veya vekilleri ile m��ahitleri itiraz edebilirler.
�nse�im tutana�� ve tutana��n iptali
MADDE 51. - �nse�imlerde, her siyasi parti i�in ayr� ayr� d�zenlenecek bas�l� tutanak ka��d�nda o partiden aday olmak �zere �nse�imde aday olmu� bulunanlar�n ald�klar� oylar�n toplam�, rakam ve yaz� ile belirtilir. Bu tutanak il�e se�im kurulu ba�kan� ve �yelerince imzalan�r.
Ayn� miktarda oy alm�� olanlar aras�ndaki s�ray� ilgili siyasi partinin merkez kara ve y�netim kurulu tespit eder.
Adayl�k tutana��nda yap�lan itiraz, oylar�n d�k�m�ne veya say�m�na ili�kin oldu�u ve yeniden yap�lan d�k�m ve say�m sonucunda tutanaklar�n iptaline karar verildi�i taktirde, yeniden yap�lan d�k�m ve say�m sonucuna g�re se�ildikleri anla��lan Y�ksek Se�im Kurulu taraf�ndan tutanakla verilir.
Bir se�im �evresinde �nse�imin, �nse�im i�lemleri sebebiyle iptaline karar verildi�i taktirde, �nse�im yenilenmez ve bu se�im �evresi i�in b�t�n adaylar 38 inci maddede yaz�l� kurul taraf�ndan tespit edilir.
Adaylardan yaln�z birinin veya birka��n�n tutana��n�n iptaline karar verildi�i hallerde, tutanaklar� iptal olunan adaylar�n yerine, �nse�imde ald�klar� oy s�ras�na g�re ba�ta gelenlere tutanak verilir.
S�rada olanlar yetmedi�i taktirde bo� kalan yerlerin doldurulmas� i�in bu maddenin yukar�daki f�kras� uygulan�r.
Belli bir se�im i�in parti adaylar�n�n Y�ksek Se�im Kuruluna bildirilmesinden sonra, �nse�im ve adaylarla ilgili itiraz ve �ikayetler dikkate al�nmaz. Daha �nce yap�lm�� olan itiraz ve �ikayetler ba�lam�� ola i�lemler durdurulur.
Mahalli se�imler yoklamas�
MADDE 52. - Siyasi partilerin, mahalli idareler se�imleri i�in aday g�sterebilecekleri hallerde, bu adaylar�n nas�l se�ilecekleri ve yoklamalar�n�n nas�l yap�laca�� ilgili kanundaki esaslara g�re belirlenir.

Siyasi Partiler Kanunu
← Kanun Numaras�: 2820 �kinci K�s�m →
Kabul Tarihi: 22 Nisan 1983
Resm� Gazete Tarihi ve No: 24 Nisan 1983 - 18027

Genel Esaslar

Madde 1: Ama�
f1. Bu Kanunun amac�, siyas� partilerle ilgili esaslar� d�zenlemektir.
Madde 2: Kapsam
f1. Bu Kanun, siyasi partilerin kurulmalar�, te�kilatlanmalar�, faaliyetleri, g�rev, yetki ve sorumluluklar�, mal edinimleri ile gelir ve giderleri, denetlenmeleri, kapanma ve kapat�lmalar�yla ilgili h�k�mleri kapsar.
Madde 3: Tan�m
f1. Siyas� partiler, Anayasa ve kanunlara uygun olarak; milletvekili ve mahalli idareler se�imleri yoluyla, t�z�k ve programlar�nda belirlenen g�r��leri do�rultusunda �al��malar� ve a��k propagandalar� ile milli iradenin olu�mas�n� sa�layarak demokratik bir Devlet ve toplum d�zeni i�inde �lkenin �a�da� medeniyet seviyesine ula�mas� amac�n� g�den ve �lke �ap�nda faaliyet g�stermek �zere te�kilatlanan t�zelki�ili�e sahip kurulu�lard�r.
Madde 4: Siyas� Partilerin Vazge�ilmezli�i ve Niteli�i
f1. Siyas� partiler, demokratik siyas� hayat�n vazge�ilmez unsurlar�d�r. Atat�rk ilke ve ink�l�plar�na ba�l� olarak �al��rlar.
f2. Siyas� partilerin kurulu�u, organlar�n�n se�imi, i�leyi�i, faaliyetleri ve kararlar� Anayasada nitelikleri belirtilen demokrasi esaslar�na ayk�r� olamaz.
Madde 5: Siyas� Parti Kurma Hakk�
f1. Vatanda�lar siyas� parti kurma hakk�na sahiptirler.
f2. Siyas� partiler Anayasa ve kanunlar �er�evesinde, �nceden izin almaks�z�n serbest�e kurulurlar.
f3.
Madde 6: �ye Olma ve �yelikten �ekilme Hakk�
f1. Her T�rk vatanda�� kanunda ve parti t�z��nde g�sterilen �artlara ve usullere g�re Siyas� partilere �ye olma ve diledi�i anda �yelikten �ekilme hakk�na sahiptir. Kimse, ayn� zamanda birden fazla siyas� partinin �yesi olamaz, aksi halde �yelik s�fat� bu siyas� partilerin hepsinde birden sona ermi� say�l�r.
f2. Kimse, bir partinin birden fazla te�kilat birimine �ye kaydolamaz, aksi halde son kay�t tarihinden �nce yap�lm�� olan �yelik kay�tlar� ge�ersizdir.
Madde 7: Siyas� Partilerin Te�kilat�
f1. Siyas� partilerin te�kilat�; merkez organlar� ile il, il�e ve belde te�kilatlar�ndan; T�rkiye B�y�k Millet Meclisi Grubu ile il genel meclisi ve belediye meclisi gruplar�ndan ibarettir. Siyasi partilerin t�z�klerinde ayr�ca kad�n kolu, gen�lik kolu ve benzeri yan kurulu�larla, yabanc� �lkelerde yurtd�� temsilcili�i kurulmas� �ng�r�lebilir.
f2. Belde te�kilat�, il ve il�e merkezleri d��nda belediye te�kilat� olan yerlerde kurulur.
f3. Belde te�kilatlar� il�e ba�kanl��na ba�l�d�r. Bu te�kilatlar�n se�im tarz�, kurulu� ve faaliyet �ekil ve �artlar�, �ye say�s�, il ve il�e te�kilatlar�yla m�nasebetleri siyas� partilerin t�z�klerinde g�sterilir.
f4. �u kadar ki; belde te�kilat�n�n �ye say�s� ��ten az olamaz.

Siyasi Partiler Kanunu/�kinci K�s�m

Siyasi Partilerin Te�kilatlanmas�

Kurulu�

Madde 8: Partilerin Kurulmas�
f1. Siyasi partiler, partiye �ye olma yeterli�ine sahip en az otuz T�rk vatanda�� taraf�ndan kurulur.
Madde 9: Cumhuriyet Ba�savc�l��n�n Partilerin Kurulu�unu Denetlemesi
f1.

Madde 10: Siyasi Parti Sicili
f1. Cumhuriyet Ba�savc�l��nca her siyas� parti i�in bir sicil dosyas� tutulur. Bu sicil dosyas�nda:
a) Kurulu� bildirisi ve ekleri,b) Merkez organlar� ile, te�kilat kurduklar� il, il�e ve beldeleri, bunlar�n organlar�nda g�rev alanlar�n adlar�n�, soyadlar�n�, do�um yer ve tarihlerini, meslek veya sanatlar�n� ve ikametg�hlar�n� g�sterir onayl� listeleri,c) Partinin faaliyetlerini d�zenleyen her t�rl� y�netmelikler ve di�er yay�nlar�,d) Partiye kay�tl� �yelerin, il�elere g�re (b)
f2. Cumhuriyet Ba�savc�l��nca istenilen sicille ilgili di�er bilgi ve belgeler de bu dosyaya konulur.
f3. Siyas� partiler, (b) ve (c) bentlerindeki bilgi ve belgeler ile bunlarda ve parti t�z�k ve programlar�nda yap�lan de�i�iklikleri, yay�n veya de�i�iklik tarihinden itibaren on be� g�n i�inde; (d) bendindeki listeler ile bunlarla ilgili de�i�iklikleri ise, alt� ayda bir Cumhuriyet Ba�savc�l��na g�nderirler.
f4. Siyas� partilerin kapat�lmalar� veya kapanmalar� sicillerine i�lenir.
f5. Bu sicil herkese a��kt�r. Soru�turma ile ilgili bilgilerin gizlili�ine ili�kin h�k�mler sakl�d�r.
f6. Siyas� Partilerin bu Kanuna g�re yapacaklar� kongre delege se�imlerinde ve �n se�imlerde (b) ve (d) bentleri gere�ince Cumhuriyet Ba�savc�l��na bildirilmi� �ye listeleri esas al�n�r.
f7. Cumhuriyet Ba�savc�l��, �ye listelerinin d�zenlenmesi, yaz�m�, bunlar�n il�e se�im kurullar�na g�nderilmesi ve buna ait i�lerde 298 say�l� Se�imlerin Temel H�k�mleri ve Se�men K�t�kleri Hakk�nda Kanunun 31 inci maddesinin ��nc� f�kras�ndaki esaslar dairesinde personel g�revlendirebilece�i gibi, bu i�lerin y�r�t�lmesinde kamu kurum ve kurulu�lar�na ait teknik ara�lardan da yararlanabilir. G�revlendirileceklere 298 say�l� Se�imlerin Temel H�k�mleri ve Se�men K�t�kleri Hakk�nda Kanunun 182 nci maddesine g�re �cret �denir. Bu �cretler ile hizmetin ifas� i�in gerekli �denecek Genel B�t�eden �denir.
�yelik

Madde 11: Siyasi Partilere �ye Olma
f1. [6] Onsekiz ya��n� dolduran, medeni ve siyasi haklar� kullanma ehliyetine sahip bulunan her T�rk vatanda�� bir siyasi partiye �ye olabilir.
f2. Ancak; a) [7] Hakimler ve savc�lar, Say��tay dahil y�ksek yarg� organlar� mensuplar�, kamu kurum ve kurulu�lar�n�n memur stat�s�ndeki g�revlileri, yapt�klar� hizmet bak�m�ndan i��i niteli�i ta��mayan di�er kamu g�revlileri, Silahl� Kuvvetler mensuplar� ile y�ksek��retim �ncesi ��rencileri siyasi partilere �ye olamazlar.
b) 1 - Kamu hizmetlerinden yasakl�lar,
2 - [8] Basit ve nitelikli zimmet, irtikap, r��vet, h�rs�zl�k, doland�r�c�l�k, sahtecilik, inanc� k�t�ye kullanma, dolanl� iflas gibi y�z k�zart�c� su�lar ile istimal ve istihlak ka�ak��l�� d��nda kalan ka�ak��l�k su�lar�, resmi ihale ve al�m sat�mlara fesat kar��t�rma veya Devlet s�rlar�n� a��a vurma su�lar�ndan biriyle mahkum olanlar, 3 - Taksirli su�lar hari� be� y�l a��r hapis veya be� y�l ve daha fazla hapis cezas�na mahkum olanlar, 4 - T�rk Ceza Kanununun ikinci Kitab�n�n birinci bab�nda yaz�l� su�lardan veya bu su�lar�n i�lenmesini alen� olarak tahrik etme su�undan mahk�m olanlar, 5 - Ter�r eyleminden mahkum olanlar, 6 -siyasi partilere �ye olamazlar ve �ye kaydedilemezler.
f3. Y�ksek��retim elemanlar�, yasaklaman�n d��ndad�r. Bunlar hakk�nda Y�ksek��retim Kanunu uygulan�r.
Madde 12: �yeli�e Kabul �artlar�
f1. Siyas� parti �yesi olmaya kanuna g�re engel hali bulunmayanlar�n �yeli�e kabul �artlar� parti t�z�klerinde g�sterilir. T�z�kte �yelik i�in ba�vuranlar aras�nda dil, �rk, cinsiyet, din, mezhep, aile, z�mre, s�n�f ve meslek fark� g�zeten h�k�mler bulunamaz.

Merkez Te�kilat�

Madde 13: Partilerin Genel Merkez Te�kilat�
f1. Siyas� partilerin merkez organlar� b�y�k kongre, genel ba�kan ile di�er karar, y�netim, icra ve disiplin organlar�ndan ibarettir. Bu organlar�n isimleri ve �ye say�lar� t�z�klerinde g�sterilir.
f2. Parti t�z��nde, partinin gayesine uygun olarak, dan��ma ve ara�t�rma ama�l� ihtiyari kurullar da te�kil olunabilir.
f3. �htiyari kurullar�n g�rev ve yetkileri ile �yelerinin say�s� ve se�ilme usulleri t�z�klerinde g�sterilir.
Madde 14: B�y�k Kongre
f1. Siyas� partinin en y�ksek organ� b�y�k kongredir.
f2. B�y�k kongre, se�ilmi� �yeler ile tabii �yelerden olu�ur.
f3. Se�ilmi� �yeler, T�rkiye B�y�k Millet Meclisi �ye tamsay�s�n�n iki kat�ndan fazla olmamak kayd�yla, parti t�z��nde g�sterilen �ekilde ve say�da il kongerelerince se�ilen delegelerdir. Tabii �yeler; parti genel ba�kan�, merkez karar ve y�netim kurulu ile merkez disiplin kurulu �yeleri ve partinin �yesi olan bakanlar ve milletvekilleridir.
f4. Ta��d�klar� s�fat dolay�s�yla b�y�k kongre �yesi olan kimseler, ayr�ca il kongrelerince delege olarak se�ilemezler.
f5. Parti genel ba�kan�n�, partinin merkez karar ve y�netim kurulu ile merkez disiplin kurulu �yelerini gizli oyla se�mek; partinin t�z�k ve program�nda de�i�iklik yapmak; partinin gelir-gider kesinhesab�n� kabul ve merkez karar ve y�netim kurulunu ibra etmek veya kesinhesab� reddetmek; kanunlar, parti t�z�k ve parti program� �er�evesinde toplumu ve Devleti ilgilendiren konularla kamu faaliyetleri ve parti politikas� hakk�nda genel nitelikte olmak �art�yla temenni kararlar� veya ba�lay�c� kararlar almak; kanunun veya parti t�z��n�n g�sterdi�i sair hususlar� karara ba�lamak; partinin kapanmas�na veya ba�ka bir partiyle birle�mesine ve b�ylece hukuki varl�� sona erecek partinin mallar�n�n tasfiye veya intikal �ekline dair kararlar vermek, b�y�k kongrenin yetkilerindendir.
f6. B�y�k kongre parti t�z��n�n g�sterece�i s�reler i�erisinde toplan�r. Bu s�re iki y�ldan az �� y�ldan fazla olamaz. Ola�an�st� toplant�lar, genel ba�kan�n veya merkez karar ve y�netim kurulunun l�zum g�stermesi veya b�y�k kongre �yelerinin en az be�te birinin yaz�l� istemi �zerine yap�l�r.
f7. Parti kurucular� se�ilmi� delegelerin % 15'inden fazla olmamak kayd�yla, parti �yelikleri devam etti�i m�ddet�e, ilk b�y�k kongre dahil b�y�k kongrenin tabii �yesidirler.
f8. Parti kurucular� se�ilmi� delegenin % 15'inden fazla ise tabii delegelerin kurucular aras�ndan nas�l se�ilece�i siyas� partilerin t�z�klerinde g�sterilir. Parti kurucular� ilk b�y�k kongreyi, partinin t�zelki�ilik kazanmas�ndan ba�layarak iki y�l i�inde toplamak zorundad�rlar.
f9. B�y�k kongre ilk toplant�s�n� yap�ncaya kadar, bu kongrenin yetkilerini kurucular kurulu kullan�r. Partinin genel ba�kan� ile ya� kayd� aranmaks�z�n kuruculuk �artlar�n� haiz merkez karar ve y�netim kurulu ile merkez disiplin kurulu �yeleri ve milletvekilleri, bu kurulun tabii �yeleridir.
f10. B�y�k kongrenin toplant� yeter say�s�, b�y�k kongre �ye tamsay�s�n�n salt �o�unlu�udur. �lk �a�r� �zerine yap�lan toplant�da toplant� yeter say�s� bulunam�yorsa, ikinci �a�r� �zerine yap�lacak toplant�da toplant� yeter say�s� aranmaz. B�y�k kongrenin karar yeter say�s�, kanunda veya parti t�z��nde daha b�y�k bir say� g�sterilmedi�i hallerde, haz�r bulunan �yelerin salt �o�unlu�udur.
f11. Parti t�z�k ve program�nda de�i�iklik yap�lmas�na ili�kin olan veya parti politikas�n� ilgilendiren konularda karar al�nmas�na dair teklifleri karara ba�lamak i�in bunlar�n genel ba�kan, merkez karar ve y�netim kurulu veya b�y�k kongre �yelerinin en az yirmide biri taraf�ndan ileri s�r�lm�� olmas� gerekir. Kanunlar, parti t�z�k ve parti program� �er�evesinde toplumu ve Devleti igilendiren konularla kamu faaliyetleri konular�nda karar al�nmas�na dair teklifleri karara ba�lamak i�in bu tekliflerin b�y�k kongrede haz�r bulunan �yelerin ��te biri taraf�ndan yap�lm�� olmas� �artt�r. Bu teklifler, b�y�k kongrece se�ilecek bir komisyonda g�r��ld�kten sonra, komisyon raporuyla birlikte incelenir ve karara ba�lan�r.
Madde 15: Genel Ba�kan
f1. Parti genel ba�kan�, b�y�k kongrece gizli oyla ve �ye tamsay�s�n�n salt �o�unlu�u ile se�ilir. �lk iki oylamada sonu� al�nmazsa, ��nc� oylamada en �ok oy alan se�ilmi� say�l�r.
f2. [16] Genel ba�kan en �ok �� y�l i�in se�ilir. [17]
f3. Partiyi temsil yetkisi genel ba�kana aittir. Kanunlardaki �zel h�k�mler sakl� kalmak kayd� ile parti ad�na dava a�ma ve davada husumet yetkisi, genel ba�kana veya ona izafeten bu yetkileri kullanmak �zere parti t�z��n�n g�sterece�i parti mercilerine aittir.
f4. Parti genel ba�kan�, merkez karar ve y�netim kurulunun tabii ba�kan�d�r.
f5. Parti t�z��, genel ba�kana g�revinin yerine getirilmesinde ve yetkilerinin kullan�lmas�nda yard�mc�l�k etmek �zere genel ba�kan yard�mc�s� ve genel sekreter adlar�yla gerekli g�rd�� say�da yard�mc�lar �ng�rebilir. Bunlar�n ne suretle se�ilece�i, g�rev ve yetkileri parti t�z��nde g�sterilir.
f6. Genel ba�kanl��n herhangi bir sebeple bo�almas� halinde, b�y�k kongre toplan�ncaya kadar, merkez karar ve y�netim kurulu partiyi temsil yetkisini kendi i�inden se�ece�i bir �yeye tevdi eder ve en ge� k�rkbe� g�n i�erisinde b�y�k kongreyi toplant�ya �a��r�r.
Madde 16: Merkez Karar, Y�netim ve �cra Organlar�
f1. [18] Siyas� partilerin merkez karar, y�netim ve icra organlar� parti t�z��nde belirtilen isim, �ekil ve say�da kurulur. B�y�k Kongrece se�ilecek merkez organlar�n�n herbirinin �ye say�s� 15'den az olamaz.
f2. Bu organlar iki b�y�k kongre aras�nda, parti t�z�k ve program�na ve b�y�k kongre kararlar�na uymak �art�yla, partiyi ilgilendiren hususlarda karar almak ve al�nan kararlar� uygulamak yetkisine sahiptirler.
f3. Merkez karar organ�, zorunlu sebepler dolay�s�yla b�y�k kongrenin toplanamad�� hallerde, partinin hukuki varl��na son verilmesi ve t�z�k ve program�n�n de�i�tirilmesi d��ndaki b�t�n kararlar� alabilir.
f4. Parti i�lerini d�zenleyen parti i� y�netmelikleri merkez karar organ� taraf�ndan yap�l�r.
f5. Merkez karar ve y�netim organlar�n�n �yeleri b�y�k kongrece se�ilir. Di�er merkez organlar�n�n se�im usul ve esaslar� parti t�z��nde belirtilir. Parti genel ba�kan� merkez karar, y�netim ve icra organlar�n�n herbirinin de ba�kanl��n� yapar. B�y�k kongrece se�ilen merkez organlar�n�n herbirinin �yeleri b�y�k kongrenin ve b�y�k kongre yetkilerini kullanan kurucular kurulunun tabii �yeleridir.
f6. Organlar�n toplanma ve �al��ma usulleri, g�rev ve yetkileri, birbirleriyle m�nasebetleri parti t�z��nde g�sterilir.
Madde 17: Merkez Disiplin Kurulu
f1. Siyas� partinin merkez disiplin kurulu, bu Kanunda ve parti t�z��nde g�sterilen �ekilde kurulur. Bu kurulun �ye say�s� yediden az olamaz.
Madde 18: K��k Kongre
�l ve �l�e Te�kilat�

Madde 19: �l Te�kilat�
f1. Siyas� partilerin il te�kilat�; il kongresi, il ba�kan�, il y�netim kurulu ve il disiplin kurulundan olu�ur.
f2. �l kongresi, say�s� alt�y�zden fazla olmamak �zere, parti t�z��ne g�re il�e kongrelerince se�ilen delegelerden olu�ur. O ilin partili milletvekilleri ile y�netim ve disiplin kurullar� ba�kan ve �yeleri, il kongresinin tabii �yeleridir. Ge�ici y�netim kurulu ba�kan ve �yeleri de kongreye kat�lma hakk�na sahiptirler. Ancak ge�ici il y�netim kurulu ba�kan� ve �yelerinden delege s�fat� olmayanlar�n kongrede oy kullanma haklar� yoktur.
f3. �l kongresi, b�y�k kongrenin yap�lmas�na engel olmayacak �ekilde parti t�z��nde g�sterilen s�reler i�inde toplan�r.
f4. �l y�netim kurulu, parti t�z��n�n g�sterece�i say�da �yeden olu�ur. Bu say� 7'den az olamaz.
f5. �l ba�kan� ile il y�netim kurulu il kongresince se�ilir. �l ba�kan� ile y�netim kurulunun, se�im �ekli ve merkez karar ve y�netim kurulunca hangi hallerde ve nas�l i�ten el �ektirilece�i ve ge�ici y�netim kurulunun nas�l olu�turulaca�� parti t�z��nde g�sterilir. El �ektirme karar�, 101 inci maddenin (d-1) bendinde g�sterilen haller d��nda yetkili kurullar�n �ye tamsay�s�n�n ��te iki �o�unlu�u ve gizli oyla al�n�r. ��ten el �ektirme karar�n�n il y�netim kuruluna bildirilmesinden itibaren k�rkbe� g�n i�inde il kongresi toplanarak yeni il y�netim kurulunu se�er. Bu s�re i�erisinde il kongresi i�in yeni delegeler se�ilmi� de�ilse, kongre eski delegelerle toplan�r.
f6. [22]
f7. �l ba�kan� en �ok �� y�l i�in se�ilir.
f8. �l te�kilat�nda bir il disiplin kurulu bulunur. �l disiplin kurulunun �ye say�s� ve bu �yelerde aranacak nitelikler parti t�z��nde belirtilir.
f9. Bu maddede yaz�l� kurullar�n; g�rev ve yetkileriyle yedek �yelerinin say�s�, nas�l se�ilece�i ve ne suretle g�reve �a�r�laca�� parti t�z��nde a��klan�r.
Madde 20: �l�e Te�kilat�
f1. [24] Siyas� partilerin il�e te�kilat�, il�e kongresi, il�e ba�kan�, il�e y�netim kurulu ve belde te�kilat�ndan meydana gelir. Parti t�z��nde il�e disiplin kurulu te�kili de �ng�r�lebilir. Bir il�ede te�kilatlanma, il�e s�n�rlar� i�erisindeki beldelerin en az yar�s�nda te�kilat kurmay� gerektirir. Belde say�s� �� veya daha az ise beldenin sadece birinde te�kilat kurulmu� olmas� yeterlidir.
f2. �l�e kongresi, il�e ve �evresindeki k�y ve mahallelerde partinin son genel se�imde ald�� oy say�s�na g�re, se�ime kat�lmam�� partilerde ise �ye say�s�na g�re, bu Kanunun 10 uncu maddesinde g�sterilen siyas� partiler sicilinde kay�tl� ilgili parti �yelerinin se�tikleri, say�s� 400'� a�mayan delegelerden olu�ur. �l�e y�netim kurulu ve varsa il�e disiplin kurulu ba�kan ve �yeleri il�e kongresinin tabii �yeleridir. Ge�ici il�e y�netim kurulu ba�kan ve �yeleri de kongreye kat�lma hakk�na sahiptir. Ancak ge�ici il�e y�netim kurulu ba�kan ve �yelerinden delege s�fat� olmayanlar�n kongrede oy kullanma hakk� yoktur.
f3. Delege se�imleri; k�y ve mahallelerde partinin bu yerlerde son genel se�imde ald�� oy miktar�, se�ime kat�lmam�� partilerde ise �ye say�s� esas al�nmak suretiyle bu yerlere verilecek kontenjanlara g�re yap�l�r. K�y ve mahallelerdeki �ye say�s� delege kontenjan� verilmesini gerektiren nispetin alt�nda ise bu durumdaki k�y ve mahallelerin di�er k�y ve mahallelerle birle�tirilerek delege se�ilmesi m�mk�nd�r.
f4. Yap�lan delege se�imleri bir tutunakla tespit edilerek, tutanak parti il�e ba�kanl��na g�nderilir.
f5. Parti t�z��nde, m�nhas�ran delege se�imi i�lemlerini y�r�tmek �zere k�y veya mahallelerdeki �yelerden birinin g�revlendirilmesi �ng�r�lebilir.
f6. Delege se�imiyle ilgili di�er hususlar parti t�z��nde g�sterilir.
f7. �l�e kongresi, il kongresinin yap�lmas�na engel olmayacak �ekilde parti t�z��nde g�sterilen s�reler i�inde toplan�r.
f8. �l�e y�netim kurulu, parti t�z��n�n g�sterece�i say�da �yeden olu�ur. Bu say� 5'ten az olamaz.
f9. �l�e ba�kan� ile il�e y�netim kurulu il�e kongresince se�ilir. �l�e ba�kan� ile il�e y�netim kurulunun, se�im �ekli ve il y�netim kurulunca veya merkez karar ve y�netim kurulunca hangi hallerde ve nas�l i�ten el �ektirilece�i ve ge�ici y�netim kurulunun nas�l olu�turulaca�� parti t�z��nde g�sterilir. El �ektirme karar�, 101 inci maddenin (d-1) bendinde g�sterilen haller d��nda yetkili kurullar�n �ye tamsay�s�n�n ��te iki �o�unlu�u ve gizli oyla al�n�r. ��ten el �ektirme karar�n�n il�e y�netim kuruluna bildirilmesinden itibaren okuz g�n i�inde il�e kongresi toplanarak yeni il�e y�netim kurulunu se�er. Bu s�re i�erisinde il�e kongresi i�in yeni delegeler se�ilmi� de�ilse, kongre eski delegelerle toplan�r.
f10. �l�e ba�kan� en �ok �� y�l i�in se�ilir.
f11. Bu maddede yaz�l� kurullar�n; g�rev ve yetkileri ile yedek �yelerinin say�s� ve ne suretle g�reve �a�r�laca�� parti t�z��nde a��klan�r.
f12. Siyas� partilerin, illerin merkez il�elerinde te�kilat kurmalar� hususunda il�e te�kilat�na ili�kin h�k�mler uygulan�r.
Madde 21: Se�imlerin Yap�lmas�
f1. Siyas� partilerin genel merkez, il ve il�e organlar� se�imleri ile il kongresi ve b�y�k kongre delegelerinin se�imleri, yarg� g�zetimi alt�nda gizli oy ve a��k tasnif esas�na g�re a�a��daki �ekilde yap�l�r. Se�im yap�lacak b�y�k kongreyle ile ve il�e kongrelerinin toplant�lar�ndan en az on be� g�n �nce, kongreye kat�lacak parti �yelerini belirleyen listeler, b�y�k kongreyle il kongreleri i�in Y�ksek Se�im Kurulunun �nceden belirleyece�i se�im kurulu ba�kan�na, il�e kongreleri i�in o yer il�e se�im kurulu ba�kan�na il�ede birden fazla il�e se�im kurulunun bulunmas� halinde birinci il�e se�im kurulu ba�kan�na iki n�sha olarak verilir. Ayr�ca toplant�n�n g�ndemi, yeri, g�n�, saati ile �o�unluk sa�lanamad�� takdirde yap�lacak ikinci toplant�ya ili�kin hususlar da bildirilir.
f2. Se�im kurulu ba�kan�, gerekti�inde ilgili kay�t ve belgeleri de getirtip incelemek suretiyle varsa noksanlar� tamamlatt�rd�ktan sonra se�ime kat�lacaklar� belirleyen liste ile yukardaki f�krada belirtilen di�er hususlar� onaylar. Onaylanan liste ile toplant�ya ili�kin di�er hususlar kongrenin toplant� tarihinden yedi g�n �nce siyas� partinin ilgili te�kilat�n�n bulundu�u binada as�lmak suretiyle il�n edilir. �l�n s�resi �� g�nd�r.
f3. �l�n s�resi i�inde, listeye yap�lacak itirazlar h�kim taraf�ndan incelenir ve en ge� iki g�n i�inde kesin olarak karara ba�lan�r. Bu suretle kesinle�en listeler ile toplant�ya ili�kin di�er hususlar, h�kim taraf�ndan onaylanarak siyas� partinin ilgili te�kilat�na g�nderilir.
f4. Kongrelerde yap�lacak se�imler ilgili se�im kurulunun g�zetimi ve denetiminde yap�l�r. Bu se�imlerin usul ve �ekilleri ile se�imlerde kullan�lacak oy pusulas� ve listelerin tanzim tarz� siyas� partilerin t�z�k ve kongre y�netmelikleri ile d�zenlenir.
f5. Se�im kurulu ba�kan�, bir ba�kan ile iki �yeden olu�an yeteri kadar se�im sand�k kurulu olu�turur. Sand�k kurulu ba�kan� ile bir �yesi memurlar, di�er �yesi de aday olmayan parti �yeleri aras�ndan se�ilir. Ayr�ca her sand�k i�in ayn� �ekilde ��er yedek �ye de belirlenir. Se�im sand�k kurulu ba�kan�n�n yoklu�unda, kurula memur �ye ba�kanl�k eder.
f6. Se�im sand�k kurulu, kanunun ve parti t�z��n�n �ng�rd�� esaslara g�re se�imlerin y�r�t�lmesi, y�netimi ve oylar�n tasnifi ile g�revli olup, bu g�revleri se�im ve tasnif i�leri bitinceye kadar aral�ks�z olarak devam eder.
f7. Listede ad� yaz�l� bulunmayanlar oy kullanazlar. Oylar oy verenin n�fus h�viyet c�zdan� veya resimli �yelik kimlik kart� veya kimlik tespiti amac�yla d�zenlenmi� resmi belge ile ispat edilmesinden ve listedeki isminin kar��s�ndaki yerin imzalanmas�ndan sonra kullan�l�r. Oylar, oy verme s�ras�nda sand�k kurulu ba�kan�nca verilen, se�im kurulu ba�kan�nca m�h�rlenmi� ve adaylar� g�sterir listelerin t�z�k ve kongre y�netmeliklerinde g�sterilen usule uygun bir �ekilde i�leme tabi tutularak sand��a at�lmas� suretiyle kullan�l�r. Oy kullanma ve oylar�n muteberlik �ekil ve �artlar� siyas� partilerin t�z�k ve kongre y�netmelikleri ile d�zenlenir.
f8. Se�im s�resinin sonunda se�im sonu�lar� tutanakla tespit edilip, se�im sand�k kurulu ba�kan ve �yeleri taraf�ndan imzalan�r. Tutanaklar�n bir �rne�i se�im yerinde as�lmak suretiyle il�n edilir. Kullan�lan oylar ve di�er belgeler, tutana��n bir �rne�i ile birlikte �� ay s�re ile saklanmak �zere se�im kurulu ba�kanl��na verilir.
f9. Se�imin devam� s�ras�nda yap�lan i�lemler ile tutanaklar�n d�zenlenmesinden itibaren iki g�n i�inde se�im sonu�lar�na yap�lacak itirazlar h�kim taraf�ndan ayn� g�n incelenir ve kesin olarak karara ba�lan�r.
f10. H�kim se�im sonu�lar�n� etkileyecek �l��de bir usuls�zl�k veya kanuna ayk�r� uygulama nedeniyle se�imlerin iptaline karar verdi�i takdirde bir aydan az ve iki aydan fazla bir s�re i�inde olmamak �zere se�imlerin yenilece�i tarihi tespit ederek ilgili siyas� partiye bildirir. Belirlenen g�nde yaln�z se�im yap�l�r ve se�im i�lemleri bu madde ile kanunun �ng�rd�� di�er h�k�mlere uygun olarak y�r�t�l�r.
f11. �l�e se�im kurulu ba�kan� ve se�im sand�k kurulu ba�kan� ile �yelerine, "Se�imlerin Temel H�k�mleri ve Se�men K�t�kleri Hakk�nda Kunter Kanun" da belirtilen esaslara g�re Genel B�t�eden �cret �denir.
f12. Se�imler s�ras�nda sand�k kurulu ba�kan ve �yelerine kar�� i�lenen su�lar, Devlet memurlar�na kar�� i�lenmi� gibi cezaland�r�l�r.
T�rkiye B�y�k Millet Meclisi Siyasi Parti Gruplar�

Madde 22: Grup Kurma
f1. En az yirmi milletvekiline sahip siyas� partiler, T�rkiye B�y�k Millet Meclisinde grup kurabilirler.
f2. Bir siyas� partinin grup kurdu�u, o partinin genel ba�kanl�� taraf�ndan T�rkiye B�y�k Millet Meclisi Ba�kanl��na yaz�yla bildirilir.
Madde 23: Grup �� Y�netmeli�i
f1. Grup i�y�netmeli�i, grubun kuruldu�unun bildirildi�i tarihten itibaren on be� g�n i�inde, grubu olu�turan milletvekilleri taraf�ndan haz�rlan�r. Bu i�y�netmeli�in, milletvekillerinin salt �o�unlu�u taraf�ndan kabul edilmesi zorunludur. Bu �ekilde haz�rlanan i�y�netmelik, T�rkiye B�y�k Millet Meclisi Ba�kanl��na g�nderilir.
f2. Grup i�y�netmeli�ine, parti t�z�k ve program�na ayk�r� h�k�mler konulamaz.
Madde 24: Grup Genel Kurulu
f1. Bir siyas� partinin grup genel kurulu, o partinin milletvekillerinden olu�ur.
f2. T�rkiye B�y�k Millet Meclisi Ba�kan� ve ba�kanvekilleri, �yesi bulunduklar� siyas� partinin ve parti grubunun Meclis i�inde veya d��ndaki faaliyetlerine kat�lamazlar. Ancak, yeniden milletvekili aday� olmaya ili�kin faaliyetleri bu h�km�n d��ndad�r.
Madde 25: Grup Y�netim ve Disiplin Kurullar�
f1. Her siyas� parti grubunda; kurulu�u, g�rev ve yetkileri grup i�y�netmeli�inde belirtilen birer y�netim ve disiplin kurulu bulunur.
f2. Grup disiplin kurulunun, hangi hallerde merkez disiplin kurulu ile bir arada �al��aca��, parti t�z��nde g�sterilir.
Madde 26: Grup Ba�kan�
f1. Partinin genel ba�kan� milletvekili ise parti grubunun da ba�kan�d�r; de�ilse grup ba�kan� grup �yeleri aras�ndan i�y�netmelikte g�sterilen y�ntemle se�ilir.
Madde 27: Grupta Gizli Oylama
f1. Grup genel kurulunda se�imlere ait oylamalar ile milletvekillerini ba�lay�c� nitelikteki konulara ili�kin kararlar�n oylamalar�, gizli oyla yap�l�r.
Madde 28: Grup ve H�k�met �li�kileri
f1. Bakanlar Kuruluna veya bir bakana T�rkiye B�y�k Millet Meclisinde veya grupta g�ven veya g�vensizlik oyu verilmesi konusunda karar alma yetkisi, grup genel kuruluna aittir. Bu yetki, ba�ka bir organa veya mercie b�rak�lamaz.
f2. Bakanlar Kuruluna kat�lacak �yeler, parti gruplar�nda ve di�er parti organlar�nda tespit edilemez.
bendindeki bilgileri i�eren listeleri, Bulunur. S
Te�kilatla �lgili Di�er H�k�mler

Madde 29: Kongrelerle �lgili Genel H�k�mler
f1. 22 Kas�m 1972 tarihli ve 1630 say�l� Dernekler Kanununun bu Kanuna ayk�r� olmayan h�k�mleri, siyas� partilerin her kademedeki kongreleri i�in de uygulan�r.
f2. �u kadar ki, parti t�z�kleri ve y�netmelikleri, parti kongreleri i�in gerekli il�n�n gazete ile yap�lmas� �art�n� kald�rabilece�i gibi, toplant� yeter say�s�n� ve yeter say�n�n sa�lanamad�� hallerde birinci ve ikinci toplant� aras�ndaki s�reyi de azaltabilir. Bu Kanundaki �zel h�k�mler sakl�d�r.
Madde 30: �bra ��in Oya Kat�lamayacak Olanlar
f1. De�i�ik kademelerdeki kongrelerde tabii �ye olarak bulunan merkez karar ve y�netim kurulu ile y�netim kurullar� �yeleri, mensup olduklar� kurulun ibras� i�in yap�lan oylamalara kat�lamazlar.
Madde 31: Te�kilat�n Merkezleri
f1. [34] Siyasi partilerin merkez te�kilat� Ankara il merkezinde; il ve il�e te�kilatlar�, ilgili il ve il�e merkezlerinde; belde te�kilatlar�, il ve il�e merkezleri hari� olmak �zere, belediye te�kilat� olan yerlerde; yan kurulu�lar� ve yurtd�� temsilcilikleri ise t�z�klerinde belirtilen yerlerde bulunur.
Madde 32: Ba�da�mayan G�revler
f1. Siyas� partilerin merkez karar ve y�netim kurullar�na �ye olanlar, o partinin T�rkiye B�y�k Millet Meclisi parti grubu y�netim kurulunda g�rev alamazlar.
f2. Siyas� partilerin disiplin kurullar�nda g�rev alanlar, kongreler, T�rkiye B�y�k Millet Meclisindeki parti grubu �yelikleri hari�; partinin di�er organ, kurul ve g�revlerinde bulunamaz, partiye bir hizmet ba��yla ba�l� olamaz ve partiden herhangi bir suretle gelir sa�layamazlar.
f3. Bir disiplin kurulunda g�rev alan kimse, di�er bir disiplin kurulunda g�rev alamaz.
f4. E�ler ile bir ve ikinci derecedeki kan ve s�hr� h�s�mlar, ayn� disiplin kurulunda g�rev alamazlar. Bunlarla ilgili kararlara kat�lamazlar.
f5. Siyas� partilerin il ve il�e y�netim kurullar�ndan birinde �ye olan kimse, di�er bir il veya il�e y�netim kurulunda �ye olamaz. �l ve il�e ba�kanlar� hakk�nda da ayn� h�k�m uygulan�r.
Madde 33: Organlarda G�rev Alanlar�n �lgili Makamlara Bildirilmesi
f1. Parti kongreleri hari� olmak �zere, her kademedeki parti organlar�yla parti t�z��nde belirtilen bir g�reve getirilenlerin adlar�, soyadlar�, do�um yer ve tarihleri, meslek veya sanatlar�, ikametg�hlar� ve n�fus c�zdan� �rnekleri; o mahallin en b�y�k m�lki amirli�ine se�im veya atanmadan ba�layarak on be� g�n i�inde yaz� ile bildirilir. Valiliklerce birle�tirilen bu bilgi ve belgeler ��i�leri Bakanl��na ve Cumhuriyet Ba�savc�l��na g�nderilir.
f2. Merkez organlar�nda g�revlendirilenlerle ilgili bilgi ve belgeler de ayn� s�re i�inde do�rudan ��i�leri Bakanl��na ve Cumhuriyet Ba�savc�l��na verilir.
Madde 34: Kamu Yarar�na Dernek Say�lmama
f1. 22 Kas�m 1972 tarihli ve 1630 say�l� Dernekler Kanununun kamu yarar�na �al��an dernek say�lma h�k�mleri siyas� partiler hakk�nda uygulanmaz.
Madde 35: Anamuhalefet Partisi ve Genel Ba�kan
f1. Bakanlar Kuruluna kat�lmayan ve grubu bulunan siyas� partiler aras�nda en fazla milletvekiline sahip olan partiye anamuhalefet partisi, genel ba�kan�na da anamuhalefet partisi genel ba�kan� denir. Bu siyas� partilerin milletvekili say�lar�n�n e�it olmas� halinde, son milletvekili se�imlerinde ald�klar� muteber oy say�s�na bak�l�r.
Siyasi Partilerin Se�imlere Kat�lmas� ve Adaylar�n Tespiti

Madde 36: Siyasi Partilerin Se�imlere Kat�lmas�
f1. [35][36][37] Siyas� partilerin se�imlere kat�labilmesi i�in illerin en az yar�s�nda oy verme g�n�nden en az alt� ay evvel te�kilat kurmu� ve b�y�k kongrelerini yapm�� olmas� veya T�rkiye B�y�k Millet Meclisinde grubu bulunmas� �artt�r.
f2. Bir ilde te�kilatlanma, merkez il�esi dahil o ilin il�elerinin en az ��te birinde te�kilat kurmay� gerektirir.
Madde 37: Parti Adaylar�n�n Tespiti
f1. [38] Siyas� partiler, milletvekilli�i genel veya ara se�imlerinde, adayl�k i�in m�racaat eden ve adayl�� uygun bulunanlar aras�ndan, adaylar�n tespitini; serbest, e�it, gizli oy a��k tasnif esaslar� �er�evesinde, t�z�klerinde belirleyecekleri usul ve esaslardan herhangi biri veya birka�� ile yapabilirler.
f2. [39] Siyasi partiler, �n se�im ya da aday yoklamas� yapt�klar� se�im �evrelerinde, toplam olarak T�rkiye B�y�k Millet Meclisi �ye tamsay�s�n�n % 5’ini a�mamak �zere, ilini, se�im �evresini, aday listesindeki s�ras�n�, �n se�im veya aday yoklamas� tarihinden en az on g�n �nce Y�ksek Se�im Kuruluna bildirmek ko�uluyla merkez aday� g�sterebilirler. �n se�im ya da aday yoklamas� yap�lmayan yerlerde, siyasi partilerin merkez yoklamas� veya di�er usullerden biri veya bir ka�� ile aday belirleme yetkileri sakl�d�r.
f3. (...)[40] Partilerin t�z�klerinde belirtilen merkez yoklamas� d��ndaki parti aday se�imleri se�im kurullar�n�n y�netim ve denetimi alt�nda yap�l�r.
f4. Partilerin t�z�klerinde herhangi bir se�im �evresinde b�t�n �yelerin i�tiraki ile yapacaklar� �n se�imde bu Kanun'un �n se�imlerle ilgili h�k�mleri uygulan�r.
f5. Aday tespitinin yap�laca�� g�n, Y�ksek Se�im Kurulu taraf�ndan genel se�imlerden en az yetmi�be� g�n �nceki bir tarih olarak belirlenip ilan edilir. Se�ime kat�lacak b�t�n siyas� partilerin t�z�klerindeki usullere g�re il ve il�elerde yapacaklar� aday tespitleri b�t�n yurtta ayn� g�nde yap�l�r.
f6. Genel se�imler i�in kabul edilen se�im �evresi, aday tespiti i�in de esas al�n�r.
Madde 38: Kontenjan Adayl��
f1. [41]
Madde 39: Adaylar�n Tespitinde Uygulanacak H�k�mler
f1. 26 Nisan 1961 tarihli ve 298 say�l� Se�imlerin Temel H�k�mleri ve Se�men K�t�kleri Hakk�nda Kanunun bu Kanuna ayk�r� olmayan h�k�mleri, �nse�imlerde ve kullan�lacak parti se�men k�t�kleri hakk�nda da uygulan�r.
Madde 40: Siyasi Partilerde Aday Adayl�� ve Merkez Adayl��
f1. [42] Siyas� partiler, Anayasa ve kanunlarda belirtilen �artlara ayk�r� olmamak kayd�yla adaylarda daha ba�ka ne gibi �artlar bulunmas� gerekti�ini t�z�klerinde g�sterebilirler.
f2. Bir kimse, ayn� zamanda, �nse�imlerde ve merkez adayl��nda de�i�ik siyasal partilerden veya ayn� partiden, ayn� se�im i�in birden fazla se�im �evresinden �nse�ime kat�lamaz.
f3. Bir kimse, bir partiden �nse�im veya merkez adayl�� yoklamas�na kat�ld�ktan sonra ba�ka bir partiden merkez aday� g�sterilemez ve partisinden istifa etmedik�e ba��ms�z aday olamaz.
f4. [43] Mahall� te�kilat�n y�netim kurulu ba�kan ve �yelerinden, g�rev yapt�klar� yerden aday aday� olmak isteyenlerin g�revlerinden istifa etmelerine ili�kin usul ve esaslar siyas� partilerin t�z�klerinde belirlenir.
f5. Bu h�k�mlere ayk�r� hareket edenlerin adayl�� Y�ksek Se�im Kurulu taraf�ndan iptal edilir.
f6. Siyas� partilerin genel ba�kanl�� partilerinin, aday adaylar� listelerini ve se�im �evrelerini �nse�imin yap�laca�� tarihten en az yirmi g�n �nce saat onyediye kadar Y�ksek Se�im Kuruluna ve ilgili il ve il�e se�im kurullar�na bildirir. Kurullarca ilgiliye bir al�nd� belgesi verilir.
f7. Bu bildirimden sonra adayl�ktan �ekilmek �nse�ime kadar dikkate al�nmaz. Ancak, bu gibiler aday se�ilmi�lerse �ekilmeleri h�k�m ifade eder. �l�m halinde de ayn� h�k�m uygulan�r.
Madde 41: Kurullar�n Olu�umu
f1. �nse�imde: a) �l�e se�im kurulu; il�e se�im kurulu ba�kan� ile d�rt �yeden olu�ur. [44] �yelerden ikisi o il�ede g�rev yapan Devlet memurlar� aras�ndan se�ilir. Bunlar kurulun devaml� �yesidirler. �ki �ye ise aday aday� olmayan parti �yeleri aras�ndan belirlenir. Bunlar, �yesi bulunduklar� parti ad�na o parti adaylar� i�in yap�lacak �nse�im i�lemleri ile ilgili olarak kurula kat�l�rlar. Ayn� usulle iki�er yedek �ye de se�ilir.
Birden fazla il�e se�im kurulu bulunan il�elerde, bu Kanunla il�e se�im kurulu ba�kan�na veya il�e se�im kuruluna verilmi� bulunan g�revler, birinci il�e se�im kurulu ba�kan� veya kurulu taraf�ndan yerine getirilir.
b) Sand�k kurulu; bir ba�kan ile d�rt as�l ve d�rt yedek �yeden olu�ur. Sand�k ba�kan� ile iki as�l, iki yedek �ye Devlet memurlar� aras�ndan, iki as�l iki yedek �ye de partiler taraf�ndan yukar�daki f�kra esaslar�na g�re belirlenir. Kurullardaki �yelerin gelmemesi halinde yedekleri al�n�r; noksanl�k yedeklerle giderilemiyorsa durum bir tutanakla tespit edilir ve kurul ba�kan� taraf�ndan yukar�da nitelikleri a��klanan kimselerden se�ilmek suretiyle tamamlan�r.
f2. �nse�imlere hangi siyas� partilerin hangi se�im �evrelerinden kat�lacaklar�, partilerin aday adaylar� listelerinin Y�ksek Se�im Kuruluna bildirildi�i tarihten itibaren �� g�n i�inde il�n edilir. �l�e se�im kurulunca siyas� partilerin her biri i�in parti se�men listesinde kay�tl� her bin se�mene bir sand�k ve kapal� h�cre bulundurulur ve sand�klar�n yerleri tespit edilerek mutat vas�talarla il�n olunur. Bu husus ayr�ca ilgili siyas� partilere de duyurulur.
Madde 42: Parti Se�men Listesi
f1. Siyas� partilerin il�e te�kilat�, kendi �evrelerindeki �yelerini muntazam kay�t ve s�ra numaras� ve partiye giri� ��k�� tarihleri ve �ye hakk�nda di�er bilgileri ihtiva eden bir �ye kay�t defterine kaydederler.
f2. �ye kay�t defterleri, il�e se�im kurulu ba�kan�n�n denetimi alt�ndad�r. �ye kay�t defterleri, en az alt� ayda bir defa il�e-se�im kurulu ba�kan� taraf�ndan incelenir ve kay�tlar�n usule uygun olarak tutulup tutulmad�� bir tutanakla tespit edilir.
f3. [45] �ye Kay�t Defterinde Parti �yesi olarak kay�tl� bulunan ve Cumhuriyet Ba�savc�l��nca se�im kurullar�na g�nderilen listelerde yer alan �yeler �nse�imde oy kullanabilir.
f4. [46] �nse�imlerin yap�laca�� tarih itibariyle bir �nceki y�l�n son g�n�ne kadar bu Kanunun 10 uncu maddesine g�re Cumhuriyet Ba�savc�l��na bildirilen �yeler �nse�imde oy kullanabilir.
f5. [47] �l�e Se�im Kurullar� �ye listelerini �nse�imden en az otuz g�n evvel elinde olacak �ekilde Cumhuriyet Ba�savc�l��ndan temin eder.
f6. [48] Siyas� Partiler kay�tl� �yelerin tamam� d��nda ba�ka bir usulle aday yoklamas� yapacaksa bu halde oy kullanacak se�men listelerini �nse�imden en az otuz g�n �nce il�e se�im kurulu ba�kanl��na �ye kay�t defterleri ile birlikte vermek zorundad�rlar.
f7. [49] Bu listeler �nse�im tarihinden 25 g�n �nce parti y�netim kurulu ve il�e se�im kurulu binalar� �n�ne as�l�r. Sekizinci f�kradaki itiraz s�resinden sonra kesinle�en listelere g�re parti se�men kartlar� il�e se�im kurulu ba�kanl��nca her �yeye da��t�l�r.
f8. Parti �yeleri, parti se�men listesine, as�ld�� tarihten itibaren onbe� g�n i�ende yaz�yla itiraz edebilirler. �tirazlar il�e se�im kurulu taraf�ndan incelenir ve en ge� iki g�n i�inde kesin olarak karara ba�lan�r. �tiraz�n yerinde g�r�lmesi halinde parti se�men listesi d�zeltilir.
Madde 43: �nse�imde Propaganda ile �lgili H�k�mler
f1. Aday yoklamalar�na kat�lan aday adaylar� i�in propaganda yapmak amac� ile a��k hava toplant�lar�, �rf ve �dete g�re sohbet toplant�s� say�lanlar hari� olmak �zere kapal� salon toplant�lar� tertiplenemez, duvar il�n�, el il�n� ve her nevi matbua, ses ve g�r�nt� bantlar�yla propaganda yap�lamaz. Bu t�r toplant�larda ba�ka aday adaylar�na kar�� k�t�leyici beyanlarda bulunulmas� yasakt�r.
f2. Siyas� partiler, t�z�klerinde g�sterilmek kayd�yla aday adaylar� i�in bunlar�n verece�i bilgileri de esas alarak aday adaylar�n�n meslek veya sanat hayatlar�ndaki derece, ba�ar� ve eserlerini, memlekete yapt�� hizmetleri g�sterir, vesikal�k foto�raflar�n� ta��yan matbualar bast�r�p da��tabilir. Aday adaylar�n�n soyad� alfabe s�ras�na g�re d�zenlenecek benzer bilgileri i�eren matbualar sand�k ba�lar�na as�labilir.
f3. Aday adaylar�, mensup olduklar� partinin program�, b�y�k kongresinin ve yetkili merkez organlar�n�n kararlar� ile partinin se�im bildirisi d��nda, milli mahalli yahut mesleki �apta herhangi bir vaadde bulunamazlar ve T�rk�e'den ba�ka dil ve yaz� kullanamazlar.
f4. Aday adaylar�, �nse�imlerde oy kullanacak partili �yelere veya yak�nlar�na maddi ��kar sa�lama amac� g�demezler; �nse�imlerde oy kullanacaklar� etkilemek maksad�yla me�ru ve hukuka uygun olmayan davran��larda bulunamazlar.
Madde 44: Kuruldaki Parti �yesinin G�revini Yerine Getirmemesi
f1. �nse�im g�n� oy verilmesine ba�lanmazdan �nce veya oy verme s�ras�nda il�e se�im kuruluna dahil siyas� parti �yesi g�revini yapmazsa, ceza h�k�mleri sakl� kalmak �zere, yerine siyas� partilerin s�radaki yedek �yesi getirilir. Bu da m�mk�n olmazsa, bu husu tutana�a ge�irilir ve eksikler sand�k alan� �evresindeki parti �yesi olabilme yeterli�ine sahip ve okur-yazar olanlar aras�ndan il�e se�im kurulu ba�kan�n�n se�ece�i kimse ile tamamlan�r.
Madde 45: M��ahitler
f1. �nse�im s�ras�nda siyas� partilerin birer m��ahidi, kendi partilerine ait sand�k ba�� i�lemlerini takip etmek �zere haz�r bulunabilir. �nse�imde aday olanlar, m��ahit s�fat�yla sand�k ba��nda bulunamazlar.
Madde 46: Oy Pusulas�
f1. Siyas� partiler 40 �nc� maddeye g�re bildirdikleri aday adaylar� listelerini i�eren oy pusulalar�n� �o�altarak il ve il�e se�im kurulu ba�kanl�klar�na yeteri kadar zarf ile birlikte verirler. �l�e se�im kurulu ba�kanl�klar� oy pusulalar�n� ve zarflar� m�h�rledikten sonra, se�im g�n� sand�k ba�kanl�klar�nda haz�r bulundururlar.
f2. Sand�k ba��na gelen partili se�mene, sand�k kurulu ba�kan� veya g�revlendirece�i kurul �yesi oy pusulas�n�, sand�k kurulu ba�kanl��n�n m�h�r� ile m�h�rledikten sonra verir.
f3. [50] Partili se�men, aday adaylar�n�n kar��s�na i�aret koymak suretiyle tercihini kullan�r. ��aretleme, (...)[51] o se�im �evresinin ��karaca�� milletvekili say�s�ndan �ok ve yar�s�ndan az olamaz. ��aretlemede belirlenen miktar ve nispetlere uyulmamas�, oy pusulalar�n�n ge�ersiz say�lmas�n� gerektirir.
Madde 47: Kimli�in Tespiti
f1. �nse�imlerde oy vermek i�in parti se�men kart�n�n g�sterilmesi �artt�r. Bu belgeyi g�stermeyenlerden veya belgenin sahibi oldu�unda teredd�t edilenlerden parti h�viyet c�zdan�, o da yoksa n�fus h�viyet c�zdan� istenir.
Madde 48: Son ��lemler
f1. {{{f�kra1}}}
f2. Y�ksek Se�im Kurulu, il se�im kurullar�ndan gelen �nse�imle tespit edilmi� parti adaylar� listelerinin tasdikli birer �rne�ini derhal ilgili partilerin genel ba�kanl�klar�na teslim eder. Parti genel ba�kanl�klar� 38 inci madde ve parti mevzuat� gere�ince merkez aday� olarak se�ilen parti adaylar�n� bu listelere dahil ederek se�im �evrelerine g�re d�zenleyecekleri parti aday� cetvellerini, kanun h�k�mlerine g�re Y�ksek Se�im Kuruluna s�resi i�erisinde bildirirler.
Madde 49: �nse�im Evrak�n�n Saklanmas�
f1. Hesaba kat�lan, kat�lmayan ve itiraza u�ram�� olan oy pusulalar� say�m ve d�k�m cetvelleri ve adayl��a se�ilme tutanaklar�yla di�er her t�rl� evrak, milletvekili se�imlerinin kesin sonu�lar�n�n il�n� tarihinden itibaren �� ay s�reyle il�elerde il�e se�im kurulu ba�kan� ve illerde il se�im kurulu ba�kan� taraf�ndan saklan�r.
f2. Bu evrak, Y�ksek Se�im Kurulunun istemi olmaks�z�n hi�bir yere g�nderilmez.
Madde 50: �tiraz Hakk�
f1. {{{f�kra1}}}
Madde 51: �nse�im Tutana�� ve Tutana��n �ptali
f1. �nse�imlerde her siyas� parti i�in ayr� ayr� d�zenlenecek bas�l� tutanak k��d�nda o partiden aday olmak �zere �nse�imde aday olmu� bulunanlar�n ald�klar� oylar�n toplam�, rakam ve yaz� ile belirtilir. Bu tutanak il�e se�im kurulu ba�kan� ve �yelerince imzalan�r.
f2. Ayn� miktarda oy alm�� olanlar aras�ndaki s�ray� ilgili siyas� partinin merkez karar ve y�netim kurulu tespit eder.
f3. Adayl�k tutana��na yap�lan itiraz, oylar�n d�k�m�ne veya say�m�na ili�kin oldu�u ve yeniden yap�lan d�k�m ve say�m sonucunda tutanaklar�n iptaline karar verildi�i takdirde, yeniden yap�lan d�k�m ve say�m sonucuna g�re se�ildikleri anla��lanlara Y�ksek Se�im Kurulu taraf�ndan tutanaklar� verilir. Bir se�im �evresinde �nse�imin, �nse�im i�lemleri sebebiyle iptaline karar verildi�i takdirde, �nse�im yenilenmez ve bu se�im �evresi i�in b�t�n adaylar 38 inci maddede yaz�l� kurul taraf�ndan tespit edilir.
f4. Adaylardan yaln�z birinin veya birka��n�n tutana��n�n iptaline karar verildi�i hallerde, tutanaklar� iptal olunan adaylar�n yerine �nse�imde ald�klar� oy s�ras�na g�re ba�ta gelenlere tutanak verilir. S�rada olanlar yetmedi�i takdirde bo� kalan yerlerin doldurulmas� i�in bu maddenin yukar�daki f�kras� uygulan�r. Belli bir se�im i�in parti adaylar�n�n Y�ksek Se�im Kuruluna bildirilmesinden sonra, �nse�im ve adaylarla ilgili itiraz ve �ik�yetler dikkate al�nmaz. Daha �nce yap�lm�� olan itiraz ve �ik�yetler �zerine ba�lam�� olan i�lemler durdurulur.
Madde 52: Mahalli Se�imler Yoklamas�
f1. Siyas� partilerin mahalli idareler se�imleri i�in aday g�sterebilecekleri hallerde, bu adaylar�n nas�l se�ilecekleri ve yoklamalar�n�n nas�l yap�laca�� ilgili kanundaki esaslara g�re belirlenir.

Disiplin ��leri

Madde 53: Disiplin Su�lar� ve Cezalar�

f1. Siyas� partilerin disiplin kurullar�nca verilebilecek cezalar, uyarma, k�nama, partiden veya gruptan ge�ici veya kesin olarak ��karma cezalar�d�r.
f2. Disiplin kurullar�n�n vermeye yetkili olduklar� disiplin cezalar� ile hangi halde ne t�r disiplin cezas� verilece�inin parti t�z��nde belli edilmesi zorunludur.
f3. Partinin hangi organ ve mercilerinin kimler hakk�nda ve hangi disiplin kurulunda disiplin cezas� isteminde bulunabilece�i ve disiplin cezalar�na kar�� yap�lan itirazlar� incelemeye yetkili �st disiplin kurullar� ve itiraz�n usul ve �artlar�, kanunda belirtilmeyen hallerde, parti t�z�� ile d�zenlenir.
f5. Disiplin kurullar�nca parti �yeleri hakk�nda verilen kararlar gerek�eleriyle birlikte en ge� otuz g�n i�inde ilgiliye tebli� olunur.
f6. Bir partiye mensup milletvekillinin; o partinin T�rkiye B�y�k Millet Meclisi grubu �yeli�inden kesin olarak ��kar�lmas�, partiden ��kar�lmay� ve partiden kesin olarak ��kar�lmas� da T�rkiye B�y�k Millet Meclisi parti grubu �yeli�inden ��kar�lmay� gerektirir.
f7. Bir �yenin, T�rkiye B�y�k Millet Meclisi parti grubundan ge�ici olarak ��kar�lmas� hakk�nda verilen ceza, bu �yenin ceza s�resince gruptaki �al��malara kat�lmamas�n� gerektirir.
f8. Hakk�nda ge�ici ��karma cezas� verilen parti �yesi, faaliyetine kat�lamayaca�� parti organlar�na hi�bir teklif yapamaz. Ancak bu h�k�m o �yenin parti t�z��ne, program�na, partinin di�er mevzuat�na ve organlar�n�n ba�lay�c� kararlar�na uymas� zorunlu�unu ortadan kald�rmaz. Ge�ici ��karma cezas� verilen parti �yelerine, parti i�inde hi�bir g�rev verilemez.
Madde 54: Disiplin Kurullar� �yelerinin Se�ilmesi
f1. Siyas� partilerin disiplin kurullar�n�n �yeleri kongrelerce gizli oyla se�ilir. T�rkiye B�y�k Millet Meclisi grubu disiplin kurulu �yelerinin se�imi, en az iki y�l i�in olmak �zere, parti t�z��nde g�sterildi�i �ekilde yap�l�r.
Madde 55: Disiplin Kurullar�n�n �al��mas�
f1. Disiplin kurullar�, �ye tamsay�s�n�n en az ��te iki �o�unlu�uyla toplan�r ve haz�r bulunanlar�n �o�unlu�uyla karar verir. Ancak 101 inci maddenin (d-1) bendinde g�sterilen haller d��nda, partiden kesin ��karma cezalar� i�in �ye tamsay�s�n�n �o�unlu�unun karar� gereklidir.
f2. Disiplin kuruluna sevk edilen partili, yaz�l� veya s�zl� savunma hakk�na sahiptir. Savunma i�in s�re, savunmaya �a�r� belgesinin ilgiliye tebli�i tarihinden ba�lamak �zere onbe� g�nd�r. Ancak, se�imlerde veya herkesin g�z� �n�nde a��k�a veya yay�n yoluyla i�lenen disiplin su�lar�nda bu s�re yedi g�nd�r. Savunma s�resini ge�irenler, savunma hakk�ndan vazge�mi� say�l�rlar. Savunmaya �a��rma, disiplin kurulu ba�kanl��nca yaz� ile yap�l�r. Bu yaz�da uygulanmas� istenen disiplin cezas� ile bu cezan�n istenmesine sebep olan fiiller a��k�a g�sterilir.
Madde 56: Disiplin ��leriyle �lgili G�r��me ve Karar Yasa��
f1. Disiplin kurullar�na sevk yetkisine sahip bulunan parti organ ve mercilerinin kararlar� ile disiplin kurullar�nca verilen disiplin cezalar� hakk�nda, Siyas� partilerin her kademesindeki kongrelerinde g�r��me yap�lamaz ve bu konularda karar al�namaz.
f2. 58 inci madde h�km� sakl�d�r.
Madde 57: Disiplin Cezalar�na �tiraz
f1. [52] Hakk�nda partiden veya gruptan ge�ici veya kesin ��karma cezas� verilen parti �yesi, bu cezaya kar�� disiplin kuruluna sevkeden organ veya merci veya disiplin kurulunun g�rev ve yetkisizli�i veya al�nan kararlar�n kanuna, parti t�z��ne ve i�y�netmeli�e �ekil ve usul bak�m�ndan ayk�r� bulundu�u iddias�yla parti itiraz yollar�n� kulland�ktan sonra niha� karar niteli�indeki son karara kar�� otuz g�n i�inde niha� karar� veren merciin bulundu�u yer asliye hukuk mahkemesine itiraz edebilir. Mahkeme bu itirazlar�, di�er i�lerden �nce ve en ge� otuz g�n i�inde basit muhakeme usul�ne g�re inceleyerek karara ba�lar, bu karar kesindir.
Madde 58: Af Yetkisi
f1. Disiplin kurullar�nca verilen cezalar�n partinin hangi organ� taraf�ndan ve ne �ekilde affedilece�i Siyas� partilerin t�z�klerinde g�sterilir.
Madde 59: Disiplin Konusunda Tedbir Karar�
f1. Partiden ge�ici ��karmay� veya kesin ��karmay� gerektiren hallerde, disiplin cezas� verilmesi i�in sevk karar� almaya yetkili olan parti organlar�, tedbir niteli�inde olmak �zere, disiplin kuruluna sevk edilen �yeyi parti i�indeki g�revlerinden derhal uzakla�t�rabilirler.
f2. �lgili, bu tedbir karar�n�n kald�r�lmas�n� sevk edildi�i disiplin kurulundan istiyebilir. Bu istek, disiplin kurulu taraf�ndan yedi g�n i�inde karara ba�lan�r.

Parti Defterleri

Madde 60: Tutulacak Defter ve Kay�tlar
f1. Her kademedeki parti organlar� �ye kay�t defteri, karar defteri, gelen ve giden evrak kay�t defteri, gelir ve gider defteri ile demirba� e�ya defteri tutmak zorundad�rlar.
f2. �ye kay�t defteri, mahalle ve k�y esas�na g�re tutulur. Karar defteri, ilgili organ�n kararlar�n�, tarih ve numara s�ras�yla ihtiva eder. Kararlar oylamaya kat�lanlar taraf�ndan imzalan�r. Kongrece al�nan kararlar� da ihtiva etmesi gereken kongre tutanak �zetleri ba�kanl�k divan� �yelerince imzalan�r.
f3. Gelen ve giden evrak tarih ve numara s�ras�yla gelen ve giden evrak kay�t defterine kaydedilir ve gelen evrak�n as�llar� ile g�nderilen evrak�n �rnekleri bu tarih ve numaralar alt�nda dosyalarda saklan�r.
f4. Parti ad�na elde edilen gelirlerin al�nd�� ve yap�lan giderlerin ne gibi i�lere ve yerlere harcand�� ilgili defterlere s�ra ile ve belgeleri de belirtilerek ge�irilir.
f5. B�t�n defterlerin sayfalar� ve ka� sayfadan ibaret olduklar� te�kilat�n bulundu�u ilgili se�im kurulu ba�kan� taraf�ndan m�h�rlenir ve tasdik edilir.
f6. Partiye giri� i�lemlerini g�steren �yelik beyannamelerinin birer �rne�i il�e ve il kademesinde, alfabetik s�ra esas�na g�re tasnif edilmi� olarak ayr� bir dosyada saklan�r.
f7. Parti organ ve kurullar�nca tutulmas�nda fayda g�r�len di�er defterler, parti t�z�k ve i�y�netmeliklerinde g�sterilir.
f8. Parti genel merkezinde �ye kay�t defterlerinin �zetinin nas�l tutulaca��, b�t�e ve kesinhesab�n nas�l haz�rlan�p d�zenlenece�i parti i�y�netmeli�iyle belirtilir.

TBMM