MsXLabs

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)
-   Edebiyat (https://www.msxlabs.org/forum/edebiyat/)
-   -   Ünsüz Düşmesi Nedir? (https://www.msxlabs.org/forum/edebiyat/212402-unsuz-dusmesi-nedir.html)

_büş_ 23 Kasım 2008 13:10

Ünsüz Düşmesi Nedir?
 
ÜNSÜZ DÜŞMESİ
Ünsüz düşmesinin görüldüğü yerler:

1. Türkçede ikiz ünsüz bulunmaz. Bu yüzden Arapçadan dilimize geçmiş olan ve sonunda ikiz ünsüz bulunduran kelimeler yalın durumunda kullanıldığında ünsüzlerden biri düşer.

hakk→hak, redd→ret, hiss→his, zann→zan, zemm→zem, hall→hal, şıkk→şık, afv→af...

2. k sesi ile biten kelimelerde –cik eki getirildiğinde kelime sonundaki k’lerin düştüğü görülür:

ufak→ufacık, alçak→alçacık, minik→minicik, küçük→küçücük, büyük→büyücek...

Not: Bu ekin somut isim türettiği durumlarda kelime sonundaki k düşmez:

kulak→kulakçık, karın→karıncık, kapak→kapakçık...

Alıntı kelimelerden ft, st ünsüz çiftleriyle bitenlerin bir kısmında t sesi söyleyişte düşme eğilimi gösterse de yazıda korunur.

çift, rast, serbest...

„Farsça “hane” kelimesiyle yapılan birleşik kelimelerde “ha” hecesi korunmalıdır.

Hastahane, pastahane, postahane, muayenehane, yazıhane, sarphane, dökümhane, yatakhane, yemekhane, dershane, eczahane...

„Fransızca’dan dilimize girmiş olan sürpriz kelimesindeki r, yazıda da konuşmada da korunur.


Misafir 23 Kasım 2008 13:14

Ünsüz Uyumu ve Ünsüz Düşmesi
Dilimizde tonsuz (sert) ünsüzle biten kelimelere gelen ekler tonsuz (sert) ünsüzle başlar: aç-tı, aş-çı, bak-tım, bas-kı, çiçek-ten, düş-kün, geç-tim, ipek-çi, seç-kin, seç-ti, süt-çü.
Ünsüz Türemesi (y, v)
İki ünlünün yan yana bulunduğu bazı alıntı kelimelerde ünlüler arasında y, v sesleri türemiştir: fiyat (< fiat), zayıf (< zaif); konservatuvar, labora­tuvar, pisuvar, repertuvar, tretuvar, tuval, tuvalet.
Ünsüz Düşmesi
Arapçadan dilimize girmiş olan ve sonunda ikiz ünsüz bulunan kelimelerin yalın durumunda ünsüzlerden biri düşer (ünsüz tekleşir): hak (< hakk), his (< hiss), ret (< redd), zan (< zann), zem (< zemm). Bu tür kelimelere ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde düşen ünsüz ortaya çıkar: hak, hakka; his, hissimiz; ret, reddi; zan, zannımca; zem, zemmi.
n > m Değişmesi
Türkçede kullanılan bazı kelimelerdeki b ünsüzünden önce gelen n ünsüzü m‘ye dönüşür: saklambaç (< saklanbaç), dolambaç (< dolanbaç), ambar (< an­bar), amber (< anber), cambaz (< canbaz), çember (< çenber), kümbet (< gunbed), memba (< menba), mümbit (< munbit), tambur (< tanbur).
SES DÜŞMESİ
Sözcüğün aslında bulunduğu halde, ek geldiğinde bazı sesler düşebilir. Bu düşme hem ünlülerde hem ünsüzlerde görülür.

Ünlü Düşmesi
Sözcüğün aslında bulunan bir ünlünün düşmesidir.
Örnek:
“Yapraklar daha şimdiden sarardı.” cümlesinde sözcüğün aslı “sarı”dır; “-ar-” eki geldiğinde sözcüğün sonundaki “ı” düşmüştür.
Ünlü düşmesinin en yaygın kullanımı ise “Hece düşmesi” adıyla anılan kuraldır. Buna göre, sözcüğün son hecesinde bulunan dar ünlüler, ünlüyle başlayan bir ek sözcüğe eklendiğinde düşer. Bu özellik bazı organ isimlerinde, Arapçadan dilimize geçen bazı sözcüklerde, bazı Türkçe fiillerde görülür.
sabır - ı > sabrı
akıl - ı > aklı
burun - u > burnu
gönül - üm > gönlüm

Örneğin; “Kahvaltıya hazırlanın.” cümlesinde altı çizili söz “kahve altı” sözlerinin birleşmesinden oluşmuş, bu sırada “kahve” sözündeki “e” düşmüştür.

Ünsüz Düşmesi
Sözcüğün aslında bulunan ünsüzün, ek geldiğinde düşmesidir.
küçük - cük > küçücük
büyük - cek > büyücek örneklerinde sözcüklerin sonlarında bulunan “k” ünsüzlerinin düştüğü görülüyor.

detaylı bilgi için alttaki linki tıklayın
Türkiye Türkçesindeki Ses Olayları


ThinkerBeLL 9 Mart 2009 13:08

Ünsüz Düşmesi

Sözcüğün aslında bulunan ünsüzün, ek geldiğinde düşmesidir.
Bazı sözcükler ek alırken kök ve gövde ek ile birleşmez. Bu esnada kök veya gövdeden bir ünsüz
düşer. Bu olaya "ünsüz düşmesi" denir.

Örnek:

  • küçük + cük küçücük
  • ufak + cık → ufacık
  • büyük + cek büyücek
örneklerinde sözcüklerin sonlarında bulunan “k” ünsüzlerinin düştüğü görülüyor.
  • yüksek - l =yükselmek (k harfi düşer)


Rios 9 Kasım 2009 16:37

Ünsüz düşmesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Git ve: kullan, ara
Bazı sözcükler ek alırken kök ve gövde ek ile birleşmez. Bu esnada kök veya gövdeden bir ünsüz düşer. Bu olaya "ünsüz düşmesi" denir.
Örnek:
  • küçük + cük → küçücük (k harfi düştü.)
  • ufak + cık → ufacık →Et-,ol- yardımcı fiilleriyle birleşen birleşik kelimelerde de ünlü düşmesi olabilir:
Sabır-et→sabret, şükür-et→şükret, kayıp-ol→kaybol, emir-et→emret, kahır-ol→kahrol-, hapis-et→hapset-..
→ -la / le ,-ar /-er…gibi bazı ekleri alan kimi kelimelerde de ünlü düşmesi olabilir:
Yumurta-la→yumurtla-, sızı-la→sızla-, ileri-le→ilerle-, sızı-la→sızla-, koku-la →kokla-, uyku-la→uyukla-; oyun-a→ oyna; uyu-ku→uyku; sarı-ar-→sarar-…


Misafir 26 Ekim 2010 21:16

akıl-ım =>aklım (ı harfi düştü)
hapis-almak=>hapsalmak (i harfidüştü)
küçükcük=>küçücük (k harfi düştü)
sabıret=>sabret (ı harfi düştü)
şüküret=>şükrey(ü harfi düştü)
kayıpol=>kaybol( ı harfi düştü)


Mira 9 Ocak 2012 18:38

Ünsüz Düşmesi

Kimi sözcüklerde türetme ve birleştirme sırasında ünsüz düşmesi görülür.
  • küçük – cük → küçücük
  • ufak – cık → ufacık
  • yüksek – l → yüksel–
  • alçak – l → alçal–
  • seyrek – l → seyrel–
  • ad – daş → adaş
  • ast – teğmen → asteğmen
  • üst – teğmen → üsteğmen


_GüzelikMeleği_ 19 Ocak 2013 14:29

Kimi sözcüklerde türetme ve birleştirme sırasında “ünsüz düşmesi” görülür.

küçük – cük → küçücük
ünsüz düşmesi

ufak – cık → ufacık
ünsüz düşmesi

yüksek – l → yüksel–
ünsüz düşmesi

alçak – l → alçal–
ünsüz düşmesi

seyrek – l → seyrel–
ünsüz düşmesi

ad – daş → adaş
ünsüz düşmesi

ast – teğmen → asteğmen
ünsüz düşmesi

üst – teğmen → üsteğmen
ünsüz düşmesi


Misafir 24 Kasım 2014 20:09

ünsüz düşmesi
 
Ufak-l→ufalmak
Küçük-mse →.küçümsemek.
yüksek – l → yüksel
ünsüz düşmesi

seyrek – l → seyrel
ünsüz düşmesi

ad – daş → adaş
ünsüz düşmesi

ast – teğmen → asteğmen
ünsüz düşmesi

üst – teğmen → üsteğmen
ünsüz düşmesi



Saat: 02:01

©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık