ATATÜRK ÜN ÇAÐDAÞ TÜRK TÝYATROSUNU GELÝÞTÝRMEK ÝÇÝN YAPTIÐI ÇALIÞMALAR KISACA NELERDÝR?

atatürk'ün türk tiyatrosunu geliþtirmek için yaptýklarý
 

atatürk ve türk çaðdaþ tiyatrosu içinyaptýklarý

Atatürk'ün ve türk tiyatrosunu geliþtirmek için yaptýðý çalýþmalra nelerdir?
 

atatürkün türk tiyatrosunu geliþtirmek için yaptýðý çalýþmalar

..

biraz kýsasý yokmuu

mustafa kemal atatürkün çaðdaþ türk tüyatrosu için yaptýðý çalýþmalar

Atatürk`ün çaðdaþ Türk tiyatrosunu geliþtirmek için yaptýðý çalýþmalar nelerdir?
 

Atatürk`ün çaðdaþ Türk tiyatrosunu geliþtirmek için yaptýðý çalýþmalar nelerdir?

ataturk ve cagdas turk tiyatrosunu geliþtirmek içn yaptýgý çalýþmalar

Atatürk Dönemi Tiyatro ve Opera Çalýþmalarýnda Türk Halk Kültüründen Nasýl Yararlanýldý? - Nail TAN
I. Uluslararasý Atatürk ve Türk Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri



Yüce Atatürk, Cumhuriyet dönemi müzik çalýþmalarýnda nasýl ki, halk ezgilerinin derlenerek, en son müzik kurallarýna göre iþlenip "ye­ni Türk müziðinin" yaratýlmasýný hedef göstermiþse tiyatro ve opera alanýnda da Türk tarihinden, mitolojisinden, halk kültüründen yarar­lanýlmasýný istemiþtir.

Atatürk, çok okuyan, okuduðundan milleti için yararlý sonuçlar çýkaran bir cumhurbaþkanýydý. Dünya tiyatro ve opera tarihinin önemli eserlerinde, antik Yunan tiyatrosunda ve W. Shakespeare'in eserlerinde mitolojinin, destan ve efsanelerin bol bol kullanýldýðýný, bu sayede görkemli eserler yaratýldýðýný çok iyi biliyordu. Diðer taraftan, önünde Tanzimat, Meþrutiyet dönemi tiyatrosuyla Dârû'l Bedâyi'nin tiyatro, operet mirasý duruyordu. Ziya Gökalp gibi, iyi bir kültür kuramcýsýný tanýma fýrsatýný bulmuþtu. Avrupa'yý da kýsmen gezmiþti.

Ülkemizde tiyatroda halk kültüründen yararlanma düþüncesinin uygulamalarýna bilinçsiz bir þekilde Tanzimat ve Meþrutiyet dönem­lerinde baþlanmýþtýr. Þinasi, Þair Evlenmesi'nde (1859); halk diline yak­laþmaya çalýþmýþ, bu amaçla bol bol atasözü ve deyim kullanmýþtýr. 1868 Nisan'ýnda Ýstanbul Gedikpaþa Tiyatrosu'nda ilk düzenli temsil­ler verilmeye baþlandýðýnda; Güllü Agop, tiyatroya seyirci çekebilmek için Leylâ ile Mecnun hikâyesine el atmýþ, bu hikâyeyi, Dinibütün Mustafa Efendi'ye oyunlaþtýrmýþtýr. Recaizâde Mahmut Ekrem'in 1874 yýlýnda yazdýðý Çok Bilen Çok Yanýlýr oyunu 1001 Gece Masallarý'ndan uyarlamadýr.

Meþrutiyet dönemi oyun yazarlarýndan, mitolojiye deðer verip oyunlarýnda en çok kullananý Abdülhak Hamit Tarhan olmuþtur. Tar-han'ýn konusunu mitolojiden, efsane ve masallardan, tarihî olaylar­dan alan oyunlarý þunlardýr: Nesteren (1877), Eþber (1880), Zeynep (1908), Garam (1912), Ýlhan (1913), Turhan (1916), Ýbn-i Musa (1917), Ha­kan (1935). 1874'te yazdýðý Sabr ü Sebat oyununda ise 73 atasözü ve 36 deyim kullanmýþtýr. Feraizcizâde Mehmet Þakir Evhamî (1885-86) oyununda gölge ve orta oyunu tiplerinden yararlanmýþtýr. Musahip-zâde Celâl ise oyunlarýnda Türk Halk Edebiyah'ndan, halk tiyatro­sundan, gelenek ve göreneklerimizden bilinçli bir þekilde yararlanma­sýný bilmiþtir. Ýstanbul Efendisi (1913-14) ve Kaþýkçýlar (1920) oyunlarýn­da bu özelliði açýkça görülmektedir.

29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilân edildikten sonra, her alanda ol­duðu gibi güzel sanatlar alanýnda da çalýþmalar bir disipline baðlan­dý. Osmanlý'dan, intikal eden Darü'l Elhan, Darü'l Bedâyi, Muzýka-i Hümayun ve Sanayi-i Nefise Mekteb-i Ali'si yeniden yapýlandýrýldý, adlarý deðiþtirildi. Halk müziði derlemelerine baþlandý (1925). Anka­ra'da Musiki Muallim Mektebi (1924) ve Ankara Devlet Konservatu-varý (1936) açýlarak Batý Müziði eðitimine aðýrlýk verildi. Müzik, ope­ra, bale, tiyatro dallarýnda ihtiyaç duyulan sanatçýlarýn yetiþtirilmesi­ne baþlandý.

Atatürk döneminde profesyonel tiyatro çalýþmalarýnýn merkezi Dürü'l Bedâyi idi. Ayrýca özel tiyatro gruplarý da vardý. Osmanlý'dan intikal eden bu kuruluþun baþýna 1927 yýlýnda Muhsin Ertuðrul geti­rildi ve büyük geliþme kaydedildi. Kadýn oyuncularýn sayýsý artýrýldý. Oyun daðarcýðý geliþtirildi. Bilindiði gibi, Afife Jale'den sonra Ata­türk'ün isteðiyle Bedia Muvahhit de ilk kez Ýzmir'de sahneye çýkmýþ (Temmuz 1923), filmlerde rol almýþtý. 25 Haziran 1927 gün ve 1167 sa­yýlý kanun çýkarýlarak eðitim amaçlý temsillerden ve konserlerden tü­ketim vergisi alýnmamasý saðlandý. 19 Kasým 1930 tarihinde Darü'l Be-dâyi'ye baðlý bir Tiyatro Meslek okulu açýlarak yeni sanatçýlar yetiþti­rilmeye baþlandý. 1931 yýlýnda Darü'l Bedâyi'nin adý Ýstanbul Þehir Ti­yatrolarý olarak deðiþtirildi."

Atatürk döneminde amatör tiyatro çalýþmalarýnýn merkezi ise ön­celeri Türk Ocaklarý, 1932 yazýndan itibaren de Halkevleri'ydi. Halkevleri'ndeki dokuz þubeden biri "Temsil Þubesi"ydi. Temsil-tiyatro þubesinde birden fazla tiyatro grubu bulunabiliyordu. Halkevleri Ça­lýþma Talimatnamesi'ne göre", þubelerde oynanacak temsillerin CHP yönetimince seçilmiþ olmasý, kadýn rollerinin erkeklerce oynanmama­sý þart koþulmuþtu, Talimatnamenin 48. maddesinde, Karagöz ve kuk­la sanatlarýmýza da çalýþmalarda yer verileceði belirtilmiþti.

Ýstanbul Þehir Tiyatrolarýnýn 1930 yýlýnda açtýðý Tiyatro Meslek Okulu baþarýlý olamadý. 1936 yýlýnda Ankara'da Paul Hindemith'in yönetiminde bir Devlet Konservatuvarý kuruldu. Tiyatro bölümünün baþýna Prof. Carl Ebert getirildi. Üç kýz (Melek Ökte-Gün, Muazzez Lutas-Kurdaoðlu, Nermin Sarova) ve beþ erkek öðrenciyle (Ertuðrul Ýlgin, Esat Tolga, Mahir Canova, Nüzhet Þenbay, Salih Canar) öðretime baþladý." Konservatuvarýn þan ve bale bölümlerinden opera ve bale, müzik bölümlerinden de orkestra sanatçýlarý yetiþmeye baþladý. Konservatuvar sanatçýlarý yetiþinceye kadar, Ankara'da temsillerde Müzik Öðretmen Okulu, Gazi Eðitim Enstitüsü, Kýz Lisesi, Ýsmet Paþa Kýz Enstitüsü öðretmen ve öðrencilerinden yararlanýldý.

Tiyatro, opera, bale sanatlarýnýn alt yapýsý oluþturulurken, yeni oyun ve operalar yazýlmasý, bestelenmesi konusu gündeme geldi. Atatürk, Cumhuriyet dönemi güzel sanatlar çalýþmalarýnýn kaynaðýný Türk tarihinin, Türk halk kültürünün ve Cumhuriyet'in getirdiði yeni deðerlerin oluþturmasýný istiyordu. Bu amaçla, bazý oyunlarýn konula­rýný bizzat kendisi vermiþ, bu oyunlarýn metinlerini bir dramaturg gi­bi inceleyip düzeltmiþ, ilk temsillerinde de hazýr bulunmuþtur. Ata­türk, tarih konusuna eðildiði zaman Faruk Nafiz Çamlýbel'e Akýn-Öz-yurt-Kahraman üçlemesini yazdýrmýþ, Akýn oyununun yazýlýþýný denet­lemiþ, sonunu deðiþtirmiþtir." Behçet Kemal'in Çoban oyununun tem­silinden (3 Nisan 1932) sonra da; "Tiyatro bir memleketin kültür seviyesinin aynasýdýr" demiþtir. Atatürk, Münir Hayri Egeli'nin 1932 yý­lýnda yazdýðý Bayönder, Bir Ülkü Yolu ve Taþ Bebek oyunlarýnýn metinle­rini de bir damaturg gibi incelemiþ, üzerinde önemli düzeltmeler yap­mýþtýr." Ata, Abdülhak Hamit Tarhan'ýn Hakan (1935) oyununu da okumuþ bazý satýrlarýn altýný çizmiþtir. Bu oyunlardan Bayönder'i Necil Kâzým Akses'e, Taþ Bebek'i Ahmet Adnan Saygun'a vererek opera olarak bestelemelerini istemiþtir. Atatürk, ayrýca Öz Soy operasýnýn librettosu Ýçin Münir Hayri Egeli'yi görevlendirmiþ ve operanýn konu­sunu bizzat kendisi vermiþtir. Türk ve Ýran mitolojilerini birleþtiren, Türk-Ýran dostluðunu, kardeþliðini vurgulayan bu opera, Ahmet Ad­nan Saygun tarafýndan bestelenmiþ ve Ýran Þahý Rýza Pehlevi'nin An­kara'yý ziyareti sýrasýnda Haziran 1934 tarihinde Ankara Halkevi'nde sahneye konulmuþtur.

Yüce Atatürk'ün gelenekten kaynaklanan kültürel eser yaratma dinamizmine" uygun ilk önemli eser Faruk Nafiz Camlýbel'in Akýn oyunudur. Manzum bir destandýr. Akýn'ýn konusu kýsaca þöyledir:

Orta Asya'da yýllarca süren kuraklýðýn sona ermesi için, ihtiyar Hakan Ýstemi Han, yasa gereðince, kurban edilecektir. Gün, Batý ve Doðu Beyleri bu hükmü yerine getirmek üzere Ýstemi Han'a gelirler. Bu üç beyin oðullarý da, devlet yönetimini öðrensinler diye, Hakan'ýn yanýndadýrlar. Üç baþbuð hileye baþvurur ve kuraklýk devam edeceði için, kurban edilme sýrasýnýn Ýstemi Han'dan sonra kendilerine de geleceðini düþünerek,

Han yerine kýzý Suna'nýn öldürülmesi için baþbakýcýyý kandýrýrlar. Gün Baþbuðu'nun oðlu Demir, Suna'yý sevmektedir, bu yüzden hileyi meydana çýkarýr. Mertliðe sýðmayan bu tutumlarý yüzünden, halk üç baþbuðu öldürür. Bunlarýn oðullarý Bumîn, Bayan ve Demir baþbuð olur ve Ýstemi Han'ýn "Akýn" ülküsünü gerçekleþtir­mek için boylarýyla birlikte üç yöne daðýlýrlar.

Akýn, önce Ankara Halkevi'nde sahneye konuldu. Yüce Atatürk, provalarý sýk sýk Ýzledi ve 4 Ocak 1932 gecesi Ankara Halkevi'nde ve­rilen ilk temsiline de geldi, takdirlerini belirtti.

Atatürk, Muhsin Ertuðrul'dan Akýn'ýn Ýstanbul Þehir Tiyatrolarýn­ca da temsilini ister. Kötü oynanýrsa tenkit edeceðini söyler. Oyunda Ýstemi Han'ý Muhsin Ertuðrul oynamaktadýr. 11 Þubat 1932 tarihinde Ýstanbul Tepebaþý Tiyatrosu'ndaki temsile Atatürk, Ýstanbul Valisi Mu­hittin Üstündað'Ia birlikte gelir. Muhsin Ertuðrul'un bu temsille ilgili anýlarý yayýmlanmýþtýr." Ýlk perdenin sonlarýna doðru gözlerinden yaþlar süzülür. Oyundan sonra Atatürk, Muhsin Ertuðrul'a; "Bahsi kazandýn. Sen bizim en deðerli sanatkârýmýzsýn!" der.

1930'lu yýllarda, Atatürk'ün belirlediði amaç doðrultusunda, ko­nusunu Türk Tarihinden, uygarlýðýndan, destan ve efsanelerinden halk kültüründen, Cumhuriyet'in erdemlerinden, devrimlerinden, getirdiði yeni deðerlerden alan birçok oyun yazýldý. Bunlardan önem­lilerini þöyle sýralayabiliriz:"

Faruk Nafiz Çamlýbel: Akýn, (1932), Özyurt (1932), Kahraman (1933), Yangýn (1933)
Münir Hayri Egeli: Bayönder (1932), Bir Ülkü Yolu (1932), Taþ Bebek (1932)
Behçet Kemal Çaðlar: Çoban (1933), Ergenekon (1933), Attilâ (1935)
Yaþar Nabi Nayýr: Mete {1932}, Ýnkýlâp Çocuklarý (1933), Beþ Devir (1933), Köyün Namusu (1933)
Ýbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci: Þeriye Mahkemesinde (1933), Belkýs (1934)
Halit Fahri Ozansoy: On Yýlýn Destaný (1933)
Necip Fazýl Kýsakürek: Tohum (1933)
Aka Gündüz: Beyaz Kahraman (1932), Yarým Osman (1933), Gazi Ço­cuktan Ýçin (1933), Köy Muallimi (1933), Mavi Yýldýrým (1934), O Bir De­virdi (1938)
Abdullah Ziya Kozanoðlu: Kazanoðlu (1932)
Vedat Nedim Tör: Yirmi Dokuz Birinciteþrin (1933)
Vehbi Cem Aþkun: Oðuz Destaný (1935), Atatürk Köyünde Bir Uçak Günü (1936)
Reþat Nuri Güntekin: Ýstiklâl (1933), Vergi Hýrsýzý (1933)
Nihat Sami Banarlý: Kýzýl Çaðlayan (1933)
Vasfi Mahir Kocatürk: Yaman (1933)
Peyami Safa: Gün Doðuyor (1937)
Abdülhak Hâmit Tahran: Hakan (1935)
Nahit Sýrrý Örik: Sönmeyen Ateþ (1933)
Galip Naþit: Destan (1933)
Ziya Boral: Yaþayan Ölü (1936)
Ferit Celâl Güven-Raþit Rýza Samako: Çakýr Ali (1937)
Burhan Cahit Morkaya: Gavur Ýmam (1933)
Celâl Tuncer: Devrim Yolcularý (1937)
Saim Kerim Kalkan: Vatan ve Vazife (1938)
Ahmet Naim -Celâl Edip: Uzun Mehmet (1938)
Þükrü Halil Tuðal: Kartal (1936)
Yusuf Sururi Eruluç: Yanýk Efe (1936), Bir Gönül Masalý (1938)
Musahipzâde Celâl: Atlý Ases (1936), Köprülüler (1936), Lâle Devri (1936)
Aziz Nogay: Ýstibdattan Cumhuriyet'e (1933), Sevr'den Lozan'a (1933)
Þinasi Okur: Gâzi'nin Yolu (1935), Kadýn Saylav (1935)
Naci Tanseli: Zafer Ýçin (1933)
Yunus Nüzhet Unat: Hedef (1934), Haydi Suna (1938)
Halit Fahri: Ali Baba ve Kýrk Haramiler (1936)
Feyzi Kutlu Kalkancý: Timurhan (1934)
Osman Cemal Kaygýsýz: Üfürükçü (1935)
Necmeddin Veysi: Güneþ (Destan, 1934)
Nüzhet Haþim Sinanoðlu: Sakarya (1934), Bir Zâbitin 15 Günü (1934)
Ali Mustafa Soylu: Cem (1931)
Hüseyin Hüsnü: Vatandan Vatana (1933)
Kâzým Naim Duru: Uyanýþ (1933)
Ýbrahim Tarýk Çakmak: Bozkurt (1935)
Behzat Butak: Atillâ'nýn Düðünü (1935), Ana (1936)
Osman Sabri Adal: Vatan Uðruna (1931)
Fuat Edip Altan: Tarih Anlatýyor (1935)
Vedat Ürfi Bengü: Kanun Adamý (1938)
F. Þemsettin Benlioðlu: Albayrak (1935)
Ahmet Faik Türkmen: Vasiyet (1936)
A.Ýsmet Ulukut: Sümer Ülkerleri (1934)
Karagöz Oyunlarý

Ahmet Süleyman: Karagöz'ün Açýkgözlülüðü (1931), Karagöz'ün Evden Kovulmasý (1931), Karagöz'ün Evlenmesi (1931), Karagöz'ün Florya Seyahati (1931), Karagöz'ün Ýç Güveyliði (1931)

Rahmi Balaban: Özdemir Onbaþý (1938), Þehir mi Tövbeler Tövbesi (1938)

Hayalî Küçük Ali: Hayal Perdesi (1937)

M.Vasýf Okçugil: Karagöz Güvey (1933), Karagöz Salýncakçý (1933), Karagöz Yalova Sefâsýnda (1933), Karagöz Ahçýbaþý (1933), Karagöz Deli (1933)

Karagözcü Kâzým: Karagöz Milyoner (1934), Karagöz'ün Dünyaya Dönüþü (1934)

Karagöz oyunlarýnda günün þartlarýna göre yenileþtirme yapýlmýþtýr. Bu anlayýþ doðrultusunda sonraki yýllarda Ismayýl Hakký Baltacioðlu: Karagöz Ankara'da (1940), Ercüment Behzat Lav; Karagöz Stepte (1940) oyunlarýný yazmýþtýr.

Bu oyunlardan Faruk Nafiz'in Akýn, Özyurt; Behçet Kemal'in Çoban, Attilâ, Ergenekon; Yaþar Nabi'nin Mete; Münir Hayri'nin Bayönder oyunlarý Türk tarihinin Osmanlý öncesindeki olaylardan kaynaklanýyor. Türklerin, Türk uygarlýðýnýn çaðý içinde en önde oluþunu sergiliyor ve Türklük bilincini aþýlamayý amaçlýyordu. Diðerleri ise, konularýný daha çok Osmanlý'nýn son döneminden, Ýstiklâl Savaþý'ndan, Atatürk'ün hayatýndan, devrimlerinden alýyordu. Kahraman, Ýstiklâl, Mavi Yýldýrým, Sönmeyen Ateþ, Kýzýl Çaðlayan, Gün Doðuyor ve Devrim Yolcularý'nda Atatürk ön plândadýr. Ayrýca Hayri Muhiddin de 1926'da Gazi Mustafa Kemal adlý bir oyun yazmýþtýr.

Yukarýda sýraladýðýmýz oyunlar, en çok Halkevleri'nde sahneye konuldu. Halkevleri'nin oyun daðarcýðý içinde yer aldý. 1932-33 sezonunda, daha ilk kuruluþ yýlýnda 55 Halkevi'nde 511 temsil verilmiþti. Bu sayý 1937 yýlýnda 167 Halkevi'nde 1549 temsile yükselmiþtir. 1938 yýlýnda daðarcýðý geniþletmek için bir oyun yarýþmasý da açýldýðýný görüyoruz. 1942 yýlýna gelindiðinde, telif ve tercüme olarak Halkevleri oyun daðarcýðýndaki eser sayýsý 77'ye ulaþmýþtý. En çok oynananlarýn baþýnda; Ýstiklâl, Akýn, Mavi Yýldýrým, Mete, Kahraman, Çoban, Özyurt, Beyaz Kahraman, Kýzýl Çaðlayan, Kozanoðlu gelmektedir. Ayrýca bol bol Karagöz ve kukla temsilleri verilmiþtir. Bu temsillerde eski oyunlarýn yaný sýra, eski oyunlarýn bir kýsmý güncelleþtirilerek oynatýlmýþ veya yeni oyunlar yazýlmýþtýr.

Atatürk'ün konusunu Türk tarihinden, halk kültüründen alan eser yaratma dinamizmi, opera alanýnda da ilk ürünlerini vermiþtir. Türk besteciler tarafýndan bestelenerek sahneye konulan ilk Türk operalarý olan Öz Soy (Saygun, 1934), Taþ Bebek (Saygun, 1934) ve Bayönder (Akses, 1934), Ulu Önder'in yol göstericiliðinde ortaya çýkmýþtýr. Hatta daha önce de belirttiðimiz gibi Öz Soy'un konusunu bizzat kendisi vermiþtir. Atatürk üç perdelik Öz Soy operasýyla, Türk ve Ýran mitolojilerini birleþtirerek, iki millet arasýnda bir kardeþlik, dostluk köprüsü oluþturmak istemiþtir. Öz Soy, Ýran Þahý Rýza Pehlevi'nin Ankara'ya geliþi dolayýsýyla 19 Haziran 1934 tarihinde Ankara Halkevi'nde Atatürk'ün ve Ýran Þahý'nýn huzurunda sergilenmiþtir. Birer perdelik Taþ Bebek ve Bayönder operalarýnýn ilk temsilleri ise, Atatürk'ün Ankara'ya geliþinin 15. yýl dönümünde 27 Aralýk 1934 gecesi Ankara Halkevi'nde, Ata'nýn huzurunda verilmiþtir.

Librettosunu Münir Hayri Egeli'nin yazdýðý üç perde 12 tablodan oluþan Öz Soy operasýnýn konusu kýsaca þöyledir: yeryüzünde insanlar türedikten sonra, karanlýk ile aydýnlýk arasýnda bir çatýþma baþlamýþ. Nihayet gün gelmiþ, karanlýða tutsak düþen insanlýk, Ýranlý þair Firdevsî'nin Þehnamesi'ne konu olmuþ ve þair, eserinde, insanoðluna musallat olan karanlýðý, Dahhâk adýyla nitelemiþtir. Ne var ki, zulmü yüzyýllar boyu sürmüþ olan Dahhâk'ý Türk ve Ýran mitolojilerinde ayrý ayrý adlarla anýlan bir kahraman (Gâve, Bozkurt) devirip, aydýnlýða yol vermiþ ve yeniden ýþýða kavuþan insanlar, baþlarýna Feridun adlý bir “Bey” seçmiþlerdir. Feridun'un üç oðlu doðmuþ: Tur, Ýraç, Selm. Tur, tüm Asya'ya egemen olarak Turanîlere ata olmuþ. Iraç, Ýran'da kalmýþ, Ýranîlere ata olmuþ. Selm ise batýya giderek Avrupa Arîlerine baba olmuþ.

Bir perdelik Bayönder operasýnýn librettosunu yazan Münir Hayri Egeli, Türk destanlarýndan, efsanelerinden esinlenmiþtir. Operada üç rol vardýr: Bayönder, eþi Ýzgen ve Ozan. Eserin konusu þöyledir: Bir kahanet sonucu, Bayönder'in eþi Ýzgen fýrtýnalý bir günde ölecektir. Bir gün, istenmeyen fýrtýna kopar. Ýzgen, ölürken göðsünde sakladýðý, altýn tasý Bayönder'e verir. Bayönder, bu tastan bâde içer ve milletine yararlý hizmetler verir. Ölümü yaklaþýnca milletinin ulularýný toplar ve büyük bir þölen yapar. Þölende bütün malýný mülkünü ululara daðýtýr. Altýn tasý da engine fýrlatýr. Altýn tas, onun ülküsüdür. Türk milleti ne zaman bunalýrsa, enginden bir yudum içtiðinde, altýn tastan bâde içmiþ gibi güç bulacaktýr.

Bir perdelik Taþ Bebek operasýnýn librettosu da Münir Hayri Egeli tarafýndan Türk masallarýndan, efsanelerinden esinlenilerek yazýlmýþtýr. Bir bebek ustasý, taþtan yaptýðý bir kýz bebeðe can verir. Kýz, ustaya âþýk olur. Ancak, taþ bebek daha sonra ustanýn çýraðýna da âþýk olur ve onunla kaçar. Nihayet, hercaî ruhlu taþ bebek sevgisiz ve ruhsuz kalýr ve ölür. Bebek ustasý, insan yaratmaya kalkarak hata iþlediðini anlar.

Atatürk dönemi bestecilerinden, “Türk Beþleri” diye anýlan besteci grubundan Necil Kâzým Akses, 1933; 1934 yýllarýnda Yaþar Nabi Nayýr'ýn Mete oyununu da opera olarak bestelemiþtir. Ahmet Adnan Saygun ise sonraki yýllarda ayný yolda yürüyerek Kerem (1952), Köroðlu (1973), Gýlgamýþ (1983) gibi büyük operalara imza atmýþtýr.

Sonuç: Dâhi komutan, büyük devlet adamý Atatürk ayný zamanda bir kültür adamýydý. Büyük bir sanatseverdi. Türk kültürünün baþmimarýydý. Konusunu; Türk tarihinden, Türk halk kültüründen alan oyunlar yazdýrarak, operalar bestelettirerek, bunlarýn sahneye konulmasýný saðlayarak, yeni sanatçýlar yetiþtirerek, Halkevlerini kurup sanat çalýþmalarýný yurda yayarak Türk Halk Kültürü'ne önemli katkýlarda bulunmuþtur.

Yüce Atatürk, Cumhuriyet dönemi müzik çalýþmalarýnda nasýl ki, halk ezgilerinin derlenerek, en son müzik kurallarýna göre iþlenip "ye­ni Türk müziðinin" yaratýlmasýný hedef göstermiþse tiyatro ve opera alanýnda da Türk tarihinden, mitolojisinden, halk kültüründen yarar­lanýlmasýný istemiþtir.

Atatürk, çok okuyan, okuduðundan milleti için yararlý sonuçlar çýkaran bir cumhurbaþkanýydý. Dünya tiyatro ve opera tarihinin önemli eserlerinde, antik Yunan tiyatrosunda ve W. Shakespeare'in eserlerinde mitolojinin, destan ve efsanelerin bol bol kullanýldýðýný, bu sayede görkemli eserler yaratýldýðýný çok iyi biliyordu. Diðer taraftan, önünde Tanzimat, Meþrutiyet dönemi tiyatrosuyla Dârû'l Bedâyi'nin tiyatro, operet mirasý duruyordu. Ziya Gökalp gibi, iyi bir kültür kuramcýsýný tanýma fýrsatýný bulmuþtu. Avrupa'yý da kýsmen gezmiþti.

Ülkemizde tiyatroda halk kültüründen yararlanma düþüncesinin uygulamalarýna bilinçsiz bir þekilde Tanzimat ve Meþrutiyet dönem­lerinde baþlanmýþtýr. Þinasi, Þair Evlenmesi'nde (1859); halk diline yak­laþmaya çalýþmýþ, bu amaçla bol bol atasözü ve deyim kullanmýþtýr. 1868 Nisan'ýnda Ýstanbul Gedikpaþa Tiyatrosu'nda ilk düzenli temsil­ler verilmeye baþlandýðýnda; Güllü Agop, tiyatroya seyirci çekebilmek için Leylâ ile Mecnun hikâyesine el atmýþ, bu hikâyeyi, Dinibütün Mustafa Efendi'ye oyunlaþtýrmýþtýr. Recaizâde Mahmut Ekrem'in 1874 yýlýnda yazdýðý Çok Bilen Çok Yanýlýr oyunu 1001 Gece Masallarý'ndan uyarlamadýr.

Meþrutiyet dönemi oyun yazarlarýndan, mitolojiye deðer verip oyunlarýnda en çok kullananý Abdülhak Hamit Tarhan olmuþtur. Tar-han'ýn konusunu mitolojiden, efsane ve masallardan, tarihî olaylar­dan alan oyunlarý þunlardýr: Nesteren (1877), Eþber (1880), Zeynep (1908), Garam (1912), Ýlhan (1913), Turhan (1916), Ýbn-i Musa (1917), Ha­kan (1935). 1874'te yazdýðý Sabr ü Sebat oyununda ise 73 atasözü ve 36 deyim kullanmýþtýr. Feraizcizâde Mehmet Þakir Evhamî (1885-86) oyununda gölge ve orta oyunu tiplerinden yararlanmýþtýr. Musahip-zâde Celâl ise oyunlarýnda Türk Halk Edebiyah'ndan, halk tiyatro­sundan, gelenek ve göreneklerimizden bilinçli bir þekilde yararlanma­sýný bilmiþtir. Ýstanbul Efendisi (1913-14) ve Kaþýkçýlar (1920) oyunlarýn­da bu özelliði açýkça görülmektedir.

29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilân edildikten sonra, her alanda ol­duðu gibi güzel sanatlar alanýnda da çalýþmalar bir disipline baðlan­dý. Osmanlý'dan, intikal eden Darü'l Elhan, Darü'l Bedâyi, Muzýka-i Hümayun ve Sanayi-i Nefise Mekteb-i Ali'si yeniden yapýlandýrýldý, adlarý deðiþtirildi. Halk müziði derlemelerine baþlandý (1925). Anka­ra'da Musiki Muallim Mektebi (1924) ve Ankara Devlet Konservatu-varý (1936) açýlarak Batý Müziði eðitimine aðýrlýk verildi. Müzik, ope­ra, bale, tiyatro dallarýnda ihtiyaç duyulan sanatçýlarýn yetiþtirilmesi­ne baþlandý.

Atatürk döneminde profesyonel tiyatro çalýþmalarýnýn merkezi Dürü'l Bedâyi idi. Ayrýca özel tiyatro gruplarý da vardý. Osmanlý'dan intikal eden bu kuruluþun baþýna 1927 yýlýnda Muhsin Ertuðrul geti­rildi ve büyük geliþme kaydedildi. Kadýn oyuncularýn sayýsý artýrýldý. Oyun daðarcýðý geliþtirildi. Bilindiði gibi, Afife Jale'den sonra Ata­türk'ün isteðiyle Bedia Muvahhit de ilk kez Ýzmir'de sahneye çýkmýþ (Temmuz 1923), filmlerde rol almýþtý. 25 Haziran 1927 gün ve 1167 sa­yýlý kanun çýkarýlarak eðitim amaçlý temsillerden ve konserlerden tü­ketim vergisi alýnmamasý saðlandý. 19 Kasým 1930 tarihinde Darü'l Be-dâyi'ye baðlý bir Tiyatro Meslek okulu açýlarak yeni sanatçýlar yetiþti­rilmeye baþlandý. 1931 yýlýnda Darü'l Bedâyi'nin adý Ýstanbul Þehir Ti­yatrolarý olarak deðiþtirildi."

Atatürk döneminde amatör tiyatro çalýþmalarýnýn merkezi ise ön­celeri Türk Ocaklarý, 1932 yazýndan itibaren de Halkevleri'ydi. Halkevleri'ndeki dokuz þubeden biri "Temsil Þubesi"ydi. Temsil-tiyatro þubesinde birden fazla tiyatro grubu bulunabiliyordu. Halkevleri Ça­lýþma Talimatnamesi'ne göre", þubelerde oynanacak temsillerin CHP yönetimince seçilmiþ olmasý, kadýn rollerinin erkeklerce oynanmama­sý þart koþulmuþtu, Talimatnamenin 48. maddesinde, Karagöz ve kuk­la sanatlarýmýza da çalýþmalarda yer verileceði belirtilmiþti.

Ýstanbul Þehir Tiyatrolarýnýn 1930 yýlýnda açtýðý Tiyatro Meslek Okulu baþarýlý olamadý. 1936 yýlýnda Ankara'da Paul Hindemith'in yönetiminde bir Devlet Konservatuvarý kuruldu. Tiyatro bölümünün baþýna Prof. Carl Ebert getirildi. Üç kýz (Melek Ökte-Gün, Muazzez Lutas-Kurdaoðlu, Nermin Sarova) ve beþ erkek öðrenciyle (Ertuðrul Ýlgin, Esat Tolga, Mahir Canova, Nüzhet Þenbay, Salih Canar) öðretime baþladý." Konservatuvarýn þan ve bale bölümlerinden opera ve bale, müzik bölümlerinden de orkestra sanatçýlarý yetiþmeye baþladý. Konservatuvar sanatçýlarý yetiþinceye kadar, Ankara'da temsillerde Müzik Öðretmen Okulu, Gazi Eðitim Enstitüsü, Kýz Lisesi, Ýsmet Paþa Kýz Enstitüsü öðretmen ve öðrencilerinden yararlanýldý.

Tiyatro, opera, bale sanatlarýnýn alt yapýsý oluþturulurken, yeni oyun ve operalar yazýlmasý, bestelenmesi konusu gündeme geldi. Atatürk, Cumhuriyet dönemi güzel sanatlar çalýþmalarýnýn kaynaðýný Türk tarihinin, Türk halk kültürünün ve Cumhuriyet'in getirdiði yeni deðerlerin oluþturmasýný istiyordu. Bu amaçla, bazý oyunlarýn konula­rýný bizzat kendisi vermiþ, bu oyunlarýn metinlerini bir dramaturg gi­bi inceleyip düzeltmiþ, ilk temsillerinde de hazýr bulunmuþtur. Ata­türk, tarih konusuna eðildiði zaman Faruk Nafiz Çamlýbel'e Akýn-Öz-yurt-Kahraman üçlemesini yazdýrmýþ, Akýn oyununun yazýlýþýný denet­lemiþ, sonunu deðiþtirmiþtir." Behçet Kemal'in Çoban oyununun tem­silinden (3 Nisan 1932) sonra da; "Tiyatro bir memleketin kültür seviyesinin aynasýdýr" demiþtir. Atatürk, Münir Hayri Egeli'nin 1932 yý­lýnda yazdýðý Bayönder, Bir Ülkü Yolu ve Taþ Bebek oyunlarýnýn metinle­rini de bir damaturg gibi incelemiþ, üzerinde önemli düzeltmeler yap­mýþtýr." Ata, Abdülhak Hamit Tarhan'ýn Hakan (1935) oyununu da okumuþ bazý satýrlarýn altýný çizmiþtir. Bu oyunlardan Bayönder'i Necil Kâzým Akses'e, Taþ Bebek'i Ahmet Adnan Saygun'a vererek opera olarak bestelemelerini istemiþtir. Atatürk, ayrýca Öz Soy operasýnýn librettosu Ýçin Münir Hayri Egeli'yi görevlendirmiþ ve operanýn konu­sunu bizzat kendisi vermiþtir. Türk ve Ýran mitolojilerini birleþtiren, Türk-Ýran dostluðunu, kardeþliðini vurgulayan bu opera, Ahmet Ad­nan Saygun tarafýndan bestelenmiþ ve Ýran Þahý Rýza Pehlevi'nin An­kara'yý ziyareti sýrasýnda Haziran 1934 tarihinde Ankara Halkevi'nde sahneye konulmuþtur.

Yüce Atatürk'ün gelenekten kaynaklanan kültürel eser yaratma dinamizmine" uygun ilk önemli eser Faruk Nafiz Camlýbel'in Akýn oyunudur. Manzum bir destandýr. Akýn'ýn konusu kýsaca þöyledir:

Orta Asya'da yýllarca süren kuraklýðýn sona ermesi için, ihtiyar Hakan Ýstemi Han, yasa gereðince, kurban edilecektir. Gün, Batý ve Doðu Beyleri bu hükmü yerine getirmek üzere Ýstemi Han'a gelirler. Bu üç beyin oðullarý da, devlet yönetimini öðrensinler diye, Hakan'ýn yanýndadýrlar. Üç baþbuð hileye baþvurur ve kuraklýk devam edeceði için, kurban edilme sýrasýnýn Ýstemi Han'dan sonra kendilerine de geleceðini düþünerek,

Han yerine kýzý Suna'nýn öldürülmesi için baþbakýcýyý kandýrýrlar. Gün Baþbuðu'nun oðlu Demir, Suna'yý sevmektedir, bu yüzden hileyi meydana çýkarýr. Mertliðe sýðmayan bu tutumlarý yüzünden, halk üç baþbuðu öldürür. Bunlarýn oðullarý Bumîn, Bayan ve Demir baþbuð olur ve Ýstemi Han'ýn "Akýn" ülküsünü gerçekleþtir­mek için boylarýyla birlikte üç yöne daðýlýrlar.

Akýn, önce Ankara Halkevi'nde sahneye konuldu. Yüce Atatürk, provalarý sýk sýk Ýzledi ve 4 Ocak 1932 gecesi Ankara Halkevi'nde ve­rilen ilk temsiline de geldi, takdirlerini belirtti.

Atatürk, Muhsin Ertuðrul'dan Akýn'ýn Ýstanbul Þehir Tiyatrolarýn­ca da temsilini ister. Kötü oynanýrsa tenkit edeceðini söyler. Oyunda Ýstemi Han'ý Muhsin Ertuðrul oynamaktadýr. 11 Þubat 1932 tarihinde Ýstanbul Tepebaþý Tiyatrosu'ndaki temsile Atatürk, Ýstanbul Valisi Mu­hittin Üstündað'Ia birlikte gelir. Muhsin Ertuðrul'un bu temsille ilgili anýlarý yayýmlanmýþtýr." Ýlk perdenin sonlarýna doðru gözlerinden yaþlar süzülür. Oyundan sonra Atatürk, Muhsin Ertuðrul'a; "Bahsi kazandýn. Sen bizim en deðerli sanatkârýmýzsýn!" der.

ATATÜRK VE TÜRK TÝYATROSU
Atatürk'e göre; "Sanat güzelliðin ifadesidir. Bu ifade sözle olursa þiir, naðme ile olursa musiki, resim ile olursa ressamlýk, oyma ile olursa heykeltýraþlýk, bina ile olursa mimarlýk olur."
Millet hayatýnda sanatýn deðerini takdir eden Atatürk; "Bir millet sanattan ve sanatkârdan mahrumsa tam bir hayata malik olamaz." "Bir millet sanata ehemmiyet vermedikçe büyük bir felakete mahkûmdur" diyerek sanatýn önemini, millet hayatýndaki rolünü açýklamýþtýr.
Atatürk, millet hayatýnda sanatýn yerini ve deðerini belirtmekle beraber, onun korunmasýný ve geliþmesini de saðlamýþtýr. Atatürk, her þeyden önce, sanatçýlara sanatçý ruhuyla elini uzatmýþtýr: "Sanatkâr, toplumda uzun uðraþ ve çabalardan sonra alnýnda ýþýðý ilk hisseden insandýr."
Güzel sanatlar alanýnda Cumhuriyet döneminin ilk 15 yýlýnda devrim sayýlabilecek çalýþmalar yapýlmýþtýr. "Türkiye Cumhuriyeti'nin temeli kültürdür" diyen Atatürk, güzel sanatlar alanýndaki çalýþmalarý bizzat yönlendirmiþ, baþarýlý sanatçýlarý ödüllendirmiþtir.
Çok sesli Batý müziðinin ülkemizde yaygýnlaþtýrýlmasý temel ilke olarak benimsenirken, geleneksel Türk Müziði türlerinin derleme, araþtýrma ve geliþtirilmesine önem verildi. 1924 yýlý Eylülünde Ankara'da Musiki Muallim Mektebi (Müzik Öðretmen Okulu) açýldý. 1936 yýlýnda Ankara Devlet Konservatuarý'nýn açýlmasýyla bu okul Gazi Eðitim Enstitüsü müzik bölümüne dönüþtürüldü. Ankara Devlet Konservatuarý, Türkiye'nin ihtiyaç duyduðu müzik, tiyatro, opera, bale sanatçýlarýný yetiþtirmeye baþladý. "Türk Beþleri" olarak tanýnan sanatçýlar ilk sonat, senfoni, konçerto ve operalarýný yazdýlar. 1934 yýlýnda ilk Türk operasý olan Ahmet Adnan Saygun'un Öz Soy ve Taþbebek operalarý, Ankara Halkevi'nde temsil edildi. Darülelhan'ýn (Ýstanbul Belediye Konservatuarý) öðretim programý yeniden düzenlendi. Türk müziði derslerinin yanýnda Batý müziði derslerine de yer verildi.
Cumhurbaþkanlýðý Senfoni Orkestrasý'nýn temeli olan Ýstanbul'daki Muzýka-i Hümayun Mart 1924'te Ankara'ya getirildi. Riyaset-i Cumhur Musiki Heyeti adýný aldý. 1933'te bando bölümü orkestradan ayrýldý. Orkestranýn þefliðini 1935 yýlýna kadar Zeki Üngör ve Ahmet Adnan Saygun yaptý. 1935'te Alman Ernst Praetorius þefliðe getirildi. Bu þefin yönetiminde orkestra büyük geliþme gösterdi.
Cumhuriyet ilan edildiðinde Ýstanbul'da Dar üln Bedayi ve bazý özel tiyatrolar faaliyet halindeydi. Dar ül Bedayi, 1931'de Ýstanbul Belediyesi'ne baðlandý. 1934'te ise adý "Ýstanbul Þehir Tiyatrolarý" oldu. Tiyatro ve operetleriyle büyük ilgi çekiyordu. Tiyatro sanatýnýn yurda yayýlmasýnda Halkevlerinin büyük hizmetleri görüldü. Ankara Halkevi sahnesinde Akýn (1932), Çoban (1932), Mavi Yýldýrým (1932) oyunlarýnýn ilk temsillerinde Atatürk de hazýr bulundu. Ankara Devlet Konservatuarý Tatbikat Sahnesi'nde gerçek anlamda ilk oyunlarýn temsilinden sonra Ankara'da Devlet Tiyatrolarýnýn kuruluþuna giden yol açýldý.
Atatürk dönemi Türkiye'sinde plastik sanatlarda da büyük geliþme gözlendi. 1924'ten itibaren Sanayi-i Nefise Mektebi Ali'si mezunlarý Avrupa'ya gönderildi. Cevat Dereli, Mahmut Cuda, Refik Epikman, Muhittin Sebati, Þeref Akdik ve Ali Karsan ilk gönderilen sanatçýlardandý. Sanayi-i Nefise Mektebi Alisi 1928'de Güzel Sanatlar Akademisi adýný aldý. 1932-1933 öðretim yýlýnda Gazi Eðitim Enstitüsü Resim-Ýþ Bölümü açýldý. Atatürk, anýt ve heykel yapýmýna önem vererek, Cumhuriyetin heykeltýraþ kuþaðýnýn yetiþtirilmesini destekledi.
1924 yýlýndan itibaren resim ve heykel sergileri açýlmaya baþladý. Halkevleri Resim ve Heykel Sergileri (1936-1938), Ankara Halkevleri Birleþik Resim Heykel Sergileri (1937-1938) önemli sergilerdir. Atatürk tarafýndan 20 Eylül 1937'de açýlan Resim ve Heykel Müzesi bu alandaki çalýþmalara verilen önemin son halkasýdýr.
Sinema da Cumhuriyet döneminde büyük geliþme göstermiþtir. Muhsin Ertuðrul tiyatroda olduðu gibi sinema sanatýnýn geliþmesinde de görev almýþtýr. Sinema salonlarýnýn sayýsý artmýþ, uzun metrajlý ve konulu filmler çekilmiþtir.

atatürk'ün çaðdaþ türk tiyatrosunda yaptýðý çalýþmalar

TÝYATRO VE TARÝHÝ

Tiyatro;trajedihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifkomedihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifdram gibi sanatsal yazýnsal türlerin ortak adý ve bu tür yapýtlarý yazma yada oynama sanatýdýr.
Aristoteles’in Poetika’sýndan bu yana tiyatro bir mimesis sanatý yani gerçeði taklit eden bir sanattýr.bununla birlikte Aristoteleshttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.giftiyatroyu þiirhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.giftrajedi ve destandan ayýrýr;tiyatro insan eylemlerini taklit eder ve böylece genellikle hikaye diye adlandýrýlan þeye baðlý olarak seyirciye bir dizi olay sunar.çaðdaþ bir tipoloji açýsýndan tiyatronun özel durumu hem müzik ve dans gibi bir eylem sanatý olmasý hem de resim sinema gibi bir benzerini yansýtma sanatý olmasýndan gelir.
Tiyatro da bir konser müziði yada dans gibi seyirciler karþýsýnda insanlar tarafýndan canlandýrýlan ve sinema gibi bir benzerini yansýtma sanatý olmasýndan gelir.
Bunun yaný sýra resim ve sinema gibi insanýn yokluðuna bir hayalehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifdayanýr.çünkü tiyatroda yer alan kiþiler hayali kiþilerdir.demek ki tiyatro bu iki kategorinin buluþtuðu noktada yer alýr.
Her tiyatrohttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.giftemsili bir yanýyla gerçektirhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifçünkü gerçek seyirciler önünde onlarla ayýný zaman diliminde yaþayan gerçek kiþiler tarafýndan sürdürülür.
Bununla birlikte bu gerçek baþka bir gerçekliðihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifdünyanýn gerçeðini örnek alan bir hayal bir gölge oyunu niteliðindedir bu çeliþkili iþlevi bakýmýndan tiyatroyu bize iþaret eden bir gerçek (Anne Ubersfeld)olarak tanýmlayabiliriz.yani tiyatro kendini hem kendi olarak hem baþka bir þey olarak ortaya koyan hem oluþum halinde bir oyunhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifhem de kendine temsil büyüsüyle hayali bir gerçek olarak kabul ettiren bir kurgudur.
Tiyatro mimarisinin evrimine gelince;Tiyatro deyince seyircilerin çoðunun aklýna http://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifbatý dünyasýnda Rönesans’tan bu yana yerleþen “Ýtalyan tipi”tiyatro binasý modeli gelir.bu binanýn yapýsýnýn modelini deðiþtirmek http://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifgeliþtirmek yada bozmak http://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifbu yapýya karþýt yeni binalar yapmak isteyenler olmuþtur.;bir takým mimarlar eski yunan Latin modellerine dönmüþler kimileri de Ortaçaðýn halk tiyatrolarýna özenmiþlerdir.fakat þunu unutmamak gerekir ki bu çalýþmalarýn tümünde Ýtalyan tiyatrosu ana öðedir ve her mimar yeni tasarladýðý binayý yaparken Ýtalyan tiyatrosuyla hesaplaþmakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifondan yana ya da ona karþý olmak zorunluluðunu duymuþtur

[COLORO
Cumhuriyet dönemi. 1923’te kurulan Türkiye Cumhuriyetihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif özellikle de yeni devlet düzeninin toplumsal ve kültürel alanda getirdiði radikal deðiþiklikler tiyatroyu da etkiledi. Türk ve Müslüman kadýnlarýn sahneye çýkma özgürlüðü resmen kabul edildi. Halk evleri’nin açýlmasý ve bu kuruluþlarýn bünyesinde yer alana amatör çalýþmalarýn yaný sýrahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 1934 yýlýnda kabul edilen 2541 sayýlý Milli musiki ve temsil akademisi (sonra Devlet Konservatuarý) yasasýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Türk tiyatrosunun gelecekteki geliþmeleri için önemli bir itici güç oldu. Ayný tarihlerde Ýstanbul Belediye konservatuarý yeniden düzenlenirkenhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yeni bir yönetmelik hazýrlanarak þehir tiyatrosu da belediyeye baðlý özerk bir birim haline getirildi. 1941’de Devlet konservatuarý’nýn ilk mezunlarý da Devlet konservatuarýnýn tatbikat sahnesi’nin temsilleri aracýlýðýyla Devlet tiyatro ve operasýnýn temellerini attýlar. 1940’lý yýllarýn sonlarýnda Ankara’da hizmete giren Küçük ve Büyük tiyatrolardan sonra Devlet tiyatrolarý genel müdürlüðü Ankarahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ýstanbulhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Bursahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ýzmirhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Adanahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Trabzon ve Diyarbakýr illerinde yerleþik düzende çalýþan yeni sahneler açtýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yunan klasiklerinden genç Türk yazarlarýnýn ilk yapýtlarýna deðin yüzlerce piyesi repertuarýna kattý.
Seyirci ve tiyatro anlayýþý Seyirci tiyatronun en önemlihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif en vazgeçilmez öðesidir. Tiyatro gücünü seyirciden alanhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif tek varlýk nedeni olan ancak seyirci ile bütünlenen bir topluluk sanatý ve eylemdir. Ancak seyirci incelemesi yöntemleri Batý dünyasýnda da yenidir. Bu önem kavranarakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bir toplum bilimi doðmuþtur. Seyirci incelemesi 3 açýdan yapýlmaktadýr. Sayýsalhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif niteliksel bir de oyun – oyuncu ile seyirci iliþkisi açýsýndan seyircinin önemi kavranmýþ. Muhsin Ertuðrulhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif seyirciyi 3 kesime ayýrmýþtýr. Önce dünya uluslarý içerisinde Alman ve Rus seyircisini gösteriyor. Bunlar bir tapýnaða girer gibi sessiz ve saygýlý davranýrlar. Moskova Sanat Tiyatrosunda alkýþ bile yoktur. Bizdeki 3 seyirciye gelincehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bunlar birinci kesimhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif saygýlý gerçek aydýnlardýr. Ýkinci kesim ayaklarýný yere vurarak ses çýkarýrlar. Temsil sýrasýnda þeker ve pasta yerler. Bunlar yarým aydýnlardýr. Üçüncüsü ise fýndýk fýstýðý büyük gürültüyle yiyenlerdir. Bunlar da yarým aydýn olmayanlardýr. Tiyatro kültürü ve görgüsünü tiyatrocu ne yaparsa yapsýnhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif uslu bir seyirci olmasý kendi eksiliðinihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kusurunu fýndýk fýstýk edebiyatý ile örtbas eden bu sakat anlayýþhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yanlýþ yönde bir seyirci kuþaðý yetiþtirdi. Tiyatronun eðitimsel yönü tiyatro kadar eskidir.
Estetik eðitimhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif duygularý biçimlendirir. Belirsiz duygularýn insanlarýn bilinçaltýna yýðýlmasýný önler. Bütün eðitimciler tiyatrohttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kukla oyunlarý yoluyla çocuklara baský yapan etkenlerihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif durumu yeniden yaþatarak bu baskýnýn kaldýrýlabileceðine inanmaktadýrlar. Çocuk tiyatrosunda 2 bakýmdan düþünülebilir. Çocuklarýn kendi çalýþmalarýyla kendi katýldýklarý tiyatro yoluyla eðitilmelidir. Bir de yetiþkinlerin hazýrladýklarý tiyatroda çocuklarýn yetiþkin olarak katýlmalarý. Daha sonra 1947’de Devlet Tiyatrosu ve Ýzmir Þehir Tiyatrosu’nda Çocuk Tiyatrosunda Çocuk Tiyatrosu bölümleri açýldý. Ýstanbul’un Semt Tiyatrolarý yanýndahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif seyirciyi çoðaltmak da önemli bir sorun olarak yurt düzeyine yayýlmaktadýr. Tanzimat’ta bu fikrin babasý ve uygulayýcýsýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ahmet Fehim’dir. Bu arada çeþitli öneriler oldu. Birleþik Belediyeler Tiyatrosu ya da her iki tiyatro kurulmasý gibi. Darülbedayi ve Raþit Rýza Topluluklarý da sýk sýk turneler düzenliyorlardý. Darülbedayi 1942 yýlýna kadar hemen her yýl Anadolu’da turneler düzenliyorlardý. Tiyatro eylemini yaygýnlaþtýrmakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif seyirci kesimini sayýca yükseltmenin bir yolu da tiyatro þenlikleridir. Örneðin ; 25 Aralýk 1943 – 2 Ocak 1944 tarihleri arasýnda geleneksel tiyatromuzdanhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Tulûathttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Tanzimat Meþrutiyet ve Çaðdaþ tiyatromuzdan ve müzikli tiyatrodan örneklerle baþarýlý bir þenlik sunmuþtur.



[/COLOR][COLOGÜNÜMÜZE
Cumhuriyet döneminde tiyatroda Batý modelini benimseyen Türkiyehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif gerek tiyatronun kurumsallaþmasýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif gerekse oyun yazarlýðýnýn geliþmesi bakýmýndan önemli atýlýmlara sahne oldu.
Tiyatroyu Türkiye'de çaðdaþ bir sanat alanýna dönüþtürme yolunda ilk büyük katký ünlü tiyatro ve sinema adamý Muhsin Ertuðrul'dan geldi. 1927'dehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Darülbedayi'nin baþýna geçen Ertuðrulhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yerli yazarlarý yüreklendirmesiylehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif izleyiciye sunduðu çaðdaþ çeviri oyunlarlahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sahnelemehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif oyunculuk ve dekor kullanýmýnda güncel anlayýþý yerleþtirmesiylehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yetiþmelerine katkýda bulunduðu kadýn ve erkek oyuncularla bugünkü Türk tiyatrosunun temellerini attý.
Eðitim görmüþ tiyatrocularýn yetiþmesinde büyük hizmet vermiþ olan Ankara Devlet Konservatuvarý isehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Musiki ve Temsil Akademisi'nin bir bölümü olarak açýldý. Buradahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif ilk mezunlarýn çýktýðý 1941'de Tatbikat sahnesi oluþturuldu. Bu hazýrlýk aþamalarýndan sonra da 1949'da Devlet Tiyatrolarý resmen kuruldu.
1950'den sonra tiyatro kuramlarýnýn geliþmesi bakýmýndan önemli atýlýmlar gerçekleþtirilmeye baþlandý. Tiyatronun yaygýnlaþtýrýlmasý yolunda devlet eliyle sürdürülen çabalar sonucunda Devlet Tiyatrolarýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ankarahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifÝstanbulhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ýzmirhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Bursahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Adanahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Trabzon ve Diyarbakýr gibi kentlerde perdelerini açarak ve turneler düzenleyerek Türkiye'nin her yanýnda izleyiciye ulaþýr hale geldi. Yetmiþ yýlý aþan tarihi boyunca çeþitli iniþ çýkýþlar yapan Ýstanbul Þehir Tiyatrolarý da çeþitli semtlerde beþ sahneye sahip oldu. Türk tiyatrosunun geliþmesinde her zaman önemli rol oynamýþ olan özel tiyatrolarýn sayýsýnda 1960'larda büyük bir artýþ görüldü. Etkinliklerini 1960'lardan bu yana sürdüren özel topluluklar arasýnda Kent Oyuncularýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ankara Sanat Tiyatrosuhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Dormen Tiyatrosu ve Dostlar Tiyatrosu sayýlabilir. Oyunculuk ve sahneleme açýsýndan Batý modelini izleyen ödenekli ve özel tiyatrolar yanýndahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif ortaoyunu ve tuluat tiyatrosunun oyunculuk tarzýný sürdüren özel topluluklar da oldu. 1970'lerin ortalarýnda pek çok özel tiyatro kapandýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yeni açýlanlarýn bir bölümü de baþarýlý olamadý. 1980'lerin ortalarýndan bu yana Ýstanbul'daki özel tiyatrolar yeniden bir canlanma dönemine girdiler.
Türk oyun yazarlýðýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Cumhuriyet döneminde Batý modelini uygulayan tiyatronun kurumsallaþmasý yolunda yapýlan atýlýma koþut olarak geliþme gösterdi. Gerçekçi Avrupa tiyatrosundan büyük ölçüde etkilenen Türk yazarlarýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif gerçekçi doðrultuda yazdýklarý oyunlarda önceliklehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Osmanlý toplumundan modern Türk toplumuna geçilirken yaþanan sancýlarý dile getirdiler. Bu geçiþ dönemini yansýtmakta en baþarýlý olmuþ yapýtlar Reþat Nuri Güntekin'in Yaprak Dökümü (1930) ve Ahmet Kutsi Tecer'in Köþebaþý'sý (1984) idi. Çok üretken bir yazar olan Cevat Fehmi Baþkut ise toplumsal eleþtirel yaklaþýmýný çoðunlukla güldürü çerçevesi içine yerleþtirdi.
Türk oyun yazarlýðýnda Cumhuriyetin ilk 30 yýlýnda aðýrlýk kazanan eleþtirel gerçekçi yaklaþým etkisini günümüze deðin sürdürdü. 1950'lerden çok partili döneme geçildiðinde devlet yönetimine iliþkin siyasal sorunlarda tiyatro sahnesinde gündeme getirildi. Ayný zamandahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif toplumsal sorunlarý yansýtma aþamasýndanhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bu sorunlarýn kaynak ve nedenlerini irdeleme aþamasýna geçildi. Bu dönemde Türk tiyatrosu yeni yazarlar kazandý. Aziz Nesin ve Haldun Taner bildik gerçekçi dram kalýplarýný zorlayarak yeni biçim denemelerine giriþtiler.
1960'lar Türk tiyatro edebiyatý içinde parlak bir dönem oldu. Siyasalhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif ekonomikhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kültürel açýlardan önemli bir bilinçlenme aþamasýnýn yaþandýðý bu dönemde tiyatrohttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif iþçi ve köylü kesiminin sorunlarýna eðildi. Bir yandanhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif orta sýnýftan ailelerin yaþadýðý toplumsal ve ekonomik sorunlarý irdeleyen gerçekçi oyunlar yazýlýrkenhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif köy ve gecekondu ortamý da yaþama ve giyinme biçimi ve dil özellikleriyle sahneye getirildi.
Bu dönemin en yaygýn türlerinden biri de konularýný Osmanlý tarihindenhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif halk kahramanlarýnýn yaþamlarýndan ve mitolojiden alanhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif þiir diliyle yazýlmýþ oyunlardýr. Güngör Dilmenhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Orhan Asenahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Turan Oflazoðluhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Necati Cumalý bu doðrultuda yapýtlar verdiler. 1960'larýn sonlarýna doðru siyasal içerikli belgesel oyunlarda yazýlmaya baþlandý. Sermet Çaðan'ýnhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Brecht'in epik tiyatro yöntemini doðrudan uyguladýðý Ayak Bacak Fabrikasý (1964)http://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bu dönemde toplumcu gerçekçi yaklaþýmýn bir örneði oldu.
Türk oyun yazarlýðýna öz ve biçim açýsýndan kiþiliðini kazandýrma yolunda önemli bir katký 1960'lardaHaldun Taner'den geldi. Ahmet Kutsi Tecer'in 1940'larda geleneksel Türk tiyatrosunun gevþek dokulu oyun yapýsýný ve göstermeci anlatýmýný kullanarak yazdýðý Köþebaþý oyununun ardýndanhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 1950'lerde ve 1960'larýn baþlarýnda göstermeci anlatýmý kullanma ve tiyatroda açýk biçim anlayýþýný benimseme yolunda oyun denemeleri yazmýþ olan Tanerhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 1964'te Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu tarafýndan sahnelenen Keþanlý Ali Destaný'yla geleneksel Türk tiyatrosunun belirleyici özelliklerini çaðdaþ anlamda toplumsal siyasal bir içerikle birleþtiren yeni bir yerli türünhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yerli epik müzikalin yaratýcýsý oldu.
1970'lerde pek çok topluluk aðýrlýkla politik tiyatro üstünde durdu. Bu dönemde sýk sýk yerli ve yabancý siyasal-belgesel oyunlar sahnelendi; bir yandan da gerçekçi köy oyunlarýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif tarihsel oyunlarhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif geleneksel Türk tiyatrosunun özelliklerine dayalý müzikli oyunlarhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kabare oyunlarýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif epik oyunlar yazýldý. Ülkede yaþanan toplumsal siyasal çalkantýlardan tiyatronun da olumsuz bir pay aldýðý bu dönemin en baþarýlý oyunlarhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif geleneksel Türk tiyatrosunun anlatým biçimlerini kullanmayý sürdüren Turgut Özakman'ýn ayný biçemi benimseyen Oktay Arayýcý'nýn ve Asiye Nasýl Kurtulur? Oyunuyla ünehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif gene epik türde yazdýðý toplumcu gerçekçi oyunlarla pekiþtiren Vasýf Öngören'in ürünleridir.
1980'lerde ise oyun yazarlýðý nicelik ve nitelik açýsýndan bir durgunluk yaþadý. Bu dönemde Refik Erduranhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Orhan Asenahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Turan Oflazoðluhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Necati Cumalýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Melih Cevdet Andayhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Turgut Özakmanhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Sabahattin Kudret Aksalhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Recep Bilginerhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Güngör Dilmenhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Baþar Sabuncuhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Dinçer Sümer gibi 1950'lerden yada 1960'lardan bu yana oyun yazmayý sürdüren yazarlar dýþýndahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 1970'lerde yazmaya baþlayan Bilgesu Erenus ve Tuncer Cücenoðlu'nunhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yapýtlarýyla 1980'lerde gündeme gelen Murathan Munganhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ülkü Ayvazhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ferhan Þensoy ve Mehmet Baydur gibi yeni yazarlarýn oyunlarý sergilendi.


[/COLOR]OYUNCULUK ve OYUN
Oyunculuk konusunda 3 önemli sorun vardýr.
1- Kadýn oyuncu sorunu : Kadýn oyuncu ilk baþlarda Avrupa içinde bir sorundu. Bizim için Ýslam’dan gelen etkilerle daha da çözümü zor bir sorundur. Geleneksel tiyatromuzda kadýn rollerine erkek oyuncular çýkýyordu. Meþrutiyet’in bitimine yakýn Afife ilk yürekli adýmý atmýþhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif türlü baský ve zorluklara göðüs gererek sahneye çýkmýþtýr.
2- Oyuncu Yetiþmesi : Her çað ve her yerde oyuncunun yetiþmesihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif gerçek anlamýyla usta- çýrak iliþkisiyle olmuþtur. Ancak tiyatro okullarýnýn da yetenekleri yöneltmek sanatçýya kültür ve tiyatro kültürünü vererek onun sanatçý kültürünü artýrmada yararlý olduðu görülmüþtür.
3- Oyuncularýn Ekonomik Yönleri Oyuncularýn ekonomik yönlerini geliþtirmek için bazý çözüm yollarýna baþvurulmuþtur. Belli bir sanat yýlýný doldurmuþ olan sanatçýlara Jübile verilmektedir. Jübilehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif hem bu sanatçýya hem bir para saðlayacakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif ona maddi yönden yardýmcý olacak hem de deðerbilirlikle sanatçýyý yüreklendirmek gibi iki amaçlýdýr.

TÝYATRO TOPLULUKLARI
1940 yýlýnda Burhanettin Tepsi karýsý Saniye Tepsi Nihal Tunahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Cezmi Ar ile Ýstanbul’un çeþitli semtlerinde kýsa oyunculuklardan ve oyunlardan kýsa bölümlerden oluþan temsiller verilmiþtir. 1941’de Vedat Örfi ve Beþiktaþ ve Üsküdar çevresinde temsiller vardýr. Yaz aylarýnda Þehir Tiyatrosu’ndan bir kesim sanatçýlar Þehir Tiyatrosu’ndan bir kesim sanatçýlar “Hazým ve Arkadaþlarý” adý altýnda temsiller veriyorlar. Ýstanbul Þehir Tiyatrosu’nun olumlu bir çabasý da Batý’nýn ve Türkiye’nin temel tiyatro eserlerini Tarihi Piyesler ve Türk Tiyatrosu Tarihi Matinalarý adý altýnda dizlerle oynanmasýdýr. Bu diziyi Selim Nüzhet Gerçek düzenlemiþ ve yönetmiþtir. Bu arada ses tiyatrosu ilk kez bir de o adam adýnda bir dram oynamýþtýr. 1943’ten - 1955’e deðin kuruluþunu yýl yýl izlediðimiz seshttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yeni ses ve þen ses opereti bu yýllarda Ýstanbul için sanat bakýmýndan önemli olmakla birliktehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif büyük bir gereksinmeyi karþýlamýþhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sürekli ilgi toplamýþtýr. 1950’de sanat 6 tiyatrosu kuruldu. 1951’in en önemli olayý özel ödenekli Küçük Sahne’ nin kurulmasýdýr. Küçük sahnenin baþýna Devlet Tiyatrosu’ dan istifa eden Muhsin Ertuðrul getirildi. Genç yeteneklerle yepyeni bir tiyatro anlayýþýný yeni bir coþkuyu getirmiþtir. Küçük Sahne’ nin bu dönem Tiyatrosu içinde bu çok önemli bir yeri vardýr. Küçük Sahne 3 yýllýk ömründe Vedat Nedim’in 2 eserini Aþaðýdan Yukarýya ve Siyah – Beyaz’ý sahneye koyabilmiþtir. 1958’in önemli bir giriþimi 1959’da gerçekleþmiþ ve bu dönemin en önemli topluluklarýndan biri olan kent oyuncularýnýn doðumuna yol açmýþtýr. 1958’de Devlet Tiyatrosu ile iliþiði kesilen oyuncular tarafýndan kurulan bu topluluk günümüz tiyatrosunun geliþiminde büyük rol oynamýþtýr. Bu topluluk genel olarak halkýn sorunlarýna ýþýk tutan ve ülke yöneticilerinin içinde bulunduklarý tutuma yönelik eserleri canlandýrmýþlardýr. Kent tiyatrocularýnýn kurduðu tiyatro grubu katýlýmýn artmasýyla günümüze kadar gelebilen ve faaliyetlerine devam edebilen nadir topluluklarýmýzdandýr.



TÝYATROMUZUN GELÝÞÝM ÇÝZGÝSÝ
Günümüz Türk tiyatrosu on dokuzuncu yüzyýldan bu yana batý tiyatrosu doðrultusunda geliþmektedir. Batý ülkelerinin ünlü topluluklarýnýn Ýstanbul’da verdikleri temsillerle bu tiyatro tarzýný tanýmýþ olan tiyatromuzhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif ilk ürünlerini Ermeni topluluklarýnýn etkinlikleriyle vermiþ; Türk oyuncularýn katýlýmýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yeni topluluklarýn kurulmasýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif tiyatro binalarýnýn yapýlmasýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif en önemlisihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yerli oyun yazarlarýnýn yetiþmesi ile geliþimini sürdürmüþtür. Bu tarzýn ilk Türk oyunu olarak tarihe geçen Þinasi’nin Þair Evlenmesi baþta olmak üzerehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Namýk Kemalhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ahmet Mithathttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Þemsettin Samihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Recaizade Mahmut Ekremhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Abdülhak Hamithttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ali Haydar gibi Tanzimat döneminin; Cenap Þehabettinhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Hüseyin Suadhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Halit Ziyahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ali Ekremhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Mehmet Raufhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Hüseyin Rahmihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ýzzet Melihhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Halit Fahri gibi Meþrutiyet döneminin ünlü yazarlarýnýn yazdýklarý oyunlarla zengin bir birikime kavuþan tiyatromuz siyasal olaylara koþut olarakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif özellikle Ýstanbul’dahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif toplumun özlemlerinihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif heyecanlarýnýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif umutlarýnýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif düþ kýrýklýklarýný yansýtan hareketli bir sahne ortamý yaratmýþhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif tiyatro topluluklarýnýn turne temsilleriyle bir ölçüde Anadolu halkýna da tanýtýlmýþtýr. 1914’dehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif önce tiyatro okulu olarak tasarlananhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif daha sonra belediyeden ödenekli bir tiyatro topluluðuna dönüþen Dârülbedayinin kurulmasýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Cumhuriyet öncesinde tiyatro sanatý adýna gerçekleþtirilmiþ önemli bir adým olmuþtur.
Cumhuriyet döneminde devleti yönetenlerin tiyatroya ilgi gösterdiði ve destek saðladýðýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif ödenekli ve özel tiyatrolarýn sayýsýnýn arttýðýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Anadolu’ya yaygýnlaþtýðýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif oyun yazarlýðýnýn geliþtiðihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif tiyatro okullarýnýn açýldýðýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif gösterimlerin düzeyinin yükseldiði görülür. Mustafa Kemal Atatürk’ün tiyatro sanatýna önem vermesihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif tiyatro sanatçýlarýna saygýyla yaklaþmasýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif özellikle dehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Müslüman Türk kadýnýnýn oyuncu olarak sahneye çýkmasýný saðlamasý Türk tiyatrosunun geliþmesinde büyük rol oynamýþtýr. 1920 yýlýnda Afife Jale adýndaki genç oyuncu adayýnýn Hüseyin Suat’ýn Çürük Temel adlý oyununda rol aldýðý için kovuþturulduðunuhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sahneye çýkmasýnýn engellendiðinihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bu yüzden erken ölümle sonuçlanan mutsuz bir ömür sürdüðünü hatýrlýyoruz. Oysahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif üç yýl sonra Bedia Muvahhithttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Türk kadýný sahneye çýkmadýkça tiyatromuzda özlenen geliþimin saðlanamayacaðýna inanmýþ olan Mustafa Kemal’in teþvikiylehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 31 Temmuz 1923’te Ýzmir’dehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ýbnür Refik Ahmet Nuri’nin Ceza Kanunu adlý oyunundahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Dârülbedayi sanatçýlarýyla birlikte rol almýþhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sanatýný ölümüne kadar sürdürerek kendinden sonra gelecek olan kadýn sahne sanatçýlarýna öncülük etmiþtir.
Devletin tiyatroya destek olmasýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Türk kültür ve sanat yaþamýnda benzersiz bir giriþimin ürünü olan Halkevleri projesinin gerçekleþmesihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Devlet Konservatuarýnýn açýlmasýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Devlet Tiyatrosunun kurulmasý sahne sanatlarý adýna atýlmýþ en önemli adýmlar olmuþtur.
ÇOCUK TÝYATROSU
Türkiye’de ilk çocuk tiyatrosuhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 1935-1936 Muhsin Ertuðrul’un yönettiði Þehir Tiyatrosu kuruldu. Ama çocuk tiyatrosu fikri beþ yýl önce kök salmaya baþlamýþtý. Ýlk çocuk oyunu M. Kemal Küçük’ün “çocuklara ilk tiyatro dersi” oldu. Çocuk tiyatrosu ikinci yýlda daha baþarýlý bir yolda ilerledi ve gösterilere þarkýlarhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif danslar da eklendi. 1935’ten sonra bu alanda çeþitli oyunlar yazan çeþitli yazarlara rastlanýr. Baþý Mümtaz Zeki Taþkýnhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Sabih Gözen ve Ferih Egemen çeker. Çocuk oyunu yazanlar arasýnda oyuncular da vardýr. K.Kemal Küçükhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Arif Obay http://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ekrem Reþithttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ergün Savhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Kemal Ragýphttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Mebrure Koray ilklerdendir. Ankara çocuk tiyatrosu ilk kez 1947-1948 döneminde baþladý. M. Ertuðrul’un yönettiði “Küçük Tiyatro” dahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Devlet Tiyatrosunun tam olarak çalýþmaya baþladýðý 1949-1950 döneminden önce üç çocuk oyunu sahnelendi. Ýlkihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif M.Z. Taþkýn’ýn “Altýn Bilezik” idi. Bunu Arif Obay’ýn “Büyükbabamýn Pireleri” izledi. Üçüncü oyun ise yine Taþkýn’ýn “Kara böcek” adlý oyunuydu. Çocuk oyunlarýna ilk eðilen özel topluluk Ankara Sanat Tiyatrosu oldu. Daha sonra çocuk oyunlarý oynayan topluluklar ortaya çýktý. “Afacan çocuk Tiyatrosu” gibi topluluklar yalnýzca çocuk oyunlarý oynadýlar. 1961-1962 dönemi çocuk tiyatrolarýnýn yaygýnlaþma dönemi oldu. Ýstanbul ve Ankara da özel tiyatrolar çocuk tiyatrolarý oynamaya baþladýlar. Bazý bankalar çocuk tiyatrolarý kurdular.
Son yýllar da çocuk tiyatrosuna verilen önemle birliktehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif göðsümüzü dýþ ülkelerde de kabartan bir toplulukhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Muhsin Ertuðrul ve Haldun Taner’in yönlendirmesiyle 1970’li yýllarda kurulmuþtur. Bu topluluðun adý “(AÇOK) Anadolu çocuk oyunlarý kolu”dur.
AÇOK’ un yaný sýrahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif son yýllar da göz dolduran çocuk tiyatrolarý arasýnda “Ankara Çocuk Tiyatrosu” “Bizim Tiyatro” gibi topluluklarda vardýr.
OYUN YAZARLAÐI
Cumhuriyetin ilanýndan bu yana Türk oyun yazarlarýnýn genel olarak bazýlarý dýþýnda toplum sorunlarýyla ilgilendikleri görülür. Ýlk baþlarda toplum sorunlarýna yönelen yazarlarhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif daha türk toplumuna özgü olmayan yabancý deðerleri aktarma yolunu tutmuþlardýr. 1923 ten bu yana oyun yazarlarýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kendi dönemlerinin koþullarý içinde daha çok tez oyunlarýna ilgi duymuþlardýr. Ancak oldukça da yüzeyde kalmýþlardýr. Bunun bir nedeni yazarlarýn görüþlerini olmasý gerektiði kadar özgür bir biçimde açýklayamamýþ bulunmalarýdýr. Aktarmacýlýða karþý ilk hareketlenmeler 1940 ile 1950 yýllarý arasýnda baþlamýþ ve 1960’lar dan sonra ilk baþlardaki yöneliþi tamamen deðiþtirecek bir yoðunlukta düþünceler geliþtirilmiþhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif uygulamalara giriþilmiþtir. Cumhuriyet dönemindeki yazarlarhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif genel yönelimleri dikkate alarak altý geliþim evresinde incelene bilir. Her evrede çeþitli görüþte ve üslupta yazarlar olmasýna karþýn ele aldýklarý konular ve geleneksel tutumlarý açýsýndan kesin çizgilerle belirlenmiþ yazar kuþaklarýnýn olduðu anlaþýlýr. Üstelikhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bu kuþaklar arasýndahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif tutum açýsýndan olduðu kadar üslup ve biçim yüzünden de ayrýlýklar görülür. Bu evreler þunlardýr:
1. dünya savaþý kuþaðýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 2. cumhuriyetin ilk 15 yýlýndaki kuþakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 3. ikinci dünya savaþýndaki kuþakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 4. 1950 kuþaðýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 5. 1960 kuþaðýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 1970 kuþaðý.

1)BÝRÝNCÝ DÜNYA SAVAÞI KUÞAÐI
Meþrutiyet dönemi yazarlarýnýn bir bölümü bu kuþaðý ortaya çýkarýr. Bu kuþakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif 1908 de ilan edilen Ýkinci Meþrutiyetihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Balkan Savaþlarýnýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Birinci Dünya Savaþlarýný ve sonrada Türk baðýmsýzlýk savaþýný da yaþamýþhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif cumhuriyetin ilk üst yapý devrimlerini görmüþtür. Bu kuþak yazarlarýn bir çok oyununda Anadolu yurt sever insanlarý ile Ýstanbul’un yozlaþmýþhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif iþbirlikçi çevresi karþý karþýya getirilir. Doðal olarak rejim deðiþimi içinde aile ve birey sorunlarý da ele alýnmýþtýr. Ancak bu kuþaðýn genel yönelimi daha çok baðýmsýzlýk savaþý ve devrimleri vurgular.
2)CUMHURÝYEÝN ÝLK ON BEÞ YILINDAKÝ KUÞAK
Bu evrenin yazarlarý genel olarak ruhsal çeliþkilerhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif deðer yargýlarýnýn deðiþmesi toplumsal yargýlar ve Türk tarihinin ile ilgili efsanelere giderek ulusçuluðu vurgulayan düþünceler üzerinde durmuþlardýr. Bir önceki kuþakta izlediðimiz Halit Fahri Ozansoy bu kuþaðýn özelliklerini de benimsemiþtir.
3)ÝKÝNCÝ DÜNYA SAVAÞI KUÞAÐI:
Bu kuþak yazarlarýn da öne çýkan tavýrhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif deðer yargýlarýnýn deðiþmesindehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yüzeyde kalmýþlýðýn yergisihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif eðitimsizliðihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif görgüsüzlüðün eleþtirisi ve sorunlara ahlakçý ve didaktik açýdan yaklaþýmla bakmaktadýr. Ayrýca bu yazarlarýn duygusal bir tutumla ekonomik sorunlar üzerinde durduklarý izlenir; paranýn bayaðýlýðýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif paranýn insan ahlaký üzerindeki yýpratýcý etkisi sýk sýk iþlenir. Aile temasý hemen hemen her kuþakta izlenir. Ancak bu kuþakla birlikte aile yalnýzca ahlak kurallarý içinde deðilhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gifü ekonomik durumlarýyla ele alýnmaya baþlamýþtýr.

4)1950 KUÞAÐI:
Cumhuriyet dönemininhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif hem oyun yazarlýðý hem de çeþitli yöneliþleri açýsýndan en yoðun kuþaðýdýr. Ayný zamanda Türk tiyatro yazýnýn da ve uygulamasýnýn da çeþitli deneyleri ve dinamik bir dönemi getiren yazarhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yönetmenhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sanatçýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif dramaturg ve eleþtirmenlerin temsil ettiði evreyi kaplar. Sorunlarý yalnýzca göstermekle kalmayanhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif onlarý yorumlayan ve bir takým sonuçlara çýkan bu kuþak kendinden sonra gelen daha doktriner 1960 kuþaðý ile bir uyum göstererek yeni geliþmelerin etkisinde büyük geliþme içinde günümüze kadar gelir.

5)1960 KUÞAÐI:
Bu kuþak daha önceki kuþaktan politik eðilimleri ve daha radikal olmasýyla ayrýlýr. Son yýllarda yazýlan ve toplum bozukluklarýný yansýtan tiyatro yapýtlarýnýn hemen tümünde bu bozukluklarýn toplumun bilinçsizliðindenhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bireyin sorumsuzluðundan ileri geldiði belirtilir. Bu dönem dehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif toplum eleþtirisinin yaný sýrahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Türkiye’nin dýþ siyasetihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif uluslar hukukuhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif dünya politikasý da tartýþýlýr.
6)1970 KUÞAÐI:
1970’ten sonrahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif oyun yazarlýðýnda niceliksel bir azalma görülür. 50’li yýllardan bu yana artan oyun yazarý sayýsýnda son 10- 15 yýlda büyük ölçüde azalmaya rastlanýr. Hele de 60’lý yýllarda yazýlan tiyatro eserlerinin tiyatroya olan katkýsý da kalmamýþtýr. Tiyatro yazarlýðýyla tanýnan bir çok yazar ise roman ve öykü yazarlýðýna geçiþ yapmýþlardýr. Ancak oyun yazmayý 50’li yýllardan beri sürdüren yazarlarla karþýlaþýnca ancak küçük bir bölümün sürekli oyun yazarlýðý yaptýðý görülür. Oyun yazarlarýnýn bir kerteye kadar tavsamasýnýn elbette nedenleri vardýr.


XIX. YY. TÜRK TÝYATROSUNDA MUHTEVA
XIX. yy tiyatro eserleri yazýldýklarý devre sýký sýkýya baðlýdýr. Bu asrýn siyasi sahalardaki tanzimleri sosyal hayatta bir medeniyet deðiþtirme þeklinde tezahür etmiþtir. Bu sebeple bütün faaliyetlerde sosyal fayda ön planda görülür. Diðer edebiyat nevilerinde olduðu gibi tiyatro faaliyetleri de fert ve toplum hizmetinde bir mektephttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bir kürsü vazifesi görmüþtür.
Eserlerde daha ziyade zorla evlendirmelerhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif ailehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kadýn terbiyesihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sefahathttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sýnýf ve meslek ayrýlýklarýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif esirlik ve esirliðin reddihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif eþitlikhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif namushttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif örtünmehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif ana babaya saygýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Osmanlýlýkhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ýslam birliðihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif vatan sevgisihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif hürriyet aþkýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif batý hayranlýðýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif geleneklere karþý isyan ve bu konular içindeki dejenere tipler ele alýnmýþ ve iþlenmiþtir. Böylece yeni bir medeniyet karþýsýnda birtakým eksikliklerimizi ve ihtiyaçlarýmýzýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif edebi türler vasýtasýyla ifade ederken eserlerin muhtevasý da kendiliðinden teþekkül etmiþ olur. XIX. yy da birtakým güçlükler içinde çýrpýnan cemiyetimiz yeni þeylere uyma hevesi kadar eskiden ayrýlmanýn üzüntüsünü de bir arada yaþamaktadýr. Hülasa bir insanýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bir cemiyeti bütün hayatý ile; maddi ve manevi bütün unsurlarý ile deðiþtirip bir baþka hüviyete bir baþka kýlýða büründürmenin halet-i ruhiyesi içinde bir kültür krizihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bir sosyal bunalým yaþanmaktadýr. Devrin büyük dramý da bu sosyal bunalýmdanhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bu kültür krizinden gelmektedir.
Kendi kendini yeniden yaratma kaygýsý içinde yaþayan devrin duygu ve düþüncesini aksettiren edebiyat eserleri de pek tabi olarak ayný mahiyette sosyal ve dramatik olmuþtur.
Yenilik peþinde koþan devrin yazarlarý getirdikleri yeni teklifler doðrultusunda kendiliðinden eðiticihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif öðretici ve ýslahatçý niteliklerde görülürlerhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bu karakterdeki eserlerin muhtevalarýnda zenginlik ön plandadýr (muhteva zenginliði) þekil ve dýþ yapýlarýna fazla önem verilmemiþtir. Bunun için XIX. yy tiyatro eserlerinde teknik kusurlar bulunabilir. Fakat bu eserlerin asýl önemi bize geçen yy hayatýna dair getirdikleri gerçeklerdir. Bu hayatýn manevi yapýsýna dair verdikleri bilgiler ayrýca önemlidir.
XIX. yy da yazýlan tiyatro eserlerinin çoðu tezlidir bu eserlerde tenkit edilen veya savunulan birer problem vardýr. Problemlerin arkasýnda devrin ýzdýraplarý eðilimlerihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif isteklerihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif manevi çabasý yani devrin psikolojisi meydana çýkmaktadýr. Yazýldýklarý devrin manevi hayatýný parça parça bölümler halinde verenhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bu eserlere bakýnca o zamana kadar tanýmadýðý yeni kavramlarla manevi bütünlüðü bunalmýþ bir kararsýzlýk içinde yaþayan mütereddit bir toplum karþýmýza çýkar.
Devrin fert olarak insanýn eðitim ve öðretimi endiþesihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif toplumun yeni müesseselerle daha iyi çalýþýr hale getirme endiþesihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif þanlý mazimize laik ve batý medeniyeti seviyesinde yeni bir hayata kavuþma idealleri sebebi ilehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif tiyatro eserleri ferthttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif toplum ve idealler olmak üzere üç ana çizgi üzerinde yürümüþlerdir.




MEDDAH
Karagöz ve ortaoyunundan sonra geleneksel Türk tiyatrosunun bir baþka özgün öðesi de Meddahtýr. Meddah için tek kiþilik ortaoyunu da denilebilir. Gerçekten de meddah oyuncusuhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif ortaoyunundaki bütün tiplerihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kýlýktan kýlýða girerekhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sesini deðiþtirerekhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif küçük aksesuarlarýn da yardýmý ile sahnede canlandýrýr. Meddahýn en önemli aksesuarý pastavdýr. Pastavhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yerine göre hem bir efekt aletidir (kapý vurulmasýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif çarpýþmalar vs. bununla diðer ele vurularak elde edilir)hem de yerine göre oyunda anlatýlan bir kiþinin kukla varý temsilidir. Meddah onu oyununa göre kah bir baston olarak kullanýr kah bir aðaç olarak kullanýr. Ferhat ile þirin anlatýlýyorsa pastav Ferhat’ýn deldiði daðý simgeler. Ferhat ile þirin karþýlýklý konuþuyorsa meddahhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ferhat ý oynarkenhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Þirin i de pastav temsil eder. Meddah da karagöz ve ortaoyunundaki gibi gücünü taklit sanatýndan alýr. Tiyatro kuramlarýnýn þah yapýtý olan Aristophanes' in "poetika" adlý eserinde de belirttiði gibihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif taklithttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yani mimesishttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sanatýn temel yapý taþýdýr. Meddah olabilmek için her þeyden önce tiplerihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif insanlarýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif hayvanlarý çok iyi taklit edebilmek yeteneðine sahip olmak þarttýr. Ünleri günümüze kadar gelen eski meddah ustalarýnýn taklit konusunda ne denli baþarýlý olduðunu zamanýn edebiyat yazarlarý anlata anlata bitirememektedirler. Karagöz ve ortaoyununun Osmanlý imparatorluðu içerisinde sadece imparatorluk baþkenti olan Ýstanbul da olmasýna karþýlýk meddah geleneðinin tüm imparatorluða yayýldýðýný söyleyebiliriz. Gezginci meddahlarhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif aþýklarýn köy köy gezmesi gibihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif imparatorluðun belli baþlý þehir merkezlerinihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif o günkü adý ile sancaklarýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif ipek yolu üzerindeki yerleþim merkezlerinihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif hanlarýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kahvehaneleri dolaþarak sanatlarýný icra ettikleri var sayýlmaktadýr. Meddah geleneðinin köklerinin Hozmeros'ahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif çaðýnda diyar diyar gezerek Ýlyada ve Odesez destanýný anlatan þairler geleneðine kadar gittiði sanýlýyor. Meddahýn güneydoðu Anadolu da ki karþýlýðý olan Dengbejin Meddahtan farklý ve fazla olarak sazda çaldýðý bilinmektedir.

Karagöz ve Ortaoyununda zaman sýnýrlamasý (bir-iki saat) olmasýna karþýlýk Meddah oyunlarýnýn yer ve zaman sýnýrlamasý yoktur. Anlatýldýðýna görehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Meddahýn anlattýðý hikayenin içeriðine uygun olarak Meddahýn gösterisi saatlercehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif çoðu zaman ikindiden gece yarýsýnahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif hatta sabahahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif hatta birkaç hikayenin birbirine baðlanarak ve o anda doðaçlanarak (coþkuyla uydurularak) günlercehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif haftalarca sürdüðü olurmuþ.

Meddahlar repertuarlarýnda her zaman hazýr bulunan Ferhat ile Þirinhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Leyla ile Mecnunhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Arzu ile Kamberhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Aslý ile Kerem gibi halk hikayelerinin yaný sýra yaþanmýþ gerçek olaylarýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif duyduklarý yeni aþklarý derleyerekhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sanatçý içgüdüleri ile bunlarý yeniden yorumlayarakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif harmanlayarakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yerine göre uzatarak ve ya kýsaltarakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif seyircinin profiline ve izleme coþkusuna görehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif o anda doðaçlayarak bu hikayelerini yer yer anlatarakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yer yer oynayarak mesleklerini icra ederlermiþ. Meddahlar hikayelerini çeþitli bilmecelerle süslerhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif çeþitli taklitlerle seyircinin ilgi ve dikkatini sürekli ayakta tutarhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif hikayenin eðlenceli veya dramatik sahnelerinin tadýný çýkararak hikayelerini çeþitli söz oyunlarý ile þiirlerle bezerlermiþ. Anlaþýldýðý kadarýylahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif meddahta da ortaoyunundaki gibihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif geleneksel Türk tiyatrosunun özgün bir yönü olan doðaçlama öðesi ile karþýlaþýyoruz. Esasen genel bir halk tiyatrosu olan doðaçlama yöntemihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif diðer halk tiyatro geleneklerinden ayrý olarak küçük bir söz ekleme ya da çýkarmanýn çok ötesindehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif oyunu oluþturan sahnelerin hikayeyi oluþturan bölümler arasýndahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif belli bir amaç doðrultusundahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif çoðu zaman seyirci profiline ve ilgisine baðlý olarakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bölümlerin yerlerinin deðiþtirilmesi ya da hiç yoktan bir sahne eklenerek ya da varolan sahneler kýsaltýlarak ya da tamamen atýlarakhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bize özgü bir þekle kavuþturulmuþtur.Doðaçlamanýn geleneksel Türk tiyatrosundaki özgün adý tuluattýr. Doðaçlamaya dayalý esnek yapýlý metinlere dayalý yapýlan tiyatroya da tuluat tiyatrosu denmektedir. Ne var ki tuluat tiyatrosu dahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif ortaoyunu gibi geliþip olgunlaþamadan daha emekleme çaðýndahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kurumsallaþamadan tarihe karýþmýþtýr


Esasen gerek tuluat tiyatrosu gerekse meddahlar yazýlý deðil sözlü kaynaklarý sanatlarýnda temel olarak aldýklarý söz uçup gitmiþhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bu oyunlar ve hikayelerhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif suya yazýlan yazýlar gibihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif onlarý anlatan ve dinleyen insanlarla birlikte tarih olmuþturhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif geriye bölük pörçük bilgi kýrýntýlarýndan ve varsayýmlardan baþka pek bir þey kalmamýþtýr.
Her þeyden önce belirtmek gerekir ki geleneksel Türk tiyatrosunun bütün öðeleri gerek karagözhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif gerek ortaoyunuhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif gerek meddahhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif gerekse diðer öðeler hepsi ama hepsi temelde halk tiyatrosu geleneði çatýsý altýnda birleþirler. Tanzimat tan cumhuriyete kadar Osmanlý aydýn ve yazarlarýnýn halka ve halkýn sanatýna yabancý gibi bakarak körü körüne batý tiyatrosunu tercih etmeleri yüzünden geleneksel Türk tiyatrosu kaynaklarýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yazýya geçirilemedenhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif diðer bir deðiþle derlenip toparlanmadan unutulmaya terk edilmiþtir. Atatürk' ün cumhuriyet rejimini getirmesinin ardýndan seçkinci Türk aydýn ve yazarlarý ile halk arasýndaki yabancýlaþma ortadan kalkmýþ aydýnlarýmýzhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yazar ve sanatçýlarýmýz halk ile barýþmýþ ve halk sanatlarýmýz sahip çýkýlmaya baþlanýlmýþtýr.
Atatürk'ün Ankara da kurduðu dil ve tarih coðrafya fakültesinde önce tiyatro kürsüsü adý ile kurulan sonradan tiyatro bölümü adý verilen bilim yuvasýhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kurulduðu yýllardan beri gerek öðrencilerinin Anadolu'nun her yerinde yaptýklarý tez araþtýrmalarý ve gerekse bu tezlerden yararlanarak öðretim üyelerinin yaptýklarý doktorahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif doçentlik ve profesörlük tezleri ile ilk defa geleneksel Türk tiyatrosunun kaynaklarý derlenmiþhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif toparlanmýþ ve bilimsel anlamda incelenmiþtir. Bu alanda öncelikle sayýn profesör Metin And'ýnhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif prof. Dr. Nurhan Karadað'ýn araþtýrmahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.giftez ve yayýnladýklarý kitaplar temel eserleridir.
Üzülerek belirtmek gerekir ki yukarýda anýlan eserlerhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif uzun bir süre önce yayýmlanmasýna raðmen Türk tiyatro dünyasýnda hak ettiði ilgiyi görmemiþhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bazý yazarlarýn kiþisel gayretleri dýþýnda neredeyse görmezden gelinmiþtir. Atatürk ün kurduðu devlet tiyatrolarý ise; temel olarak batý tarzý tiyatroyu tercih etmiþtirhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif repertuarýný her zaman çoðunlukla yabancý eserlerden oluþturmuþtur. Kuruluþ maddesinde yer almasýna karþýlýkhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yerli yazar ve oyunculara her zaman uzak mesafeden bakmýþtýr. Ulusal Türk tiyatrosunun yaratýlmasýný sýð bir biçimcilikle yeni bölge tiyatrolarý açmak olarak anlayan seçkinci ve basiretsiz yöneticiler hala Tanzimât mantýðý ile körü körüne batý hayranlýðýndan kurtulamamýþtýr. Tercihini tabandan- halktan gelen bir sanat ve tiyatro anlayýþý yerine tepeden inme batýdan gelen bir sanat ve tiyatro anlayýþýndan yana kullanmýþtýr. Böylece hem varolma nedenine aykýrý olarak batý emperyalizminin uzantýsý olan batý sanatýný bire bir taklit etmiþtir. Gerçek Türk tiyatrosunun geliþimini baltalamýþtýr. Hem de uzun yýllar halka raðmen halka yabancý tamamen taklitçi bir sanat anlayýþýný seçerek cumhuriyetin temel ilkelerine karþý bir sanat anlayýþýný benimsemiþtir.

[/COLOR]Tiyatro örneði


“DÜNDEN BUGÜNE VÝYANA TABLOSU”

(Viyana Fatihi Yeniçeri ile Viyana da çöpçülük yapan iþçinin hayali konuþmasý)
Çöpçü: Senin adýn ne?
Yeniçeri: Hüseyin oðlu Hasan. Ya senin?
Çöpçü: Hasan oðlu Hüseyin. Ula bu ne acayip kýlýktýr nedir bu yahu?
Yeniçeri: Kanuni Sultan Süleyman efendimizin serdengeçtileri böyle giyinir.
Çöpçü: Ha anladýmhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sen Faschinge geldin Viyana’ya.
Yeniçeri: Sen ne saçmalarsýn bre zevzekhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif biz fütüha geldik buraya.
Çöpçü: kim getirdi sizi?
Yeniçeri: Serdarý Ekrem Kara Mustafa Paþa
Çöpçü: bu yeni turizm acentasý olacak. Biz Germain Air’le geliriz. Dolmuþ uçaðý 170 marka.
Yeniçeri: sen hiç tarih kitabý okumadýn galiba? Piyade gülbang çekip kuvveti bazu edip yürüdüðündehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif asakiri sipahiyan kanatlanýp kâfiri mahkûru dört bir yandan ihâta eylediðindehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sen nerde idin?
Çöpçü: Ben Tophane’de Ýþ Bulma Kurumu kuyruðundaydým.
Ya sen neredeydin?
Yeniçeri: Bin atlý akýnlarda çocuk gibi þendik. Bin atlý o gün dev gibi bir orduyu yendik.
Çöpçü: Biz atý dahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif tarlayý da sattýk. Buraya geldik.
Yeniçeri: Ne iþin varhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif niye geldin buraya?
Çöpçü: Çalýþýp para kazanmaya.
Yeniçeri:Ne iþ görürsün?
Çöpçü: Çöpçülük ederim aha gâvurun çöpünü temizlerim 4 bin þilinge.
Yeniçeri: Hey senin…
Çöpçü: Ula olum ne küfür edeysin. Ben getirdim bu hale? Hem çalýþmak ayýp mý?
Yeniçeri: Çalýþmaný anladýk da hiç deðilse Viyana’ya gelmeseydinhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif benim bayrak diktiðim yerde çöpçülük etmeseydin.:cl:[/I][/B]

s
 

daha kýsasý yokmu yahu..

kýsasý yokmu kardesim

soru
 

atatürkün çaðdaþ türk tiyatrosunu geliþ tirmek için neler yapmýþtýr

daha kýsasý yok mu lütfen acil

Yardýmcý Olurmusunuz :(
 

Lütfen Atatürk'ün Türk tiyatrosunun geliþtirilmesi için yaptýðý çalýþmalarý yazarmýsýnýz arkadaþlar aranýzda bilen varsa söyleyebilirmi ? :)

Ülkemizde tiyatroda halk kültüründen yararlanma düþüncesinin uygulamalarýna bilinçsiz bir þekilde Tanzimat ve Meþrutiyet dönem­lerinde baþlanmýþtýr. Þinasi, Þair Evlenmesi'nde (1859); halk diline yak­laþmaya çalýþmýþ, bu amaçla bol bol atasözü ve deyim kullanmýþtýr. 1868 Nisan'ýnda Ýstanbul Gedikpaþa Tiyatrosu'nda ilk düzenli temsil­ler verilmeye baþlandýðýnda; Güllü Agop, tiyatroya seyirci çekebilmek için Leylâ ile Mecnun hikâyesine el atmýþ, bu hikâyeyi, Dinibütün Mustafa Efendi'ye oyunlaþtýrmýþtýr. Recaizâde Mahmut Ekrem'in 1874 yýlýnda yazdýðý Çok Bilen Çok Yanýlýr oyunu 1001 Gece Masallarý'ndan uyarlamadýr.

Meþrutiyet dönemi oyun yazarlarýndan, mitolojiye deðer verip oyunlarýnda en çok kullananý Abdülhak Hamit Tarhan olmuþtur. Tar-han'ýn konusunu mitolojiden, efsane ve masallardan, tarihî olaylar­dan alan oyunlarý þunlardýr: Nesteren (1877), Eþber (1880), Zeynep (1908), Garam (1912), Ýlhan (1913), Turhan (1916), Ýbn-i Musa (1917), Ha­kan (1935). 1874'te yazdýðý Sabr ü Sebat oyununda ise 73 atasözü ve 36 deyim kullanmýþtýr. Feraizcizâde Mehmet Þakir Evhamî (1885-86) oyununda gölge ve orta oyunu tiplerinden yararlanmýþtýr. Musahip-zâde Celâl ise oyunlarýnda Türk Halk Edebiyah'ndan, halk tiyatro­sundan, gelenek ve göreneklerimizden bilinçli bir þekilde yararlanma­sýný bilmiþtir. Ýstanbul Efendisi (1913-14) ve Kaþýkçýlar (1920) oyunlarýn­da bu özelliði açýkça görülmektedir.

29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilân edildikten sonra, her alanda ol­duðu gibi güzel sanatlar alanýnda da çalýþmalar bir disipline baðlan­dý. Osmanlý'dan, intikal eden Darü'l Elhan, Darü'l Bedâyi, Muzýka-i Hümayun ve Sanayi-i Nefise Mekteb-i Ali'si yeniden yapýlandýrýldý, adlarý deðiþtirildi. Halk müziði derlemelerine baþlandý (1925). Anka­ra'da Musiki Muallim Mektebi (1924) ve Ankara Devlet Konservatu-varý (1936) açýlarak Batý Müziði eðitimine aðýrlýk verildi. Müzik, ope­ra, bale, tiyatro dallarýnda ihtiyaç duyulan sanatçýlarýn yetiþtirilmesi­ne baþlandý.

Atatürk döneminde profesyonel tiyatro çalýþmalarýnýn merkezi Dürü'l Bedâyi idi. Ayrýca özel tiyatro gruplarý da vardý. Osmanlý'dan intikal eden bu kuruluþun baþýna 1927 yýlýnda Muhsin Ertuðrul geti­rildi ve büyük geliþme kaydedildi. Kadýn oyuncularýn sayýsý artýrýldý. Oyun daðarcýðý geliþtirildi. Bilindiði gibi, Afife Jale'den sonra Ata­türk'ün isteðiyle Bedia Muvahhit de ilk kez Ýzmir'de sahneye çýkmýþ (Temmuz 1923), filmlerde rol almýþtý. 25 Haziran 1927 gün ve 1167 sa­yýlý kanun çýkarýlarak eðitim amaçlý temsillerden ve konserlerden tü­ketim vergisi alýnmamasý saðlandý. 19 Kasým 1930 tarihinde Darü'l Be-dâyi'ye baðlý bir Tiyatro Meslek okulu açýlarak yeni sanatçýlar yetiþti­rilmeye baþlandý. 1931 yýlýnda Darü'l Bedâyi'nin adý Ýstanbul Þehir Ti­yatrolarý olarak deðiþtirildi."

Atatürk döneminde amatör tiyatro çalýþmalarýnýn merkezi ise ön­celeri Türk Ocaklarý, 1932 yazýndan itibaren de Halkevleri'ydi. Halkevleri'ndeki dokuz þubeden biri "Temsil Þubesi"ydi. Temsil-tiyatro þubesinde birden fazla tiyatro grubu bulunabiliyordu. Halkevleri Ça­lýþma Talimatnamesi'ne göre", þubelerde oynanacak temsillerin CHP yönetimince seçilmiþ olmasý, kadýn rollerinin erkeklerce oynanmama­sý þart koþulmuþtu, Talimatnamenin 48. maddesinde, Karagöz ve kuk­la sanatlarýmýza da çalýþmalarda yer verileceði belirtilmiþti.

Ýstanbul Þehir Tiyatrolarýnýn 1930 yýlýnda açtýðý Tiyatro Meslek Okulu baþarýlý olamadý. 1936 yýlýnda Ankara'da Paul Hindemith'in yönetiminde bir Devlet Konservatuvarý kuruldu. Tiyatro bölümünün baþýna Prof. Carl Ebert getirildi. Üç kýz (Melek Ökte-Gün, Muazzez Lutas-Kurdaoðlu, Nermin Sarova) ve beþ erkek öðrenciyle (Ertuðrul Ýlgin, Esat Tolga, Mahir Canova, Nüzhet Þenbay, Salih Canar) öðretime baþladý." Konservatuvarýn þan ve bale bölümlerinden opera ve bale, müzik bölümlerinden de orkestra sanatçýlarý yetiþmeye baþladý. Konservatuvar sanatçýlarý yetiþinceye kadar, Ankara'da temsillerde Müzik Öðretmen Okulu, Gazi Eðitim Enstitüsü, Kýz Lisesi, Ýsmet Paþa Kýz Enstitüsü öðretmen ve öðrencilerinden yararlanýldý.

Tiyatro, opera, bale sanatlarýnýn alt yapýsý oluþturulurken, yeni oyun ve operalar yazýlmasý, bestelenmesi konusu gündeme geldi. Atatürk, Cumhuriyet dönemi güzel sanatlar çalýþmalarýnýn kaynaðýný Türk tarihinin, Türk halk kültürünün ve Cumhuriyet'in getirdiði yeni deðerlerin oluþturmasýný istiyordu. Bu amaçla, bazý oyunlarýn konula­rýný bizzat kendisi vermiþ, bu oyunlarýn metinlerini bir dramaturg gi­bi inceleyip düzeltmiþ, ilk temsillerinde de hazýr bulunmuþtur. Ata­türk, tarih konusuna eðildiði zaman Faruk Nafiz Çamlýbel'e Akýn-Öz-yurt-Kahraman üçlemesini yazdýrmýþ, Akýn oyununun yazýlýþýný denet­lemiþ, sonunu deðiþtirmiþtir." Behçet Kemal'in Çoban oyununun tem­silinden (3 Nisan 1932) sonra da; "Tiyatro bir memleketin kültür seviyesinin aynasýdýr" demiþtir. Atatürk, Münir Hayri Egeli'nin 1932 yý­lýnda yazdýðý Bayönder, Bir Ülkü Yolu ve Taþ Bebek oyunlarýnýn metinle­rini de bir damaturg gibi incelemiþ, üzerinde önemli düzeltmeler yap­mýþtýr." Ata, Abdülhak Hamit Tarhan'ýn Hakan (1935) oyununu da okumuþ bazý satýrlarýn altýný çizmiþtir. Bu oyunlardan Bayönder'i Necil Kâzým Akses'e, Taþ Bebek'i Ahmet Adnan Saygun'a vererek opera olarak bestelemelerini istemiþtir. Atatürk, ayrýca Öz Soy operasýnýn librettosu Ýçin Münir Hayri Egeli'yi görevlendirmiþ ve operanýn konu­sunu bizzat kendisi vermiþtir. Türk ve Ýran mitolojilerini birleþtiren, Türk-Ýran dostluðunu, kardeþliðini vurgulayan bu opera, Ahmet Ad­nan Saygun tarafýndan bestelenmiþ ve Ýran Þahý Rýza Pehlevi'nin An­kara'yý ziyareti sýrasýnda Haziran 1934 tarihinde Ankara Halkevi'nde sahneye konulmuþtur.

Yüce Atatürk'ün gelenekten kaynaklanan kültürel eser yaratma dinamizmine" uygun ilk önemli eser Faruk Nafiz Camlýbel'in Akýn oyunudur. Manzum bir destandýr. Akýn'ýn konusu kýsaca þöyledir:

Orta Asya'da yýllarca süren kuraklýðýn sona ermesi için, ihtiyar Hakan Ýstemi Han, yasa gereðince, kurban edilecektir. Gün, Batý ve Doðu Beyleri bu hükmü yerine getirmek üzere Ýstemi Han'a gelirler. Bu üç beyin oðullarý da, devlet yönetimini öðrensinler diye, Hakan'ýn yanýndadýrlar. Üç baþbuð hileye baþvurur ve kuraklýk devam edeceði için, kurban edilme sýrasýnýn Ýstemi Han'dan sonra kendilerine de geleceðini düþünerek,

Han yerine kýzý Suna'nýn öldürülmesi için baþbakýcýyý kandýrýrlar. Gün Baþbuðu'nun oðlu Demir, Suna'yý sevmektedir, bu yüzden hileyi meydana çýkarýr. Mertliðe sýðmayan bu tutumlarý yüzünden, halk üç baþbuðu öldürür. Bunlarýn oðullarý Bumîn, Bayan ve Demir baþbuð olur ve Ýstemi Han'ýn "Akýn" ülküsünü gerçekleþtir­mek için boylarýyla birlikte üç yöne daðýlýrlar.

Akýn, önce Ankara Halkevi'nde sahneye konuldu. Yüce Atatürk, provalarý sýk sýk Ýzledi ve 4 Ocak 1932 gecesi Ankara Halkevi'nde ve­rilen ilk temsiline de geldi, takdirlerini belirtti.

Atatürk, Muhsin Ertuðrul'dan Akýn'ýn Ýstanbul Þehir Tiyatrolarýn­ca da temsilini ister. Kötü oynanýrsa tenkit edeceðini söyler. Oyunda Ýstemi Han'ý Muhsin Ertuðrul oynamaktadýr. 11 Þubat 1932 tarihinde Ýstanbul Tepebaþý Tiyatrosu'ndaki temsile Atatürk, Ýstanbul Valisi Mu­hittin Üstündað'Ia birlikte gelir. Muhsin Ertuðrul'un bu temsille ilgili anýlarý yayýmlanmýþtýr." Ýlk perdenin sonlarýna doðru gözlerinden yaþlar süzülür. Oyundan sonra Atatürk, Muhsin Ertuðrul'a; "Bahsi kazandýn. Sen bizim en deðerli sanatkârýmýzsýn!" der.

1930'lu yýllarda, Atatürk'ün belirlediði amaç doðrultusunda, ko­nusunu Türk Tarihinden, uygarlýðýndan, destan ve efsanelerinden halk kültüründen, Cumhuriyet'in erdemlerinden, devrimlerinden, getirdiði yeni deðerlerden alan birçok oyun yazýldý. Bunlardan önem­lilerini þöyle sýralayabiliriz:"

Faruk Nafiz Çamlýbel: Akýn, (1932), Özyurt (1932), Kahraman (1933), Yangýn (1933)
Münir Hayri Egeli: Bayönder (1932), Bir Ülkü Yolu (1932), Taþ Bebek (1932)
Behçet Kemal Çaðlar: Çoban (1933), Ergenekon (1933), Attilâ (1935)
Yaþar Nabi Nayýr: Mete {1932}, Ýnkýlâp Çocuklarý (1933), Beþ Devir (1933), Köyün Namusu (1933)
Ýbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci: Þeriye Mahkemesinde (1933), Belkýs (1934)
Halit Fahri Ozansoy: On Yýlýn Destaný (1933)
Necip Fazýl Kýsakürek: Tohum (1933)
Aka Gündüz: Beyaz Kahraman (1932), Yarým Osman (1933), Gazi Ço­cuktan Ýçin (1933), Köy Muallimi (1933), Mavi Yýldýrým (1934), O Bir De­virdi (1938)
Abdullah Ziya Kozanoðlu: Kazanoðlu (1932)
Vedat Nedim Tör: Yirmi Dokuz Birinciteþrin (1933)
Vehbi Cem Aþkun: Oðuz Destaný (1935), Atatürk Köyünde Bir Uçak Günü (1936)
Reþat Nuri Güntekin: Ýstiklâl (1933), Vergi Hýrsýzý (1933)
Nihat Sami Banarlý: Kýzýl Çaðlayan (1933)
Vasfi Mahir Kocatürk: Yaman (1933)
Peyami Safa: Gün Doðuyor (1937)
Abdülhak Hâmit Tahran: Hakan (1935)
Nahit Sýrrý Örik: Sönmeyen Ateþ (1933)
Galip Naþit: Destan (1933)
Ziya Boral: Yaþayan Ölü (1936)
Ferit Celâl Güven-Raþit Rýza Samako: Çakýr Ali (1937)
Burhan Cahit Morkaya: Gavur Ýmam (1933)
Celâl Tuncer: Devrim Yolcularý (1937)
Saim Kerim Kalkan: Vatan ve Vazife (1938)
Ahmet Naim -Celâl Edip: Uzun Mehmet (1938)
Þükrü Halil Tuðal: Kartal (1936)
Yusuf Sururi Eruluç: Yanýk Efe (1936), Bir Gönül Masalý (1938)
Musahipzâde Celâl: Atlý Ases (1936), Köprülüler (1936), Lâle Devri (1936)
Aziz Nogay: Ýstibdattan Cumhuriyet'e (1933), Sevr'den Lozan'a (1933)
Þinasi Okur: Gâzi'nin Yolu (1935), Kadýn Saylav (1935)
Naci Tanseli: Zafer Ýçin (1933)
Yunus Nüzhet Unat: Hedef (1934), Haydi Suna (1938)
Halit Fahri: Ali Baba ve Kýrk Haramiler (1936)
Feyzi Kutlu Kalkancý: Timurhan (1934)
Osman Cemal Kaygýsýz: Üfürükçü (1935)
Necmeddin Veysi: Güneþ (Destan, 1934)
Nüzhet Haþim Sinanoðlu: Sakarya (1934), Bir Zâbitin 15 Günü (1934)
Ali Mustafa Soylu: Cem (1931)
Hüseyin Hüsnü: Vatandan Vatana (1933)
Kâzým Naim Duru: Uyanýþ (1933)
Ýbrahim Tarýk Çakmak: Bozkurt (1935)
Behzat Butak: Atillâ'nýn Düðünü (1935), Ana (1936)
Osman Sabri Adal: Vatan Uðruna (1931)
Fuat Edip Altan: Tarih Anlatýyor (1935)
Vedat Ürfi Bengü: Kanun Adamý (1938)
F. Þemsettin Benlioðlu: Albayrak (1935)
Ahmet Faik Türkmen: Vasiyet (1936)
A.Ýsmet Ulukut: Sümer Ülkerleri (1934)
Karagöz Oyunlarý

Ahmet Süleyman: Karagöz'ün Açýkgözlülüðü (1931), Karagöz'ün Evden Kovulmasý (1931), Karagöz'ün Evlenmesi (1931), Karagöz'ün Florya Seyahati (1931), Karagöz'ün Ýç Güveyliði (1931)

Rahmi Balaban: Özdemir Onbaþý (1938), Þehir mi Tövbeler Tövbesi (1938)

Hayalî Küçük Ali: Hayal Perdesi (1937)

M.Vasýf Okçugil: Karagöz Güvey (1933), Karagöz Salýncakçý (1933), Karagöz Yalova Sefâsýnda (1933), Karagöz Ahçýbaþý (1933), Karagöz Deli (1933)

Karagözcü Kâzým: Karagöz Milyoner (1934), Karagöz'ün Dünyaya Dönüþü (1934)

Karagöz oyunlarýnda günün þartlarýna göre yenileþtirme yapýlmýþtýr. Bu anlayýþ doðrultusunda sonraki yýllarda Ismayýl Hakký Baltacioðlu: Karagöz Ankara'da (1940), Ercüment Behzat Lav; Karagöz Stepte (1940) oyunlarýný yazmýþtýr.

Bu oyunlardan Faruk Nafiz'in Akýn, Özyurt; Behçet Kemal'in Çoban, Attilâ, Ergenekon; Yaþar Nabi'nin Mete; Münir Hayri'nin Bayönder oyunlarý Türk tarihinin Osmanlý öncesindeki olaylardan kaynaklanýyor. Türklerin, Türk uygarlýðýnýn çaðý içinde en önde oluþunu sergiliyor ve Türklük bilincini aþýlamayý amaçlýyordu. Diðerleri ise, konularýný daha çok Osmanlý'nýn son döneminden, Ýstiklâl Savaþý'ndan, Atatürk'ün hayatýndan, devrimlerinden alýyordu. Kahraman, Ýstiklâl, Mavi Yýldýrým, Sönmeyen Ateþ, Kýzýl Çaðlayan, Gün Doðuyor ve Devrim Yolcularý'nda Atatürk ön plândadýr. Ayrýca Hayri Muhiddin de 1926'da Gazi Mustafa Kemal adlý bir oyun yazmýþtýr.

Yukarýda sýraladýðýmýz oyunlar, en çok Halkevleri'nde sahneye konuldu. Halkevleri'nin oyun daðarcýðý içinde yer aldý. 1932-33 sezonunda, daha ilk kuruluþ yýlýnda 55 Halkevi'nde 511 temsil verilmiþti. Bu sayý 1937 yýlýnda 167 Halkevi'nde 1549 temsile yükselmiþtir. 1938 yýlýnda daðarcýðý geniþletmek için bir oyun yarýþmasý da açýldýðýný görüyoruz. 1942 yýlýna gelindiðinde, telif ve tercüme olarak Halkevleri oyun daðarcýðýndaki eser sayýsý 77'ye ulaþmýþtý. En çok oynananlarýn baþýnda; Ýstiklâl, Akýn, Mavi Yýldýrým, Mete, Kahraman, Çoban, Özyurt, Beyaz Kahraman, Kýzýl Çaðlayan, Kozanoðlu gelmektedir. Ayrýca bol bol Karagöz ve kukla temsilleri verilmiþtir. Bu temsillerde eski oyunlarýn yaný sýra, eski oyunlarýn bir kýsmý güncelleþtirilerek oynatýlmýþ veya yeni oyunlar yazýlmýþtýr.

Atatürk'ün konusunu Türk tarihinden, halk kültüründen alan eser yaratma dinamizmi, opera alanýnda da ilk ürünlerini vermiþtir. Türk besteciler tarafýndan bestelenerek sahneye konulan ilk Türk operalarý olan Öz Soy (Saygun, 1934), Taþ Bebek (Saygun, 1934) ve Bayönder (Akses, 1934), Ulu Önder'in yol göstericiliðinde ortaya çýkmýþtýr. Hatta daha önce de belirttiðimiz gibi Öz Soy'un konusunu bizzat kendisi vermiþtir. Atatürk üç perdelik Öz Soy operasýyla, Türk ve Ýran mitolojilerini birleþtirerek, iki millet arasýnda bir kardeþlik, dostluk köprüsü oluþturmak istemiþtir. Öz Soy, Ýran Þahý Rýza Pehlevi'nin Ankara'ya geliþi dolayýsýyla 19 Haziran 1934 tarihinde Ankara Halkevi'nde Atatürk'ün ve Ýran Þahý'nýn huzurunda sergilenmiþtir. Birer perdelik Taþ Bebek ve Bayönder operalarýnýn ilk temsilleri ise, Atatürk'ün Ankara'ya geliþinin 15. yýl dönümünde 27 Aralýk 1934 gecesi Ankara Halkevi'nde, Ata'nýn huzurunda verilmiþtir.

Librettosunu Münir Hayri Egeli'nin yazdýðý üç perde 12 tablodan oluþan Öz Soy operasýnýn konusu kýsaca þöyledir: yeryüzünde insanlar türedikten sonra, karanlýk ile aydýnlýk arasýnda bir çatýþma baþlamýþ. Nihayet gün gelmiþ, karanlýða tutsak düþen insanlýk, Ýranlý þair Firdevsî'nin Þehnamesi'ne konu olmuþ ve þair, eserinde, insanoðluna musallat olan karanlýðý, Dahhâk adýyla nitelemiþtir. Ne var ki, zulmü yüzyýllar boyu sürmüþ olan Dahhâk'ý Türk ve Ýran mitolojilerinde ayrý ayrý adlarla anýlan bir kahraman (Gâve, Bozkurt) devirip, aydýnlýða yol vermiþ ve yeniden ýþýða kavuþan insanlar, baþlarýna Feridun adlý bir “Bey” seçmiþlerdir. Feridun'un üç oðlu doðmuþ: Tur, Ýraç, Selm. Tur, tüm Asya'ya egemen olarak Turanîlere ata olmuþ. Iraç, Ýran'da kalmýþ, Ýranîlere ata olmuþ. Selm ise batýya giderek Avrupa Arîlerine baba olmuþ.

Bir perdelik Bayönder operasýnýn librettosunu yazan Münir Hayri Egeli, Türk destanlarýndan, efsanelerinden esinlenmiþtir. Operada üç rol vardýr: Bayönder, eþi Ýzgen ve Ozan. Eserin konusu þöyledir: Bir kahanet sonucu, Bayönder'in eþi Ýzgen fýrtýnalý bir günde ölecektir. Bir gün, istenmeyen fýrtýna kopar. Ýzgen, ölürken göðsünde sakladýðý, altýn tasý Bayönder'e verir. Bayönder, bu tastan bâde içer ve milletine yararlý hizmetler verir. Ölümü yaklaþýnca milletinin ulularýný toplar ve büyük bir þölen yapar. Þölende bütün malýný mülkünü ululara daðýtýr. Altýn tasý da engine fýrlatýr. Altýn tas, onun ülküsüdür. Türk milleti ne zaman bunalýrsa, enginden bir yudum içtiðinde, altýn tastan bâde içmiþ gibi güç bulacaktýr.

Bir perdelik Taþ Bebek operasýnýn librettosu da Münir Hayri Egeli tarafýndan Türk masallarýndan, efsanelerinden esinlenilerek yazýlmýþtýr. Bir bebek ustasý, taþtan yaptýðý bir kýz bebeðe can verir. Kýz, ustaya âþýk olur. Ancak, taþ bebek daha sonra ustanýn çýraðýna da âþýk olur ve onunla kaçar. Nihayet, hercaî ruhlu taþ bebek sevgisiz ve ruhsuz kalýr ve ölür. Bebek ustasý, insan yaratmaya kalkarak hata iþlediðini anlar.

Atatürk dönemi bestecilerinden, “Türk Beþleri” diye anýlan besteci grubundan Necil Kâzým Akses, 1933; 1934 yýllarýnda Yaþar Nabi Nayýr'ýn Mete oyununu da opera olarak bestelemiþtir. Ahmet Adnan Saygun ise sonraki yýllarda ayný yolda yürüyerek Kerem (1952), Köroðlu (1973), Gýlgamýþ (1983) gibi büyük operalara imza atmýþtýr.

Sonuç: Dâhi komutan, büyük devlet adamý Atatürk ayný zamanda bir kültür adamýydý. Büyük bir sanatseverdi. Türk kültürünün baþmimarýydý. Konusunu; Türk tarihinden, Türk halk kültüründen alan oyunlar yazdýrarak, operalar bestelettirerek, bunlarýn sahneye konulmasýný saðlayarak, yeni sanatçýlar yetiþtirerek, Halkevlerini kurup sanat çalýþmalarýný yurda yayarak Türk Halk Kültürü'ne önemli katkýlarda bulunmuþtur.



kaynak



30-12-2008 #2 (mesaj-linki)
Keten Prenses

Atatürk Dönemi Tiyatro ve Opera Çalýþmalarýnda Türk Halk Kültüründen Nasýl Yararlanýldý? - Nail TAN

Ülkemizde tiyatroda halk kültüründen yararlanma düþüncesinin uygulamalarýna bilinçsiz bir þekilde Tanzimat ve Meþrutiyet dönem­lerinde baþlanmýþtýr. Þinasi, Þair Evlenmesi'nde (1859); halk diline yak­laþmaya çalýþmýþ, bu amaçla bol bol atasözü ve deyim kullanmýþtýr. 1868 Nisan'ýnda Ýstanbul Gedikpaþa Tiyatrosu'nda ilk düzenli temsil­ler verilmeye baþlandýðýnda; Güllü Agop, tiyatroya seyirci çekebilmek için Leylâ ile Mecnun hikâyesine el atmýþ, bu hikâyeyi, Dinibütün Mustafa Efendi'ye oyunlaþtýrmýþtýr. Recaizâde Mahmut Ekrem'in 1874 yýlýnda yazdýðý Çok Bilen Çok Yanýlýr oyunu 1001 Gece Masallarý'ndan uyarlamadýr.

Meþrutiyet dönemi oyun yazarlarýndan, mitolojiye deðer verip oyunlarýnda en çok kullananý Abdülhak Hamit Tarhan olmuþtur. Tar-han'ýn konusunu mitolojiden, efsane ve masallardan, tarihî olaylar­dan alan oyunlarý þunlardýr: Nesteren (1877), Eþber (1880), Zeynep (1908), Garam (1912), Ýlhan (1913), Turhan (1916), Ýbn-i Musa (1917), Ha­kan (1935). 1874'te yazdýðý Sabr ü Sebat oyununda ise 73 atasözü ve 36 deyim kullanmýþtýr. Feraizcizâde Mehmet Þakir Evhamî (1885-86) oyununda gölge ve orta oyunu tiplerinden yararlanmýþtýr. Musahip-zâde Celâl ise oyunlarýnda Türk Halk Edebiyah'ndan, halk tiyatro­sundan, gelenek ve göreneklerimizden bilinçli bir þekilde yararlanma­sýný bilmiþtir. Ýstanbul Efendisi (1913-14) ve Kaþýkçýlar (1920) oyunlarýn­da bu özelliði açýkça görülmektedir.

29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilân edildikten sonra, her alanda ol­duðu gibi güzel sanatlar alanýnda da çalýþmalar bir disipline baðlan­dý. Osmanlý'dan, intikal eden Darü'l Elhan, Darü'l Bedâyi, Muzýka-i Hümayun ve Sanayi-i Nefise Mekteb-i Ali'si yeniden yapýlandýrýldý, adlarý deðiþtirildi. Halk müziði derlemelerine baþlandý (1925). Anka­ra'da Musiki Muallim Mektebi (1924) ve Ankara Devlet Konservatu-varý (1936) açýlarak Batý Müziði eðitimine aðýrlýk verildi. Müzik, ope­ra, bale, tiyatro dallarýnda ihtiyaç duyulan sanatçýlarýn yetiþtirilmesi­ne baþlandý.

Atatürk döneminde profesyonel tiyatro çalýþmalarýnýn merkezi Dürü'l Bedâyi idi. Ayrýca özel tiyatro gruplarý da vardý. Osmanlý'dan intikal eden bu kuruluþun baþýna 1927 yýlýnda Muhsin Ertuðrul geti­rildi ve büyük geliþme kaydedildi. Kadýn oyuncularýn sayýsý artýrýldý. Oyun daðarcýðý geliþtirildi. Bilindiði gibi, Afife Jale'den sonra Ata­türk'ün isteðiyle Bedia Muvahhit de ilk kez Ýzmir'de sahneye çýkmýþ (Temmuz 1923), filmlerde rol almýþtý. 25 Haziran 1927 gün ve 1167 sa­yýlý kanun çýkarýlarak eðitim amaçlý temsillerden ve konserlerden tü­ketim vergisi alýnmamasý saðlandý. 19 Kasým 1930 tarihinde Darü'l Be-dâyi'ye baðlý bir Tiyatro Meslek okulu açýlarak yeni sanatçýlar yetiþti­rilmeye baþlandý. 1931 yýlýnda Darü'l Bedâyi'nin adý Ýstanbul Þehir Ti­yatrolarý olarak deðiþtirildi."

Atatürk döneminde amatör tiyatro çalýþmalarýnýn merkezi ise ön­celeri Türk Ocaklarý, 1932 yazýndan itibaren de Halkevleri'ydi. Halkevleri'ndeki dokuz þubeden biri "Temsil Þubesi"ydi. Temsil-tiyatro þubesinde birden fazla tiyatro grubu bulunabiliyordu. Halkevleri Ça­lýþma Talimatnamesi'ne göre", þubelerde oynanacak temsillerin CHP yönetimince seçilmiþ olmasý, kadýn rollerinin erkeklerce oynanmama­sý þart koþulmuþtu, Talimatnamenin 48. maddesinde, Karagöz ve kuk­la sanatlarýmýza da çalýþmalarda yer verileceði belirtilmiþti.

Ýstanbul Þehir Tiyatrolarýnýn 1930 yýlýnda açtýðý Tiyatro Meslek Okulu baþarýlý olamadý. 1936 yýlýnda Ankara'da Paul Hindemith'in yönetiminde bir Devlet Konservatuvarý kuruldu. Tiyatro bölümünün baþýna Prof. Carl Ebert getirildi. Üç kýz (Melek Ökte-Gün, Muazzez Lutas-Kurdaoðlu, Nermin Sarova) ve beþ erkek öðrenciyle (Ertuðrul Ýlgin, Esat Tolga, Mahir Canova, Nüzhet Þenbay, Salih Canar) öðretime baþladý." Konservatuvarýn þan ve bale bölümlerinden opera ve bale, müzik bölümlerinden de orkestra sanatçýlarý yetiþmeye baþladý. Konservatuvar sanatçýlarý yetiþinceye kadar, Ankara'da temsillerde Müzik Öðretmen Okulu, Gazi Eðitim Enstitüsü, Kýz Lisesi, Ýsmet Paþa Kýz Enstitüsü öðretmen ve öðrencilerinden yararlanýldý.

Tiyatro, opera, bale sanatlarýnýn alt yapýsý oluþturulurken, yeni oyun ve operalar yazýlmasý, bestelenmesi konusu gündeme geldi. Atatürk, Cumhuriyet dönemi güzel sanatlar çalýþmalarýnýn kaynaðýný Türk tarihinin, Türk halk kültürünün ve Cumhuriyet'in getirdiði yeni deðerlerin oluþturmasýný istiyordu. Bu amaçla, bazý oyunlarýn konula­rýný bizzat kendisi vermiþ, bu oyunlarýn metinlerini bir dramaturg gi­bi inceleyip düzeltmiþ, ilk temsillerinde de hazýr bulunmuþtur. Ata­türk, tarih konusuna eðildiði zaman Faruk Nafiz Çamlýbel'e Akýn-Öz-yurt-Kahraman üçlemesini yazdýrmýþ, Akýn oyununun yazýlýþýný denet­lemiþ, sonunu deðiþtirmiþtir." Behçet Kemal'in Çoban oyununun tem­silinden (3 Nisan 1932) sonra da; "Tiyatro bir memleketin kültür seviyesinin aynasýdýr" demiþtir. Atatürk, Münir Hayri Egeli'nin 1932 yý­lýnda yazdýðý Bayönder, Bir Ülkü Yolu ve Taþ Bebek oyunlarýnýn metinle­rini de bir damaturg gibi incelemiþ, üzerinde önemli düzeltmeler yap­mýþtýr." Ata, Abdülhak Hamit Tarhan'ýn Hakan (1935) oyununu da okumuþ bazý satýrlarýn altýný çizmiþtir. Bu oyunlardan Bayönder'i Necil Kâzým Akses'e, Taþ Bebek'i Ahmet Adnan Saygun'a vererek opera olarak bestelemelerini istemiþtir. Atatürk, ayrýca Öz Soy operasýnýn librettosu Ýçin Münir Hayri Egeli'yi görevlendirmiþ ve operanýn konu­sunu bizzat kendisi vermiþtir. Türk ve Ýran mitolojilerini birleþtiren, Türk-Ýran dostluðunu, kardeþliðini vurgulayan bu opera, Ahmet Ad­nan Saygun tarafýndan bestelenmiþ ve Ýran Þahý Rýza Pehlevi'nin An­kara'yý ziyareti sýrasýnda Haziran 1934 tarihinde Ankara Halkevi'nde sahneye konulmuþtur.

Yüce Atatürk'ün gelenekten kaynaklanan kültürel eser yaratma dinamizmine" uygun ilk önemli eser Faruk Nafiz Camlýbel'in Akýn oyunudur. Manzum bir destandýr. Akýn'ýn konusu kýsaca þöyledir:

Orta Asya'da yýllarca süren kuraklýðýn sona ermesi için, ihtiyar Hakan Ýstemi Han, yasa gereðince, kurban edilecektir. Gün, Batý ve Doðu Beyleri bu hükmü yerine getirmek üzere Ýstemi Han'a gelirler. Bu üç beyin oðullarý da, devlet yönetimini öðrensinler diye, Hakan'ýn yanýndadýrlar. Üç baþbuð hileye baþvurur ve kuraklýk devam edeceði için, kurban edilme sýrasýnýn Ýstemi Han'dan sonra kendilerine de geleceðini düþünerek,

Han yerine kýzý Suna'nýn öldürülmesi için baþbakýcýyý kandýrýrlar. Gün Baþbuðu'nun oðlu Demir, Suna'yý sevmektedir, bu yüzden hileyi meydana çýkarýr. Mertliðe sýðmayan bu tutumlarý yüzünden, halk üç baþbuðu öldürür. Bunlarýn oðullarý Bumîn, Bayan ve Demir baþbuð olur ve Ýstemi Han'ýn "Akýn" ülküsünü gerçekleþtir­mek için boylarýyla birlikte üç yöne daðýlýrlar.

Akýn, önce Ankara Halkevi'nde sahneye konuldu. Yüce Atatürk, provalarý sýk sýk Ýzledi ve 4 Ocak 1932 gecesi Ankara Halkevi'nde ve­rilen ilk temsiline de geldi, takdirlerini belirtti.

Atatürk, Muhsin Ertuðrul'dan Akýn'ýn Ýstanbul Þehir Tiyatrolarýn­ca da temsilini ister. Kötü oynanýrsa tenkit edeceðini söyler. Oyunda Ýstemi Han'ý Muhsin Ertuðrul oynamaktadýr. 11 Þubat 1932 tarihinde Ýstanbul Tepebaþý Tiyatrosu'ndaki temsile Atatürk, Ýstanbul Valisi Mu­hittin Üstündað'Ia birlikte gelir. Muhsin Ertuðrul'un bu temsille ilgili anýlarý yayýmlanmýþtýr." Ýlk perdenin sonlarýna doðru gözlerinden yaþlar süzülür. Oyundan sonra Atatürk, Muhsin Ertuðrul'a; "Bahsi kazandýn. Sen bizim en deðerli sanatkârýmýzsýn!" der.

1930'lu yýllarda, Atatürk'ün belirlediði amaç doðrultusunda, ko­nusunu Türk Tarihinden, uygarlýðýndan, destan ve efsanelerinden halk kültüründen, Cumhuriyet'in erdemlerinden, devrimlerinden, getirdiði yeni deðerlerden alan birçok oyun yazýldý. Bunlardan önem­lilerini þöyle sýralayabiliriz:"

Faruk Nafiz Çamlýbel: Akýn, (1932), Özyurt (1932), Kahraman (1933), Yangýn (1933)
Münir Hayri Egeli: Bayönder (1932), Bir Ülkü Yolu (1932), Taþ Bebek (1932)
Behçet Kemal Çaðlar: Çoban (1933), Ergenekon (1933), Attilâ (1935)
Yaþar Nabi Nayýr: Mete {1932}, Ýnkýlâp Çocuklarý (1933), Beþ Devir (1933), Köyün Namusu (1933)
Ýbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci: Þeriye Mahkemesinde (1933), Belkýs (1934)
Halit Fahri Ozansoy: On Yýlýn Destaný (1933)
Necip Fazýl Kýsakürek: Tohum (1933)
Aka Gündüz: Beyaz Kahraman (1932), Yarým Osman (1933), Gazi Ço­cuktan Ýçin (1933), Köy Muallimi (1933), Mavi Yýldýrým (1934), O Bir De­virdi (1938)
Abdullah Ziya Kozanoðlu: Kazanoðlu (1932)
Vedat Nedim Tör: Yirmi Dokuz Birinciteþrin (1933)
Vehbi Cem Aþkun: Oðuz Destaný (1935), Atatürk Köyünde Bir Uçak Günü (1936)
Reþat Nuri Güntekin: Ýstiklâl (1933), Vergi Hýrsýzý (1933)
Nihat Sami Banarlý: Kýzýl Çaðlayan (1933)
Vasfi Mahir Kocatürk: Yaman (1933)
Peyami Safa: Gün Doðuyor (1937)
Abdülhak Hâmit Tahran: Hakan (1935)
Nahit Sýrrý Örik: Sönmeyen Ateþ (1933)
Galip Naþit: Destan (1933)
Ziya Boral: Yaþayan Ölü (1936)
Ferit Celâl Güven-Raþit Rýza Samako: Çakýr Ali (1937)
Burhan Cahit Morkaya: Gavur Ýmam (1933)
Celâl Tuncer: Devrim Yolcularý (1937)
Saim Kerim Kalkan: Vatan ve Vazife (1938)
Ahmet Naim -Celâl Edip: Uzun Mehmet (1938)
Þükrü Halil Tuðal: Kartal (1936)
Yusuf Sururi Eruluç: Yanýk Efe (1936), Bir Gönül Masalý (1938)
Musahipzâde Celâl: Atlý Ases (1936), Köprülüler (1936), Lâle Devri (1936)
Aziz Nogay: Ýstibdattan Cumhuriyet'e (1933), Sevr'den Lozan'a (1933)
Þinasi Okur: Gâzi'nin Yolu (1935), Kadýn Saylav (1935)
Naci Tanseli: Zafer Ýçin (1933)
Yunus Nüzhet Unat: Hedef (1934), Haydi Suna (1938)
Halit Fahri: Ali Baba ve Kýrk Haramiler (1936)
Feyzi Kutlu Kalkancý: Timurhan (1934)
Osman Cemal Kaygýsýz: Üfürükçü (1935)
Necmeddin Veysi: Güneþ (Destan, 1934)
Nüzhet Haþim Sinanoðlu: Sakarya (1934), Bir Zâbitin 15 Günü (1934)
Ali Mustafa Soylu: Cem (1931)
Hüseyin Hüsnü: Vatandan Vatana (1933)
Kâzým Naim Duru: Uyanýþ (1933)
Ýbrahim Tarýk Çakmak: Bozkurt (1935)
Behzat Butak: Atillâ'nýn Düðünü (1935), Ana (1936)
Osman Sabri Adal: Vatan Uðruna (1931)
Fuat Edip Altan: Tarih Anlatýyor (1935)
Vedat Ürfi Bengü: Kanun Adamý (1938)
F. Þemsettin Benlioðlu: Albayrak (1935)
Ahmet Faik Türkmen: Vasiyet (1936)
A.Ýsmet Ulukut: Sümer Ülkerleri (1934)
Karagöz Oyunlarý

Ahmet Süleyman: Karagöz'ün Açýkgözlülüðü (1931), Karagöz'ün Evden Kovulmasý (1931), Karagöz'ün Evlenmesi (1931), Karagöz'ün Florya Seyahati (1931), Karagöz'ün Ýç Güveyliði (1931)

Rahmi Balaban: Özdemir Onbaþý (1938), Þehir mi Tövbeler Tövbesi (1938)

Hayalî Küçük Ali: Hayal Perdesi (1937)

M.Vasýf Okçugil: Karagöz Güvey (1933), Karagöz Salýncakçý (1933), Karagöz Yalova Sefâsýnda (1933), Karagöz Ahçýbaþý (1933), Karagöz Deli (1933)

Karagözcü Kâzým: Karagöz Milyoner (1934), Karagöz'ün Dünyaya Dönüþü (1934)

Karagöz oyunlarýnda günün þartlarýna göre yenileþtirme yapýlmýþtýr. Bu anlayýþ doðrultusunda sonraki yýllarda Ismayýl Hakký Baltacioðlu: Karagöz Ankara'da (1940), Ercüment Behzat Lav; Karagöz Stepte (1940) oyunlarýný yazmýþtýr.

Bu oyunlardan Faruk Nafiz'in Akýn, Özyurt; Behçet Kemal'in Çoban, Attilâ, Ergenekon; Yaþar Nabi'nin Mete; Münir Hayri'nin Bayönder oyunlarý Türk tarihinin Osmanlý öncesindeki olaylardan kaynaklanýyor. Türklerin, Türk uygarlýðýnýn çaðý içinde en önde oluþunu sergiliyor ve Türklük bilincini aþýlamayý amaçlýyordu. Diðerleri ise, konularýný daha çok Osmanlý'nýn son döneminden, Ýstiklâl Savaþý'ndan, Atatürk'ün hayatýndan, devrimlerinden alýyordu. Kahraman, Ýstiklâl, Mavi Yýldýrým, Sönmeyen Ateþ, Kýzýl Çaðlayan, Gün Doðuyor ve Devrim Yolcularý'nda Atatürk ön plândadýr. Ayrýca Hayri Muhiddin de 1926'da Gazi Mustafa Kemal adlý bir oyun yazmýþtýr.

Yukarýda sýraladýðýmýz oyunlar, en çok Halkevleri'nde sahneye konuldu. Halkevleri'nin oyun daðarcýðý içinde yer aldý. 1932-33 sezonunda, daha ilk kuruluþ yýlýnda 55 Halkevi'nde 511 temsil verilmiþti. Bu sayý 1937 yýlýnda 167 Halkevi'nde 1549 temsile yükselmiþtir. 1938 yýlýnda daðarcýðý geniþletmek için bir oyun yarýþmasý da açýldýðýný görüyoruz. 1942 yýlýna gelindiðinde, telif ve tercüme olarak Halkevleri oyun daðarcýðýndaki eser sayýsý 77'ye ulaþmýþtý. En çok oynananlarýn baþýnda; Ýstiklâl, Akýn, Mavi Yýldýrým, Mete, Kahraman, Çoban, Özyurt, Beyaz Kahraman, Kýzýl Çaðlayan, Kozanoðlu gelmektedir. Ayrýca bol bol Karagöz ve kukla temsilleri verilmiþtir. Bu temsillerde eski oyunlarýn yaný sýra, eski oyunlarýn bir kýsmý güncelleþtirilerek oynatýlmýþ veya yeni oyunlar yazýlmýþtýr.

Atatürk'ün konusunu Türk tarihinden, halk kültüründen alan eser yaratma dinamizmi, opera alanýnda da ilk ürünlerini vermiþtir. Türk besteciler tarafýndan bestelenerek sahneye konulan ilk Türk operalarý olan Öz Soy (Saygun, 1934), Taþ Bebek (Saygun, 1934) ve Bayönder (Akses, 1934), Ulu Önder'in yol göstericiliðinde ortaya çýkmýþtýr. Hatta daha önce de belirttiðimiz gibi Öz Soy'un konusunu bizzat kendisi vermiþtir. Atatürk üç perdelik Öz Soy operasýyla, Türk ve Ýran mitolojilerini birleþtirerek, iki millet arasýnda bir kardeþlik, dostluk köprüsü oluþturmak istemiþtir. Öz Soy, Ýran Þahý Rýza Pehlevi'nin Ankara'ya geliþi dolayýsýyla 19 Haziran 1934 tarihinde Ankara Halkevi'nde Atatürk'ün ve Ýran Þahý'nýn huzurunda sergilenmiþtir. Birer perdelik Taþ Bebek ve Bayönder operalarýnýn ilk temsilleri ise, Atatürk'ün Ankara'ya geliþinin 15. yýl dönümünde 27 Aralýk 1934 gecesi Ankara Halkevi'nde, Ata'nýn huzurunda verilmiþtir.

Librettosunu Münir Hayri Egeli'nin yazdýðý üç perde 12 tablodan oluþan Öz Soy operasýnýn konusu kýsaca þöyledir: yeryüzünde insanlar türedikten sonra, karanlýk ile aydýnlýk arasýnda bir çatýþma baþlamýþ. Nihayet gün gelmiþ, karanlýða tutsak düþen insanlýk, Ýranlý þair Firdevsî'nin Þehnamesi'ne konu olmuþ ve þair, eserinde, insanoðluna musallat olan karanlýðý, Dahhâk adýyla nitelemiþtir. Ne var ki, zulmü yüzyýllar boyu sürmüþ olan Dahhâk'ý Türk ve Ýran mitolojilerinde ayrý ayrý adlarla anýlan bir kahraman (Gâve, Bozkurt) devirip, aydýnlýða yol vermiþ ve yeniden ýþýða kavuþan insanlar, baþlarýna Feridun adlý bir “Bey” seçmiþlerdir. Feridun'un üç oðlu doðmuþ: Tur, Ýraç, Selm. Tur, tüm Asya'ya egemen olarak Turanîlere ata olmuþ. Iraç, Ýran'da kalmýþ, Ýranîlere ata olmuþ. Selm ise batýya giderek Avrupa Arîlerine baba olmuþ.

Bir perdelik Bayönder operasýnýn librettosunu yazan Münir Hayri Egeli, Türk destanlarýndan, efsanelerinden esinlenmiþtir. Operada üç rol vardýr: Bayönder, eþi Ýzgen ve Ozan. Eserin konusu þöyledir: Bir kahanet sonucu, Bayönder'in eþi Ýzgen fýrtýnalý bir günde ölecektir. Bir gün, istenmeyen fýrtýna kopar. Ýzgen, ölürken göðsünde sakladýðý, altýn tasý Bayönder'e verir. Bayönder, bu tastan bâde içer ve milletine yararlý hizmetler verir. Ölümü yaklaþýnca milletinin ulularýný toplar ve büyük bir þölen yapar. Þölende bütün malýný mülkünü ululara daðýtýr. Altýn tasý da engine fýrlatýr. Altýn tas, onun ülküsüdür. Türk milleti ne zaman bunalýrsa, enginden bir yudum içtiðinde, altýn tastan bâde içmiþ gibi güç bulacaktýr.

Bir perdelik Taþ Bebek operasýnýn librettosu da Münir Hayri Egeli tarafýndan Türk masallarýndan, efsanelerinden esinlenilerek yazýlmýþtýr. Bir bebek ustasý, taþtan yaptýðý bir kýz bebeðe can verir. Kýz, ustaya âþýk olur. Ancak, taþ bebek daha sonra ustanýn çýraðýna da âþýk olur ve onunla kaçar. Nihayet, hercaî ruhlu taþ bebek sevgisiz ve ruhsuz kalýr ve ölür. Bebek ustasý, insan yaratmaya kalkarak hata iþlediðini anlar.

Atatürk dönemi bestecilerinden, “Türk Beþleri” diye anýlan besteci grubundan Necil Kâzým Akses, 1933; 1934 yýllarýnda Yaþar Nabi Nayýr'ýn Mete oyununu da opera olarak bestelemiþtir. Ahmet Adnan Saygun ise sonraki yýllarda ayný yolda yürüyerek Kerem (1952), Köroðlu (1973), Gýlgamýþ (1983) gibi büyük operalara imza atmýþtýr.

Sonuç: Dâhi komutan, büyük devlet adamý Atatürk ayný zamanda bir kültür adamýydý. Büyük bir sanatseverdi. Türk kültürünün baþmimarýydý. Konusunu; Türk tarihinden, Türk halk kültüründen alan oyunlar yazdýrarak, operalar bestelettirerek, bunlarýn sahneye konulmasýný saðlayarak, yeni sanatçýlar yetiþtirerek, Halkevlerini kurup sanat çalýþmalarýný yurda yayarak Türk Halk Kültürü'ne önemli katkýlarda bulunmuþtur.

lütfen kýsaca yazabilir misiniz???????????

atatürk
 

atatürk türk tiyatrosuiçin neler yapmýþtýr eðer bunu açýklarsanýz çok mutlu olurum bana deðil ama kardeþime çok yardýmcý olursunuz

ATATÜRK
 

Atatürk, çok okuyan, okuduðundan milleti için yararlý sonuçlar çýkaran bir cumhurbaþkanýydý. Dünya tiyatro ve opera tarihinin önemli eserlerinde, antik Yunan tiyatrosunda ve W. Shakespeare'in eserlerinde mitolojinin, destan ve efsanelerin bol bol kullanýldýðýný, bu sayede görkemli eserler yaratýldýðýný çok iyi biliyordu. Diðer taraftan, önünde Tanzimat, Meþrutiyet dönemi tiyatrosuyla Dârû'l Bedâyi'nin tiyatro, operet mirasý duruyordu. Ziya Gökalp gibi, iyi bir kültür kuramcýsýný tanýma fýrsatýný bulmuþtu. Avrupa'yý da kýsmen gezmiþti.

Atatürk döneminde profesyonel tiyatro çalýþmalarýnýn merkezi Dürü'l Bedâyi idi. Ayrýca özel tiyatro gruplarý da vardý. Osmanlý'dan intikal eden bu kuruluþun baþýna 1927 yýlýnda Muhsin Ertuðrul getirildi ve büyük geliþme kaydedildi.

Kadýn oyuncularýn sayýsý artýrýldý.

Oyun daðarcýðý geliþtirildi.

Afife Jale'den sonra Atatürk'ün isteðiyle Bedia Muvahhit de ilk kez Ýzmir'de sahneye çýkmýþ (Temmuz 1923), filmlerde rol almýþtý.

25 Haziran 1927 gün ve 1167 sayýlý kanun çýkarýlarak eðitim amaçlý temsillerden ve konserlerden tüketim vergisi alýnmamasý saðlandý.

19 Kasým 1930 tarihinde Darü'l Be-dâyi'ye baðlý bir Tiyatro Meslek okulu açýlarak yeni sanatçýlar yetiþtirilmeye baþlandý.

1931 yýlýnda Darü'l Bedâyi'nin adý Ýstanbul Þehir Tiyatrolarý olarak deðiþtirildi."

1936 yýlýnda Ankara'da Paul Hindemith'in yönetiminde bir Devlet Konservatuvarý kuruldu. Tiyatro bölümünün baþýna Prof. Carl Ebert getirildi.

Bazý oyunlarýn konularýný bizzat kendisi vermiþ, bu oyunlarýn metinlerini bir dramaturg gibi inceleyip düzeltmiþ, ilk temsillerinde de hazýr bulunmuþtur.