Periyodik cetvelle ilgili yazý, þiir veya akrostiþ var mý?
 

periyodik yasa
PERÝYOTLAR YASASÝ olarak da bilinir, kimyada, elementlerin atom numaralarýna (atom çekirdeðindeki toplam proton sayýsý) göre dizildiklerinde özelliklerinin de periyodik olarak deðiþtiðini belirten yasa.

Tarihçe.
19. yüzyýl baþlarýnda kimyasal çözümleme yöntemlerindeki hýzlý geliþmeler elementlerin ve bileþiklerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine iliþkin çok geniþ bir bilgi birikimine neden oldu. Bunun sonucunda bilim adamlarý elementler için çeþitli sýnýflandýrma sistemleri bulmaya çalýþtýlar. Rus kimyacý Dimitriy Ývanoviç Mendeleyev 1860’larda elementlerin özellikleri arasýndaki iliþkileri ayrýntýlý olarak araþtýrmaya baþladý; 1869’da, elementlerin artan atom aðýrlýklarýna göre dizildiklerinde özelliklerinin de periyodik olarak deðiþtiðini ifade eden periyodik yasayý geliþtirdi ve gözlemlediði baðýntýlarý sergilemek için bir periyodik tablo hazýrladý. Alman kimyacý Lothar Meyer de, Mendeleyev’den baðýmsýz olarak hemen hemen ayný zamanda benzer bir sýnýflandýrma yöntemi geliþtirdi.

Mendeleyev’in periyodik tablosu o güne deðin tek baþýna incelenmiþ kimyasal baðýntýlarýn pek çoðunun birlikte gözlemlenmesini de olanaklý kýldý. Ama bu sistem önceleri pek kabul görmedi. Mendeleyev tablosunda bazý boþluklar býraktý ve bu yerlerin henüz bulunmamýþ elementlerle doldurulacaðýný öngördü. Gerçekten de bunu izleyen 20 yýl içinde skandiyum, galyum ve germanyum elementleri bulunarak boþluklar doldurulmaya baþladý.

Mendeleyev’in hazýrladýðý ilk periyodik tablo 17 grup (sütun) ile 7 periyottan oluþuyordu; periyotlardan, potasyumdan broma ve rubidyumdan iyoda kadar olan elementlerin sýralandýðý ikisi tümüyle doluydu; bunun üstünde, her birinde 7 element bulunan (lityumdan flüora ve sodyumdan klora) iki kýsmen dolu periyot ile altýnda üç boþ periyot bulunuyordu. Mendeleyev 1871’de tablosunu yeniden düzenledi ve 17 elementin yerini (doðru biçimde) deðiþtirdi. Daha sonra Lothar Meyer ile birlikte, uzun periyotlarýn her birinin 7 elementlik iki periyoda ayrýldýðý ve 8. gruba demir, kobalt, nikel gibi üç merkezî elementin yerleþtirildiði 8 sütunluk yeni bir tablo hazýrladý.

Lord Rayleigh (John William Strutt) ve Sir William Ramsay’in 1894’ten baþlayarak soy gazlar olarak anýlan helyum, neon, argon, kripton, radon ve ksenonu bulmalarýndan sonra, Mendeleyev ve öbür kimyacýlar periyodik tabloya yeni bir “sýfýr” grubunun eklenmesini önerdiler ve sýfýrdan sekize kadar olan gruplarýn yer aldýðý kýsa periyotlu tabloyu geliþtirdiler. Bu tablo 1930’lara deðin kullanýldý.

Daha sonralarý elementlerin atom aðýrlýklarý yeniden belirlenip periyodik tabloda düzeltmeler yapýldýysa da, Mendeleyev ile Meyer’in 1871’deki tablolarýnda özelliklerine bakýlarak yerleþtirilmiþ olan bazý elementlerin bu yerleri, atom aðýrlýklarýna göre dizilme düzenine uymuyordu. Örneðin argon-potasyum, kobalt-nikel ve tellür-iyot çiftlerinde, birinci elementlerin atom aðýrlýklarý daha büyük olmakla birlikte periyodik sistemdeki konumlarý ikinci elementlerden önce geliyordu. Bu tutarsýzlýk atom yapýsýnýn iyice anlaþýlmasýndan sonra çözümlendi.

Yaklaþýk 1910’da Sir Ernest Rutherford’un aðýr atom çekirdeklerinden alfa parçacýklarý saçýlýmý üzerine yaptýðý deneyler sonucunda çekirdek elektrik yükü kavramý geliþtirildi. Çekirdek elektrik yükünün elektron yüküne oraný kabaca atom aðýrlýðýnýn yarýsý kadardý. A. van den Broek 1911’de, atom numarasý olarak tanýmlanan bu niceliðin elementin periyodik sistemdeki sýra numarasý olarak kabul edilebileceði görüþünü ortaya attý. Bu öneri H. G. J. Moseley’in pek çok elementin özgün X ýþýný tayf çizgilerinin dalgaboylarým ölçmesiyle doðrulandý. Bundan sonra elementler periyodik tabloda artan atom numaralarýna göre sýralanmaya baþladý. Periyodik sistem, Bohr’un 1913’te baþlattýðý atomlarýn elektron yapýlarý ve tayfýn kuvantum kuramý üzerindeki çalýþmalarla tam olarak açýklýða kavuþtu.

Periyotlar.
Periyodik sistemin bugün kullanýlan uzun periyotlu biçiminde, doðal olarak bulunmuþ ya da yapay yolla elde edilmiþ olan 107 element artan atom numaralarýna göre yedi yatay periyotta sýralanýr; lantandan(atom numarasý 57) lütesyuma(71) kadar uzanan lantanitler dizisi ile aktinyumdan(89) lavrensiyuma(103) kadar uzanan aktinitler dizisi bu periyotlarýn altýnda ayrýca sýralanýr. Periyotlarýn uzunluklarý farklýdýr. Ýlk periyot hidrojen periyodudur ve burada hidrojen(l) ile helyum(21) yer alýr. Bunun ardýndan her birinde 8 element bulunan iki kýsa periyot uzanýr. Birinci kýsa periyotta lityumdan(3) neona (10) kadar olan elementler, ikinci kýsa periyotta ise sodyumdan(ll) argona(18) kadar olan elementler yer alýr. Bunlarý, her birinde 18 elementin bulunduðu iki uzun periyot izler. Birinci uzun periyotta potasyumdan(19) kriptona(36), ikinci uzun periyotta rubidyumdan(37) ksenona(54) kadar olan elementler bulunur. Sezyumdan(55) radona(86) kadar uzanan 32 elementlik çok uzun altýncý periyot, lantanitlerin ayrý tutulmasýyla 18 sütunda toplanmýþtýr ve özellikleri birinci ve ikinci uzun periyottaki elementlerinkilere çok benzeyen elementler bu elementlerin altýnda yer alýr. 32 elementlik en son uzun periyot tamamlanmamýþtýr. Bu periyot ikinci en uzun periyottur ve atom numarasý 118 olan elementle tamamlanacaktýr.

Gruplar
Helyum, neon, argon, kripton, ksenon ve radondan oluþan altý soy gaz, tümüyle dolu altý periyodun sonunda yer alýr ve bunlar periyodik sistemin 0 grubunu oluþtururlar. Lityumdan flüora ve sodyumdan klora kadar uzanan ikinci ve üçüncü periyottaki yediþer element ise sýrasýyla I., II., III., IV., V., VI. ve VII. gruplarý oluþtururlar. Dördüncü periyotta yer alan, potasyumdan broma kadar sýralanan 17 elementin özellikleri farklýdýr. Bunlarýn periyodik sistemde 17 alt grup oluþturduklarý düþünülebilir, ama bu elementler geleneksel olarak 15 alt grupta toplanýrlar ve demir, kobalt, nikel ve bundan sonraki periyotta benzer özellikte olan elementler tek bir grupta, VIII. grupta yer alýrlar. Potasyumdan(19) manganeze(25) kadar olan elementler sýrasýyla la, ila, illa, IVa, Va, Via, Vlla alt gruplarýnda, bakýrdan (29) broma(35) kadar olan elementler de Ib, Ilb, Illb, IVb, Vb, Vlb, Vllb alt gruplarýnda toplanýrlar.

DEVAMI Periyodik Tablo ve Tarihçesi

elektoron akrostij
 

Elektrondur benim adým
Leblebi gibi deðildir yapým.
Eksi yük taþýrým
Koþarým çekirdeðin çevresinde
Tur atar durarým.
Razýyým onlarla beraber olmaya
Onlardýr benim caným kaným
Notron Proton ve Elektron

benim adým helyum
kankimdir sodyum
sevgilimdir potasyum
öpcem seni gözünü yum