Ýsim ve sýfat tamlamalarýný açýklayabilir misiniz? Mümkünse örnek de olursa çok makbule geçer...

*Ýki yada daha fazla ismin yan yana gelmesiyle oluþan öbeðe 'isim tamlamasý' denir.
Ýsim+isim=> Ýsim tamlamasý Tamlayan+Tamlanan=>Tamlama

Tamlayan Ekleri : -nin, -in, -im, -den (Bunlar ses deðiþimine uðrayabilir.)
Tamlanan Ekleri: -i, -si, -im, -in, -imiz, -iniz, -leri (Bunlar ses deðiþimine uðrayabilir.)

Ali'nin Kitabý, Kalemin Ucu, Benim Arabam, Sizin Aileniz, Pencerenin Camlarý


Not: Bazý tamlamalarda tamlayan eki olarak '-den, -dan' ekleri kullanýlabilir.
Bu ek seçme anlamý katmak için gelmektedir.
Oturanlardan Biri

Not: Bazý istisna durumlarda tamlayan ve tamlanandaki kaynaþtýrma harfleri yerine 'y' harfi kullanýlabilir.
Suyun Altý, Þiþenin Suyu

Not: 'Benim Kalemim' tamlamasýndaki 'ben' zamiri '-im' eki almýþtýr. Bu ekin aslý '-in' dir. Fakat bu ek zamanla ses deðiþikliðine uðramýþtýr.


*Bir sýfatýn, ismin önüne gelerek, onu nitelemesi yada belirtmesiyle oluþan tamlamalardýr.
Sýfat+Ýsim=> Sýfat Tamlamasý (Sýfat=Tamlayan, Ýsim=Tamlanan)
Büyük insan, Düz saç, Üç Elma, O adam

Not: Sýfat mutlaka ismin önünde olmalýdýr.
Adamýn burnu epey büyüktü. ('Büyük' sözcüðü sýfat olmasýna raðmen, sýfat tamlamasý kurmamýþtýr.)

Not: Adlaþmýþ sýfat, sýfat tamlamasý sayýlmaz.
Çalýþanlar, belli oluyor.

Not: Adlaþmýþ sýfat, bir sýfat tarafýndan nitelenerek yada belirtilerek sýfat tamlamasý oluþturabilir.
Yakýþýklý gençleri daha çok severim.

Not: Sýfat tamlamasýnda tamlayan yada tamlanan isim tamlamasý olabilir.
Sýcak yaz akþamlarý,
El örgüsü kazak

arkadaþlar bana içinde hem isim hem de sýfat tamlamasý olan cümleler yazabilirmisiniz

10
 

10 tane adlaþmýþ sýfat fiil cümle örnekleri lasým yardým pls

ali'nin 4 kitabý var

qardeþ sýfat tamlamalarý ile isim tamlamalarý arasýndaki farký yazarmýsýnn :)

isim tamlamasý ile sýfat tamlamasý arsasýndaki fark
 

isim tamlamasý ile sýfat tamlamasý arsasýndaki fark nedir?

abiler 25 adet isim ve sýfat tamlamasý lazýmm

isim tamlamasý doðada bulunan ve neyden yapýldýðý ya da nasýl yapýldýðýný belirten, sýfat ise insanda bulunan özelliktir

yeþil,tatlý ve sivri uçlu biber

Ad Tamlamasý
 

Arkadaþlar bana ad tamlamasý için tarih gerekiyor.Bana yardýmcý olur musunuz?

SIFAT TAMLAMASI
Bir ismin bir veya daha fazla sýfat tarafýndan nitelendiði ya da belirtildiði söz öbeklerine denir. Tamlamada sýfat daima isimden önce gelir. "Yeþil gözleri beni derinden etkiledi." cümlesinde "göz" isim, "yeþil" sýfattýr. Cümleyi "O tatlý, yeþil gözler beni derinden etkiledi." þeklinde söylersek, bu durumda "göz" isminin, "o", "tatlý", "yeþil" sýfatlarý tarafýndan belirtildiðini ve nitelendiðini görürüz. Bunun tersi de olabilir. Yani bir sýfat birden fazla ismi de niteleyebilir. NOT: Ýsimden önce gelmeyen sýfatlar, sýfat tamlamasý kurmaz.

Örnek: "Okulumuzun bahçesi bir hayli geniþti." cümlesinde "geniþ" sýfat olmasýna raðmen bir sýfat tamlamasý kurmamýþtýr. NOT: Adlaþmýþ sýfatlar sýfat tamlamasý sayýlmaz.

Örnek: "Ýyiler daima sevilir." cümlesindeki "iyiler" sözü ismi niteliði ile bildirmiþtir. Ancak, isim söylenmediði için bu, bir sýfat tamlamasý sayýlmaz. Ancak adlaþmýþ sýfatlar bir sýfat tarafýndan nitelenebilir ya da belirtilebilir. Bu durumda sýfat tamlamasý kurmuþ olur. Örneðin;
"Hangi akýllý bugün okulun tatil olduðunu söyledi." cümlesinde, "akýllý" adlaþmýþ sýfat, "hangi" soru sýfatýdýr. "Hangi akýllý" söz öbeði ise sýfat tamlamasýdýr.

1- Bu tamlamada ana unsur olan isim, tamlanan unsurdur, sonda bulunur. Sýfat ise tamlayan unsurdur.

Örnekler: çiçekli / perdeler -------- dondurucu / soðuk
(tamlayan) (tamlanan) (tamlayan) (tamlanan)
2- Sýfat-fiiller de bu tamlamalarda "sýfat" görevi yaparak, nesneleri hareket nitelikleri ile tamamlar.

Örnekler: seyrettiðim / film ----------- yakýlmýþ / orman
unutulan / gelenekler
3- "demir kapý, cam bardak, altýn yüzük" gibi bir nesneyi yapýldýðý madde ile anlatan tamlamalar da birer sýfat tamlamasýdýr. Bu tamlamalarý, mesela "camdan yapýlmýþ bardak", "camdan bardak" þeklinde tamlamayý bozmadan geniþletebiliriz. 3- "demir kapý, cam bardak, altýn yüzük" gibi bir nesneyi yapýldýðý madde ile anlatan tamlamalar da birer sýfat tamlamasýdýr. Bu tamlamalarý, mesela "camdan yapýlmýþ bardak", "camdan bardak" þeklinde tamlamayý bozmadan geniþletebiliriz. 4- Nitelik isimlerini, miktar ve dereceleri ile anlatan tamlamalar da sýfat tamlamasý sayýlabilir.

Örnekler: en / iyi --- pek / güzel --- çok / doðru
5- Bir sýfat tamlamasýnda, birden fazla isim veya sýfat unsuru bulunabilir. Ancak tamlamada bulunan sýfatlar, ayný türden olmalýdýr.

Örnekler: sinirli, kavgacý / insanlar
(sýfat) (sýfat) (isim)
yazdýðým / makaleler, kitaplar
(sýfat) (isim) (isim)

Belirtme, niteleme sýfatlarý ile sýfat-fiillerin bir arada bulunduðu sýfat tamlamalarýnda bir ismin bu üç sýfatla tamamlandýðýný düþünmeyiniz. Böyle bir yapýda iç içe girmiþ baþka sýfat tamlamalarý bulunmaktadýr.

Örnekler: konuþan / bu yaþlý adam
bu / yaþlý adam
yaþlý / adam
Bu tamlamayý, "konuþan bu yaþlý / adam" þeklinde düþünmemeliyiz.
6- Tamlamayý meydana getiren unsurlar kelime grubu olabilir.

Örnekler: odadaki / müzik sesi ýrmak kýyýsýndaki / yaþlý aðaçlar
keskin ve dondurucu / rüzgar
7- Vurgu, sýfat unsuru üzerindedir.

Örnekler: upuzun yol ---- daracýk sokak
8- Sýfat tamlamalarý cümle ve kelime gruplarý içinde "isim, sýfat, zarf" görevi yapar.

Örnekler:
"Bu geçit sanki yazdan kýþý ayýrýyordu.
Burada son fýrtýna, son dalý kýrýyordu." (isim, isim, isim)
"Hafýz' ýn kabri olan bahçede bir gül varmýþ.
Yeniden her gün açarmýþ kanayan rengiyle." (isim, isim, zarf, zarf)
"Bazý geriden gelen yüz bin devir ilerde

ya isim sýfat tamlamalarý ýkýsý ayný yazan biþey yokmu

tamlamalar
 

aranýzda tamlamalarý çok iyi bilen varmý

kaldýrýmlar isim yada sýfat tamlamasýmýdýr

*Ýki yada daha fazla ismin yan yana gelmesiyle oluþan öbeðe “isim tamlamasý” denir.
Ýsim+isim=> Ýsim tamlamasý Tamlayan+Tamlanan=>Tamlama

Tamlayan Ekleri : -nin, -in, -im, -den (Bunlar ses deðiþimine uðrayabilir.)
Tamlanan Ekleri: -i, -si, -im, -in, -imiz, -iniz, -leri (Bunlar ses deðiþimine uðrayabilir.)

Ali'nin Kitabý, Kalemin Ucu, Benim Arabam, Sizin Aileniz, Pencerenin Camlarý


Not: Bazý tamlamalarda tamlayan eki olarak “-den, -dan” ekleri kullanýlabilir.
Bu ek seçme anlamý katmak için gelmektedir.
Oturanlardan Biri

Not: Bazý istisna durumlarda tamlayan ve tamlanandaki kaynaþtýrma harfleri yerine “y” harfi kullanýlabilir.
Suyun Altý, Þiþenin Suyu

Not: “Benim Kalemim” tamlamasýndaki “ben” zamiri “-im” eki almýþtýr. Bu ekin aslý “-in” dir. Fakat bu ek zamanla ses deðiþikliðine uðramýþtýr.


1- BELÝRTÝLÝ ÝSÝM TAMLAMASI: (X'in Y'si)
*Tamlayanýn ve tamlananýn, tamlama eklerini (ilgi, iyelik) aldýðý tamlamalardýr.
(Tamlayan+Ýlgi Eki) + (Tamlanan+Ýyelik Eki)
Evin Önü Gökyüzünün Maviliði Yaðmurun Yaðýþý Pantolonun Düðmesi
Bizim Evimiz Odanýn Duvarlarý Çocuklardan Biri Yolculardan Birkaçý

Not: Tamlamayý kuran sözcükler her zaman ad olmayabilir.
Senin Silgin , Silgilerin Bazýsý , Onlarýn birkaçý , Adamýn Kendisi (Zamir kullanýlmýþ)
Çalýþmanýn Faydasý (Fiilimsi kullanýlmýþ)

Uyarý: Ýsim tamlamalarýnda fiilimsi kullanýlýp, kullanýlmayacaðý konusu net deðildir. Genel kanaat, Tamlayan kýsmýnda kullanýlabileceði yönündedir.

Not: Belirtili isim tamlamasýnda, tamlayanla tamlanan arasýna farklý sözcükler girebilir. Bu durumda da isim tamlamasýnýn türü deðiþmez.
Daðýn sert kayalýklarý => Belirtili Ýsim Tamlamasý (Araya sýfat girmiþ)
Suyun insanýn içini rahatlatan sesi => Belirtili Ýsim Tamlamasý (Araya sýfat grubu girmiþ)


Not: Belirtili isim tamlamasýnda, tamlayan ve tamlanan niteleyici öðeler alabilir. Ýsim tamlamasýnýn türü deðiþmez.
Genç kýzýn sarý saçý => Belirtili Ýsim Tamlamasý (Tamlayan da, tamlanan da sýfat almýþ)
Ýhtiyar adamýn bastonu => Belirtili Ýsim Tamlamasý (Tamlayan sýfat almýþ)


Not: Tamlayaný zamir olan isim tamlamalarýnda, zamir düþürülerek “tamlayaný düþmüþ isim tamlamasý” oluþur.
(Benim) / Kalemim kýrýldý. (Tamlayaný düþmüþ isim tamlamasý vardýr.)

Not: Ýsim tamlamasýnda tamlayan yada tamlanan birden fazla olabilir.
Damýn tahtasý, kiremidi eskimiþti. (Tamlanan iki tane)
Hanýmýnýn, çocuðunun dualarý etkili olmuþtu. (Tamlayan iki tane)

Not: Belirtili Ýsim tamlamalarýnda, tamlayanla tamlanan yer deðiþtirebilir.
Sesi uzaklardan geliyordu suyun.



2)BELÝRTÝSÝZ ÝSÝM TAMLAMASI: (X Y'si)

*Sadece tamlananýn tamlama eklerini aldýðý isim tamlamalarýdýr.
(Tamlayan) + (Tamlayan+Ýyelik Eki)
Kendi Gömleði Müdür Yardýmcýsý Futbol Topu Galata Kulesi
Çam Sakýzý Çoban Armaðaný Çocuk Parký

Not: Belirtisiz isim tamlamalarýnda, istisna olan bazý durumlarda araya sözcük girer.
Kültür Eski Bakaný

Not: Belirtisiz isim tamlamasýna getirilen sýfat, tüm tamlamanýn sýfatý olur ve sýfat tamlamasý oluþur.
Taze inek sütü => Sýfat Tamlamasý (Ýnek sütü > Belirtisiz Ýsim Tamlamasý)
Sýcak yaz akþamý => Sýfat Tamlamasý (Yaz akþamý > Belirtisiz Ýsim Tamlamasý)

Not: Belirtisiz isim tamlamasý sýfat olarak kullanýlabilir.
Parlement mavisi gömlek

Not: Bazý durumlarda tamlanan eki düþebilir.
Topkapý(-sý) , Lale Sokak(-ðý)



3) TAKISIZ ÝSÝM TAMLAMASI (X Y)

Not: Bu konu tartýþmalý bir konudur. Takýsýz isim tamlamasýnýn varlýðý þüphelidir. Bazý kaynaklarda bu tip tamlamalar, sýfat tamlamasý olarak ele alýnmaktadýr. Biz bu tip tamlamalarýn var olduðunu düþünerek hareket edeceðiz.

*Tamlayanýn da tamlananýn da tamlama eklerini almadýðý tamlamalardýr.
Bu tip tamlamalarýn takýsýz isim tamlamasý olabilmesi için;
Tamlananýn neyden yapýldýðýnýn, neye benzediðinin bildirilmesi gerekir.

Deri Ceket, Demir Kapý, Cam Kavanoz >>> Neyden yapýldýðý….
Elma Yanak, Kepçe Kulak, Selvi Boy >>> Neye benzediði…

Zeytin Göz => Takýsýz Ýsim Tamlamasý
Siyah Göz => Sýfat Tamlamasý

Ýpek Saç => Takýsýz Ýsim Tamlamasý
Yumuþak Saç => Sýfat Tamlamasý
Ýpek Mendil => Takýsýz Ýsim Tamlamasý


4) ZÝNCÝRLEME ÝSÝM TAMLAMASI:
*Ýkiden fazla isimden oluþan isim tamlamalarýdýr.
*Bu tür tamlamalarda; tamlayan, tamlanan yada her ikisi birden isim tamlamasý olabilir.

Masa örtüsünün kenarý (Masa,örtü,kenar)
(Tamlayaný isim tamlamasýndan oluþmuþ, zincirleme isim tamlamasý)

Evin mutfak dolabý (Ev,mutfak,dolap)
(Tamlananý isim tamlamasýndan oluþmuþ, zincirleme isim tamlamasý)

Devlet hastanesinin doktor odasý
(Tamlayaný da tamlananý da isim tamlamasýndan oluþmuþ, zincirleme isim tamlamasý)

Demir kapýnýn kolunun vidasýnýn üstü

Sýfat tamlamasýna örnek
 

sýfat tamlamasýna örnekler verirmisiniz?

sýfat ve isim tamlamasý
 

ya bir metin taramasý yokmu bunlarla ilgili yha lütfen!!!!!!!!!!!!!!!

ÝSÝM T@ML@MALARI
*Ýki yada daha fazla ismin yan yana gelmesiyle oluþan öbeðe 'isim tamlamasý' denir.
Ýsim+isim=> Ýsim tamlamasý Tamlayan+Tamlanan=>Tamlama

Tamlayan Ekleri : -nin, -in, -im, -den (Bunlar ses deðiþimine uðrayabilir.)
Tamlanan Ekleri: -i, -si, -im, -in, -imiz, -iniz, -leri (Bunlar ses deðiþimine uðrayabilir.)

Ali'nin Kitabý, Kalemin Ucu, Benim Arabam, Sizin Aileniz, Pencerenin Camlarý


Not: Bazý tamlamalarda tamlayan eki olarak '-den, -dan' ekleri kullanýlabilir.
Bu ek seçme anlamý katmak için gelmektedir.
Oturanlardan Biri

Not: Bazý istisna durumlarda tamlayan ve tamlanandaki kaynaþtýrma harfleri yerine 'y' harfi kullanýlabilir.
Suyun Altý, Þiþenin Suyu

Not: 'Benim Kalemim' tamlamasýndaki 'ben' zamiri '-im' eki almýþtýr. Bu ekin aslý '-in' dir. Fakat bu ek zamanla ses deðiþikliðine uðramýþtýr.


SIFAT TAMLAMASI
*Bir sýfatýn, ismin önüne gelerek, onu nitelemesi yada belirtmesiyle oluþan tamlamalardýr.
Sýfat+Ýsim=> Sýfat Tamlamasý (Sýfat=Tamlayan, Ýsim=Tamlanan)
Büyük insan, Düz saç, Üç Elma, O adam

Not: Sýfat mutlaka ismin önünde olmalýdýr.
Adamýn burnu epey büyüktü. ('Büyük' sözcüðü sýfat olmasýna raðmen, sýfat tamlamasý kurmamýþtýr.)

Not: Adlaþmýþ sýfat, sýfat tamlamasý sayýlmaz.
Çalýþanlar, belli oluyor.

Not: Adlaþmýþ sýfat, bir sýfat tarafýndan nitelenerek yada belirtilerek sýfat tamlamasý oluþturabilir.
Yakýþýklý gençleri daha çok severim.

Not: Sýfat tamlamasýnda tamlayan yada tamlanan isim tamlamasý olabilir.
Sýcak yaz akþamlarý,
El örgüsü kazak

daha açýklayýcý olabilirdi!
Kaynak: http://www.cevapsýzsorular.com.tr

isim ve sýfat tamlamasý arsýndaki fark ne??

arkdslar bu lýse 2 dýl anlatým sorumluluk sýnavýnda cýkan bý soru ve cevabýný nerde aradýysam bulamadým.

ÝSÝM TAMLAMASI ... OLUÞURKEN
SIFAT TAMLAMASI ... OLUÞUR. boþluklara ne gelýcegýný bý turlu bulamadým býlýorsanýz ve sölersenýz sevýnýrým saygýlar.

10 tane sýfat tamlamasý örn lazým

sýfat
 

belirtili ve belirtisiz isim tamlamasýný cumlede sýfat gorevýnde kullanýr mýsýnýz

ÝSÝM TAMLAMALARI
*Ýki yada daha fazla ismin yan yana gelmesiyle oluþan öbeðe 'isim tamlamasý' denir.
Ýsim+isim=> Ýsim tamlamasý Tamlayan+Tamlanan=>Tamlama

Tamlayan Ekleri : -nin, -in, -im, -den (Bunlar ses deðiþimine uðrayabilir.)
Tamlanan Ekleri: -i, -si, -im, -in, -imiz, -iniz, -leri (Bunlar ses deðiþimine uðrayabilir.)

Ali'nin Kitabý, Kalemin Ucu, Benim Arabam, Sizin Aileniz, Pencerenin Camlarý


Not: Bazý tamlamalarda tamlayan eki olarak '-den, -dan' ekleri kullanýlabilir.
Bu ek seçme anlamý katmak için gelmektedir.
Oturanlardan Biri

Not: Bazý istisna durumlarda tamlayan ve tamlanandaki kaynaþtýrma harfleri yerine 'y' harfi kullanýlabilir.
Suyun Altý, Þiþenin Suyu

Not: 'Benim Kalemim' tamlamasýndaki 'ben' zamiri '-im' eki almýþtýr. Bu ekin aslý '-in' dir. Fakat bu ek zamanla ses deðiþikliðine uðramýþtýr.



SIFAT TAMLAMASI
*Bir sýfatýn, ismin önüne gelerek, onu nitelemesi yada belirtmesiyle oluþan tamlamalardýr.
Sýfat+Ýsim=> Sýfat Tamlamasý (Sýfat=Tamlayan, Ýsim=Tamlanan)
Büyük insan, Düz saç, Üç Elma, O adam

Not: Sýfat mutlaka ismin önünde olmalýdýr.
Adamýn burnu epey büyüktü. ('Büyük' sözcüðü sýfat olmasýna raðmen, sýfat tamlamasý kurmamýþtýr.)

Not: Adlaþmýþ sýfat, sýfat tamlamasý sayýlmaz.
Çalýþanlar, belli oluyor.

Not: Adlaþmýþ sýfat, bir sýfat tarafýndan nitelenerek yada belirtilerek sýfat tamlamasý oluþturabilir.
Yakýþýklý gençleri daha çok severim.

Not: Sýfat tamlamasýnda tamlayan yada tamlanan isim tamlamasý olabilir.
Sýcak yaz akþamlarý,
El örgüsü kazak

isim tamlamasýyla sýfat tamalamasýnýn arasýndaki farký yazarmýsýnýz

yarýne ödevim verilecek düzgünce açýklayacak var mý?

sýfat tamlamalarý
 

isim insanlar arasýnda iletiþimi saðlamak amacýyla her nesneye bir ad verilmiþtir
örnek lamba duvar masa gibi nesnelere varlýk denir sevgi dostluk gibi sözcüklerede kavram diyoruz

Annem belediye doktoruydu. Penceresinden kavak aðaçlarý görünen bir saðlýk ocaðýnda çalýþýr, çoðu günler beni de yanýnda götürürdü. Orada tek çocuk olmanýn krallýðýný yaþar, oyalanýr; haþarýlýklarýmýn, afacanlýklarýmýn hoþ görüleceðini bilmenin kolaylýklarýndan fazlaca yararlanýr, buna karþýlýk beni mýncýklamalarýna, yanaklarýmý pembeleþtiren makaslar almalarýna ses çýkarmazdým. Pencereden uzanýr, uçuþan pamukçuklarý yakalamaya çalýþýrdým. Kavaklarý silkeleyen rüzgâr oyun arkadaþým olurdu. Koca bahçe, önümde mülkümmüþ gibi uzanýr bense onu tasasýz gözlerle izlerdim. Annemin masasýnda, güzel çerçeveler içinde benim ve babamýn resmi dururdu. Gurur duyardým. Kocaman bir masasý ve koltuðu vardý annemin. Annemi makamýnda daha çok severdim sanki, ya da sevgim baþka bir boyut kazanýrdý. (Murathan Mungan; Pamukçuklar)
Yukarýdaki parçada en az iki kelimeden oluþan ve koyu harflerle yazýlmýþ olan kelime gruplarýnýn ilk kelimelerinin yazýlmadýðýný düþünelim:
Annem doktordu. Penceresinden aðaçlar görünen bir ocakta çalýþýr, çoðu günler beni de yanýnda götürürdü. Orada krallýk yaþar, oyalanýr; kolaylýklardan fazlaca yararlanýr, buna karþýlýk beni mýncýklamalarýna, yanaklarýmý pembeleþtiren makaslar almalarýna ses çýkarmazdým. Pencereden uzanýr, uçuþan pamukçuklarý yakalamaya çalýþýrdým. Kavaklarý silkeleyen rüzgâr arkadaþým olurdu. Koca bahçe, önümde mülkümmüþ gibi uzanýr bense onu tasasýz gözlerle izlerdim. Masada, içte, resim dururdu. Gurur duyardým. Kocaman bir masasý ve koltuðu vardý. Annemi makamýnda daha çok severdim sanki, ya da sevgim baþka bir boyut kazanýrdý.
Öncesindeki kelimeler çýkarýldýðýnda altý çizili olanlarýn anlamlarý eksilmiþ oldu. Kelime anlamý olarak deðil de cümleye kattýðý anlam bakýmýndan eksilme oldu.
Annem doktordu. Ne doktoru?
Penceresinden aðaçlar görünen Ne aðaçlarý?
bir ocakta çalýþýr Ne ocaðý?
Orada krallýk yaþar Neyin ya da nerenin krallýðý?
kolaylýklardan fazlaca yararlanýr Neyin ya da nelerin kolaylýklarý?
rüzgâr arkadaþým olurdu. Ne arkadaþý?
Masada, Ne ya da kimin masasý?
içte, Neyin içinde?
resim dururdu. Neyin ya da kimin resmi?
Kocaman bir masasý ve koltuðu vardý. Kimin?
Ýþte, dilimizde, kullandýðýmýz kelimelerin (asýl unsur olan kelimelerin) tam olarak anlaþýlmasý ve tanýnmasý için onlardan önce bazý kelimeler getirerek anlamlarýný tamamlarýz.
Tanýmý
Aralarýnda anlamca ilgili bulunan ya da sonradan ilgi kurulan, birinin diðerini iyelik yönünden bütünlediði iki isimden oluþan kelime gruplarýna isim tamlamasý denir.
Özellikleri
Ýsim tamlamalarýnda birinci kelimeye tamlayan; ikincisine de tamlanan denir. Tamlayan, tamlananýn anlamýný bütünler. Tamlayan baþta gelir, tamlanan sonda (þiirde yer deðiþtirebilir). Bu, "Türkçede yardýmcý unsur baþta; asýl unsur sonda bulunur" kuralýna göre açýklanabilir. Asýl unsur tamlanandýr. Ama vurgu tamlayandadýr. Çünkü tamlayan sonradan eklenerek tamlananýn anlamýný bütünlemektedir.
"kenar" dendiðinde ne kenarý, neyin kenarý olduðu anlaþýlmamaktadýr. "deniz kenarý" diyerek "kenar"ýn "deniz"e ait olduðunu belirtmiþ oluruz. Bu durumda "deniz" vurgulu söylenir.
Ýnsanlar-ýn vefasýzlýð-ý vefasýzlýk, insanlara ait
Yalancý-n-ýn mum-u bu mum, yalancýya ait
Köprü üst-ü bu üst (kýsým), köprüye ait
Masa örtü-s-ü bu örtü, hem masaya ait, hem de masa üzerine sermek için kullanýlýr
Kumaþ boya-s-ý bu boya, kumaþ için kullanýlýr
Tahta fýrça-s-ý bu fýrça, tahta temizlemek içindir
Sabrýn acý meyvesi bu acý meyve sabra ait, sabrýn eseri.
Erik aðaçlarýnýn pembe, beyaz çiçekleri
Bu pembe ve beyaz çiçekler erik aðaçlarýna ait.
]Ýsim tamlamasýna özgü iki tane ek vardýr:
Tamlayan eki ya da ilgi hâl eki: -(n)Ýn
Tamlanan eki, daha doðrusu iyelik ekleri: -(s/y)Ý
Tamlayan, ek alsa da almasa da ilgi hâlindedir. Tamlayan zamir ise ilgi hâl ekini alýr; isimse alýr veya almaz. Tamlanan ise daima iyelik eki alýr.
Tamlayan eki, isimleri isimlere baðlayarak tamlama kurmaya yarar.
Kitab-ýn yapraðý yýrtýlmýþ.
Yalancý-n-ýn mumu...
Gözlüð-ün camý...
Ýyelik ekleri, isimlerin ve isim soylu kelimelerin sonuna gelerek onlarýn sahiplerini, ait olduklarý kiþileri belirten eklerdir. Tamlayansýz kullanýldýklarý zaman bu eklere iyelik zamirleri de denir.
kitab-ým, kitab-ýn, kitab-ý, kitab-ýmýz, kitab-ýnýz, kitap-larý
masa-m, masa-n, masa-s-ý, masa-mýz, masa-nýz masa-larý
su-y-um, su-y-un, su-y-u, su-y-umuz, su-y-unuz, su-larý
ne-y-im, ne-y-in, ne-y-i/ne-s-i, ne-y-imiz, ne-y-iniz, ne-leri
Ýyelik ekleri isim tamlamasýnda tamlanana gelir:
Kapýnýn kol-u,
iþin baþ-ý,
hayvan sevgi-s-i
Zil, þal ve gül. Bu bahçede raksýn bütün hýzý...
Þevk akþamýnda Endülüs üç defa kýrmýzý...
Aþkýn sihirli þarkýsý yüzlerce dildedir.
Ýspanya neþesiyle bu akþam bu zildedir.
]Ýsim tamlamalarý cümlede isim gibi kullanýlýr, isme getirilen ekleri alabilir, ismin aldýðý görevleri yüklenebilirler: Cümle ve kelime gruplarý içinde isim, sýfat, zarf olarak kullanýlýrlar.
Ýsim, özne: Grubun lideri, arkadaþlarý adýna bir konuþma yaptý.
Ýsim, yüklem: Beni üzen unutulmak deðil dostlarýmýn vefasýzlýðýdýr.
Ýsim, d.lý tüml.: Bu çiçekleri pencerenin önüne götür, lütfen.
Ýsim, nesne: Bu müzik sesi baþ aðrýlarýmý bir anda dindirdi.
Sýfat Fatih'in geçtiði kapý
Sýfat El yaymasý eserler
Zarf Bütün aile pazar günleri bir araya gelirdi.
]Tamlayan, tamlanan veya her ikisi birden kelime grubu olabilir.
Aþkýn / þeref diyarý
Hýsým akrabanýn / sözleri
Gurbet duygusunun / hem kaynaðý hem de sembolü
Göðün ve denizin / gözleri ve ruhu alabildiðine çeken mavilikleri
]Birden fazla tamlayan ve tamlanan bulunabilir.
Evin / kapýsý, penceresi
Göðün, ovanýn / rengi
Savaþýn, kýzýl ve korkunç facianýn / nasýl olduðu
Yirmi senenin / yazlarý, kýþlarý, fýrtýnalarý, güneþleri
]Tamlayan cümle hâlinde de olabilir:
"Ben baþaramam" sözünü bir tarafa býrak.
Ortalýk bir anda "isteriz" nidalarýyla inledi.
Not: Günümüzde bu tür tamlamalar, tamlanansýz kullanýlmaktadýr ki bu, yanlýþ bir tutumdur.
"Ben baþaramam"ý bir tarafa býrak.
Ortalýk bir anda "isteriz"lerle inledi.
Herkes birbirine "þimdi ne yapacaðýz"ý soruyordu.
]Belirtili isim tamlamasýnda vurgu her iki unsurda da eþittir, ama belirtisiz isim tamlamasýnda tamlayan vurguludur.
Vapurun düdüðü
Vapur düdüðü
Ýyelik ekleri takýsýz isim tamlamasý ve bazý istisnalar hariç bütün isim tamlamalarýnda tamlananda bulunur. Ama bir kýsmýnda tamlayan eki (ilgi eki) bulunmaz. Ýþte, tamlayanýn ilgi eki alýp almamasýna göre isim tamlamalarý ikiye ayrýlýr:
a. Belirtili Ýsim Tamlamasý
Tamlayaný ilgi eki; tamlananý da iyelik eki almýþ isim tamlamasýdýr. Tamlayan tamlananýn kime ya da neye ait olduðunu kesin olarak bildirir. Tamlayanda veya tamlananda belirsizlik yoktur. Yani belirli bir þey yine belirli bir þeye aittir. Ama bu aitlik geçicidir. Yani ayný tamlanan baþka isimlerle de tamlanabilir.
"Sýnýfýn kapýsý" dediðimizde nerenin kapýsý, hangi kapý olduðu kesin olarak bilinmektedir. Ama "sýnýf kapýsý" tamlamasýnda nerenin, neyin kapýsý, hangi kapý olduðu kesin olarak bilinmemektedir.
Sen bu avizenin altýnda, bürünmüþ kanýna,
Uzanýrken gece mehtabý getirsem yanýna,
Baka kalýrým giden geminin ardýndan.
Beyaz bir ay doðuyor fýstýklarýn arkasýndan
Kalbinin vuruþundan anlýyorum;
Ýstanbul'u dinliyorum.
Kendimi kaptýrarak tekerleðin sesine
Uzanmýþým, kalmýþým yaylýnýn þiltesine,
Bir noktada birleþmiþ vatanýn dört bucaðý
Gurbet çeken gönüller kuþatmýþtý ocaðý
]Belirtili isim tamlamalarýnda tamlayanla tamlanan arasýna kelime(ler) girebilir. Bunlarýn bir kýsmý karma tamlama olarak bilinir:
oðlumun yýllar önce alýnan kazaðý.
Çocuðun minik elleri
Þehrin günlerdir akmayan sularý
Ýhtiyarýn bir kýþ gecesi ölümü
Üsküdar'ýn dost ýþýklarý
Kocaman bir masasý ve koltuðu vardý annemin.
Arkadaþýmýn bitmek bilmeyen aile sorunlarý beni üzüyor.
Serinliðini hissettin mi rüzgârýn?
]Belirtili isim tamlamasýnda, tamlayanla tamlanan þiir ve konuþma dillerinde yer deðiþtirebilir:
Cevabý yok geçmiþime yönelttiðim sorularýmýn.
Kocaman bir masasý ve koltuðu vardý annemin.
Serinliðini hissettin mi rüzgârýn?
Su mudur sadece derdi milletin?
Sýrtýna Sakarya'nýn Türk tarihi vurulur.
Karanlýk sokaklarýna dalarak þehirlerin
Dante gibi ortasýndayýz ömrün.
Kimse duymaz çilesini tütmeyen ocaklarýn.
Býraktým ardýný yýllarca koþtuðum hevesin.
Tahsilin ticarette yeri yok.
]Tamlanan sýfat-fiil veya sýfat-fiil grubu da olabilir. Tabi bu isim tamlamalarý ya isim olarak kullanýlacaklardýr ya da bir simin sýfatý olarak.
Bingöl çobanlarýnýn / koyun otlatýrken çaldýklarý
Tyn. Tnn.
Asabî bir aðýrlýðýn / göðsümden yükseldiði (an)
Tyn. Tnn.
Çýlgýn fýrtýnalarýn / döve döve yosunlattýðý (kayalar)
Tyn. Tnn.
Parçalarýn / hýzla kayarak etrafa yayýldýðý(ný)
Tyn. Tnn.
Buradan þu sonucu çýkarabiliriz: Ýlgi eki almýþ olan bütün kelimeler ve kelime gruplarý tamlayan, iyelik eki almýþ bütün kelimeler ve kelime gruplarý da tamlanandýr.
]Tamlayan ya da tamlanan söylenmemiþ olabilir.
Genellikle tamlayaný zamir olan tamlamalarýn tamlayaný düþer. Bu yüzden iki isimden de zincirleme tamlama oluþabilir:
Konuþmasý herkesi rahatsýz edersi.
Yürüyüþünde de bir asalet vardý.
Kalemimin ucu bitti. Benim kalemimin ucu:
Karþýlýklý konuþmalarda tamlayan da tamlanan da düþebilir:
¦Þu gelen kimin kýzý?
¦Hüseyin'in (kýzý)
¦Bu bey Ali'nin nesi?
¦(Ali'nin) Amcasý.
Tamlanan tekrardan kaçýnmak için söylenmeyebilir.
Bu ev bir zamanlar bizim(evimiz)di.
]Bazen tamlayan bir þeyin deðil de bir niteliðin kime ait olduðunu bildiriyor olabilir:
öðrencinin çalýþkaný,
sporcunun zekî, çevik ve ahlâklý olaný...
]Senli benli konuþmalarda "koca, karý, oðul" gibi kelimeler ve iyelik ekleri düþebilir:
Emine'nin oðlu Duran>Emine'nin Duran.
Asýmoðullarý'nýn Ali(si)
Bizim evimiz>bizim ev
]"-dEn" eki tamlayan ekinin yerini tutabilir:
öðrencilerin bazýlarý>öðrencilerden bazýlarý
onlarýn biri>onlardan biri
]Tamlayan ekinin ikiden fazla tekrarý anlatým bozukluðuna yol açar.
Masanýn ikinci çekmecesinin kulpunun koptuðunu biliyorum.
Pencerenin kenarýnýn tamirinin yapýlmasý gerekli.
b. Belirtisiz Ýsim Tamlamasý
Tamlayanýn ek almadýðý, tamlananýn da belirtili isim tamlamasýnda olduðu gibi iyelik eki aldýðý isim tamlamasýdýr.
Tamlayan ek (ilgi eki) almadýðý için, yani tamlananýn kime ya da neye ait olduðu tam olarak bilinmediði için belirtisiz denmiþtir. Ama tamlanan ile tamlayan arasýndaki iliþki daimidir.
"Sýnýfýn kapýsý" dediðimizde nerenin kapýsý, hangi kapý olduðu kesin olarak bilinmektedir. Ama "sýnýf kapýsý" tamlamasýnda nerenin, neyin kapýsý, hangi kapý olduðu kesin olarak bilinmemektedir. Herhangi bir kapý var elimizde; bu kapýnýn hangi sýnýfa ait olduðunu bilemiyoruz; bilinen tek þey bu kapýnýn genel anlamda sýnýfla ilgili olduðudur. Kapý herhangi bir kapýdýr; sýnýf da herhangi bir sýnýf... Yani bir genelleme söz konusudur.
Çoban çeþmesi, hayal iklimleri, ahududu þerbeti...
]Belirtisiz isim tamlamasýnda tamlayan ile tamlanan arasýna kelime girmez. Aþaðýdaki gibi kurulan tamlamalar yanlýþtýr.
Konya eski milletvekili, Millî Eðitim eski Bakaný...
]Tamlayan ile tamlanan yer deðiþtirmez.
]Belirtisiz isim tamlamasýnda tamlayanýn çeþitli görevleri vardýr:
Tamlananýn türünü, kime ya da neye özgü olduðunu bildirir:
misafir odasý, kömür sobasý, ev terliði, çiçek saksýsý, masa örtüsü...
otobüs bileti, coðrafya kitabý, kadýn çorabý...
Tamlananýn neden yapýldýðýný belirtir:
kök boyasý, biber dolmasý, gül kurusu, pirinç pilâvý, peynir tatlýsý...
Tamlananýn çýktýðý, yetiþtiði, ait olduðu yeri belirtir:
Bursa þeftalisi, Amasya elmasý, Ýzmir üzümü, Baðdat hurmasý, yer elmasý, aðaç mantarý, su yýlaný, dað keçisi...
Sokak çocuðu...
Tamlananýn neye benzediðini belirtir:
dil peyniri, parmak üzümü, dil balýðý...
Tamlananýn mesleðini ve görevini belirtir:
kayýt memuru, temizlik iþçisi, fizik öðretmeni, ev kadýný, okul müdürü, daire baþkaný...
Tamlananýn nedenini belirtir:
sel felâketi, deprem yýkýntýsý, kaza kurbaný...
Tamlananýn zamanýný bildirir:
yaz yaðmuru, sabah kahvaltýsý...
Tamlananýn yapýldýðý aracý bildirir:
telefon görüþmesi, çöp kebabý...
]Belirtisiz isim tamlamasý þeklinde özel yer adlarý vardýr:
Konya Ovasý, Topkapý Garajý, Taksim Meydaný, Boðaziçi Köprüsü, Çanakkale Köprüsü, Ankara Kalesi...
Birinci unsuru özel isim olan tamlamalar, þekil bakýmýndan belirtisiz olduklarý hâlde, anlam bakýmýndan belirtili isim tamlamasý özelliði taþýr.
"Ýstanbul þehri, Türk Dili, Tuz Gölü"
Birinci unsuru cümle olan tamlamalar da anlam bakýmýndan belirtili sayýlýrlar.
"Ben baþaramam" sözünü bir tarafa býrak.
Ortalýk bir anda "isteriz" nidalarýyla inledi.
Kiralýktýr levhasý
Birleþme aþkýn mezarýdýr iftirasý
Not: Günümüzde bu tür tamlamalar, tamlanansýz kullanýlmaktadýr ki bu, yanlýþ bir tutumdur.
"Ben baþaramam"ý bir tarafa býrak.
Ortalýk bir anda "isteriz"lerle inledi.
Herkes birbirine "þimdi ne yapacaðýz"ý soruyordu.
]Kimi belirtisiz isim tamlamalarý bitiþik yazýlýr:
hanýmeli, yüzbaþý, aslanaðzý, yavruaðzý...
]Bazýlarýnda da tamlayan çoðul eki alabilir:
öðretmenler odasý, erkekler hamamý, kadýnlar hamamý, karýlar koðuþu...
]Bazý belirtisiz isim tamlamalarý belirtili yapýlabilirken bazýlarý yapýlamaz.
Kapý kolu > kapýnýn kolu olur
Telefon görüþmesi > telefonun görüþmesi olmaz
Yaz yaðmuru > yazýn yaðmuru olabilir
Çöp kebabý > çöpün kebabý olmaz
Misafir odasý > misafirin odasý olmaz
]Belirtisiz bir isim tamlamasý, belirtili isim tamlamasýnda tamlanan olarak görev yaptýðýnda, kendi iyelik ekini deðil, ana tamlamanýn iyelik ekini taþýr.
Çamaþýr makinesi > benim çamaþýr makinem
Þiir dünyasý > onun þiir dünyasý
]Bazý belirtisiz isim tamlamalarý, iyelik eki olmadan kullanýlýr. Bu durum Türkçeye aykýrýdýr:
Þiþ kebap(kebabý), Gönül Sokak(Sokaðý), kestane kebap(kebabý), Çiçek Otel(Oteli)...
Ýsim tamlamalarýný, tamlayanýn ilgi eki alýp almamasýna göre belirtili ve belirtisiz olmak üzere ikiye ayýrmýþtýk. Bunlarýn dýþýnda üç isim tamlamasý çeþidinden daha bahsedilebilir:
Takýsýz isim tamlamasý
Zincirleme isim tamlamasý
Karma tamlama
Takýsýz isim tamlamasý
Tamlananýn da tamlayanýn da ek almadýðý isim tamlamalarýdýr.
Takýsýz isim tamlamasýnda tamlayanýn görevi, tamlananýn neden yapýldýðýný (aslýný, ham maddesini,ne cins maddeden yapýldýðýný) belirtmektir:
Çelik kasa, cam kavanoz, kâðýt mendil, taþ duvar, bakýr tepsi, naylon torba, tahta köprü, altýn bilezik...
Not: Tamlayan tamlananýn neye benzediðini belirtiyorsa sýfat tamlamasýdýr.
Badem göz, sýrma saç, aslan çocuk, kurt adam, ölü deniz, altýn baþaklar...!
ipek gömlek: takýsýz isim tamlamasý
ipek saçlar: sýfat tamlamasý
altýn yüzük: takýsýz isim tamlamasý
altýn kalp: sýfat tamlamasý
ölü deniz: sýfat tamlamasý
ölü hayvan: sýfat tamlamasý
Zincirleme Ýsim Tamlamasý
Baþlý baþýna bir isim tamlamasý çeþidi deðildir.
Bu tür isim tamlamalarýnýn tek özelliði, bazen tamlayanýn, bazen tamlananýn, bazen de her ikisinin birden herhangi bir isim tamlamasý olmasýdýr. Yani ikiden fazla isimden oluþmasýdýr. Bu durum bu kelime grubunun belirtili veya belirtisiz bir isim tamlamasý olma özelliðini deðiþtirmez.
Zincirleme denmesinin sebebi de, önceden oluþturulmuþ olan bir isim tamlamasýna yeni bir unsur (tamlayan ya da tamlanan) daha ekleniyor olmasý veya iki isim tamlamasýnýn birleþtirilmesidir:
[çocuk + (sýrt + çanta)] = çocuðun sýrt çantasý
[(su + ses) + naðme] = su sesinin naðmesi
[(þehir + hava) + kirlilik] = þehrin havasýnýn kirliliði
[(hava + tahmin) + rapor] = hava tahmin raporu
[dünya + (kadýnlar + gün)] = Dünya kadýnlar günü
[(çelik + tencere) + marka] = çelik tencere markasý
[(çocuk + edebiyat) + dizi] = çocuk edebiyatý dizisi
[(Ali + kardeþi) + (günlük + harçlýk)] = Ali'nin kardeþinin günlük harçlýðý
Karma Tamlama
Özelliði þudur: Bir isim tamlamasýnýn tamlayanýnýn, tamlananýnýn veya her ikisinin birden bir sýfat tarafýndan nitelenmesi ya da belirtilmesi. Baþka bir deyiþle, tamlayan, tamlanan ya da her ikisi birden sýfat tamlamasýdýr:
Issýz sokaklarýn hüznü
Buralarýn eski hâli
Yorgun köylülerin nasýrlý elleri

Bir ismin aitlik ilgisi bakýmýndan daha belirli hale gelmesi için baþka bir isim tarafýndan tamlanmasýyla meydana gelen söz öbeðine isim tamlamasý denir. Örneðin;
“… camý kýrýldý.” cümlesine baktýðýmýzda aklýmýza hemen “Neyin camý?” sorusu geliyor. Demek ki bu cümlede camýn nereye ait olduðu belli deðil. Bu cümleyi “Arabanýn camý kýrýldý.” þeklinde söylersek aitlik ilgisi tamamlanmýþ olur.
Bu þekilde oluþan söz öbeðine de isim tamlamasý denir. Ýsim tamlamasýnda birinci isme “tamlayan”, ikinci isme “tamlanan” adý verilir.
Ýsim tamlamalarý dört grupta incelenir;

ffutgjurd
 

harbiden ya 10 sýfat tamlamasý lazým bana

ZÝT yani zincirleme isim tamlamasý Örnek: Duvarýn boyasýnýn rengi.

arkadaþlar bana sýfatýn isimden farkýný söyler misiniz

isim tamlamaSI
 

isim tamlamasý nedir

abi sýfar ve sýfatýn alt bölümleri nelerdir acil

9.sýnýf isim sýfat tamlamalarý
 

ÝSÝM VE SIFAT TAMLAMALARINI BULMAM GEREKEN BÝR METÝN VAR YARDIM EDECEK VARMI:*(:*(:*(:*(

onu kelimesi cümle içinde sýfat olarak kulanýlýrmý