1.dünya savaþýndan sonra düþmanlar hangi topraklarýmýzý iþgal etmiþlerdir?acillll

acccccccccccccccciiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiilllllllll lllllllllllllllllllll llaaaaaaaaaaaaaaaaaaazzzzzzzzzzzzzzzzzmmmmmmmmmmmmmmmmm

Ýzmir---------->Yunanistan
Urfa,Antep,Maraþ--------->Ýngiltere
Adana ve çevresi----------->Fransa
Antalya ve Konya----------->Ýtalya




Tarafýndan iþgal edildi...

Yunanistan---------->Ýzmir
Ýngiltere--------->Urfa,Antep,Maraþ
Fransa-----------> Adana ve çevresi
italya---------------->Antalya ve Konya

tarafýndan iþgal edildi bunu bilmeyen varmý?
BEN BUNU 4 YAÞINDA EZBERLEDÝM
ÞÝMDÝ BEN BUNUN SAYESÝNDE 36 MADALYA KAZANDIM BUNU ÝYÝ BÝLÝN

1.DÜNYA SAVAÞININ SONUÇLARI

Osmanlý Devleti Birinci Dünya Savaþýna girdikten sonra, Ýtilaf Devletleri yaptýklarý gizli anlaþmalarla Osmanlý Ýmparatorluðunu aralarýnda paylaþtýlar. Osmanlý Devletinin müttefiki Almanya savaþta yenilince Osmanlý Devleti de yenilmiþ sayýldý ve Mondros mütarekesini imzalayarak savaþtan çekildi.
Mondros ateþkesi imzalanýnca Ýtilaf Devletleri, daha önce yaptýklarý anlaþmalara göre Anadolu'yu iþgale baþladýlar. Adana ve dolaylarý Fransýzlar; Ýzmir, Eskiþehir, Samsun, Merzifon ve Bartýn ile güneyde Musul, Urfa, Maraþ, Gaziantep, Ýngilizler tarafýndan iþgal edildi. Ýtalyanlarda Antalya, Konya ve Söke çevresine yerleþtiler.
Ýzmir'in Ýþgali (15 Mayýs 1919)
Birinci Dünya Savaþýnýn sonlarýna doðru (1917) ve Yunanlýlar da Ýtilaf Devletlerinin tarafýna geçmiþ ve onlarla birlikte savaþmýþlardý. Türkler yenilmiþ duruma düþüp de topraklarý pay edilmeðe baþlanýnca, Yunanlýlar savaþtaki hizmetlerine mukabil Ýzmir ve civarýný istediler. Yunanlýlarýn ve Ýtilaf Devletlerinin, Türk topraklarýný iþgali Vilson (Wilson)un: "Bir toprak üzerinde yaþayan insanlar kendi düþünce ve isteðine göre bir idare þekli kabul edecektir" prensibine uymuyordu. Ýtilaf Devletleri, Yunan Baþbakaný Venizelos'a verdikleri sözü yerine getirmek için Ýzmir'in iþgalini haklý gösterecek sebepler aramaða çalýþtýlar. Venizelos, Aydýn Hýristiyanlarýnýn tehlikede olduklarýný, Türkler tarafýndan yok edileceklerini ileri sürerek yardým istedi. O sýrada diðer devletler ordularýný terhis etmiþlerdi. Paris'te kurulan "Meclisi Ali" kendileri adýna, Yunan ordusunun bu iþi çözmesini düþündü ve Ýzmir'in iþgaline karar verdi.
Azýnlýklarýn Çalýþmasý
Uzun yüzyýllar Türk toplumu içinde hür ve rahat yaþamýþ olan azýnlýklar, yer yer gizli cemiyetler kurmuþlardý. Bunlarýn gayesi asayiþi bozarak, mütarekenin 7'nci maddesinin uygulanmasý için bahaneler yaratýp hak kazanmak ve Avrupa Devletlerinin müdahalelerini saðlayarak yurdumuzun çeþitli bölgelerini kolayca iþgal etmekti.
a)Mavri Mira Cemiyet
b)Pontus Rum Cemiyet
c)Hýnçak Komitas
Milli Varlýða Düþman Cemiyetler:
c)Kürt Teali ve Teavün Cemiyeti
b)Teali-i Ýslam Cemiyet
c)Ýngiliz Muhipleri Cemiyeti
Bir kýsým aydýnlar da Amerika mandasýný istiyorlardý. Bunlardan baþka memleketin hemen her yerinde Hürriyet ve Ýtilaf, Sulh ve Selamet Cemiyetleri vardý.
Milli cemiyetlerin kurulmasý:
Ýstanbul Hükümeti, Türk davasýný ele alýp yürütecek durumda deðildi. Bütün bu felaketlere karþý kayýtsýz, duygusuz bir seyirci durumunda kalmýþtý. Bu koþullar altýnda örgütsüz, baþsýz Türk Milleti, kurtuluþ görevinin kendisine düþtüðünü anladý, bizzat çalýþmaða karar verdi. Yurtsever Türk evlatlarý yer yer milli duygulara dayanan cemiyetler kurdular:
a)Trakya-Paþaeli Cemiyeti
b)Doðu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
c)Trabzon ve Havalisi Ademi Merkeziyet Cemiyetd)Ýzmir Reddi Ýlhak Cemiyeti: Ýzmir'in Yunanlýlar tarafýndan iþgal edileceði duyulunca Ýzmirli vatanseverler bu cemiyeti kurarak Ýzmir'in iþgaline engel olmak istediler.
1-Ýngiliz himayesini isteyenler
2-Amerikan mandasýný isteyenler
Baðýmsýz yeni bir Türk devletinin kurulmasý için verilecek tek karar, Türkün vatanýna, Türkün baðýmsýzlýðýna saldýranlar kim olursa olsun, bütün milletçe hazýrlanýp direnmektir. Bu mücadelenin parolasý Ya istiklal, ya ölüm'dür.
MÝLLÝ BÝRLÝÐÝ MUSTAFA KEMAL TARAFINDAN KURULMASI
Türk Ýstiklal Savaþý, yeni ve tamamen baðýmsýz bir Türk Devleti kurmak için giriþilen, çok yönlü, milli bir mücadelenin bütünüdür. Ýstiklal Savaþý vatanýn yalnýz düþmandan kurtulmasý için yapýlmýþ askeri ve siyasi bir hareket deðildir. Ayný zamanda Türk devriminin bir safhasýdýr. Bunu þöyle hulasa edebiliriz:
1-Memleketin yabancý iþgal ve istilasýndan kurtarýlmasý.
2-Saltanatýn kaldýrýlmasýyla, milli egemenliðe dayanan hür ve baðýmsýz bir devletin kurulmasý,
3-Hilafetin kaldýrýlmasý, laikliðin kabulü.
4-Milli egemenlik ve laiklik esaslarýna göre kurulan bu devletin çaðdaþ Batý medeniyeti seviyesine ulaþtýrýlmasý.
5-Türk kültürünün yabancý tesirden kurtulmasý, milli kültürün geliþtirilmesi.
6-Osmanlý Devletindeki ekonomik baðýmlýlýðýn yeni Türk Devletine bulaþtýrýlmamasý.
Ýstiklal Savaþýný dört kýsýmda tetkik edebiliriz:
1.Milli Birliðin Mustafa Kemal tarafýndan kurulmasý,
2.Osmanlý Hükümeti ve iç ayaklanmalarla mücadele,
3.Dýþ düþmanlarla mücadele,
4.Devrimler.

Bu mücadelede Mustafa Kemal'in dayandýðý tek kuvvet kaynaðý kahraman ve asil Türk ruhu idi. Mustafa Kemal bu hususu þöyle ifade etmiþtir:
Ben 1919 yýlýnýn Mayýs'ýnda Samsun'a çýktýðým gün elimde maddi hiç bir kuvvet yoktu. Yalnýz Türk milletinin asaletinden doðan ve benim vicdanýmý dolduran yüksek manevi bir kuvvet vardý. Ýþte ben bu ulusal kuvvete, Türk milletine güvenerek iþe baþladým.
Mustafa Kemal Samsun'a çýkar çýkmaz milli kuruluþlar ve ordu komutanlarý ile ilgi kurarak kurtuluþ davamýz için düþündüklerini uygulamaða baþladý. Samsun'dan Amasya'ya geçen Mustafa Kemal "Vatanýn bütünlüðünü ve istiklalin kurtarýlmasý" için milleti birlikte çalýþmaða davet eden, Amasya genelgesini yayýnladý. (22 Haziran 1919)
Amasya Genelgesinin Maddeleri:
1.Vatanýn bütünlüðü, milletin istiklali tehlikededir.
2.Merkezi Hükümet, üzerine aldýðý yetkileri hakkýyla kullanamamaktadýr. Bu hal milletimizin hiçe sayýlmasý sonucuna veriyor.
3.Milletin istiklalini, yine milletin azim ve kararý kurtaracaktýr.
4.Duruma çare bulmak, milletin hak isteyen sesini dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden uzak bir milli heyetin kurulmasý gereklidir.
5.Anadolu'nun her suretle en emin yeri olan Sivas'ta milli bir kongrenin toplanmasý kararlaþtýrýlmýþtýr.
6.Her ilden milletin güvenini kazanmýþ üç delegenin hemen yola çýkarýlmasý gerekmektedir.
7.Her ihtimale karþý keyfiyetin milli bir sýr halinde tutulmasý gereklidir.
Amasya genelgesi Ýstiklal Savaþýna bir baþlangýç ve milli egemenlik yolunda atýlmýþ ilk adýmdýr. Mustafa Kemal bütün komutan ve valilere gönderdiði diðer bir genelge ile de, milletin içinde bulunduðu feci durumu anlatarak, halký mitingler yapmaða ve iþgal olayýný protesto etmeðe devam etti.
Milli Kongreler:
A-Erzurum Kongresi (23 Temmuz 1919):
Kongrede alýnan kararlar þunlardýr:
1.Milli sýnýrlar içinde vatan bir bütündür; vatanýn çeþitli parçalarý birbirinden ayrýlamaz.
2.Yabancý iþgal ve müdahalesine karþý ve Osmanlý Hükümetinin daðýlýþý halinde, millet hep birlikte savunacak ve direnecektir.
3.Vatanýn istiklalini korumaða Merkezi Hükümet muktedir olmadýðý takdirde, gayeye ulaþmak için bir geçici hükümet kurulacaktýr. Bu hükümet üyeleri, milli kongre tarafýndan seçilecektir. Kongre toplantý halinde deðilse, seçimi Heyeti Temsiliye yapacaktýr.
4.Kuvayý Milliyeyi etken ve milli iradeyi egemen tutmak esastýr.
5.Hýristiyan ahaliye siyasi egemenlik ve sosyal dengeyi bozan haklar verilemez.
6.Manda ve himaye kabul olunamaz.
7.Milli Meclisin derhal toplanmasý ve hükümet iþlerinin meclisin denetlenmesine konulmasýný saðlamak için çalýþýlacaktýr.
Kongre bir Temsil Heyeti seçerek daðýldý. Bu heyetin vazifesi, kongrede alýnan kararlarý gerçekleþtirmekti. Temsil Heyeti Baþkanlýðýna Mustafa Kemal seçildi. Kongre sonunda Mustafa Kemal þu sözleri söylemiþtir: Tarih kongremizi, ender ve büyük bir eser olarak kabul edecektir.
B-Sivas Kongresi (4 Eylül 1919):
Alýnan önemli kararlar þunlardýr:
1.Anadolu'da ve Rumeli'de kurulmuþ olan bütün Müdafaai Hukuku Milliye Cemiyetleri, Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti adýný aldý.
2.Memleketi, içinde bulunduðu halden kurtarmak için derhal Milli Meclisin toplanmasý lazýmdýr. Milletin mukadderatý bu meclisin denetlemesine býrakýlacaktýr.
O sýrada bazý delegeler, içinde bulunduðumuz durumdan yalnýz kendi gücümüzle kurtulacaðýmýzdan þüphe ederek, Amerika Mandasýnýn kabulünü istediler. Uzun tartýþmalardan sonra manda fikri reddedildi.
Misaký Milli
1-30 Ekim 1918'de ateþkes imzalandýðý vakit Osmanlý Devletinin, düþman ordularýnýn istilasý altýnda bulunan ve Araplarýn çokluk teþkil ettikleri topraklarýn mukadderatý halkýn özgürce verecekleri oya göre tespit edilecektir. Osmanlý-Ýslam çoðunluðu ile meskun bulunan kýsýmlarýn genel topluluðu hiç bir nedenle ayrýlýk kabul etmez bir bütündür.
2-Halkýn oyu ile Anavatana katýlmýþ olan Elviyei Selase (Kars, Ardahan, Artvin) için icap ederse tekrar halkýn serbest olarak oyuna müracaat edilmesini kabul ederiz.
3-Türkiye sulhüne býrakýlan Batý Trakya'nýn hukuki durumunun saptanmasý da yerli halkýn tam baðýmsýzlýk içinde özgürce verecekleri oya uyularak yapýlmalýdýr.
4-Osmanlý Hükümeti'nin merkezi olan Ýstanbul þehri ile Marmara Denizi'nin güveni her türlü tehlikeden korunmalýdýr.
5-Ýtilaf Devletleri ile kararlaþtýrýlan esaslar içinde azýnlýklarýn haklarý gibi, Müslüman ahalinin de ayný haklardan faydalanmalarý saðlanmalýdýr.
6-Milli ve ekonomik geliþmemiz için, siyasi, adli, mali geliþmelerimize engel olacak kayýtlar istemiyoruz.
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Açýlmasý
23 Nisan 1920 Cuma günü, Meclisin en yaþlý üyesi olan Sinop Mebusu Þerif Bey Meclisi Baþkanlýðýna getirilmiþ, böylece Türkiye Büyük Millet Meclisi açýlarak vazifesine baþlamýþtý.
Mustafa Kemal, Meclise Ankara Milletvekili olarak katýldý. Mecliste ilk sözü alarak Mondros Ateþkes'inden o güne kadar, Türk Milletinin geçirdiði mücadele safhalarýný anlatarak demiþtir ki:
"Hayat demek mücadele, müsademe demektir. Hayatta muvaffakiyet, mutlaka mücadelede muvaffakiyetle mümkündür. Bu da manen ve maddeten kuvvete, kudrete istinat eden bir keyfiyettir."
Türkiye Büyük Millet Meclisi, Baþkanlýðýna Mustafa Kemal'i seçti (24 Nisan 1920). Mustafa Kemal'in Baþkanlýðýnda ilk Bakanlar Kurulu kuruldu (3 Mayýs 1920). Bu hükümete; Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti denildi.
Ýlk Anayasa 20 Ocak 1921'de kabul edildi. Bu kanunun önemli bazý maddeleri þunlardýr:
1-Egemenlik kayýtsýz þartsýz milletindir.
2-Kanun yapmak ve kanunu yürütmek yetkisi, milletin tek ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisinde toplanýr.
3-Türkiye Devleti, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafýndan idare olunur.
4-Meclis Baþkaný, Ýcra Vekillerinin de baþkanýdýr.
Büyük Millet Meclisi Hükümetine Karþý Ayaklanmalar
A.Anzavur Ayaklanmasý
B-Düzce, Hendek, Adapazarý Ayaklanmasý
C-Afyonkarahisar ve Konya Ayaklanmasý
D-Milli Aþireti Ayaklanmasý
MÝLLÝ CEPHELERÝN KURULMASI
1-Batý Cephesi (Yunanlýlara karþý).
2-Güney Cephesi (Fransýzlara karþý).
3-Doðu Cephesi (Ermenilere karþý).
Bu cephelerdeki ilk direnme, hareketi, düzenli bir ordunun karþý koymasý deðildir. Anadolu iþgalinin baþladýðý ilk günlerde memleket birlikten yoksundu. Yeni bir savaþ felâketinden henüz çýkmýþ yorgun ve bitkin bir durumda idi. Osmanlý Hükümeti ateþkes koþullarýna uyarak, orduyu terhis etmekte ve gelen düþmanlara karþý direnme deðil, teslim olmak düþüncesinde idi. Bu nedenle ilk cepheler, halk tarafýndan organize edilmiþ milis kuvvetleri ile Osmanlý ordusunun arta ka,an bazý birlikleri tarafýndan kurulmuþtu.
Ýlk Cepheler
A-Batý Anadolu Cepheleri :
Yunanlýlar 15 Mayýs 1919'da Ýzmir'e çýktýktan sonra Batý Anadolu'da ilerlemeðe baþladýlar. Bu ilerleyiþi durdurmak için kurulan cepheler þunlardýr :
Ayvalýk Cephesi, Soma Cephesi, demiþ Cephesi, Salihli, Akhisar ve Aydýn Cepheleri.
Bu cephelerde üstün düþman kuvvetlerine karþý milis kuvvetleri, giriþtikleri çete savaþlarý ve anî baskýnlarla düþmaný bir .hayli hýrpaladýlar.
B-Güney Cephesi :
Anadolu'nun güney bölgesi evvelâ Ýngiliz iþgali altýnda bulunuyordu. Sonradan Ýngilizlerin çekilmesi üzerine, Adana, Maraþ, Antep ve Urfa havalisini Fransýzlar iþgal etmiþlerdi. Ýþgal karþýsýnda ayaklanan halkýn fedakârlýðý sayesinde bu bölgede de cepheler kurulmuþ ve savaþlar. baþlamýþtýr.
Güney Cephesinde düzenli kuvvetler yoktu. Bu nedenle cepheyi millî kuvvetler savunmuþtur. Yapýlan kanlý ve çetin çarpýþmalar sonucunda Fransýzlar Adana, Maraþ ve Urfa'yý býrakmak zorunda kaldýlar. Pek ilkel silâhlarla çarpýþmak zorunda kalan bu kuvvetlerin dayandýðý tek kuvvet baðýmsýzlýk ve vatan sevgisiydi.
Þehirlerini on ay kahramanca savunan Antepliler, maddî olanaksýzlýklar yüzünden þehri teslim etmek zorunda kaldýlar. Antep halkýnýn gösterdiði bu cesaret ve fedakârlýðý takdir eden Türkiye Büyük Millet Meclisi 6 Þubat 1921 tarihindeki toplantýsýnda Antep'e "Gazi"lik ünvanýný verdi. Fransýzlarla yapýlan Ýtilafnamesiyle Antep yine Türklere teslim edildi.
Milli Ordunun Kuruluþu
Mondros Ateþkes'inden sonra ordu terhis edilmiþ, silâh ve cephanesi Ýtilâf Devletlerinin kontrolü altýnda depolara konmuþ bulunuyordu. Halbuki modern silâhlarla donatýlmýþ düþmanla çarpýþabilmek için, ayný kuvvette bir Türk Ordusunun kurulmasý gerekliydi. Her ne kadar cephelerde milis kuvvetler düþmanlarla temasa geçmiþse de, kesin bir sonuç alabilmek için millî bir ordunun kurulmasý ve bir elden idare edi1mesi zorunlu idi. Bu zor unluk dolayýsýyla Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, millî kuvvetleri disiplin altýna alarak düzenli. bir Türk ordusunun kurulmasýna karar verdi. Yalnýz silâh ve cephane temininde güçlük çekiyordu. Ýtilâf Devletleri, Türklerin faydalanmasýna engel olmak maksadiyle bütün silâhlarý Ýstanbul'da toplamýþtý.
Fakat bu silâhlar, birer kahramanlýk menkýbesi teþkil edecek þekilde Ýstanbul'dan kaçýrýlarak, Türk Ordusunun bunlardan faydalanmasý saðlanmýþtýr. Silâhlarýn kaçýrýlmasý olayý., millî mücadelemizin ayrý bir bölümüdür. Bu olayýn, Türk milletinin yurdu ve baðýmsýzlýðý için yaptýðý hizmetleri göstermesi bakýmýndan ayrý bir deðeri vardýr.
DOÐU CEPHESÝNDE ERMENÝLERLE SAVAÞ
Rusya'da 1915'de çýkan ihtilâl Çarlýk rejimine son verdi. Çarlýðýn yýkýlmasý üzerine Kafkasya'nýn güneyinde Eriven, Gümrü, Kars çevresinde bir "Ermeni Devleti" kurulmuþtu. Ermeni Devletinin baþýna Türk düþmaný olan "Taþnak Partisi" geçmiþti. Ermeniler, Türkiye'nin içinde bulunduðu güç durumdan faydalanarak, büyük bir Ermenistan kurmak istiyorlardý. Mondros Ateþkesi'nden sonra, Ýtilâf Devletlerinden yardým gören Ermeniler sýnýr boylarýnda bulunan Türkleri kütle halinde öldürmeðe baþladýlar. 1920 yýlýnda da Ermeni zulmü dayanýlmaz bir hale gelmiþti. Büyük Millet Meclisi Hükümeti Doðu bölgesinde seferberlik ilân etti. Meclis Baþkaný Mustafa Kemal, 15. Kolordu Komutaný Kâzým Karabekir Paþa'yý Doðu Cephesi Komutanlýðýna atadý.
Ermeniler, 18 Haziran 1920 tarihinde saldýrýya geçerek Oltu çevresini istilâ ettiler. Buna karþýlýk 28 Eylülde saldýrýya geçen Türk Ordusu zaferler kazandý. 30 Ekim'de Kars; 7 Kasýmda da Gümrü iþgal edildi. Ermenilerin barýþ istemeleri üzerine görüþmeler baþladý. 3 Aralýk 1920 tarihinde Gümrü Antlaþmasý imzalandý.
Gümrü Antlaþmasý, Mi1lî Hükümetin yaptýðý ilk antlaþmadýr. Bu antlaþma askerî bir baþarý sonucunda imzalanmýþtýr. Ermeniler bu yenilgiden sonra Türklere zarar veremeyecek hale geldiler. Artýk Türk topraklarý üzerinde baðýmsýz bir Ermenistan Devleti kurulmasý umudu tamamen kýrýlmýþ ve Ermeni sorunu ortadan kaldýrýlmýþ oldu. Ermenistan, Rus Sovyet
BATI CEPHESÝNDE YUNANLILARLA SAVAÞ
15 Mayýs 1919 tarihinde Ýzmir'e çýkan Yunan ordusu az zamanda Batý Anadolu'da birçok þehir ve kasabalarýmýzý almaða muvaffak olmuþtu. Ýþgal hareketi karþýsýnda kurulan Kuvayi Milliye Teþkilâtý düþmanýn ilerlemesine engel olamamýþ, fakat bir hayli hýrpalayýp, oyalamaðý baþarmýþtý.
3-Birinci Ýnönü Savaþý (6-10 Ocak 1921)
Çerkez Ethem'in baþkaldýrmasý üzerine Batý Cephesindeki kuvvetlerinizin büyük bir kýsmý, Kütahya bölgesine yollanmýþtý. Bu sýrada Yunan kuvvetleri biri Bursa, diðeri Uþak'ta olmak üzere iki grupta toplanmýþlardý. Cephenin boþaldýðýný haber alan Yunanlýlar, Bursa’dan Eskiþehir; Uþak'tan Afyon yönünde ileri harekete geçtiler.
Yunan saldýrýsý karþýsýnda 6I'inci Tümen Kütahya'da Çerkez Ethem kuvvetleri karþýsýnda býrakýldý. Geri kalan kuvvetler, ilerleyen düþmaný karþýlamak üzere Batý Cephesi kuvvet1erinin Ýnönü'de, Güney Cephesi kuvvetlerinin de Afyon'da toplanmasýna karar verildi.
Ýki koldan ilerleyen Yunan kuvvet1erini Ýnönü mevzii ilerisinde bulunan 24'üncü Tümen karþýladý. Bu tümen düþmaný oyalayarak zaman kazanmak için gereken her þeyi yapýyordu. Ýleri yürüyüþe devam eden düþman, 9 Ocak'ta Ýnönü mevziine saldýrýya geçti. Bu saldýrýyý da 24'üýýcü 4'üncü ve 11'inci tümenler karþýladý. Savaþ devam ederken, Batý Cephesi Karargâhý Kütahya'dan 'Ýnönü'ye geldi
10 Ocak 1921'de düþman yine saldýrýya devam etti. Güneydeki birliklerimiz düþmanýn þiddetli topçu ateþiyle yaptýðý saldýrýlara karþý koymuþlar ve düþmaný bir hayli hýrpalamýþlardý. Kuzey kýsmý ise üstün düþman kuvvetleri karþýsýnda biraz geri çekilmek zorunda kalmýþlardý.
10-11 Ocak 1921 gecesi fazla kayýp vermiþ ve çok hýrpalanmýþ olan düþman, daha fazla ilerlemeðe cesaret edemeyerek Bursa istikametinde geri çekildi. Üstün düþman kuvvetlerine karþý yapýlan bu savunma çok çetin koþullar altýnda geçmiþtir. Fakat iyi idare edilen, Türk subay ve erlerinin fedakârlýðý sayesinde Ýnönü Zaferi kazanýlmýþtýr. Albay Ýsmet, Birinci Ýnönü Savaþýnda gösterdiði baþarýdan dolayý generalliðe yükseltilmiþtir.
Birinci Ýnönü zaferi millî ordunun ve millî egemenliðin iç ve dýþta ününü artýrmýþ, Mîllî Mücadele heyecanýný kamçýlamýþtýr. Türk Milletini bir amaç etrafýnda birleþtirerek millî birliði kuvvetlendirmiþtir.
4-Ýkinci Ýnönü Savaþý (23 Mart-1 Nisan 1921)
Bu savaþ, Türk Ýstiklâl Savaþýnýn ikinci önemli meydan savaþýdýr. Birinci Ýnönü Savaþýnda yenilerek geri çekilen Yunanlýlar, Türk Ordusunun kuvvetlenmesine meydan vermemek için saldýrýya geçtiler.
Yunan ordusu Bursa ve Uþak'ta olmak üzere iki grup halinde idi. Türk ordusu Batý Cephesiyle, Güney Cephesi ve Kocaeli Grubuna ayrýlmýþtý. Batý Cephesindeki kuvvetler Yeniþehir, Ýnegöl hattýyla Ýnönü mevziine yerleþmiþlerdi. Batý cephesindeki kuvvetlerimiz Ýsmet Paþa'nýn kumandasýnda idi. Kocaeli Grupu Kurmay Baþkanlýðý emrinde bulunuyordu. Güney Cephesi kuvvetleri ise Afyon civarýnda toplanmýþtý.
Ordu teþkilâtýmýz tamam olmadýðýndan, düþmanýn bir tümeni bizim üç tümenimize bedeldi. Yunan ordusunun teþkilâtý mükemmeldi. Gerek mevcudu, gerekse .ateþli silahlarýyla bizden üstün durumda bulunuyordu.
Yunanlýlar 23 Mart 1921'de Bursa ve Uþak bölgelerinde olmak üzere iki koldan ileri harekete geçtiler. Bursa'dan Ýnönü yönünde ilerleyen düþman, Bilecik ve Pazarcýk'ý iþgal etti. 26 Mart 1921'de Gündüzbey'de baþlayan savaþ, 31 Marta kadar aralýksýz olarak devam etti. Düþman daha ziyade yanlardan baský yapmakta idi. Özellikle sað kanatta çetin savaþlar olmuþ, kuvvetlerimizin üstün dayanma ve direnmesi dolayýsiyle, bu kanatta savaþ bir boðuþma þeklinde cereyan etmiþti. Bu bölgede Birinci Tümen Komutaný Albay Kemalettin Sami, Kocaeli Grupu Komutaný Albay Halit ve Albay Ýzzettin Beyler, büyük gayret ve fedakârlýk göstermiþlerdir.
30 Mart'ta düþman saldýrýsý karþýsýnda sýkýþýk bir duruma düþen sol kanat geri çekildi. Fakat 31 Mart'ta üstünlük tamamen Türk kuvvetlerine geçti. Türk kuvvetlerinin þiddeti savunmasý karþýsýnda yýpranan Yunan ordusu 31 Mart - 1 Nisan gecesinden itibaren geri çekilmek zorunda kaldý. Geri çekilen düþmaný piyade kuvvetlerimiz cepheden, süvari kuvvetlerimiz de yandan takip ettiler. Bu savaþ sonunda düþmandan pek çok ganimet ve esir alýndý.
Güney Cephesindeki kuvvetlere gelince: 23 Mart günü Afyon istikametinde saldýrýya geçen düþman, Afyon'u iþgal etti. Kuzeyde Ýnönü de yenilen düþman geri atýldýktan sonra burada serbest kalan Türk kuvvetleri Güney Cephesi Komutanlýðý emrine verildi. Bu kuvvetler düþmanýn yan gerilerine saldýracaktý. Bunu anlayan düþman, 7 Nisan 1921'de Afyon'u boþaltarak geri çekildi. 8 Nisan'da Aslýhanlar savaþý adý verilen büyük bir savaþ oldu. Üç gün süren bu kanlý savaþtan sonra Yunanlýlar 11 Nisan'da Dumlupýnar mevziine çekildiler.
Bu suretle üstün düþman kuvvetleri, Türk Ordusunun inancý ve iradesi önünde bir defa daha yýkýlmýþ oldu.
Eskiþehir ve Kütahya Savaþlarý
Ýkinci Ýnönü Savaþýndan sonra düþman, kuvvetlerini geriye çekerek, Bursa ve Dumlupýnar mevziine yerleþmiþti. Bu yenilgiden sonra Yunan Hükümeti ordularýný kuvvetlendirmek gereðini duyarak Yunanistan da genel seferberlik ilân etti. Böylece cephedeki tümenlerinin sayýsýný 11'e çýkarabildi.
Türk ordusu, genel seferberlik yapýlmadýðý için, gücünü artýrmak imkânýný bulamamýþtý. Yalnýz 15 Nisan 1921'de Güney ve Batý Cepheleri kuvvetleri birleþtirilerek, Batý Cephesi ismi altýnda Ýsmet Paþa emrine verildi. Böylece bütün cephe bir komutana baðlanmýþ oldu. Ayrýca Kocaeli, Adana, Kafkas Cephelerindeki kuvvetler de Batý Cephesine alýnmýþtý. Ordumuz yiyecek ve taþýma hususunda güçlük çekiyordu. Bu iþlerde bilhassa Türk kadýnýnýn büyük bir feragatle çalýþtýðý görülüyordu. Tümen Komutaný Veysel Bey bunlarý teftiþ ederken arabalarý baþýnda hizmete hazýr bir durumda olan kadýnlara: Erkeklerinin niçin gelmediklerini sorarak, kendilerinin bu iþte çok yorulacaklarýný söylediði zaman, kadýnlar :
Erkeklerimiz hizmette olduðundan emrinize biz geldik. Böyle günde bize bu kadar da iþ düþmesin mi? Tek yurtlarýmýz kurtulsun da biz yorulalým, ölelim cevabýný verdiler.
Türk ordusu Ýnönü - Kütahya - Diðer hattýnda dört grup halinde düzenlenmiþ bulunuyordu. Ayrýca Geyve civarýnda bir Kocaeli Grupu vardý. Saldýrýdan önce Yunan uçaklarý, orduyu ve halký Millî Hükümet aleyhine kýþkýrtan fetvalar ve beyannameler atmaða baþladýlar. 10 Temmuz 1921 tarihinde ise tekrar saldýrýya geçtiler. Düþman Bursa bölgesinden, Kütahya ve Ýnönü istikametinde olmak üzere iki koldan harekete geçti. Bir tümen de Afyon'a doðru yürüyordu. Düþmanýn çevirme hareketini kýrmaða muvaffak olan Türk ordusu, üstün kuvvetler karþýsýnda geri çekilmek zorunda kaldý. Cephe Komutanýnýn emriyle Eskiþehir - Seyitgazi hattýna çekildi. Çekilen ordu Eskiþehir'in kuzey ve güneyinde toplandýktan sonra da 25 Temmuz 1921'de Sakarya'nýn doðusuna çekildi (Bak. Harita: 3) .
Bu çekilmeðe askerî bakýmdan gerek vardý. Bir kere ordumuz toplu bir halde bulunacak, takviye ve düzeni için zaman kazanýlmýþ olacak, düþman ordusuyla arada geniþ bir açýklýk kalacaktý. Buna karþý düþman kuvvetleri çekilen ordumuzu izlerken, üslerinden uzaklaþmýþ olacaklardý.
Ordumuzun bu çekiliþinden faydalanan düþman, iþgal ettiði bölgelerde bulunan halký türlü iþkencelerle öldürüyor, þehir ve köylerimizi yakýyordu. Bu geri çekiliþ Ýngiliz ve Yunanlýlara fýrsat ve cesaret de vermiþti. Ýngiliz Baþvekili Loid Corc: Yunanistan, kazandýðý zafer dolayýsýyla artýk Sevr Antlaþmasýyla yetinemez, daha geniþ ölçüde tatmin edilmelidir diyordu.
Sakarya Savaþý
Türk ordusunun Sakarya gerisine çekilerek büyük bir memleket parçasýný düþman istilâsýna býrakmasý halk ve Mecliste fena etki yarattý. Halbuki Baþkomutanlýðýn gayesi orduyu yok olmaktan kurtarmak ve geri çekilerek bir cephe kurmaktý. Ordunun ve halkýn manevî kudreti büyük bir sarsýntý geçirmekte idi. Bu vaziyeti önlemek ve halký aydýnlatmak icap ediyordu. Çekiliþ bilhassa Mecliste sert ve çetin münakaþalara yol açtý. Bu münakaþalar sonucunda ortaya atýlan fikir su idi: Ordu nereye gidiyor, millet nereye götürülüyor? Su harekâtýn elbette bir mesulü vardýr. O nerededir? Onu göremiyoruz?
Milletvekilleri, Mustafa Kemal'in ordunun baþýna gelmesini istiyorlardý. Ordu ve halk O'na güveniyor, bu durumu ancak ordunun baþýna geçmek suretiyle düzelteceðine inanýyorlardý. Mustafa Kemal, Meclis tarafýndan teklif edilen Baþkomutanlýðý kabul etti. Fakat Meclisin bütün yetkilerinin üç ay için kendisine verilmesini istedi. Mustafa Kemal'in bu teklifi Meclisteki muhalifler tarafýndan, Millî egemenlik bir kiþiye verilemez denilerek reddedilmek istendi. Uzun tartýþma ve görüþmeler sonucunda Meclisin bütün yetkisi i,iç aylýk bir süre için Mustafa Kemal'e bir akýldý. Mustafa Kemal 5 Aðustos 1921 tarihinde kabul edilen bir kanunla Baþkomutanlýðý üzerine aldý. Baþkomutanýn vereceði emirler kanun olacaktý.
Yeni bir meydan savaþý için memleketin bütün savaþ gücü harekete geçirildi ve þu iþler yapýldý
a)Birçok sýnýflar silâh altýna çaðýrýldý.
b)Güney ve Doðu Cephesindeki kuvvetler, Sakarya'da toplandý.
c) Memleket içinde düzenin saðlanmasý ve korunmasý için, Ýstiklâl Mahkemelerinin sayýsý artýrýldý.
Yunanlýlara gelince: Eskiþehir ve Kütahya Savaþlarýný büyük bir zafer sayan Yunanlýlar, ordumuzu tamamen yok edecek büyük bir saldýrýya hazýrlanýyordu. O sýrada tahta geçen Kral Konstantin'in amacý, artýk yalnýz Sevr Antlaþmasýný kabul ettirmek deðil, eski Bizans Ýmparatorluðunu diriltmekti. Bunun için de eli silâh tutan bütün Yunanlýlar askere alýndýlar. Memleketin bütün gelir kaynaklarý ordunun emrine verildi. Diðer tarafta da Ýngiliz Hükümeti, bol para ve malzeme vermek suretiyle Yunan ordusunu takviye ediyordu. KraI Konstantin, Yunan ordularý baþkomutanlýðýný üzerine aldý.
Yunanlýlar yine araç - gereç ve asker bakýmýndan bizden üstün durumda bulunuyorlardý. Yunanlýlarýn elinde bulunan topraklarýmýz memleketimizin bayýndýr ve zengin yerleriydi. Yollarý vardý ve ordularýný besleyebiliyordu. Yunanlýlarýn arkalarý denizlere ve kuvvetli müttefiklere açýktý.
Bizim elimizde bulunan bölgede düzenli yollar yoktu. Memleket fakirdi. Orduyu beslemekte zorluk çekiyorduk. Yabancý hiç bir devletten yardým görmüyorduk. Bütün bunlara karþýn Türklerin Yunanlýlardan üstün bir tarafý vardý. Ya üzerinde yaþadýðý bu yurdu savunacak, yahut ölecekti, Uðrunda ölünecek toprak, elimizde kalan son yurt parçasý idi. Bu son yurt parçasýný korumak için göðsünü siper eden orduyu hiç bir kuvvet yenemeyecektir.
Sakarya Meydan Savaþý (23 Aðustos- 13 Eylül 1921) :
Türk ordusu dört gruba ayrýlmýþtý. Ayrýca Albay Fahrettin komutasýnda süvari grubu vardý.
Mustafa Kemal, Ankara'da iþlerini bitirdikten sonra Fevzi Paþa ile birlikte Polatlý'daki cephe karargâhýna geldi. Bu sýrada attan düþerek birkaç kaburga kemiðini kýrdý. Ankara'da gerekli tedavi yapýldýktan sonra hemen cepheye döndü. Savaþý sonuna kadar sargýlar içinde "Maliköy" de oturduðu yerden yönetti.
Yunan ordularý baþkomutaný Kral Konstantin, Kütahya'da topladýðý Askerî Þûrada Türk ordusunu yok etmek ve Ankara'yý almak kararýný vermiþti. Yunan kuvvetleri 13 Aðustos 1921'de Eskiþehir - Seyitgazi hattýndan doðuya doðru yürüyüþe geçtiler. 18 Aðustos'a kadar ordumuz ciddî bir savaþa girmeden Sakarya'ya doðru çekildi. Bu sýrada düþman, sol kanadýmýzý sarmak maksadýyla Ankara'nýn elli kilometre güneyine kadar yaklaþmýþtý. Bu sebeple, 23 Aðustos - 13 Eylül arasýnda ordunun cephesi batýya iken güneye dönerek cephe deðiþtirdi. Bu vaziyet karþýsýnda Ankara'da heyecan baþlamýþ, düþman daha fazla ilerlediði takdirde þehrin boþaltýlmasý için bütün tedbirler alýnmýþtý. Ankara'nýn boþaltýlmasý Mecliste görüþülürken, Erzurum Milletvekili Durak Bey söz alarak:Arkadaþlar, nereye gidiyoruz? Düþman bizi burada kendisini yenmek için tedbirler düþünürken bulmamalýdýr dedi.
23 Aðustostan itibaren ordumuz düþmanla temasa geçti. Meydan savaþý yüz kilometrelik bir cephe üzerinde bütün þiddetiyle cereyan ediyordu. Düþman pek çok uðraþmalara raðmen ordumuzu çevirme hareketinde baþarý kazanamadý. Baþkomutan: Hattý müdafaa yoktur, sathý müdafaa vardýr. O satýh, bütün vatandýr. Vatanýn her karýþ topraðý vatandaþýn kanýyla sulanmadýkça, terk olunamaz, emri üzerine ordumuz her vatan parçasýný karýþ karýþ savunuyordu. 10 Eylülde Türk ordusunun giriþtiði karþý saldýrý hareketi, 12 Eylülde Yunan ordusunun kesin yenilgisiyle sonuçlandý. 13 Eylülde Yunan ordusu geri çekilmek zorunda kaldý (Ý3ak. Harita: 3) .
Ordumuzun takibi sonucunda ise Seyitgazi - Afyon hattýna çekildi. Savaþ 21 gün gece ve gündüz aralýksýz devam etmiþtir. Sakarya Meydan Savaþý tarihin en uzun süren meydan savaþýdýr. Sakarya Zaferini Baþkomutan þu emriyle millete müjdeledi :
Yirmi bir gün ve gece devam eden Sakarya Meydan Muharebesi ordumuzun tam bir zaferiyle son bulmuþtur.
Mustafa Kemal'in askerî dehasý, Türk ordusunun manevî kudreti ve Tür k milletinin kurtuluþa olan inaný bu zaferin kazanýlmasýnda baþlýca âmil olmuþtur. Sakarya'dan muzaffer dönen Mustafa Kemal, izlenimlerini þöyle özetlemiþti. :
Türk Milleti hakikaten büyük millet, hüner ona lâyýk kumandan olabilmekte.
Sakarya Zaferi bütün memlekette coþkun bir sevinçle kutlandý. Büyük Millet Meclisi 19 Eylül 1921'de kabul ettiði bir kanunla Mustafa Kemal'e Müþirlik (Mareþallik) rütbesiyle, Gazilik ünvanýný verdi.
Sakarya Savaþýnýn Sonuçlarý:
Sakarya Meydan Savaþýnýn, milli dâvamýzýn geliþmesinde büyük etkisi olmuþtur. Bu zamana kadar Türk kuvveti hakkýnda þüphe vardý. Sakarya zaferi Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin ve Ordularýnýn kudret ve kuvvetini dünyaya bir defa daha tanýtmýþ, Türk Milletinin yok ve tutsak edilemeyeceðini anlatmýþtýr.
Maddi ve manevî kuvveti hýrpalanmýþ olan düþmanýn zafer umudu ve direnci artýk tamamen kýrýlmýþtý. Öyle ki Sakarya'dan sonra bir daha Türklere saldýrmaya cesaret edememiþtir.
Bu zafer siyasî alanda da olumlu sonuçlar vermiþtir. Sovyet Rusya ile, Moskova Antlaþmasý esas olmak üzere, 13 Ekim 1921'de Kars Antlaþmasý imza edilmiþtir. Fransa ise Ankara Ýtilâfnamesini imzalayarak Büyük Millet Meclisi Hükümetini resmen tanýmýþtýr.
Kars Antlaþmasý (13 Ekim 1921)
Moskova Antlaþmasýna göre Sovyetler Hükümeti, Kafkasya Cumhuriyetleri (Ermenistan, Gürcistan, Azerbaycan) ile aramýzda anlaþmaya aracýlýk edecekti. Bu cumhuriyetler Rusya'ya baðlý olduklarý için Moskova Antlaþmasýnýn imzalanmasýndan sonra Sovyetler Hükümetinin aracýlýðýyla, Kafkas Devletleriyle Türkiye arasýnda Kars Antlaþmasý imzalandý (13 Ekim 1921). Bu antlaþma koþullarý yönünden Moskova Antlaþmasýnýn aynýdýr.
Ankara Anlaþmasý (20 Ekim 1921) :
Sakarya Savaþý sonunda Türk gücü ve Türk dâvasýný anlayan Fransýz Hükümeti, Ankara Anlaþmasýný imzaladý (2ü Ekim 1921) .
Ankara Arýlaþmasýna göre :
1-Bu Anlaþmanýn imzasýyla Türkiye ve Fransa arasýnda savaþ sona erecekti.
2-Fransýzlar Güney Cephesinden kuvvetlerini çekeceklerdi.
3-Ýskenderun bölgesi (Hatay) Fransýzlarda kalacak, fakat çoðunluðu Türk olan bura halký kültür alanýnda özgürlüðünü koruyacak, Türkçe resmî dil olacaktý.
4-Ankara Anlaþmasýnýn 9. maddesine göre: Osmanlý Devletinin kurucusu Osman Beyin büyük babasý olan Süleyman Þah'ýn türbesinin bulunduðu "Caber Kalesi" (Türk mezarý), Türkiye sýnýrlarýndan 100 km. kadar uzakta, Suriye topraklarý içinde olmasýna raðmen, orasý Türk topraðý sayýlmýþ, burada asker bulundurmak ve bayrak çekmek hakký Türkiye'ye verilmiþtir.
Büyük Taarruz ve Baþkomutanlýk Meydan Savaþý:
Sakarya Savaþýndan sonra çekilen Yunan kuvvetlerine derhal saldýrý askerlikçe uygun görülmemiþti. O zaman Avrupa'da hakim olan fikir, Türkler savunma yapar fakat saldýramazdý. Bizde de bu fikri benimseyenler vardý. Bilhassa Müttefiklerin giriþtiði barýþ saldýrýsýndan sonra, Meclisteki muhalif milletvekilleri güdülen siyaseti eleþtirmeðe baþlamýþlardý. Bunlar, askeri siyaset nedir? Mademki kesin sonuçlu bir saldýrý yapamýyoruz, o halde niçin önerilen anlaþmalarý geri çeviriyoruz? Bazýlarý ise kuvvetimizi göstermek için, muayyen bir alanda taarruz yapalým, diyorlardý. Onlarca silâhla elde edemeyeceðimizi siyaset yolu ile elde etmemiz lâzýmdý. Mecliste muhalif grubun ileri sürdüðü bu fikirler, ordu saflarýna kadar yayýlmýþtý. Mustafa Kemal bu olumsuz propagandayý önlemek için Meclisin gizli bir oturumunda, ordunun durumu hakkýnda açýklama yaparak, bu gibi tartýþmalardan çekinmelerini sa1ýk verdi.
Çünkü, Müttefiklerin 26 Mart 1922'de yaptýklarý barýþ teklifi, Sevr Antlaþmasýnýn koþullarýný ortadan kaldýrmýyor, sadece deðiþtiriyordu. Halbuki, Misaký Mi1lînin gerçek1eþmesi Sevr Ant1aþmasýnýn tamamen ortadan kalkmasýna baðlý idi. Bu amaca barýþ yoluyla deðil, ancak silâhlý direnme ile eriþmek mümkün olacaktý. Bu fikri Mustafa Kemal de Büyük Millet Meclisinde þöyle savunmuþtu :
Hayýr efendiler, bizim mühim ve asýl vazifemiz, siyaset yapmak deðildir. Bizim ve bütün memleket ve milletin bugün yegane vazifesi, topraklarýmýzda bulunan düþmaný süngülerimizle tardetmektir.
O sýrada Gazi Mustafa Kemal'in Baþkomutanlýk yetkisinin uzatýlmasý hakkýnda verilen kanun tasarýsý, muhaliflerin tesiriyle Mecliste kabul edilmemiþti. Mustafa. Kemal, bu olayý Çankaya'daki evinde hasta yataðýnda öðrendi. Ertesi gün, Büyük Millet Meclisinin yaptýðý gizli bir toplantýda Mustafa Kemal: Düþman karþýsýnda bulunan ordumuz, baþsýz býrakýlmazdý. Binaenaleyh býrakmam ve býrakmayacaðým diyerek vatanî vazifesinden ayrýlmayacaðýný bildirdi. 4 Þubat 1922'de Büyük Millet Meclisi ikinci defa olarak Gazi Mustafa Kemal'in Baþkomutanlýk vazife ve yetkilerini üç ay daha uzattý. Bu münasebetle söz alan Mustafa Kemal, zafere olan inancýný belirterek Meclise teþekkür etti.
Taarruz Hazýrlýklarý:
Sakarya Savaþýnda yeni?en Yunan ordusu Eskiþehir - Afyon hattýna çekilmiþti. Sað kanadýný Ahýrdaðýna, sol kanadýný Bozdað'a dayayan düþman, Eskiþehir - Afyon - Ahýrdaðý hattýnda yeni bir cephe kurmuþtu. Yunanýlar bu ,hattý tahkim etmiþler ve birkaç sýra dikenli tellerle çevirmiþlerdi. Yunanlýlar hazýrladýklarý bu mevzilere çok güveniyorlardý.
Türk Ordusuna gelince: Sakarya Savaþýndan, Büyük Taarruza kadar geçen süre içinde ordumuz planlý bir þekilde hazýrlýklarýný tamamlamaða çalýþmýþtýr. Memleketin bütün kaynaklarý ordu emrine verilmiþti. Silâh altýna a1ýnan yeni er1erin ta1im ve terbiyesiyle meþgul olunarak ordunun kuvvetlendirilmesine çalýþýlmýþtýr. Saldýrý hazýrlýklarýný düþmanýn haber almamasý için, kuvvet?er cepheye gece yürüyüþü ile getirilmiþtir. Yalnýz yollarýn bozuk, taþýt araçlarýnýn ilkel oluþu cepheye erzak ve cephane taþýnmasýný güçleþtiriyordu. Fakat bütün mahrumiyetlere raðmen ordunun malzeme ve diðer noksanlarý tamamlanmýþtý. Bu ,hazýrlýk gizli tutulduðu için, düþman yapý?an hazýrlýðýn savunma mahiyetinde olduðunu zannetmiþti. Düþmanýn haber almasýna engel olmak maksadýyla Büyük Taarruzdan bir hafta önce Anadolu ile dýþ memleketler arasýndaki haberleþme kesilmiþ ve Anadolu'ya gidiþ geliþ durdurulmuþtu.
Bütün dünya kaynak?arýndan faydalanan düþman bizden üstün bir durumda bulunuyordu. Yalnýz bizim süvarimiz daha fazla idi. Özetle sayý ve ateþ kudreti bakýmýndan üstün bir düþmana karþý ruh ve iman kuvvetine sahip olan Türk ordusu manevî üstünlüðüne dayanarak çarpýþacaktý.
Türk genel karargâhý Akþehir'de idi. Mustafa Kemal, Ýsmet ve Fevzi Paþalar saldýrý planýný hazýrladýlar. Mustafâ Kemal saldýrý için son hazýrlýklarý da gözden geçirdikten sonra Ankara'ya döndü. Ýsmet Paþa 6 Aðustos 1922'de gizli olarak ordulara taarruza hazýrlýk emrini verdi. Birkaç gün sonra Mustafa Kemal cepheye hareket etti. Mustafa Kemal cepheye gidiþini, birkaç kiþi dýþýnda bütün Ankara'dan gizli tuttu. Hattâ durumu bilenler Mustafa Kemal'in 21 Aðustos 1922 günü, Çankaya'daki köþkünde bir çay ziyafeti vereceðini gazetelerle yaydýlar. Mustafa Kemal, 20 Aðustos 1922 günü Akþehir'e gelmiþ ve 26 Aðustos 1922 Cumartesi günü sabahý için düþmana taarruz emrini vermiþti.
C-Büyük Taarruz :
Taarruz planýnda ana fikir, düþmanýn sað kanadýna saldýrarak Ege denizi ile baðlantýsýný kesmek ve bir kuþatma meydan savaþýyla düþmaný anayurtta yok etmekti.
26 Aðustos sabahý saat üçte kalkan Baþkomutan, Ýsmet ve Fevzi Paþalarla beraber savaþýn idare edileceði Kocatepe'ye çýktýlar. Sabahýn ilk ýþýklarýyla beraber baþlayan top atýþlarý Türklere yeni bir günü müjdeliyordu. Bu top atýþlarýyla büyük saldýrý baþlamýþ oldu. Ahýrdaðýný aþan Türk ordusu düþmana. saldýrdý. Bir süvari bölüðü, Uþak'tan Ýzmir'e giden telgraf hatlarýný kesti. Bu suretle Ýzmir'de bulunan Yunan Baþkomutanýnýn cephe ile olan baðlantýsý kesilmiþ oldu. Birinci günü düþmanýn ilk hatlarý ele geçirildi.
27 Aðustos günü düþmanýn savunma cephesi yarýldý. Bunun üzerine Yunan tümenleri periþan bir halde geri çekilmeðe baþladýlar. Birinci Ordu kaçan düþmaný takip ediyor ve peþini býrakmýyordu. Bu sýrada 8'inci tümen Afyon'a girdi.
30 Aðustos 1922 günü her iki yandan kuþatýlan düþmanýn ricat hatlarý Türk süvari birlikleri tarafýndan kesildi. Dumlupýnar'da kesin sonucu verecek bir meydan savaþýna mecbur edildi
Baþkumandanlýk Meydan Savaþý (30 Aðustos 1922):
30 Aðustosa kadar devam eden takip savaþlarýyla Yunan kuvvetleri doðudan ve güneyden I'inci ve II'nci ordularýmýz, kuzey ve batýdan süvari kolordumuz tarafýndan Aslýhanlar bölgesinde tamamen sarýldý. Ateþ çemberi içinde kalmýþ olan düþman Adatepe'de kesin sonuçlu bir savaþa mecbur edildi. Esasen düþman, siperlerinde barýnamýyordu. Bu ölüm çemberini yarmak için çok çalýþtý, fakat her teþebbüsünde süngü ve ateþle karþýlandý. Onlar için teslim olmaktan baþka çare kalmamýþtý. Akþama kadar devam eden ve Baþkumandanlýk Meydan Savaþý adý verilen bu savaþ sonunda düþman birçok ölü, yaralý, esir vererek periþan bir halde kaçmaða baþladý. Böylece 26 Aðustostan beri devam eden Türk saldýrýsý, Dumlupýnar bölgesinde Yunan ordusunun kesin yenilgisiyle sonuçlandý. Savaþ meydanýndan kaçmaða muvaffak o1an Yunan Ordu1arý Baþkomutaný General Trikopis iki gün sonra teslim olmak zorunda kaldý
26 Aðustos sabahý baþlayarak beþ gün, gece ve gündüz devam eden Büyük Taarruz ve Baþkomutanlýk Meydan Savaþý sona ermiþ, düþman tamamýyla yok edilmiþti. Yunanlýlarýn çok güvendikleri ve Türklerin, buralarýný almasý Atina'yý almalarý kadar imkansýzdýr diye övündükleri mevzileri dört günde zaptedilmiþtir. Bundan sonra yapýlacak iþ, kaçan düþman takip ederek tutunmasýna engel olmak ve denize dökerek memleketi kurtarmaktý.
01 Eylül 1922 günü Baþkomutan orduya :
"Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir; ileri!" emrini verdi. Türk ordusu, bütün aðýrlýðýný býrakarak kaçan Yunan efzunlarýný kovalayarak Ýzmir'e doðru yürüyordu. 9 Eylül sabahý Türk ordusu, Ýzmir'e girdi. O gün Ýzmir þu telsizi yazdý : '
"Türk süvarileri, bugün 9 Eylül Cumartesi, öðleden evvel saat on bir buçukta, halkýn sevinçleri ve gözyaþlarý arasýnda Ýzmir'e girdiler."
10 Eylül günü Baþkomutan ve beraberindeki diðer komutanlar; halkýn coþkun sevinç ve heyecaný içinde Ýzmir'e geldiler. Mustafa Kemal yayýnladýðý bir beyanname ile millete zaferi müjdelerken, ordunun selâmýný da bildirdi.
Bundan sonra Yunan kuvvetleri süratle geri çekildiler, I8 Eylülde Batý Anadolu düþmandan tamamýyla temizlenmiþ oldu.
MUDANYA MÜTAREKESÝ (11 EKÝM 1922)
Anadolu'ya Yunan istilasýndan kurtaran Türk ordusu, bu sefer iþgal altýnda bulunan diðer vatan topraklarýný da kurtarmak üzere harekete geçti. Bir kýsým kuvvetlerimiz Ýzmit'den Ýstanbul istikametinde ilerlerken, bir kýsým kuvvetlerimiz de Çanakkale'ye yaklaþtý. Ýstanbul ve Boðazlarý iþgalleri altýnda bulunduran Ýtilaf Devletleri, telaþa düþerek anlaþmak istediklerini bildirdiler. Ýngiltere, Ýtalya, Fransa temsilcileri Paris'te toplanarak, Türklere teklif olunacak barýþ esaslarýný görüþmeðe baþladýlar. Görüþmeler sonucunda Türk Hükümetine bir nota verdiler.
Mustafa Kemal tarafýndan bu notaya verilen cevapta; Meriç nehrine kadar Trakya'nýn Türklere teslimi þartýyla, Mudanya'da askeri bir konferansýn toplanmasýný kabul ettiðimizi ve bu konferansta Türkiye'yi temsil etmek üzere Ýsmet Paþa'nýn delege tayin edildiðini bildirdi.
Mudanya'da büyükçe bir yalý bu konferans için düzenlendi. 3 Ekim'den itibaren delegeler ayrý ayrý savaþ gemileriyle Mudanya'ya gelmeðe baþladýlar. Yunan delegesi General Mazarakis Mudanya'ya geldi. Fakat karaya çýkmayarak müzakerelerin sonucunu gemiden bekledi. Konferansta Türkiye'yi Ýsmet Paþa, Ýngiltere'yi General Harington, Fransa'yý General Sharpy (Þarpi), Ýtalya'yý General Monbelli temsil ediyordu.
Görüþmeler dokuz gün sürdü, bir hayli heyecanlý ve zorlu oldu. Sonunda mütareke Türk görüþ ve isteklerine uygun bir þekilde imzalandý (11 Ekim 1922). Yunan delegesi mukaveleyi imza etmek istemedi. Fakat üç gün sonra Yunanlýlar bu mukaveleyi resmen kabul ettiklerini bildirdiler.
Mudanya Mütarekesinin Esaslarý:
1.Bu mukavelenin yürürlüðe girme tarihinden itibaren Türk ve Yunan askeri kuvvetleri arasýnda savaþ bitmiþtir.
2.On beþ gün içinde Yunan ordusu (Edirne dahil) Meriç ýrmaðýnýn batýsýna çekilmiþ bulunacaktýr.
3.Boþaltýlmanýn bitmesinden sonra otuz gün içinde, Doðu Trakya Yunan Hükümeti memurlarý tarafýndan Ýtilaf kuvvetlerine, Ýtilaf kuvvetleri de Türklere teslim edeceklerdir.
4.Barýþ Konferansýnýn sonucuna kadar, Doðu Trakya'da Türkler 8000 jandarma bulunduracaklardýr.
5.Mütarekenin imzalanmasýndan sonra Ýstanbul ve Boðazlar da Büyük Millet Meclisi Hükümeti idaresine býrakýlacak, Ýtilaf kuvvetleri barýþýn imzasýna kadar Ýstanbul'da kalacaklardýr.
Mudanya Mütarekesiyle Misaký Millinin topraklarýmýza ait kýsmý kabul edilmiþ oldu.
Mütareke þartlarýna göre, Trakya'da askeri ve sivil idareyi ele almak için tayin edilen Refet Paþa 19 Ekim'de Ýstanbul'a geldi. Halkýn samimi tezahüratý arasýnda Ýstanbul'a giren gaziler; "Seni de geldik, kurtaracaðýz, Ýstanbul…" þarkýsýný söylüyor, halk ise sevinç gözyaþlarý döküyordu.

kardeþler sakaryada hangi savaþlar olduðunu yazar mýsýnýz_?

tarihleri kaç

SAKARYA MEYDAN MUHAREBESÝ ( 23 AÐUSTOS-13 EYLÜL 1921 )

Sakarya Meydan Muharebesi Türk Milleti için bir ölüm kalým savaþý olmuþtur. Bu muharebe ile Türk ordularýnýn taktik geri çekilme manevrasý sona ermiþ; stratejik savunma konsepti kabul edilmiþtir.

Yunanlýlar, Kütahya-Eskiþehir Muharebelerini kazandýktan sonra, Yunanlýlarýn bu baþarýlarýndan bahseden Ýngiliz Baþbakaný Lloyd George: "Milli Türk Kuvvetlerini yenmiþ bulunan Yunanistan'ýn Sevr Antlaþmasý esaslarýyla yetinemeyeceði" þeklinde ileri sürdüðü büyük vaatlerle Yunanistan'ý barýþa deðil taarruza teþvik etmiþtir.

Yunan Genelkurmayý, Kütahya-Eskiþehir Muharebelerinden (10-24 Temmuz 1921) sonra, Sakarya'nýn doðusuna çekilen Türk ordusuna son darbeyi indirmek amacýyla hazýrlýklarýný tamamlayýp harekete geçmiþtir. Bu arada Türk ordusu da kesin sonuçlu bir meydan savaþý için tüm birliklerini baþarýlý bir geri çekilme planýyla Sakarya'nýn doðusuna çekerek 100 km. geniþliðindeki bir cephe hattýnda toplamýþtýr.

Yunanlýlarýn bu düþünce ve faaliyetleri karþýsýnda Mustafa Kemal Paþa, 5 Aðustos 1921'de TBMM Hükümeti tarafýndan kabul edilen 144 sayýlý kanunla ve geniþ yetkilerle üç ay süre ile Türk ordusunun sorumluluðunu üstüne alarak Baþkomutanlýk görevine getirilmiþtir. Mustafa Kemal Paþa, bu yetkilere dayanarak 7-8 Aðustos 1921’de "Tekalif-i Milliye Emirleri"ni yayýnlayarak orduyu personel, silah ve araç - gereç bakýmýndan güçlendirmeye çalýþmýþtýr.

Harekât yapýlan bölgenin arazi yapýsý; Kuzey Anadolu kenar daðlarý; batýda Ýç Anadolu batý eþiði; güneyde Batý ve Orta Toroslar, doðuda Kýzýlýrmakla çevrelenmiþtir. Harekât bölgesinde Sakarya Nehrinin kollarý ile, Ankara Çayý ve Ilýcaözü deresinin açmýþ olduðu vadi ve çöküntüler, yapýlacak harekâtýn cinsini belirlemede önemli rol oynamýþtýr.

Sakarya Meydan Muharebesi Türk Ordusu için bir yokluk ve yoksulluk savaþý olmuþtur. Kütahya-Eskiþehir Muharebelerinden sonra, insan gücünün 1/2’ini, silah gücünün de 1/10’unu kaybetmiþ olan Batý Cephesi Komutanlýðý, birliklerine 18 Temmuz 1921 tarihinde Sakarya Nehrinin gerisine çekilme emrini vermiþtir.

Baþkomutan; Mustafa Kemal Paþa, Genelkurmay Baþkaný; Fevzi Paþa’dýr ve Baþkomutanlýk karargâhý Ankara’dadýr. Batý Cephesi Komutanlýðý, Yunan taarruzuna karþý, kuvvetlerini Sakarya Nehri doðusunda yedi grup (kolordu) halinde konuþlandýrmýþtýr. Batý Cephesi komutaný Tümgeneral Ýsmet (Ýnönü)’dir ve karargâh merkezi Ankara-Polatlý arasýnda yer alan Alagöz’dedir.

Yunan kuvvetleri 16 tümenden oluþan beþ kolordu ve bir süvari tugayýndan kurulmuþtur. Bu kolordulardan üçü Anadolu’da bulunmaktadýr.

13 Aðustos’ta ileri harekâta geçen Yunan Ordusu sýklet merkezi Sakarya mevziinin güney kanadýna yönelmiþ olarak ve kuþatýcý bir tertiple taarruza geçmiþtir. Yaklaþýk olarak 100 km.lik bir cephede baþlayan bu kanlý boðuþma, tarihin önemli meydan muharebelerindendir. Düþmanýn üstün kuvvet ve silahlarla yaptýðý taarruzlarda Sakarya mevziinde yer yer çekilmeler olmuþtur. Muharebeler o kadar kanlý oluyordu ki bazý alaylar mevcutlarýnýn büyük kýsmýný ve subaylarýný kaybediyordu. Ýþte bu sýralarda Baþkomutan Mustafa Kemal Paþa Batý Cephesi birliklerine þu meþhur emrini yayýnladý: “Hattý müdafaa yoktur, sathý müdafaa vardýr. O satýh bütün vatandýr. Vatanýn her karýþ topraðý vatandaþýn kaný ile ýslanmadýkça terk olunamaz...” Gerçekten de geri çekilmek zorunda kalan bir birlik, ilk tutunabildiði yerde duruyor, yeniden boðuþuyor ve mevzii savunmak çabasý içinde son nefesini veriyordu. Açýlan her gediði kapatmak için 70 km.yi bulan cebri yürüyüþlerle, birlik kaydýrmalarý yapýlýyor, her gelen birlik ertesi sabah çelikten bir kale halinde düþman karþýsýna çýkýyor, vuruþuyor, þehit oluyor, fakat vatan savunuluyordu.

Düþman, Türk kuvvetlerini 23-30 Aðustos günleri arasýnda bütün zorlamalarýna raðmen kuþatýp imha edemeyince kuvvetlerinin büyük kýsmýyla Türk cephesini merkezden Haymana istikametinde yarmak istemiþtir. 6 Eylül’e kadar da bunun için uðraþmýþ fakat etten bir Türk duvarýna çarpmýþtýr. Bundan sonra bulunduðu hatlarda savunarak kalmaya karar vermiþ ancak, 10 Eylül’de baþlatýlan genel karþý taarruzla buna da mani olunmuþtur.

Yunan kuvvetleri için yapýlacak tek þey kalmýþtýr. Kaçmak, Onlar da öyle yapmýþtýr. 13 Eylül’e kadar Sakarya nehrinin doðusunda tek Yunan askeri kalmamýþtýr. 22 gün geceli gündüzlü süren Sakarya Meydan Muharebesi Türk’ün zaferi ile sonuçlanmýþtýr.

Askerî Sonuçlar:

Sakarya Zaferi'yle inisiyatif Türk ordusuna geçmiþtir. Sakarya Muharebeleri, Türk ordusunun moralini ne kadar yükseltmiþ ise, Yunan ordusunun moralini de o derece kýrmýþtýr.

Önce Sakarya doðusu, sonra da Afyon-Eskiþehir hattýna kadar olan vatan parçasý Yunanlýlardan temizlenmiþtir.

Sakarya Meydan Muharebesi sonucu, askeri harekât yön deðiþtirmiþtir. Sakarya Muharebesi sonuna kadar stratejik savunma yapýlýrken, Sakarya'dan sonra stratejik taarruza dönüþ olmuþtur. Muharebe sonunda Yunan ordusu stratejik saldýrý yapma gücünü yitirmiþtir.

Sakarya Zaferi, Büyük Taarruz (26 Aðustos 1922) ve Baþkomutanlýk Muharebesi (30 Aðustos 1922) için gerekli olan hazýrlýklarýn yapýlmasýna zaman kazandýrmýþtýr.

Sakarya Meydan Muharebesi sonunda Türk ordusunun zayiatý; 5713 þehit, 18.480 yaralý, 828 esir ve 14.268 kayýp olmak üzere toplam 49.289'dur. Yunan ordusunun zayiatý ise; 3758 ölü, 18.955 yaralý, 354 kayýp olmak üzere toplam 23.007'dir. Sakarya Meydan Muharebesinde çok fazla subay kaybý olduðu için bu Muharebeye “Subay Muharebesi” adý da verilmiþtir. ATATÜRK’de bu muharebe için “Sakarya Melhame-i Kübrasý” yani kan gölü, kan deryasý demiþtir.

Siyasî Sonuçlar:

Sakarya Zaferi'nden kýsa bir süre sonra, 13 Ekim 1921 günü Sovyetlerin aracýlýðýyla Ankara Hükümeti ile Güney Kafkas Cumhuriyetleri arasýnda Kars Antlaþmasý imzalanmýþtýr. Böylece Türkiye'nin doðu sýnýrý kesinlikle güvenlik altýna alýnmýþtýr.

Fransa, Sakarya Zaferi'nden sonra bekle-gör tutumunu býrakarak Ýtilaf devletlerinden kopmuþ ve TBMM Hükümeti ile 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaþmasý'ný imzalamýþtýr. Bu antlaþma ile Fransa tarafýndan TBMM Hükümeti ve Hatay-Ýskenderun dýþýnda bugünkü güney sýnýrýmýz tanýnmýþtýr. Güney Cephesi güvenlik altýna alýndýðýndan oradaki Türk birlikleri de Batý Cephesi'ne kaydýrýlmýþtýr.

Batý Anadolu'daki Yunan egemenliðini hiç bir zaman kabullenemeyen Ýtalyanlar ise, Sakarya Zaferi'nden sonra Güney Ege ve Akdeniz bölgelerinde tutunamayacaklarýný anlamýþlar ve 1921 yýlý sonuna kadar iþgal ettikleri yerleri boþaltmýþlardýr.

Sakarya Zaferi Ýngiltere'yi de Ankara'yý tanýmaya zorlamýþ ve 23 Ekim 1921 günü "Tutsaklarýn Serbest Býrakýlmasý Antlaþmasý" yapýlmýþtýr.

Ýtilaf devletleriyle yapýlan bu siyasi anlaþmalar Sevr Antlaþmasý’nýn geçerliliðini yitirmesi sonucunu doðurmuþtur.

1683’de Viyana önlerinde baþlayan Türk bozgunu, Haçlý düþüncesini ve gücünü Sakarya’da kýrmýþtýr. Türk ordusunun Sakarya Meydan Muharebesi'ni kazanmasý, Yunan dýþ politikalarýnda da köklü deðiþikliklere neden olmuþtur. Sakarya'dan sonra, Yunanlýlarýn "Ankara'nýn alýnmasý" ve "Büyük Bizansýn kurulmasý" gibi düþleri Sakarya'nýn bulanýk sularýna gömülecektir. Hatta, Batý Anadolu'daki isteklerini bile unutmuþ görünüp, bu kez yerli RumIarýn kuracaðý baðýmsýz bir "Ýyonya Devleti" görüþüne aðýrlýk verecekler, Avrupa'da da bu görüþe destek saðlamak isteyeceklerdir.


Mustafa Kemal Paþa Sakarya’da savaþ alanýnda kolordu gözetleme yerinde
( 10 Eylül 1921 )


Sakarya Meydan Muharebesi’nde Türk Topçularý


Yunanlýlardan Ganimet Olarak Ele Geçirilen “Ýsmet” Uçaðý


Mustafa Kemal Paþa ATATÜRK ve Ýsmet Paþa Sakarya Meydan Muharebesi Sonrasý Çankaya’da (1921)


Mustafa Kemal (ATATÜRK) Meclis Kürsüsünde


Kurtuluþ Savaþý’nda Mustafa Kemal (ATATÜRK) Süvari Birliklerini Denetlerken


Malýköy Tren Ýstasyon Binasý


Sakarya Muharebelerinde Malýköy ve Malýköy Demiryolu Ýstasyonu; mühimmat deposu, lojistik, ikmal saðlayan indirme ve bindirme istasyonu, hayvan reviri, istasyon yakýnýndaki bir alan da hava üssü olarak kullanýlmýþtýr. Ayrýca Malýköy’de nokta komutanlýðý tesis edilmiþ, yaralý ve hasta sevkini saðlayan komisyon kurulmuþ, hastalarýn yararlanabilmesi için bir çay evi (Mehmetçik Gazinosu benzeri) yapýlmýþtýr.

Malýköy Tren Ýstasyonunun restorasyonunun yapýlarak müze haline getirilmesi ve MSB tip projesine göre þehitlik yapýlmasý planlanmýþ ve bu amaçla bir çalýþma baþlatýlmýþtýr.


Alagöz Karargâh Müzesi


Kurtuluþ savaþýnda Türk ordusu Sakarya hattýna çekilirken, Baþkomutan Mustafa Kemal’in karargâhý ile Batý Cephesi Komutanlýðý karargâhý 1921 yýlýnda Alagöz’deki Çiftlik binasýna yerleþmiþtir. Mustafa Kemal, bu iki katlý çiftlik evine yerleþerek savaþý buradan yönetmiþ ve 9 Eylül 1921 tarihine kadar burada kalmýþtýr.


Sakarya Þehitliði


Ulusun ve Türk Ýstiklal Mücadelesi’nin yönünü deðiþtiren Sakarya Þehitleri için Polatlý Ýstasyonu’nun 3 km kuzeybatýsýnda, 1961 yýlýnda yapýlmýþtýr.

SAKARYA MEYDAN MUHAREBESÝ’NE KATILAN TÜRK VE YUNAN KUVVETLERÝ ÇÝZELGESÝ


Subay
Er
Makineli Tüfek
Tüfek
Kýlýç
Top
Üç Tonluk Kamyon
Bir Tonluk Kamyon
Uçak

TÜRK KUVVETLERÝ
5401
96.326
825
54.572
1309
196
-
-
2

YUNAN KUVVETLERÝ
3780
120.000
2768
57.000
1350
386
600
240
18


SAKARYA MEYDAN MUHAREBESÝ’NE AÝT KAHRAMANLIK DESTANLARI


Kurtuluþ Savaþý’ndan Bir Kesit


SAKARYA MEYDAN MUHAREBESÝ HAKKINDA

Tarihin geniþliðine ve derinliðine boyutlarý içinde ölçüldüðü zaman Sakarya Meydan Muharebesi’nin deðeri çok daha büyük bir açýklýkla ortaya çýkar. Ýsmail Habip Sevük der ki : “Viyana’da baþlayan çekilme Sakarya’da durdurulmuþtur.”

Duraklayýp yýkýlmaya doðru hýzla giden Osmanlý Ýmparatorluðu’nun külleri içerisinden yepyeni, dipdiri bir Türk devletinin, Türkiye Cumhuriyeti’nin doðmasýný saðlayan, Ýtilaf güçlerinde bir daha saldýrma cüret ve cesareti býrakmayan Sakarya Meydan Muharebesi, türlü yönleriyle ve çok önemli sonuçlarýyla tarihte yeni bir çýðýrýn da müjdecisidir.

Mustafa Kemal (ATATÜRK), 19 Eylül 1921’de, kesin sonucun belli olduðu günlerde, Türkiye Büyük Millet Meclisi kürsüsünden Sakarya Muharebesi’nin cereyan tarzýný bütün ayrýntýlarýyla anlattýktan sonra, bu savaþýn niteliði ve Türk ordusunun komutan, subay ve erleri hakkýndaki görüþlerini þöyle anlatýyordu:

"...Türkiye Büyük Millet Meclisi ordusunun Sakarya’da kazanmýþ olduðu meydan Muharebesi, pek büyük bir meydan Muharebesidir. Savaþ tarihinde, benzeri belki olmayan bir meydan savaþýdýr. Bundan dolayý ordumuzun savaþ tarihine bir örnek bahþeden bu zaferi kazanmýþ olmasý itibarýyla, yüce heyetinizi tebrik ederim.

Bu parlak zaferin yapýcýsý olan kimseleri, yüksek huzurunuzda ve bu kürsüden büyük hürmet ve takdirlerle anmayý bir vicdan borcu sayarým. Genelkurmay Baþkanýmýz Fevzi Paþa Hazretlerinin bu meydan savaþýnda yaptýðý hizmet, pek büyük bir övgüye layýktýr. Pek deðerli, erdemli ve kýymetli olan bu büyük adam, savaþ meydanlarýnýn hemen her noktasýnda, gece ve gündüz hazýr bulunmuþ ve pek isabetli ve deðerli tedbirlerini yerinde, gerekenlere bildirmiþ ve daima gönül ferahlatan, moral yükseltici öðütler vermiþtir. Kendisinin olaðanüstü hizmetleri takdirlere ve alkýþlara layýktýr.

Batý Cephesi Komutaný Ýsmet Paþa Hazretleri, derin bir zeka, yorulmaz bir azim, iman ve yetenekle, gece gündüz harekâtýn en ufak noktasýna varýncaya kadar etkili olmuþ ve olaðanüstü bir görüþle ordusunu sevk ve idare ederek bu baþarýya ve zafere ulaþtýrmýþtýr.

Diðer grup ve kolordu ve tümen ve alay komutanlarýn her biri, diðeriyle yarýþýrcasýna, fedakârlýk ve beceriklilik göstermiþlerdir. Subaylarýmýzýn kahramanlýklarý hakkýnda söyleyecek söz bulamam; yalnýz ifadede isabet edebilmek için diyebilirim ki bu savaþ, subay savaþý olmuþtur. Bu nedenle subay arkadaþlarýmýn, en ufak rütbelisinden en büyük rütbelisine kadar deðer ve fedakârlýklarýný bütün kalp ve vicdanýmla ve takdirlerle anarým.

Erlerimizi, her türlü övgüye layýk görürüm. Zaten bu milletin evladý, baþka türlü düþünülemez. Bu milletin evlatlarýnýn fedakârlýklarý, kahramanlýklarý için birim bulunamaz. Erlerimiz hakkýnda yeni bir þey ilave etmek isterim: Kahraman Türk askeri, Anadolu savaþlarýnýn anlamýný öðrenmiþ, yeni bir ülkü ile savaþmýþtýr. Böyle evlatlara ve böyle evlatlardan oluþmuþ ordulara sahip bir millet, elbette hakkýný ve istiklalini bütün anlamýyla korumayý baþaracaktýr. Böyle bir milleti baðýmsýzlýktan yoksun býrakmaya kalkýþmak hayal ile uðraþmaktýr..."


Þerife Bacý


Þerife Bacý’nýn Anýtý



KASTAMONU SEYDÝLER KÖYÜ’NDEN ÞERÝFE BACI

Küre ve Ilgaz daðlarýndan geçen Ýnebolu-Ankara yolu, kýþ aylarýnda kapanýyordu.

1921 - 1922 kýþý çok sert olmuþtu. Ankara yolundaki kafileler arasýnda donma olaylarý yalnýz kendi çevrelerinde birer destan olurken, bu olayýn kahramanlarýndan birisi de, þehrin kapýsý sayýlan kýþla önüne kadar gelmiþ, yani taþýdýðý yükünü hayatý pahasýna gereken yere ulaþtýrmýþtý.

Bu olay, þehir halkýnýn gözleri önünde cereyan ettiði için herkesi aðlatan Kastamonu Seydiler Köyünden Þerife Bacý'nýn þehadete intikal olayýdýr.

Aralýk 1921’de birdenbire kar bastýrmýþ, yollar kapanmýþ, cepheye giden nakliye kollarý geceye kalmadan yakýn köy ve hanlara sýðýnmýþlardý.

O gece kar tipisine raðmen sabaha kadar yürüyen ve kýþlanýn kapýsýna kadar gelebilen cephane yüklü kaðný arabasýnýn, her nasýlsa kafilesinden ayrý olarak, genç bir kadýnýn kýþlaya kadar gelebildiði, þehre girmek nasip olmadan þose kenarýnda sabaha karþý donduðu anlaþýlmýþtý.

Arabasýndaki kýymetli yükün üstüne yorganýný örten bu kadýnýn bir elinde övendere olduðu halde, kollarýný açarak yorganýnýn üzerine dayanarak kaldýðý,görevliler tarafýndan görülmüþtü.

Ýki çavuþ, genç kadýnýn ölüsünü kaldýrýp götürecekleri sýrada yorganýn altýndan birden bire çýðlýk kopararak aðlayan bir çocuðun feryadýný duyunca þaþýrmýþlar ve þehit anayý bir yana býrakarak hemen yorganý kaldýrmýþlardýr.

Gördükleri tablo:

Otlarla sarýlmýþ top mermileri arasýnda birleþtirilmiþ çullarýn içinde kundaklý bir kýz çocuðunun donmaktan kurtulduðu ve müdahale üzerine uyanarak meme için aðlamaya baþladýðýdýr. Cephane ve yavrusu yoluna kendini feda eden bu kahraman anayý arabaya yerleþtiren çavuþlar aðlayarak, gün doðarken yola koyuldular.

Öküzler aç ve zayýf olduklarýndan arabayý çekemediler, bu yüzden çavuþlar öküzlere yardým ettiler.

Bu kutsal yükü gurur ve iftiharla tümen karargahýnýn önüne çektiler.

Þehit kadýný alaca önlüðünden ve baþýndaki benli örtüsünden keþfettiler. Seydiler köyünden hemþerilerine gösterdiler, onlar da ana ve çocuðu alarak köylerine götürdüler.

Bu kadýn gibi, adlarý sanlarý belirsiz ne analar, babalar ve yavrular vardýr ki cephane taþýrken yol boylarýnda þehit olmuþlardýr.

Milli mücadele iþte bu mucizenin, bu onurlu güzel çýlgýnlýðýn adýdýr.


Baþkomutan Mustafa Kemal (ATATÜRK),
Sakarya Meydan Muharebesini Nutuk’ta Þöyle Anlatýr:


“... 12 Aðustos 1921 günü, Genelkurmay Baþkaný Fevzi Paþa Hazretleriyle birlikte Polatlý’ya cephe karargâhýna gittim.

Düþman ordusunun cephemize yüklenerek sol kanadýmýzdan kuþatacaðý yargýsýna varmýþtýk. Bu görüþe dayanarak tam bir cesaretle gerekli tedbirleri aldýrdým ve yapýlacak hazýrlýklarý yaptýrdým. Olaylar görüþümüzü doðruladý. Düþman ordusu, 23 Aðustos 1921'de ciddi olarak cephemize doðru ilerlemeye baþladý ve taarruza geçti. Birçok kanlý, bunalýmlý safhalar ve dalgalar oldu. Düþman ordusunun üstün gruplarý, savunma hattýmýzýn birçok parçalarýný kýrdýlar. Bu ilerleyen düþman birliklerinin karþýsýna kuvvetlerimizi yetiþtirdik.

Meydan muharebesi yüz kilometrelik cephe üzerinde oluyordu. Sol kanadýmýz, Ankara'nýn elli kilometre güneyine kadar çekilmiþti. Ordumuzun yönü batýya iken güneye döndü. Arkasý Ankara'ya iken kuzeye çevrildi. Cephenin yönü deðiþtirilmiþ oldu. Bunda hiçbir sakýnca görmedik. Savunma hatlarýmýz kýsým kýsým kýrýlýyordu. Fakat kýrýlan her kýsmýn yerine en yakýn bir yerde hemen yeni bir savunma hattý kuruluyordu. Savunma hattýna çok ümit baðlamak ve onun kýrýlmasýyla, ordunun büyüklüðü ölçüsünde çok gerilere çekilmek gerektiði teorisini çürütmek için memleket savunmasýný baþka türlü ifade etmeyi ve bu ifademde direnerek þiddet göstermeyi yararlý ve etkili buldum. Dedim ki:

Savunma hattý yoktur, savunma sathý vardýr. O satýh bütün vatandýr. Vatanýn her karýþ topraðý vatandaþýn kanýyla ýslanmadýkça terk olunamaz. Onun için küçük büyük her birlik bulunduðu mevziden atýlabilir. Fakat küçük büyük her birlik, ilk durabildiði noktada yeniden düþmana cephe kurup savaþa devam eder. Yanýndaki birliðin çekilmeye mecbur olduðunu gören birlikler ona tâbi olamaz. Bulunduðu mevzide sonuna kadar dayanmaya ve karþý koymaya mecburdur.


SAKARYA MARÞI

Hürmet sana ey þan dolu sancaðým
Baþtan baþa arza hakim ol þaným
Türk Ordusu, Türk Ordusu sayende
Sakarya’da kurtuldu þan otaðým
Dünyalara bedeldir mah cemalin
Allah’ýma emanettir Kemal’im
O sevimli yüzün asla solmasýn
Hiçbir vakit kalbin yasla dolmasýn
Ey mert asker durma ileri
Vatanýnda bir tek düþman kalmasýn
Dünyalara bedeldir mah cemalin
Allah’ýma emanettir Kemal’im


Sakarya Meydan Muharebesi zaferle sonuçlandýktan sonra besteci Giritli Ahmet Cemalettin, bu marþý besteleyerek, zaferi müzikle ebedileþtirmiþtir.


KAYNAKÇA

1. Türk Ýstiklal Harbi II nci Cilt Batý Cephesi V nci Kýsým I nci Kitap Sakarya Meydan Muharebesinin Baþlangýç Dönemindeki Olaylar ve Harekât (25 Temmuz-22 Aðustos), Genelkurmay Basýmevi, Ankara, 1995.

2. Türk Ýstiklal Harbi Batý Cephesi Sakarya Meydan Muharebesi ve Sonraki Harekât II nci Cilt 5 nci Kýsým 2 nci Kitap, Genelkurmay Basýmevi, Ankara, 1995.

3. Türk Ýstiklal Harbi II nci cilt, Batý Cephesi , 5nci Kýsým 2nci Kitap (Sakarya Meydan Muharebesi ), Gnkur. Basýmevi, Ankara 1973.

4. Ýbrahim Artuç, Büyük Dönemeç Sakarya Meydan Muharebesi, Kastaþ A.Þ. Yayýnlarý, Ýstanbul, 1985.

5. Ýsmet Görgülü, On Yýllýk Harbin Kadrosu 1912-1922 Balkan-Birinci Dünya ve Ýstiklal Harbi, TTK Basýmevi, Ankara, 1993.

6. Ergün Aybars, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1, Ege Üniversitesi Basýmevi, Ýzmir, 1984,

7. Sakarya Meydan Muharebesi Harp Tarihi Broþürü, Genelkurmay Basýmevi, 1997

Ýzmir>Yunanistan
Urfa,Antep,Maraþ>Ýngiltere
Adana ve çevresi>Fransa
Antalya ve Konya>Ýtalya

soru
 

ya hangi ülkeler hangi yerleri iþgal ettiler?

Yunanistan---------->Ýzmir
Ýngiltere--------->Urfa,Antep,Maraþ
Fransa-----------> Adana ve çevresi
italya---------------->Antalya ve Konya

Ýzmir>Yunanistan
Urfa,Antep,Maraþ>Ýngiltere
Adana ve çevresi>Fransa
Antalya ve Konya>Ýtalya

Ýzmir---------->Yunanistan
Urfa,Antep,Maraþ--------->Ýngiltere
Adana ve çevresi----------->Fransa
Antalya ve Konya----------->Ýtalya

2 kiþi yazmýþ görmüyormusun?

yarýn sosyal sýnavým var . daha çok bilgi yazarsanýz sevinirim . hicri takvim ne anlama geliyo açýklamasýný yazýn

milli mücadele
 

arkadaþlar lütfen

osmanlýda mondoros ateþ kes anlaþmasý yapýldýktan sonra yurdumuz iþkal edýlýp gemýlerle safaþ yapýldý ve atyatürk anladý þu zözü dedi geldýkleri gibii giderler dedi v e savaþý kazanýp atatürkün dedigi soz dogruydu

sakarya meydan savaþý ve herhalde kurtuluþ savaþý.

izmiri yunanistan

Arkadaþlar; italyanlar, ingilizler, fransýzlar kesinlikle istanbuldan öteye geçmediler. Bunlar resmi tarihin uydurmalarýdýr. Doðu cephesinde rusya ve ermenistan iþgale giriþti. Yunanlýlarda izmiri istila edip, ankaranýn ilçesi polatlýya kadar geldiler. hayali düþman istilalarý ile bu millet yýllarca uyutuldu.

1. dünya savaþýndan sonra adana,antep.urfa yý hangi ülke iþgal etti
 

1. dünya savaþýndan sonra adana,antep.urfa yý hangi ülke iþgal etti

istiklal marþýna neden saygý duymalýyýz?????
 

Milli marþ ve bayrak milletleri temsil eden yegane deðerlerdir. Her ikiside geçmiþte verilen milli mücadelenin ve baðýmsýzlýðýmýzýn sembolüdür,
Bundan dolayý bayraðýmýza ve milli marþýmýza sevgi ve saygý duyarýz.

Yunanistan---------->Ýzmir
Ýngiltere--------->Urfa,Antep,Maraþ
Fransa-----------> Adana ve çevresi
italya---------------->Antalya ve Konya

adana mersin afyon fransýzlar
antalya knya italyanlar iþgal
Antep , Urfa , Maraþ, Ýskenderunv,Merzifon ,Ýmit ,Batum , Eskiþehir , Kars

kýsaca yazsanýz.olmaz mý?nolur!

lütfen 1. dünya savaþýnýn sonunda hangi ülkeler hangi bölgeleri iþgal etti? lütfen yazýn

Fransýzlar; Ýzmir, Eskiþehir, Samsun, Merzifon ve Bartýn ile güneyde Musul, Urfa, Maraþ, Gaziantep, Ýngilizler tarafýndan iþgal edildi. Ýtalyanlarda Antalya, Konya ve Söke çevresine yerleþtiler.
Ýzmir'in Ýþgali (15 Mayýs 1919)

ermeniler nereyi iþgal etti

1.Dünya savaþýnda ülkemiz genelinde iþgal edilen yerler:

Ýtilaf Devletleri Ýstanbul'u fiilen iþgal etmiþtir.
Ýngiltere ,Musul (ilk iþgal), Urfa, Antep ve Maraþý iþgal etmiþ, ayrýca Ýzmit, Eskiþehir, Afyon, Samsun, Merzifon ve Batuma asker çýkarmýþlardýr.
Fransa , Adana ve çevresini iþgal etmiþtir.
Ýtalya , Antalya ve Konya çevresini iþgal etmiþtir.
Yunanlýlar ,Paris Barýþ Konferansýndan sonra Ýzmiri iþgal etmiþlerdir.

1. Dünya Savaþý
 

[QUOTE=Misafir;1576182]1.dünya savaþýndan sonra düþmanlar hangi topraklarýmýzý iþgal etmiþlerdir?acillll evt çok acilllll

arkadaþlar soruma cevap verin ya bu gün yada yarýn yaþimdi yada pazar günü
 

arkadaþlar trablusgarp savaþýnda biz ingilterelileri yendik ama balkanlar tam o sýrada hangi ilimize saldýrdý

Yunanlýlar?????

acillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll lll bu bilgi lazýýýýýýýýýýýýmmmmmmmmmmmmmm

güney cephesinde hangi illerimiz düþman iþgalinden kurtarýldý

Ermeniler türkiyemizin neresini iþgal etmiþlerdir?????? ACÝL LAZIM LÜTFEN ÇABUK OLUN..................

1.düny savaþýnda iþgal edilen topraklarýmýz
 

bilmiyorum söyleyin

Ýzmir yunanistan

musul u kim iþgal etti...

asdfgj
 

yunanistan izmiri,urfa,antep ve maraþý ingiltere,antalya ve konyayý ise italya iþgal etmiþtir

Yeni Arkadaþlarýný Davet Et
 

Osmanlý Devleti Birinci Dünya Savaþýna girdikten sonra, Ýtilaf Devletleri yaptýklarý gizli anlaþmalarla Osmanlý Ýmparatorluðunu aralarýnda paylaþtýlar. Osmanlý Devletinin müttefiki Almanya savaþta yenilince Osmanlý Devleti de yenilmiþ sayýldý ve Mondros mütarekesini imzalayarak savaþtan çekildi.
Mondros ateþkesi imzalanýnca Ýtilaf Devletleri, daha önce yaptýklarý anlaþmalara göre Anadolu'yu iþgale baþladýlar. Adana ve dolaylarý Fransýzlar; Ýzmir, Eskiþehir, Samsun, Merzifon ve Bartýn ile güneyde Musul, Urfa, Maraþ, Gaziantep, Ýngilizler tarafýndan iþgal edildi. Ýtalyanlarda Antalya, Konya ve Söke çevresine yerleþtiler.
Ýzmir'in Ýþgali (15 Mayýs 1919)
Birinci Dünya Savaþýnýn sonlarýna doðru (1917) ve Yunanlýlar da Ýtilaf Devletlerinin tarafýna geçmiþ ve onlarla birlikte savaþmýþlardý. Türkler yenilmiþ duruma düþüp de topraklarý pay edilmeðe baþlanýnca, Yunanlýlar savaþtaki hizmetlerine mukabil Ýzmir ve civarýný istediler. Yunanlýlarýn ve Ýtilaf Devletlerinin, Türk topraklarýný iþgali Vilson (Wilson)un: "Bir toprak üzerinde yaþayan insanlar kendi düþünce ve isteðine göre bir idare þekli kabul edecektir" prensibine uymuyordu. Ýtilaf Devletleri, Yunan Baþbakaný Venizelos'a verdikleri sözü yerine getirmek için Ýzmir'in iþgalini haklý gösterecek sebepler aramaða çalýþtýlar. Venizelos, Aydýn Hýristiyanlarýnýn tehlikede olduklarýný, Türkler tarafýndan yok edileceklerini ileri sürerek yardým istedi. O sýrada diðer devletler ordularýný terhis etmiþlerdi. Paris'te kurulan "Meclisi Ali" kendileri adýna, Yunan ordusunun bu iþi çözmesini düþündü ve Ýzmir'in iþgaline karar verdi.
Azýnlýklarýn Çalýþmasý
Uzun yüzyýllar Türk toplumu içinde hür ve rahat yaþamýþ olan azýnlýklar, yer yer gizli cemiyetler kurmuþlardý. Bunlarýn gayesi asayiþi bozarak, mütarekenin 7'nci maddesinin uygulanmasý için bahaneler yaratýp hak kazanmak ve Avrupa Devletlerinin müdahalelerini saðlayarak yurdumuzun çeþitli bölgelerini kolayca iþgal etmekti.
a)Mavri Mira Cemiyet
b)Pontus Rum Cemiyet
c)Hýnçak Komitas
Milli Varlýða Düþman Cemiyetler:
c)Kürt Teali ve Teavün Cemiyeti
b)Teali-i Ýslam Cemiyet
c)Ýngiliz Muhipleri Cemiyeti
Bir kýsým aydýnlar da Amerika mandasýný istiyorlardý. Bunlardan baþka memleketin hemen her yerinde Hürriyet ve Ýtilaf, Sulh ve Selamet Cemiyetleri vardý.
Milli cemiyetlerin kurulmasý:
Ýstanbul Hükümeti, Türk davasýný ele alýp yürütecek durumda deðildi. Bütün bu felaketlere karþý kayýtsýz, duygusuz bir seyirci durumunda kalmýþtý. Bu koþullar altýnda örgütsüz, baþsýz Türk Milleti, kurtuluþ görevinin kendisine düþtüðünü anladý, bizzat çalýþmaða karar verdi. Yurtsever Türk evlatlarý yer yer milli duygulara dayanan cemiyetler kurdular:
a)Trakya-Paþaeli Cemiyeti
b)Doðu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
c)Trabzon ve Havalisi Ademi Merkeziyet Cemiyetd)Ýzmir Reddi Ýlhak Cemiyeti: Ýzmir'in Yunanlýlar tarafýndan iþgal edileceði duyulunca Ýzmirli vatanseverler bu cemiyeti kurarak Ýzmir'in iþgaline engel olmak istediler.
1-Ýngiliz himayesini isteyenler
2-Amerikan mandasýný isteyenler
Baðýmsýz yeni bir Türk devletinin kurulmasý için verilecek tek karar, Türkün vatanýna, Türkün baðýmsýzlýðýna saldýranlar kim olursa olsun, bütün milletçe hazýrlanýp direnmektir. Bu mücadelenin parolasý Ya istiklal, ya ölüm'dür.
MÝLLÝ BÝRLÝÐÝ MUSTAFA KEMAL TARAFINDAN KURULMASI
Türk Ýstiklal Savaþý, yeni ve tamamen baðýmsýz bir Türk Devleti kurmak için giriþilen, çok yönlü, milli bir mücadelenin bütünüdür. Ýstiklal Savaþý vatanýn yalnýz düþmandan kurtulmasý için yapýlmýþ askeri ve siyasi bir hareket deðildir. Ayný zamanda Türk devriminin bir safhasýdýr. Bunu þöyle hulasa edebiliriz:
1-Memleketin yabancý iþgal ve istilasýndan kurtarýlmasý.
2-Saltanatýn kaldýrýlmasýyla, milli egemenliðe dayanan hür ve baðýmsýz bir devletin kurulmasý,
3-Hilafetin kaldýrýlmasý, laikliðin kabulü.
4-Milli egemenlik ve laiklik esaslarýna göre kurulan bu devletin çaðdaþ Batý medeniyeti seviyesine ulaþtýrýlmasý.
5-Türk kültürünün yabancý tesirden kurtulmasý, milli kültürün geliþtirilmesi.
6-Osmanlý Devletindeki ekonomik baðýmlýlýðýn yeni Türk Devletine bulaþtýrýlmamasý.
Ýstiklal Savaþýný dört kýsýmda tetkik edebiliriz:
1.Milli Birliðin Mustafa Kemal tarafýndan kurulmasý,
2.Osmanlý Hükümeti ve iç ayaklanmalarla mücadele,
3.Dýþ düþmanlarla mücadele,
4.Devrimler.

Bu mücadelede Mustafa Kemal'in dayandýðý tek kuvvet kaynaðý kahraman ve asil Türk ruhu idi. Mustafa Kemal bu hususu þöyle ifade etmiþtir:
Ben 1919 yýlýnýn Mayýs'ýnda Samsun'a çýktýðým gün elimde maddi hiç bir kuvvet yoktu. Yalnýz Türk milletinin asaletinden doðan ve benim vicdanýmý dolduran yüksek manevi bir kuvvet vardý. Ýþte ben bu ulusal kuvvete, Türk milletine güvenerek iþe baþladým.
Mustafa Kemal Samsun'a çýkar çýkmaz milli kuruluþlar ve ordu komutanlarý ile ilgi kurarak kurtuluþ davamýz için düþündüklerini uygulamaða baþladý. Samsun'dan Amasya'ya geçen Mustafa Kemal "Vatanýn bütünlüðünü ve istiklalin kurtarýlmasý" için milleti birlikte çalýþmaða davet eden, Amasya genelgesini yayýnladý. (22 Haziran 1919)
Amasya Genelgesinin Maddeleri:
1.Vatanýn bütünlüðü, milletin istiklali tehlikededir.
2.Merkezi Hükümet, üzerine aldýðý yetkileri hakkýyla kullanamamaktadýr. Bu hal milletimizin hiçe sayýlmasý sonucuna veriyor.
3.Milletin istiklalini, yine milletin azim ve kararý kurtaracaktýr.
4.Duruma çare bulmak, milletin hak isteyen sesini dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden uzak bir milli heyetin kurulmasý gereklidir.
5.Anadolu'nun her suretle en emin yeri olan Sivas'ta milli bir kongrenin toplanmasý kararlaþtýrýlmýþtýr.
6.Her ilden milletin güvenini kazanmýþ üç delegenin hemen yola çýkarýlmasý gerekmektedir.
7.Her ihtimale karþý keyfiyetin milli bir sýr halinde tutulmasý gereklidir.
Amasya genelgesi Ýstiklal Savaþýna bir baþlangýç ve milli egemenlik yolunda atýlmýþ ilk adýmdýr. Mustafa Kemal bütün komutan ve valilere gönderdiði diðer bir genelge ile de, milletin içinde bulunduðu feci durumu anlatarak, halký mitingler yapmaða ve iþgal olayýný protesto etmeðe devam etti.
Milli Kongreler:
A-Erzurum Kongresi (23 Temmuz 1919):
Kongrede alýnan kararlar þunlardýr:
1.Milli sýnýrlar içinde vatan bir bütündür; vatanýn çeþitli parçalarý birbirinden ayrýlamaz.
2.Yabancý iþgal ve müdahalesine karþý ve Osmanlý Hükümetinin daðýlýþý halinde, millet hep birlikte savunacak ve direnecektir.
3.Vatanýn istiklalini korumaða Merkezi Hükümet muktedir olmadýðý takdirde, gayeye ulaþmak için bir geçici hükümet kurulacaktýr. Bu hükümet üyeleri, milli kongre tarafýndan seçilecektir. Kongre toplantý halinde deðilse, seçimi Heyeti Temsiliye yapacaktýr.
4.Kuvayý Milliyeyi etken ve milli iradeyi egemen tutmak esastýr.
5.Hýristiyan ahaliye siyasi egemenlik ve sosyal dengeyi bozan haklar verilemez.
6.Manda ve himaye kabul olunamaz.
7.Milli Meclisin derhal toplanmasý ve hükümet iþlerinin meclisin denetlenmesine konulmasýný saðlamak için çalýþýlacaktýr.
Kongre bir Temsil Heyeti seçerek daðýldý. Bu heyetin vazifesi, kongrede alýnan kararlarý gerçekleþtirmekti. Temsil Heyeti Baþkanlýðýna Mustafa Kemal seçildi. Kongre sonunda Mustafa Kemal þu sözleri söylemiþtir: Tarih kongremizi, ender ve büyük bir eser olarak kabul edecektir.
B-Sivas Kongresi (4 Eylül 1919):
Alýnan önemli kararlar þunlardýr:
1.Anadolu'da ve Rumeli'de kurulmuþ olan bütün Müdafaai Hukuku Milliye Cemiyetleri, Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti adýný aldý.
2.Memleketi, içinde bulunduðu halden kurtarmak için derhal Milli Meclisin toplanmasý lazýmdýr. Milletin mukadderatý bu meclisin denetlemesine býrakýlacaktýr.
O sýrada bazý delegeler, içinde bulunduðumuz durumdan yalnýz kendi gücümüzle kurtulacaðýmýzdan þüphe ederek, Amerika Mandasýnýn kabulünü istediler. Uzun tartýþmalardan sonra manda fikri reddedildi.
Misaký Milli
1-30 Ekim 1918'de ateþkes imzalandýðý vakit Osmanlý Devletinin, düþman ordularýnýn istilasý altýnda bulunan ve Araplarýn çokluk teþkil ettikleri topraklarýn mukadderatý halkýn özgürce verecekleri oya göre tespit edilecektir. Osmanlý-Ýslam çoðunluðu ile meskun bulunan kýsýmlarýn genel topluluðu hiç bir nedenle ayrýlýk kabul etmez bir bütündür.
2-Halkýn oyu ile Anavatana katýlmýþ olan Elviyei Selase (Kars, Ardahan, Artvin) için icap ederse tekrar halkýn serbest olarak oyuna müracaat edilmesini kabul ederiz.
3-Türkiye sulhüne býrakýlan Batý Trakya'nýn hukuki durumunun saptanmasý da yerli halkýn tam baðýmsýzlýk içinde özgürce verecekleri oya uyularak yapýlmalýdýr.
4-Osmanlý Hükümeti'nin merkezi olan Ýstanbul þehri ile Marmara Denizi'nin güveni her türlü tehlikeden korunmalýdýr.
5-Ýtilaf Devletleri ile kararlaþtýrýlan esaslar içinde azýnlýklarýn haklarý gibi, Müslüman ahalinin de ayný haklardan faydalanmalarý saðlanmalýdýr.
6-Milli ve ekonomik geliþmemiz için, siyasi, adli, mali geliþmelerimize engel olacak kayýtlar istemiyoruz.
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Açýlmasý
23 Nisan 1920 Cuma günü, Meclisin en yaþlý üyesi olan Sinop Mebusu Þerif Bey Meclisi Baþkanlýðýna getirilmiþ, böylece Türkiye Büyük Millet Meclisi açýlarak vazifesine baþlamýþtý.
Mustafa Kemal, Meclise Ankara Milletvekili olarak katýldý. Mecliste ilk sözü alarak Mondros Ateþkes'inden o güne kadar, Türk Milletinin geçirdiði mücadele safhalarýný anlatarak demiþtir ki:
"Hayat demek mücadele, müsademe demektir. Hayatta muvaffakiyet, mutlaka mücadelede muvaffakiyetle mümkündür. Bu da manen ve maddeten kuvvete, kudrete istinat eden bir keyfiyettir."
Türkiye Büyük Millet Meclisi, Baþkanlýðýna Mustafa Kemal'i seçti (24 Nisan 1920). Mustafa Kemal'in Baþkanlýðýnda ilk Bakanlar Kurulu kuruldu (3 Mayýs 1920). Bu hükümete; Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti denildi.
Ýlk Anayasa 20 Ocak 1921'de kabul edildi. Bu kanunun önemli bazý maddeleri þunlardýr:
1-Egemenlik kayýtsýz þartsýz milletindir.
2-Kanun yapmak ve kanunu yürütmek yetkisi, milletin tek ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisinde toplanýr.
3-Türkiye Devleti, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafýndan idare olunur.
4-Meclis Baþkaný, Ýcra Vekillerinin de baþkanýdýr.
Büyük Millet Meclisi Hükümetine Karþý Ayaklanmalar
A.Anzavur Ayaklanmasý
B-Düzce, Hendek, Adapazarý Ayaklanmasý
C-Afyonkarahisar ve Konya Ayaklanmasý
D-Milli Aþireti Ayaklanmasý
MÝLLÝ CEPHELERÝN KURULMASI
1-Batý Cephesi (Yunanlýlara karþý).
2-Güney Cephesi (Fransýzlara karþý).
3-Doðu Cephesi (Ermenilere karþý).
Bu cephelerdeki ilk direnme, hareketi, düzenli bir ordunun karþý koymasý deðildir. Anadolu iþgalinin baþladýðý ilk günlerde memleket birlikten yoksundu. Yeni bir savaþ felâketinden henüz çýkmýþ yorgun ve bitkin bir durumda idi. Osmanlý Hükümeti ateþkes koþullarýna uyarak, orduyu terhis etmekte ve gelen düþmanlara karþý direnme deðil, teslim olmak düþüncesinde idi. Bu nedenle ilk cepheler, halk tarafýndan organize edilmiþ milis kuvvetleri ile Osmanlý ordusunun arta ka,an bazý birlikleri tarafýndan kurulmuþtu.
Ýlk Cepheler
A-Batý Anadolu Cepheleri :
Yunanlýlar 15 Mayýs 1919'da Ýzmir'e çýktýktan sonra Batý Anadolu'da ilerlemeðe baþladýlar. Bu ilerleyiþi durdurmak için kurulan cepheler þunlardýr :
Ayvalýk Cephesi, Soma Cephesi, demiþ Cephesi, Salihli, Akhisar ve Aydýn Cepheleri.
Bu cephelerde üstün düþman kuvvetlerine karþý milis kuvvetleri, giriþtikleri çete savaþlarý ve anî baskýnlarla düþmaný bir .hayli hýrpaladýlar.
B-Güney Cephesi :
Anadolu'nun güney bölgesi evvelâ Ýngiliz iþgali altýnda bulunuyordu. Sonradan Ýngilizlerin çekilmesi üzerine, Adana, Maraþ, Antep ve Urfa havalisini Fransýzlar iþgal etmiþlerdi. Ýþgal karþýsýnda ayaklanan halkýn fedakârlýðý sayesinde bu bölgede de cepheler kurulmuþ ve savaþlar. baþlamýþtýr.
Güney Cephesinde düzenli kuvvetler yoktu. Bu nedenle cepheyi millî kuvvetler savunmuþtur. Yapýlan kanlý ve çetin çarpýþmalar sonucunda Fransýzlar Adana, Maraþ ve Urfa'yý býrakmak zorunda kaldýlar. Pek ilkel silâhlarla çarpýþmak zorunda kalan bu kuvvetlerin dayandýðý tek kuvvet baðýmsýzlýk ve vatan sevgisiydi.
Þehirlerini on ay kahramanca savunan Antepliler, maddî olanaksýzlýklar yüzünden þehri teslim etmek zorunda kaldýlar. Antep halkýnýn gösterdiði bu cesaret ve fedakârlýðý takdir eden Türkiye Büyük Millet Meclisi 6 Þubat 1921 tarihindeki toplantýsýnda Antep'e "Gazi"lik ünvanýný verdi. Fransýzlarla yapýlan Ýtilafnamesiyle Antep yine Türklere teslim edildi.
Milli Ordunun Kuruluþu
Mondros Ateþkes'inden sonra ordu terhis edilmiþ, silâh ve cephanesi Ýtilâf Devletlerinin kontrolü altýnda depolara konmuþ bulunuyordu. Halbuki modern silâhlarla donatýlmýþ düþmanla çarpýþabilmek için, ayný kuvvette bir Türk Ordusunun kurulmasý gerekliydi. Her ne kadar cephelerde milis kuvvetler düþmanlarla temasa geçmiþse de, kesin bir sonuç alabilmek için millî bir ordunun kurulmasý ve bir elden idare edi1mesi zorunlu idi. Bu zor unluk dolayýsýyla Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, millî kuvvetleri disiplin altýna alarak düzenli. bir Türk ordusunun kurulmasýna karar verdi. Yalnýz silâh ve cephane temininde güçlük çekiyordu. Ýtilâf Devletleri, Türklerin faydalanmasýna engel olmak maksadiyle bütün silâhlarý Ýstanbul'da toplamýþtý.
Fakat bu silâhlar, birer kahramanlýk menkýbesi teþkil edecek þekilde Ýstanbul'dan kaçýrýlarak, Türk Ordusunun bunlardan faydalanmasý saðlanmýþtýr. Silâhlarýn kaçýrýlmasý olayý., millî mücadelemizin ayrý bir bölümüdür. Bu olayýn, Türk milletinin yurdu ve baðýmsýzlýðý için yaptýðý hizmetleri göstermesi bakýmýndan ayrý bir deðeri vardýr.
DOÐU CEPHESÝNDE ERMENÝLERLE SAVAÞ
Rusya'da 1915'de çýkan ihtilâl Çarlýk rejimine son verdi. Çarlýðýn yýkýlmasý üzerine Kafkasya'nýn güneyinde Eriven, Gümrü, Kars çevresinde bir "Ermeni Devleti" kurulmuþtu. Ermeni Devletinin baþýna Türk düþmaný olan "Taþnak Partisi" geçmiþti. Ermeniler, Türkiye'nin içinde bulunduðu güç durumdan faydalanarak, büyük bir Ermenistan kurmak istiyorlardý. Mondros Ateþkesi'nden sonra, Ýtilâf Devletlerinden yardým gören Ermeniler sýnýr boylarýnda bulunan Türkleri kütle halinde öldürmeðe baþladýlar. 1920 yýlýnda da Ermeni zulmü dayanýlmaz bir hale gelmiþti. Büyük Millet Meclisi Hükümeti Doðu bölgesinde seferberlik ilân etti. Meclis Baþkaný Mustafa Kemal, 15. Kolordu Komutaný Kâzým Karabekir Paþa'yý Doðu Cephesi Komutanlýðýna atadý.
Ermeniler, 18 Haziran 1920 tarihinde saldýrýya geçerek Oltu çevresini istilâ ettiler. Buna karþýlýk 28 Eylülde saldýrýya geçen Türk Ordusu zaferler kazandý. 30 Ekim'de Kars; 7 Kasýmda da Gümrü iþgal edildi. Ermenilerin barýþ istemeleri üzerine görüþmeler baþladý. 3 Aralýk 1920 tarihinde Gümrü Antlaþmasý imzalandý.
Gümrü Antlaþmasý, Mi1lî Hükümetin yaptýðý ilk antlaþmadýr. Bu antlaþma askerî bir baþarý sonucunda imzalanmýþtýr. Ermeniler bu yenilgiden sonra Türklere zarar veremeyecek hale geldiler. Artýk Türk topraklarý üzerinde baðýmsýz bir Ermenistan Devleti kurulmasý umudu tamamen kýrýlmýþ ve Ermeni sorunu ortadan kaldýrýlmýþ oldu. Ermenistan, Rus Sovyet
BATI CEPHESÝNDE YUNANLILARLA SAVAÞ
15 Mayýs 1919 tarihinde Ýzmir'e çýkan Yunan ordusu az zamanda Batý Anadolu'da birçok þehir ve kasabalarýmýzý almaða muvaffak olmuþtu. Ýþgal hareketi karþýsýnda kurulan Kuvayi Milliye Teþkilâtý düþmanýn ilerlemesine engel olamamýþ, fakat bir hayli hýrpalayýp, oyalamaðý baþarmýþtý.
3-Birinci Ýnönü Savaþý (6-10 Ocak 1921)
Çerkez Ethem'in baþkaldýrmasý üzerine Batý Cephesindeki kuvvetlerinizin büyük bir kýsmý, Kütahya bölgesine yollanmýþtý. Bu sýrada Yunan kuvvetleri biri Bursa, diðeri Uþak'ta olmak üzere iki grupta toplanmýþlardý. Cephenin boþaldýðýný haber alan Yunanlýlar, Bursa’dan Eskiþehir; Uþak'tan Afyon yönünde ileri harekete geçtiler.
Yunan saldýrýsý karþýsýnda 6I'inci Tümen Kütahya'da Çerkez Ethem kuvvetleri karþýsýnda býrakýldý. Geri kalan kuvvetler, ilerleyen düþmaný karþýlamak üzere Batý Cephesi kuvvet1erinin Ýnönü'de, Güney Cephesi kuvvetlerinin de Afyon'da toplanmasýna karar verildi.
Ýki koldan ilerleyen Yunan kuvvet1erini Ýnönü mevzii ilerisinde bulunan 24'üncü Tümen karþýladý. Bu tümen düþmaný oyalayarak zaman kazanmak için gereken her þeyi yapýyordu. Ýleri yürüyüþe devam eden düþman, 9 Ocak'ta Ýnönü mevziine saldýrýya geçti. Bu saldýrýyý da 24'üýýcü 4'üncü ve 11'inci tümenler karþýladý. Savaþ devam ederken, Batý Cephesi Karargâhý Kütahya'dan 'Ýnönü'ye geldi
10 Ocak 1921'de düþman yine saldýrýya devam etti. Güneydeki birliklerimiz düþmanýn þiddetli topçu ateþiyle yaptýðý saldýrýlara karþý koymuþlar ve düþmaný bir hayli hýrpalamýþlardý. Kuzey kýsmý ise üstün düþman kuvvetleri karþýsýnda biraz geri çekilmek zorunda kalmýþlardý.
10-11 Ocak 1921 gecesi fazla kayýp vermiþ ve çok hýrpalanmýþ olan düþman, daha fazla ilerlemeðe cesaret edemeyerek Bursa istikametinde geri çekildi. Üstün düþman kuvvetlerine karþý yapýlan bu savunma çok çetin koþullar altýnda geçmiþtir. Fakat iyi idare edilen, Türk subay ve erlerinin fedakârlýðý sayesinde Ýnönü Zaferi kazanýlmýþtýr. Albay Ýsmet, Birinci Ýnönü Savaþýnda gösterdiði baþarýdan dolayý generalliðe yükseltilmiþtir.
Birinci Ýnönü zaferi millî ordunun ve millî egemenliðin iç ve dýþta ününü artýrmýþ, Mîllî Mücadele heyecanýný kamçýlamýþtýr. Türk Milletini bir amaç etrafýnda birleþtirerek millî birliði kuvvetlendirmiþtir.
4-Ýkinci Ýnönü Savaþý (23 Mart-1 Nisan 1921)
Bu savaþ, Türk Ýstiklâl Savaþýnýn ikinci önemli meydan savaþýdýr. Birinci Ýnönü Savaþýnda yenilerek geri çekilen Yunanlýlar, Türk Ordusunun kuvvetlenmesine meydan vermemek için saldýrýya geçtiler.
Yunan ordusu Bursa ve Uþak'ta olmak üzere iki grup halinde idi. Türk ordusu Batý Cephesiyle, Güney Cephesi ve Kocaeli Grubuna ayrýlmýþtý. Batý Cephesindeki kuvvetler Yeniþehir, Ýnegöl hattýyla Ýnönü mevziine yerleþmiþlerdi. Batý cephesindeki kuvvetlerimiz Ýsmet Paþa'nýn kumandasýnda idi. Kocaeli Grupu Kurmay Baþkanlýðý emrinde bulunuyordu. Güney Cephesi kuvvetleri ise Afyon civarýnda toplanmýþtý.
Ordu teþkilâtýmýz tamam olmadýðýndan, düþmanýn bir tümeni bizim üç tümenimize bedeldi. Yunan ordusunun teþkilâtý mükemmeldi. Gerek mevcudu, gerekse .ateþli silahlarýyla bizden üstün durumda bulunuyordu.
Yunanlýlar 23 Mart 1921'de Bursa ve Uþak bölgelerinde olmak üzere iki koldan ileri harekete geçtiler. Bursa'dan Ýnönü yönünde ilerleyen düþman, Bilecik ve Pazarcýk'ý iþgal etti. 26 Mart 1921'de Gündüzbey'de baþlayan savaþ, 31 Marta kadar aralýksýz olarak devam etti. Düþman daha ziyade yanlardan baský yapmakta idi. Özellikle sað kanatta çetin savaþlar olmuþ, kuvvetlerimizin üstün dayanma ve direnmesi dolayýsiyle, bu kanatta savaþ bir boðuþma þeklinde cereyan etmiþti. Bu bölgede Birinci Tümen Komutaný Albay Kemalettin Sami, Kocaeli Grupu Komutaný Albay Halit ve Albay Ýzzettin Beyler, büyük gayret ve fedakârlýk göstermiþlerdir.
30 Mart'ta düþman saldýrýsý karþýsýnda sýkýþýk bir duruma düþen sol kanat geri çekildi. Fakat 31 Mart'ta üstünlük tamamen Türk kuvvetlerine geçti. Türk kuvvetlerinin þiddeti savunmasý karþýsýnda yýpranan Yunan ordusu 31 Mart - 1 Nisan gecesinden itibaren geri çekilmek zorunda kaldý. Geri çekilen düþmaný piyade kuvvetlerimiz cepheden, süvari kuvvetlerimiz de yandan takip ettiler. Bu savaþ sonunda düþmandan pek çok ganimet ve esir alýndý.
Güney Cephesindeki kuvvetlere gelince: 23 Mart günü Afyon istikametinde saldýrýya geçen düþman, Afyon'u iþgal etti. Kuzeyde Ýnönü de yenilen düþman geri atýldýktan sonra burada serbest kalan Türk kuvvetleri Güney Cephesi Komutanlýðý emrine verildi. Bu kuvvetler düþmanýn yan gerilerine saldýracaktý. Bunu anlayan düþman, 7 Nisan 1921'de Afyon'u boþaltarak geri çekildi. 8 Nisan'da Aslýhanlar savaþý adý verilen büyük bir savaþ oldu. Üç gün süren bu kanlý savaþtan sonra Yunanlýlar 11 Nisan'da Dumlupýnar mevziine çekildiler.
Bu suretle üstün düþman kuvvetleri, Türk Ordusunun inancý ve iradesi önünde bir defa daha yýkýlmýþ oldu.
Eskiþehir ve Kütahya Savaþlarý
Ýkinci Ýnönü Savaþýndan sonra düþman, kuvvetlerini geriye çekerek, Bursa ve Dumlupýnar mevziine yerleþmiþti. Bu yenilgiden sonra Yunan Hükümeti ordularýný kuvvetlendirmek gereðini duyarak Yunanistan da genel seferberlik ilân etti. Böylece cephedeki tümenlerinin sayýsýný 11'e çýkarabildi.
Türk ordusu, genel seferberlik yapýlmadýðý için, gücünü artýrmak imkânýný bulamamýþtý. Yalnýz 15 Nisan 1921'de Güney ve Batý Cepheleri kuvvetleri birleþtirilerek, Batý Cephesi ismi altýnda Ýsmet Paþa emrine verildi. Böylece bütün cephe bir komutana baðlanmýþ oldu. Ayrýca Kocaeli, Adana, Kafkas Cephelerindeki kuvvetler de Batý Cephesine alýnmýþtý. Ordumuz yiyecek ve taþýma hususunda güçlük çekiyordu. Bu iþlerde bilhassa Türk kadýnýnýn büyük bir feragatle çalýþtýðý görülüyordu. Tümen Komutaný Veysel Bey bunlarý teftiþ ederken arabalarý baþýnda hizmete hazýr bir durumda olan kadýnlara: Erkeklerinin niçin gelmediklerini sorarak, kendilerinin bu iþte çok yorulacaklarýný söylediði zaman, kadýnlar :
Erkeklerimiz hizmette olduðundan emrinize biz geldik. Böyle günde bize bu kadar da iþ düþmesin mi? Tek yurtlarýmýz kurtulsun da biz yorulalým, ölelim cevabýný verdiler.
Türk ordusu Ýnönü - Kütahya - Diðer hattýnda dört grup halinde düzenlenmiþ bulunuyordu. Ayrýca Geyve civarýnda bir Kocaeli Grupu vardý. Saldýrýdan önce Yunan uçaklarý, orduyu ve halký Millî Hükümet aleyhine kýþkýrtan fetvalar ve beyannameler atmaða baþladýlar. 10 Temmuz 1921 tarihinde ise tekrar saldýrýya geçtiler. Düþman Bursa bölgesinden, Kütahya ve Ýnönü istikametinde olmak üzere iki koldan harekete geçti. Bir tümen de Afyon'a doðru yürüyordu. Düþmanýn çevirme hareketini kýrmaða muvaffak olan Türk ordusu, üstün kuvvetler karþýsýnda geri çekilmek zorunda kaldý. Cephe Komutanýnýn emriyle Eskiþehir - Seyitgazi hattýna çekildi. Çekilen ordu Eskiþehir'in kuzey ve güneyinde toplandýktan sonra da 25 Temmuz 1921'de Sakarya'nýn doðusuna çekildi (Bak. Harita: 3) .
Bu çekilmeðe askerî bakýmdan gerek vardý. Bir kere ordumuz toplu bir halde bulunacak, takviye ve düzeni için zaman kazanýlmýþ olacak, düþman ordusuyla arada geniþ bir açýklýk kalacaktý. Buna karþý düþman kuvvetleri çekilen ordumuzu izlerken, üslerinden uzaklaþmýþ olacaklardý.
Ordumuzun bu çekiliþinden faydalanan düþman, iþgal ettiði bölgelerde bulunan halký türlü iþkencelerle öldürüyor, þehir ve köylerimizi yakýyordu. Bu geri çekiliþ Ýngiliz ve Yunanlýlara fýrsat ve cesaret de vermiþti. Ýngiliz Baþvekili Loid Corc: Yunanistan, kazandýðý zafer dolayýsýyla artýk Sevr Antlaþmasýyla yetinemez, daha geniþ ölçüde tatmin edilmelidir diyordu.
Sakarya Savaþý
Türk ordusunun Sakarya gerisine çekilerek büyük bir memleket parçasýný düþman istilâsýna býrakmasý halk ve Mecliste fena etki yarattý. Halbuki Baþkomutanlýðýn gayesi orduyu yok olmaktan kurtarmak ve geri çekilerek bir cephe kurmaktý. Ordunun ve halkýn manevî kudreti büyük bir sarsýntý geçirmekte idi. Bu vaziyeti önlemek ve halký aydýnlatmak icap ediyordu. Çekiliþ bilhassa Mecliste sert ve çetin münakaþalara yol açtý. Bu münakaþalar sonucunda ortaya atýlan fikir su idi: Ordu nereye gidiyor, millet nereye götürülüyor? Su harekâtýn elbette bir mesulü vardýr. O nerededir? Onu göremiyoruz?
Milletvekilleri, Mustafa Kemal'in ordunun baþýna gelmesini istiyorlardý. Ordu ve halk O'na güveniyor, bu durumu ancak ordunun baþýna geçmek suretiyle düzelteceðine inanýyorlardý. Mustafa Kemal, Meclis tarafýndan teklif edilen Baþkomutanlýðý kabul etti. Fakat Meclisin bütün yetkilerinin üç ay için kendisine verilmesini istedi. Mustafa Kemal'in bu teklifi Meclisteki muhalifler tarafýndan, Millî egemenlik bir kiþiye verilemez denilerek reddedilmek istendi. Uzun tartýþma ve görüþmeler sonucunda Meclisin bütün yetkisi i,iç aylýk bir süre için Mustafa Kemal'e bir akýldý. Mustafa Kemal 5 Aðustos 1921 tarihinde kabul edilen bir kanunla Baþkomutanlýðý üzerine aldý. Baþkomutanýn vereceði emirler kanun olacaktý.
Yeni bir meydan savaþý için memleketin bütün savaþ gücü harekete geçirildi ve þu iþler yapýldý
a)Birçok sýnýflar silâh altýna çaðýrýldý.
b)Güney ve Doðu Cephesindeki kuvvetler, Sakarya'da toplandý.
c) Memleket içinde düzenin saðlanmasý ve korunmasý için, Ýstiklâl Mahkemelerinin sayýsý artýrýldý.
Yunanlýlara gelince: Eskiþehir ve Kütahya Savaþlarýný büyük bir zafer sayan Yunanlýlar, ordumuzu tamamen yok edecek büyük bir saldýrýya hazýrlanýyordu. O sýrada tahta geçen Kral Konstantin'in amacý, artýk yalnýz Sevr Antlaþmasýný kabul ettirmek deðil, eski Bizans Ýmparatorluðunu diriltmekti. Bunun için de eli silâh tutan bütün Yunanlýlar askere alýndýlar. Memleketin bütün gelir kaynaklarý ordunun emrine verildi. Diðer tarafta da Ýngiliz Hükümeti, bol para ve malzeme vermek suretiyle Yunan ordusunu takviye ediyordu. KraI Konstantin, Yunan ordularý baþkomutanlýðýný üzerine aldý.
Yunanlýlar yine araç - gereç ve asker bakýmýndan bizden üstün durumda bulunuyorlardý. Yunanlýlarýn elinde bulunan topraklarýmýz memleketimizin bayýndýr ve zengin yerleriydi. Yollarý vardý ve ordularýný besleyebiliyordu. Yunanlýlarýn arkalarý denizlere ve kuvvetli müttefiklere açýktý.
Bizim elimizde bulunan bölgede düzenli yollar yoktu. Memleket fakirdi. Orduyu beslemekte zorluk çekiyorduk. Yabancý hiç bir devletten yardým görmüyorduk. Bütün bunlara karþýn Türklerin Yunanlýlardan üstün bir tarafý vardý. Ya üzerinde yaþadýðý bu yurdu savunacak, yahut ölecekti, Uðrunda ölünecek toprak, elimizde kalan son yurt parçasý idi. Bu son yurt parçasýný korumak için göðsünü siper eden orduyu hiç bir kuvvet yenemeyecektir.
Sakarya Meydan Savaþý (23 Aðustos- 13 Eylül 1921) :
Türk ordusu dört gruba ayrýlmýþtý. Ayrýca Albay Fahrettin komutasýnda süvari grubu vardý.
Mustafa Kemal, Ankara'da iþlerini bitirdikten sonra Fevzi Paþa ile birlikte Polatlý'daki cephe karargâhýna geldi. Bu sýrada attan düþerek birkaç kaburga kemiðini kýrdý. Ankara'da gerekli tedavi yapýldýktan sonra hemen cepheye döndü. Savaþý sonuna kadar sargýlar içinde "Maliköy" de oturduðu yerden yönetti.
Yunan ordularý baþkomutaný Kral Konstantin, Kütahya'da topladýðý Askerî Þûrada Türk ordusunu yok etmek ve Ankara'yý almak kararýný vermiþti. Yunan kuvvetleri 13 Aðustos 1921'de Eskiþehir - Seyitgazi hattýndan doðuya doðru yürüyüþe geçtiler. 18 Aðustos'a kadar ordumuz ciddî bir savaþa girmeden Sakarya'ya doðru çekildi. Bu sýrada düþman, sol kanadýmýzý sarmak maksadýyla Ankara'nýn elli kilometre güneyine kadar yaklaþmýþtý. Bu sebeple, 23 Aðustos - 13 Eylül arasýnda ordunun cephesi batýya iken güneye dönerek cephe deðiþtirdi. Bu vaziyet karþýsýnda Ankara'da heyecan baþlamýþ, düþman daha fazla ilerlediði takdirde þehrin boþaltýlmasý için bütün tedbirler alýnmýþtý. Ankara'nýn boþaltýlmasý Mecliste görüþülürken, Erzurum Milletvekili Durak Bey söz alarak:Arkadaþlar, nereye gidiyoruz? Düþman bizi burada kendisini yenmek için tedbirler düþünürken bulmamalýdýr dedi.
23 Aðustostan itibaren ordumuz düþmanla temasa geçti. Meydan savaþý yüz kilometrelik bir cephe üzerinde bütün þiddetiyle cereyan ediyordu. Düþman pek çok uðraþmalara raðmen ordumuzu çevirme hareketinde baþarý kazanamadý. Baþkomutan: Hattý müdafaa yoktur, sathý müdafaa vardýr. O satýh, bütün vatandýr. Vatanýn her karýþ topraðý vatandaþýn kanýyla sulanmadýkça, terk olunamaz, emri üzerine ordumuz her vatan parçasýný karýþ karýþ savunuyordu. 10 Eylülde Türk ordusunun giriþtiði karþý saldýrý hareketi, 12 Eylülde Yunan ordusunun kesin yenilgisiyle sonuçlandý. 13 Eylülde Yunan ordusu geri çekilmek zorunda kaldý (Ý3ak. Harita: 3) .
Ordumuzun takibi sonucunda ise Seyitgazi - Afyon hattýna çekildi. Savaþ 21 gün gece ve gündüz aralýksýz devam etmiþtir. Sakarya Meydan Savaþý tarihin en uzun süren meydan savaþýdýr. Sakarya Zaferini Baþkomutan þu emriyle millete müjdeledi :
Yirmi bir gün ve gece devam eden Sakarya Meydan Muharebesi ordumuzun tam bir zaferiyle son bulmuþtur.
Mustafa Kemal'in askerî dehasý, Türk ordusunun manevî kudreti ve Tür k milletinin kurtuluþa olan inaný bu zaferin kazanýlmasýnda baþlýca âmil olmuþtur. Sakarya'dan muzaffer dönen Mustafa Kemal, izlenimlerini þöyle özetlemiþti. :
Türk Milleti hakikaten büyük millet, hüner ona lâyýk kumandan olabilmekte.
Sakarya Zaferi bütün memlekette coþkun bir sevinçle kutlandý. Büyük Millet Meclisi 19 Eylül 1921'de kabul ettiði bir kanunla Mustafa Kemal'e Müþirlik (Mareþallik) rütbesiyle, Gazilik ünvanýný verdi.
Sakarya Savaþýnýn Sonuçlarý:
Sakarya Meydan Savaþýnýn, milli dâvamýzýn geliþmesinde büyük etkisi olmuþtur. Bu zamana kadar Türk kuvveti hakkýnda þüphe vardý. Sakarya zaferi Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin ve Ordularýnýn kudret ve kuvvetini dünyaya bir defa daha tanýtmýþ, Türk Milletinin yok ve tutsak edilemeyeceðini anlatmýþtýr.
Maddi ve manevî kuvveti hýrpalanmýþ olan düþmanýn zafer umudu ve direnci artýk tamamen kýrýlmýþtý. Öyle ki Sakarya'dan sonra bir daha Türklere saldýrmaya cesaret edememiþtir.
Bu zafer siyasî alanda da olumlu sonuçlar vermiþtir. Sovyet Rusya ile, Moskova Antlaþmasý esas olmak üzere, 13 Ekim 1921'de Kars Antlaþmasý imza edilmiþtir. Fransa ise Ankara Ýtilâfnamesini imzalayarak Büyük Millet Meclisi Hükümetini resmen tanýmýþtýr.
Kars Antlaþmasý (13 Ekim 1921)
Moskova Antlaþmasýna göre Sovyetler Hükümeti, Kafkasya Cumhuriyetleri (Ermenistan, Gürcistan, Azerbaycan) ile aramýzda anlaþmaya aracýlýk edecekti. Bu cumhuriyetler Rusya'ya baðlý olduklarý için Moskova Antlaþmasýnýn imzalanmasýndan sonra Sovyetler Hükümetinin aracýlýðýyla, Kafkas Devletleriyle Türkiye arasýnda Kars Antlaþmasý imzalandý (13 Ekim 1921). Bu antlaþma koþullarý yönünden Moskova Antlaþmasýnýn aynýdýr.
Ankara Anlaþmasý (20 Ekim 1921) :
Sakarya Savaþý sonunda Türk gücü ve Türk dâvasýný anlayan Fransýz Hükümeti, Ankara Anlaþmasýný imzaladý (2ü Ekim 1921) .
Ankara Arýlaþmasýna göre :
1-Bu Anlaþmanýn imzasýyla Türkiye ve Fransa arasýnda savaþ sona erecekti.
2-Fransýzlar Güney Cephesinden kuvvetlerini çekeceklerdi.
3-Ýskenderun bölgesi (Hatay) Fransýzlarda kalacak, fakat çoðunluðu Türk olan bura halký kültür alanýnda özgürlüðünü koruyacak, Türkçe resmî dil olacaktý.
4-Ankara Anlaþmasýnýn 9. maddesine göre: Osmanlý Devletinin kurucusu Osman Beyin büyük babasý olan Süleyman Þah'ýn türbesinin bulunduðu "Caber Kalesi" (Türk mezarý), Türkiye sýnýrlarýndan 100 km. kadar uzakta, Suriye topraklarý içinde olmasýna raðmen, orasý Türk topraðý sayýlmýþ, burada asker bulundurmak ve bayrak çekmek hakký Türkiye'ye verilmiþtir.
Büyük Taarruz ve Baþkomutanlýk Meydan Savaþý:
Sakarya Savaþýndan sonra çekilen Yunan kuvvetlerine derhal saldýrý askerlikçe uygun görülmemiþti. O zaman Avrupa'da hakim olan fikir, Türkler savunma yapar fakat saldýramazdý. Bizde de bu fikri benimseyenler vardý. Bilhassa Müttefiklerin giriþtiði barýþ saldýrýsýndan sonra, Meclisteki muhalif milletvekilleri güdülen siyaseti eleþtirmeðe baþlamýþlardý. Bunlar, askeri siyaset nedir? Mademki kesin sonuçlu bir saldýrý yapamýyoruz, o halde niçin önerilen anlaþmalarý geri çeviriyoruz? Bazýlarý ise kuvvetimizi göstermek için, muayyen bir alanda taarruz yapalým, diyorlardý. Onlarca silâhla elde edemeyeceðimizi siyaset yolu ile elde etmemiz lâzýmdý. Mecliste muhalif grubun ileri sürdüðü bu fikirler, ordu saflarýna kadar yayýlmýþtý. Mustafa Kemal bu olumsuz propagandayý önlemek için Meclisin gizli bir oturumunda, ordunun durumu hakkýnda açýklama yaparak, bu gibi tartýþmalardan çekinmelerini sa1ýk verdi.
Çünkü, Müttefiklerin 26 Mart 1922'de yaptýklarý barýþ teklifi, Sevr Antlaþmasýnýn koþullarýný ortadan kaldýrmýyor, sadece deðiþtiriyordu. Halbuki, Misaký Mi1lînin gerçek1eþmesi Sevr Ant1aþmasýnýn tamamen ortadan kalkmasýna baðlý idi. Bu amaca barýþ yoluyla deðil, ancak silâhlý direnme ile eriþmek mümkün olacaktý. Bu fikri Mustafa Kemal de Büyük Millet Meclisinde þöyle savunmuþtu :
Hayýr efendiler, bizim mühim ve asýl vazifemiz, siyaset yapmak deðildir. Bizim ve bütün memleket ve milletin bugün yegane vazifesi, topraklarýmýzda bulunan düþmaný süngülerimizle tardetmektir.
O sýrada Gazi Mustafa Kemal'in Baþkomutanlýk yetkisinin uzatýlmasý hakkýnda verilen kanun tasarýsý, muhaliflerin tesiriyle Mecliste kabul edilmemiþti. Mustafa. Kemal, bu olayý Çankaya'daki evinde hasta yataðýnda öðrendi. Ertesi gün, Büyük Millet Meclisinin yaptýðý gizli bir toplantýda Mustafa Kemal: Düþman karþýsýnda bulunan ordumuz, baþsýz býrakýlmazdý. Binaenaleyh býrakmam ve býrakmayacaðým diyerek vatanî vazifesinden ayrýlmayacaðýný bildirdi. 4 Þubat 1922'de Büyük Millet Meclisi ikinci defa olarak Gazi Mustafa Kemal'in Baþkomutanlýk vazife ve yetkilerini üç ay daha uzattý. Bu münasebetle söz alan Mustafa Kemal, zafere olan inancýný belirterek Meclise teþekkür etti.
Taarruz Hazýrlýklarý:
Sakarya Savaþýnda yeni?en Yunan ordusu Eskiþehir - Afyon hattýna çekilmiþti. Sað kanadýný Ahýrdaðýna, sol kanadýný Bozdað'a dayayan düþman, Eskiþehir - Afyon - Ahýrdaðý hattýnda yeni bir cephe kurmuþtu. Yunanýlar bu ,hattý tahkim etmiþler ve birkaç sýra dikenli tellerle çevirmiþlerdi. Yunanlýlar hazýrladýklarý bu mevzilere çok güveniyorlardý.
Türk Ordusuna gelince: Sakarya Savaþýndan, Büyük Taarruza kadar geçen süre içinde ordumuz planlý bir þekilde hazýrlýklarýný tamamlamaða çalýþmýþtýr. Memleketin bütün kaynaklarý ordu emrine verilmiþti. Silâh altýna a1ýnan yeni er1erin ta1im ve terbiyesiyle meþgul olunarak ordunun kuvvetlendirilmesine çalýþýlmýþtýr. Saldýrý hazýrlýklarýný düþmanýn haber almamasý için, kuvvet?er cepheye gece yürüyüþü ile getirilmiþtir. Yalnýz yollarýn bozuk, taþýt araçlarýnýn ilkel oluþu cepheye erzak ve cephane taþýnmasýný güçleþtiriyordu. Fakat bütün mahrumiyetlere raðmen ordunun malzeme ve diðer noksanlarý tamamlanmýþtý. Bu ,hazýrlýk gizli tutulduðu için, düþman yapý?an hazýrlýðýn savunma mahiyetinde olduðunu zannetmiþti. Düþmanýn haber almasýna engel olmak maksadýyla Büyük Taarruzdan bir hafta önce Anadolu ile dýþ memleketler arasýndaki haberleþme kesilmiþ ve Anadolu'ya gidiþ geliþ durdurulmuþtu.
Bütün dünya kaynak?arýndan faydalanan düþman bizden üstün bir durumda bulunuyordu. Yalnýz bizim süvarimiz daha fazla idi. Özetle sayý ve ateþ kudreti bakýmýndan üstün bir düþmana karþý ruh ve iman kuvvetine sahip olan Türk ordusu manevî üstünlüðüne dayanarak çarpýþacaktý.
Türk genel karargâhý Akþehir'de idi. Mustafa Kemal, Ýsmet ve Fevzi Paþalar saldýrý planýný hazýrladýlar. Mustafâ Kemal saldýrý için son hazýrlýklarý da gözden geçirdikten sonra Ankara'ya döndü. Ýsmet Paþa 6 Aðustos 1922'de gizli olarak ordulara taarruza hazýrlýk emrini verdi. Birkaç gün sonra Mustafa Kemal cepheye hareket etti. Mustafa Kemal cepheye gidiþini, birkaç kiþi dýþýnda bütün Ankara'dan gizli tuttu. Hattâ durumu bilenler Mustafa Kemal'in 21 Aðustos 1922 günü, Çankaya'daki köþkünde bir çay ziyafeti vereceðini gazetelerle yaydýlar. Mustafa Kemal, 20 Aðustos 1922 günü Akþehir'e gelmiþ ve 26 Aðustos 1922 Cumartesi günü sabahý için düþmana taarruz emrini vermiþti.
C-Büyük Taarruz :
Taarruz planýnda ana fikir, düþmanýn sað kanadýna saldýrarak Ege denizi ile baðlantýsýný kesmek ve bir kuþatma meydan savaþýyla düþmaný anayurtta yok etmekti.
26 Aðustos sabahý saat üçte kalkan Baþkomutan, Ýsmet ve Fevzi Paþalarla beraber savaþýn idare edileceði Kocatepe'ye çýktýlar. Sabahýn ilk ýþýklarýyla beraber baþlayan top atýþlarý Türklere yeni bir günü müjdeliyordu. Bu top atýþlarýyla büyük saldýrý baþlamýþ oldu. Ahýrdaðýný aþan Türk ordusu düþmana. saldýrdý. Bir süvari bölüðü, Uþak'tan Ýzmir'e giden telgraf hatlarýný kesti. Bu suretle Ýzmir'de bulunan Yunan Baþkomutanýnýn cephe ile olan baðlantýsý kesilmiþ oldu. Birinci günü düþmanýn ilk hatlarý ele geçirildi.
27 Aðustos günü düþmanýn savunma cephesi yarýldý. Bunun üzerine Yunan tümenleri periþan bir halde geri çekilmeðe baþladýlar. Birinci Ordu kaçan düþmaný takip ediyor ve peþini býrakmýyordu. Bu sýrada 8'inci tümen Afyon'a girdi.
30 Aðustos 1922 günü her iki yandan kuþatýlan düþmanýn ricat hatlarý Türk süvari birlikleri tarafýndan kesildi. Dumlupýnar'da kesin sonucu verecek bir meydan savaþýna mecbur edildi
Baþkumandanlýk Meydan Savaþý (30 Aðustos 1922):
30 Aðustosa kadar devam eden takip savaþlarýyla Yunan kuvvetleri doðudan ve güneyden I'inci ve II'nci ordularýmýz, kuzey ve batýdan süvari kolordumuz tarafýndan Aslýhanlar bölgesinde tamamen sarýldý. Ateþ çemberi içinde kalmýþ olan düþman Adatepe'de kesin sonuçlu bir savaþa mecbur edildi. Esasen düþman, siperlerinde barýnamýyordu. Bu ölüm çemberini yarmak için çok çalýþtý, fakat her teþebbüsünde süngü ve ateþle karþýlandý. Onlar için teslim olmaktan baþka çare kalmamýþtý. Akþama kadar devam eden ve Baþkumandanlýk Meydan Savaþý adý verilen bu savaþ sonunda düþman birçok ölü, yaralý, esir vererek periþan bir halde kaçmaða baþladý. Böylece 26 Aðustostan beri devam eden Türk saldýrýsý, Dumlupýnar bölgesinde Yunan ordusunun kesin yenilgisiyle sonuçlandý. Savaþ meydanýndan kaçmaða muvaffak o1an Yunan Ordu1arý Baþkomutaný General Trikopis iki gün sonra teslim olmak zorunda kaldý
26 Aðustos sabahý baþlayarak beþ gün, gece ve gündüz devam eden Büyük Taarruz ve Baþkomutanlýk Meydan Savaþý sona ermiþ, düþman tamamýyla yok edilmiþti. Yunanlýlarýn çok güvendikleri ve Türklerin, buralarýný almasý Atina'yý almalarý kadar imkansýzdýr diye övündükleri mevzileri dört günde zaptedilmiþtir. Bundan sonra yapýlacak iþ, kaçan düþman takip ederek tutunmasýna engel olmak ve denize dökerek memleketi kurtarmaktý.
01 Eylül 1922 günü Baþkomutan orduya :
"Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir; ileri!" emrini verdi. Türk ordusu, bütün aðýrlýðýný býrakarak kaçan Yunan efzunlarýný kovalayarak Ýzmir'e doðru yürüyordu. 9 Eylül sabahý Türk ordusu, Ýzmir'e girdi. O gün Ýzmir þu telsizi yazdý : '
"Türk süvarileri, bugün 9 Eylül Cumartesi, öðleden evvel saat on bir buçukta, halkýn sevinçleri ve gözyaþlarý arasýnda Ýzmir'e girdiler."
10 Eylül günü Baþkomutan ve beraberindeki diðer komutanlar; halkýn coþkun sevinç ve heyecaný içinde Ýzmir'e geldiler. Mustafa Kemal yayýnladýðý bir beyanname ile millete zaferi müjdelerken, ordunun selâmýný da bildirdi.
Bundan sonra Yunan kuvvetleri süratle geri çekildiler, I8 Eylülde Batý Anadolu düþmandan tamamýyla temizlenmiþ oldu.
MUDANYA MÜTAREKESÝ (11 EKÝM 1922)
Anadolu'ya Yunan istilasýndan kurtaran Türk ordusu, bu sefer iþgal altýnda bulunan diðer vatan topraklarýný da kurtarmak üzere harekete geçti. Bir kýsým kuvvetlerimiz Ýzmit'den Ýstanbul istikametinde ilerlerken, bir kýsým kuvvetlerimiz de Çanakkale'ye yaklaþtý. Ýstanbul ve Boðazlarý iþgalleri altýnda bulunduran Ýtilaf Devletleri, telaþa düþerek anlaþmak istediklerini bildirdiler. Ýngiltere, Ýtalya, Fransa temsilcileri Paris'te toplanarak, Türklere teklif olunacak barýþ esaslarýný görüþmeðe baþladýlar. Görüþmeler sonucunda Türk Hükümetine bir nota verdiler.
Mustafa Kemal tarafýndan bu notaya verilen cevapta; Meriç nehrine kadar Trakya'nýn Türklere teslimi þartýyla, Mudanya'da askeri bir konferansýn toplanmasýný kabul ettiðimizi ve bu konferansta Türkiye'yi temsil etmek üzere Ýsmet Paþa'nýn delege tayin edildiðini bildirdi.
Mudanya'da büyükçe bir yalý bu konferans için düzenlendi. 3 Ekim'den itibaren delegeler ayrý ayrý savaþ gemileriyle Mudanya'ya gelmeðe baþladýlar. Yunan delegesi General Mazarakis Mudanya'ya geldi. Fakat karaya çýkmayarak müzakerelerin sonucunu gemiden bekledi. Konferansta Türkiye'yi Ýsmet Paþa, Ýngiltere'yi General Harington, Fransa'yý General Sharpy (Þarpi), Ýtalya'yý General Monbelli temsil ediyordu.
Görüþmeler dokuz gün sürdü, bir hayli heyecanlý ve zorlu oldu. Sonunda mütareke Türk görüþ ve isteklerine uygun bir þekilde imzalandý (11 Ekim 1922). Yunan delegesi mukaveleyi imza etmek istemedi. Fakat üç gün sonra Yunanlýlar bu mukaveleyi resmen kabul ettiklerini bildirdiler.
Mudanya Mütarekesinin Esaslarý:
1.Bu mukavelenin yürürlüðe girme tarihinden itibaren Türk ve Yunan askeri kuvvetleri arasýnda savaþ bitmiþtir.
2.On beþ gün içinde Yunan ordusu (Edirne dahil) Meriç ýrmaðýnýn batýsýna çekilmiþ bulunacaktýr.
3.Boþaltýlmanýn bitmesinden sonra otuz gün içinde, Doðu Trakya Yunan Hükümeti memurlarý tarafýndan Ýtilaf kuvvetlerine, Ýtilaf kuvvetleri de Türklere teslim edeceklerdir.
4.Barýþ Konferansýnýn sonucuna kadar, Doðu Trakya'da Türkler 8000 jandarma bulunduracaklardýr.
5.Mütarekenin imzalanmasýndan sonra Ýstanbul ve Boðazlar da Büyük Millet Meclisi Hükümeti idaresine býrakýlacak, Ýtilaf kuvvetleri barýþýn imzasýna kadar Ýstanbul'da kalacaklardýr.
Mudanya Mütarekesiyle Misaký Millinin topraklarýmýza ait kýsmý kabul edilmiþ oldu.
Mütareke þartlarýna göre, Trakya'da askeri ve sivil idareyi ele almak için tayin edilen Refet Paþa 19 Ekim'de Ýstanbul'a geldi. Halkýn samimi tezahüratý arasýnda Ýstanbul'a giren gaziler; "Seni de geldik, kurtaracaðýz, Ýstanbul…" þarkýsýný söylüyor, halk ise sevinç gözyaþlarý döküyordu.

Kaynak: 1. Dünya Savaþý'ndan sonra düþmanlar hangi topraklarýmýzý iþgal etmiþlerdir?

ingilizler birinci savaþý sonunda ............................ilerimizi iþgale baþlamýstý .................. yerine ne gelcek?

yanlýþ fransa Urfa.Antep,Maraþla
 

kardeþ fransa Adana ve çevresiyle savaþmadý
fransa Urfa,Antep,Maraþ'la savaþtý

1. Dünya Savaþý'ndan sonra hangi topraklarýmýz düþman istilasýna uðramýþtýr?

yüzde yüz emin olmamakla birlikte ( 8. sýnýflara il il de sorulabiliyor o nedenle bu þekilde yazdým):
Ýngiltere: Musul (ilk iþgal), Urfa, Antep, Maraþ, Afyon, Merzifon, Batum.
Fransa: Adana, Mersin, Toros tünelleri, Dörtyol.
Ýtalya: Antalya, Konya , Fethiye, Bodrum, Marmaris, Burdur
Ýtilaf Devletleri Olarak : Boðazlar

Sakarya Meydan Muharebesi, Anadolu Türk tarihinin en önemli savaþlarýndan biridir. Yunan General Papulas tarafýndan Yunan ordularýna Ankara'ya harekat emri verilmiþti. Savaþý Yunan tarafý kazanýrsa TBMM, Sevr Antlaþmasý'ný kabul etmek durumunda kalacaktý. Öte yandan yirmi dört tümen Rus askeri Kafkaslarda bu savaþýn sonucunu beklemekteydi. Savaþý Türklerin kaybetmesi halinde Sevr hýzlý bir þekilde uygulamaya geçirilecekti.

Muharebe[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

TBMM Ordusu, Kütahya-Eskiþehir Muharebelerindeki yenilgisinden sonra cephe kritik bir duruma düþmüþtü. Cepheye gelerek durumu yerinde gören ve komutayý eline alan TBMM Baþkaný ve Baþkomutan Mustafa Kemal Paþa ile Ýcra Vekilleri Heyeti Baþkaný Fevzi Paþa, Batý Cephesi birliklerinin Yunan ordusuyla arada büyük bir mesafe býrakýlarak Sakarya Nehri'nin doðusu'na çekilmesine ve savunmayý bu hatta devam ettirmesine karar verdiler.

Mustafa Kemal Paþa, "Hatt-ý müdafaa yoktur; sath-ý müdafaa vardýr. O satýh bütün vatandýr. Vatanýn her karýþ topraðý vatandaþ kanýyla sulanmadýkça vatan terk olunamaz." emrini vererek muharebeyi geniþ bir alana yaydý. Böylece Yunan kuvvetleri de karargâhlarýndan uzaklaþýp bölünmüþ olacaktý.

TBMM, 3 Aðustos 1921'de Genelkurmay Baþkaný Ýsmet Paþa'yý azlederek, ayný zamanda Baþvekil ve Milli Müdafaa Vekili de olan Fevzi Paþa'yý bu makama da atadý.

22 Temmuz 1921'de Sakarya Nehri Doðusu'na çekilmeye baþlayan Türk ordusu, güneyden kuzeye 5. Süvari Kolordusu (Çal Daðý güneyinde), 12., l., 2., 3., 4. Gruplar ve Mürettep Kolordu birinci hatta olacak þekilde tertiplendi. Çekiliþin hýzlý bir þekilde tamamlamasýndan sonra Yunan birlikleri taarruz pozisyonu için tam 9 gün Türk birlikleri ile karþýlaþmadan yürüdü. Bu yürüyüþün hangi yöne doðru olduðu Türk keþif birlikleri tarafýndan tespit edilerek cephe komutanlýðýna bildirildi. Bu savaþýn kaderini belirleyecek stratejik hatalardan biri oldu. Yunan taarruzu baskýn olma özelliðini kaybetti. Ancak 14 Aðustos'ta ileri harekata geçen Yunan ordusu, 23 Aðustos'tan itibaren 3. Kolordusu ile Sakarya Nehri doðusundaki Türk kuvvetlerini tespit, 1. Kolordusu ile Haymana istikametinde, 2. Kolordusu ile Mangal Daðý güneydoðusunda kuþatýcý taarruza baþladý. Fakat bu taarruzlarýnda baþarýsýz oldular.





Polatlý'ya ilerleyen Yunan piyadeleri. (Aðustos 1921)
Kuþatma taarruzunda baþarý saðlayamayan Yunan kuvvetleri, siklet merkezini ortaya kaydýrarak savunma mevzilerini Haymana istikametinde yarmak istedi. 2 Eylül'de Yunan birlikleri, Ankara'ya kadar en stratejik dað olan Çal Daðý'nýn tamamýný ele geçirdi. Fakat Türk birlikleri Ankara'ya kadar geri çekilmeyerek alan savunmasý yapmaya baþladý. Yunan birlikleri Ankara'ya 50 km kalacak derecede bazý ilerlemeler saðlasa da Türk birliklerinin yýpratýcý savunmasýndan kurtulamadý. Ayrýca 5. Türk Süvari Kolordusu tarafýndan cephe ikmal hatlarýna yapýlan taarruzlar Yunan taarruzunun hýzýnýn kýrýlmasýnda önemli etkenlerden biri oldu. Yunan ordusu 9 Eylül'e kadar süren yarma teþebbüsünde de baþarýlý olamayýnca, bulunduðu hatlarda kalarak savunmaya karar verdi.

Türk Ordusu'nun 10 Eylül'de baþlattýðý, bizzat Mustafa Kemal Paþa'nýn komuta ettiði, genel karþý taarruzla Yunan kuvvetlerinin savunma için tertiplenmesine mani olundu. Ayný gün Türk birlikleri stratejik bir nokta olan Çal Daðý'ný geri aldý. 13 Eylül'e kadar süren Türk taarruzu sonucunda Yunan ordusu, Eskiþehir-Afyon'un hattýnýn doðusuna kadar çekilerek bu bölgede savunma için tertiplenmeye baþladý.

Çekilen Yunan Ordusunu takip amacýyla harekata 13 Eylül 1921 itibariyle süvari tümenleri ve bazý piyade tümenleri ile devam edildi. Fakat teçhizat ve istihkâm yetersizliði gibi sebeplerle taarruzlar durduruldu. Ayný gün Batý Cephesi'ne baðlý birliklerin komuta yapýsý deðiþtirildi. 1. ve 2. Ordu kuruldu. Grup Komutanlýklarý laðvedilerek yerine 1.,2.,3.,4.,5. Kolordular ve Kolordu seviyesinde Kocaeli Grup Komutanlýðý kuruldu.

Savaþ, 22 gün ve gece sürerek 100 km uzunluðunda bir alanda cereyan etti. Yunan Ordusu Ankara'nýn 50 km kadar yakýnýndan geri çekildi.

Yunan ordusu geri çekilirken Türklerin kullanabileceði hiçbir þey býrakmamak için özen gösterdi. Demiryollarýný ve köprüleri havaya uçurdu ve birçok köyü yaktý.[18]

Muharebe sonrasý[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

Sakarya Meydan Muharebesi sonunda Türk ordusunun zayiatý; 5713 þehit, 18.480 yaralý, 828 esir ve 14.268 kayýp olmak üzere toplam 39.289'dur. Yunan ordusunun zayiatý ise; 3758 ölü, 18.955 yaralý, 354 kayýp olmak üzere toplam 23.007'dir. Sakarya Meydan Muharebesinde çok fazla subay kaybý olduðu için bu Muharebeye “Subay Muharebesi” adý da verilmiþtir. Mustafa Kemal Atatürk bu muharebe için "Sakarya Melhame-i Kübrasý" yani kan gölü, kan deryasý demiþtir.[6]

Yunanlar için geri çekilmek haricinde baþka bir seçenek kalmadý. Geri çekilirken Türk sivil halkýna karþý yaptýðý tecavüzler, kundaklamalar ve yaðmacýlýk sonucunda 1 milyonun üzerinde sivil Türk evsiz kaldý.[19]

Mayýs 1922'de Yunan Ordusu Baþkomutaný General Anastasios Papoulas ve kurmay heyeti istifa etti. Yerine General Georgios Hatzianestis atandý.

Mustafa Kemal Atatürk ünlü "Hattý Müdafaa yoktur, sathý müdafaa vardýr. Bu satýh bütün vatandýr. Vatanýn her karýþ topraðý vatandaþ kanýyla sulanmadýkça vatan terk olunamaz." sözünü bu savaþa atfen TBMM'de söylemiþtir. Savaþýn ardýndan Albay Fahrettin Altay, Albay Kazým Fikri Özalp, Albay Mehmet Selahattin Adil ve Albay Mehmet Rüþtü Sakarya, Mirliva (Tuðgeneral)liðe terfi etti. Mustafa Kemal Paþa ise TBMM tarafýndan Mareþal rütbesine terfi ettirildi ve Gazi unvaný verildi.

Atatürk, Sakarya Meydan Muharebesi'ne kadar bir askeri rütbesi olmadýðýný, Osmanlý Devleti tarafýndan verilmiþ olan rütbelerin yine Osmanlý Devleti tarafýndan alýnmýþ olduðunu belirtir. Nutuk'ta þu ifadeleri kullanýr: "Sakarya muharebesi neticesine kadar, bir rütbei askeriyeyi haiz deðildim. Ondan sonra, Büyük Millet Meclisince Müþir (mareþal) rütbesi ile Gazi unvaný tevcih edildi. Osmanlý Devletinin rütbesinin, yine o devlet tarafýndan alýnmýþ olduðu malûmdur." [20]

Sakarya Savaþý,Türk Tarihi'nde bir dönüm noktasýdýr.
1.Sakarya Savaþý'nýn kazanýlmasýyla,Türk Milleti'nin savaþýn kazanýlacaðýna olan inancý yerine gelmiþtir. Ýstanbul'da, tüm camilerde Sakarya Þehitlerine mevlütler okunmuþtur. O ana kadar, Ankara'ya mesafeli duran Ýstanbul Basýný'nda dahi bir sevinç duygusu oluþmuþtur.
2.Uluslararasý toplumun (özellikle Ýngiltere'nin) TBMM güçlerine bakýþý deðiþmiþ ve Yunanistan, arkasýndaki Ýngiltere desteðini kaybetmiþtir.
3.13 Eylül 1683 2. Viyana Kuþatmasý ile baþlayan Türk geri çekilmesi yine bir 13 Eylül günü bu savaþ ile durmuþ, yeniden ilerleme baþlamýþtýr. Bu yönden bu savaþýn sembolik önemi de Türk Tarihi açýsýndan çok fazladýr.

Üst kademe komutanlarý[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]
TBMM Baþkaný ve Türk Ordularý Baþkomutaný: Mustafa Kemal Atatürk
Baþvekil ve Genelkurmay Baþkaný: Birinci Ferik Mustafa Fevzi Çakmak
Milli Müdafaa Vekili: Mirliva Refet Paþa
Batý Cephesi: Komutaný Mirliva Mustafa Ýsmet Ýnönü 1. Grup: Komutaný Albay Ýzzettin Çalýþlar 24. Tümen: Komutaný Yarbay Ahmet Fuat Bulca
23. Tümen: Komutaný Yarbay Ömer Halis Býyýktay

2. Grup: Komutaný Albay Mehmet Selahattin Adil 4. Tümen: Komutaný Albay Mehmet Sabri Erçetin
5. Tümen: Komutaný Yarbay Mehmet Kenan Dalbaþar
9. Tümen: Komutaný Albay Sýtký Üke

3. Grup: Komutaný Mirliva Yusuf Ýzzet Met 7. Tümen: Komutaný Yarbay Ahmet Derviþ
8. Tümen: Komutaný Albay Kazým Sevüktekin
15. Tümen: Komutaný Albay Þükrü Naili Gökberk

4. Grup: Komutaný Albay Kemalettin Sami Gökçen 5. Kafkas Tümeni: Komutaný Yarbay Cemil Cahit Toydemir
61. Tümen: Komutaný Albay Mehmet Rüþtü Sakarya

5. Grup: Komutaný Albay Fahrettin Altay 14. Süvari Tümeni: Komutaný Yarbay Mehmet Suphi Kula
4. Süvari Tugayý: Komutaný Yarbay Hacý Mehmet Arif Örgüç

12. Grup: Komutaný Albay Halit Karsýalan 11. Tümen: Komutaný Albay Abdülrezzak sonra Yarbay Saffet

Mürettep Kolordu: Komutaný Albay Kazým Fikri Özalp 1. Tümen: Komutaný Yarbay Abdurrahman Nafiz Gürman
17. Tümen: Komutaný Albay Hüseyin Nurettin Özsu
41. Tümen: Komutaný Yarbay Þerif Yaçaðaz
1. Süvari Tümeni: Komutaný Yarbay Osman Zati Korol

Batý Cephesine Doðrudan Baðlý Birlikler 2. Süvari Tümeni: Komutaný Yarbay Ethem Servet Boral
3. Süvari Tümeni: Komutaný Yarbay Ýbrahim Çolak

Mürettep Tümen: Komutaný Yarbay Ahmet Zeki Soydemir 3. Kafkas Tümeni: Komutaný Yarbay Halit Akmansü
6. Tümen: Komutaný Yarbay Hüseyin Nazmi Solok
57. Tümen: Komutaný Yarbay Hasan Mümtaz Çeçen


Birinci Dünya Savaþý'nýn Nedenleri ve Sonuçlarý

Sebepleri ;
•ham madde ve sömürge arayýþý.
•Ýngiltere ve Almanya arasýndaki ekonomik rekabet.
•silahlanma yarýþýnýn hýzlanmasý.
•Fransýz ihtilalinin getirdiði milletçilik akýmýnýn etkisi.
•Fransýzlarýn alsos-loren bölgesini Almanlardan geri almak istemesi.
•devletlerarasý bloklaþma.
•Avusturya'nýn ve Rusya'nýn balkanlar üzerindeki çýkar çatýþmalarý.
•siyasi birliðini geç tamamlayan Almanya ve Ýtalya'nýn siyasi dengeleri deðiþtirmesi

1. Dünya Savaþý'nda Osmanlý Devleti'nin Savaþtýðý Cepheler

Kafkasya cephesi:
Osmanlý devleti doðu Anadolu'da Ruslarla savaþtý. Ruslar 1914 yýlýnýn aralýk ayýnda doðu ana doluya saldýrdý. Enver paþanýn yönettiði karþý taarruz, þiddetli soðuklar yüzünden baþarýsýz oldu. Bu nedenlerden dolayý Sarýkamýþ ve yöresinde askeri birliklerimiz çok kayýplar verdi.

1916 yýlýnda Muþ ve Trabzon'u ele geçirdi. Ancak Çanakkale savaþlarýndan sonra gönderilen Mustafa kemal, muþ ve Bitlis'i Ruslardan geri aldý.1917 Rus ihtilali, Kafkas cephesi'nde savaþýn durmasýna neden oldu.

Kanal cephesi:
Osmanlý Devleti, Mýsýr'da yeniden egemenlik kurmak ve Süveyþ kanalý'ný ele geçirmek amacýndaydý. Bu kanal Osmanlýlar tarafýndan alýnýrsa, Ýngilizlerin, sömürgeleriyle olan baðlantýsý kesilecek ve oralara n aldýðý asker ve malzeme desteði önlenecekti.

Bu yüzden Osmanlý Almanya'nýn etkisiyle Ýngilizlerin Elinde bulunan Süveyþ kanalý'na bir saldýrý düzenledi.(1915) ancak gerekli önlemler alýnmadan, hazýrlýksýz olarak yapýlan savaþta Ýngiliz birlikleri karþýsýnda baþarýlý olamadý. Ýngilizler, Sina yarýmadasý'ný ele geçirerek Suriye sýnýrýna dayandý (1916)
Hicaz ve yemen cephesi:
Bir kýsým Osmanlý birlikleri kutsal yerleri korumak için bu bölgede Ýngilizlerle çarpýþtý.

Ancak Sina'da gerek çölün olumsuz koþullarý gerekse güçlü Ýngiliz kuvvetleri karþýsýnda bir sonuç alýnamadý.

Osmanlý devleti bu cephede, Ýngilizler Veonlarýn kýþkýrttýðý Araplarla mücadele etmek zorunda kaldý. Bu cephede Ýngiliz üstün duruma geçti.

Irak cephesi:
Ýngilizler, Türk kuvvetlerinin Ýran' a girmesi ve Hindistan'ý tehdit etmesini önlemek istiyordu. Ayrýca, kuzeye çýkarak Ruslarla birleþmek amacýndaydýlar. Irak petrollerini ele geçirmeyi planlayan Ýngiltere, Basra'ya asker çýkardý. Ýngiliz birlikleriyle savaþan Osmanlý kuvvetleri baþarýlý oldu.
Küt' ül amare denilen yerde, Ýngiliz kuvvetleri geri çekildi(1915). Ancak elde edilen bu baþarý uzun sürmedi. Yeniden Basra'ya asker çýkaran Ýngilizler, 1917 yýlýnda Baðdat' a girdiler.

Suriye ve Filistin cephesi:
Bu cephede Türk kuvvetlerine, yýldýrým ordular grup komutaný olan alman general liman Von Sanders komuta ediyordu. Bu general, ateþkes hükmü gereðince görevden alýndý, yerine Mustafa kemal paþa atandý. Suriye cephesi'nde Ýngilizlere karþý bazý baþarýlar kazandý. Mustafa kemal paþa, bugünkü Suriye sýnýrýmýzý savunmak için önlemler aldý.

Galiçya, Romanya ve Makedonya cepheleri:
Osmanlý devleti, Avrupa cephelerine kuvvet göndererek, kendi baðlaþýklarýný desteklemiþti gönderilen kuvvetler 1916-1917 yýllarýnda Avrupa cephelerinde muharebelere katýldýlar. Rusya, Romanya ve Fransa' ya karþý mücadele ettiler.

Çanakkale cephesi:
Türk tarihinin kaderini deðiþtiren, Türk milletinin vatanýný savunmak için canýný feda etmekten çekinmediði önemli bir savaþtýr.

Ýtilaf devletlerinin bu cephedeki amacý; Rusya'ya silah yardýmý yaparak bu devletin doðu Avrupa'ya yönelik saldýrýsýný kolaylaþtýrmak, Almanya'nýn doðuya yayýlmasýný önlemek, boðazlar ve Ýstanbul' u alarak Osmanlý devleti'ni savaþ dýþý býrakmaktý.

Ýngiltere ayrýca, mýsýr'daki varlýðýný güvence altýna almak, Ortadoðu'daki zengin petrol yataklarýna sahip olmak istiyordu.

Ýtilaf devleri, Çanakkale boðazý'ndan geçmek için, Þubat 1915'ten itibaren saldýrýya geçtiler. Güçlü top atýþý ve Nusret mayýn gemisinin önceden boðaz'a döktüðü mayýnlar yüzünden baþarýsýzlýða uðradýlar. 18 Mart 1915' te, daha büyük bir saldýrý baþlattýlar. Ýtilaf devletleri' nin savaþ gemilerinin bir kýsmý batýrýldý, bir bölümü ise saf dýþý edildi.

Böylece Çanakkale'yi denizden geçilemeyeceðini anladýlar. Bunun üzerine 25 Nisan tarihinde Gelibolu yarýmadasý' nda Seddülbahir ve Arý burnu kýyýlarýna çýkarma yaptýlar.

Amaç; Çanakkale'yi karadan geçmekti. Ýçlerinde Avusturya ve yeni Zelandalý askerlerden oluþan Anzaklarýn da bulunduðu itilaf devleti'nin birlikleri, karþýlarýnda Mustafa kemal' i ve onun inançlý askerlerini buldular.

Türk ordusu, bu cephede büyük bir zafer kazandý. Boðazlar ve Ýstanbul'a yönelen tehlike önlendi. Ýtilaf devletleri amaçlarýna ulaþamadýlar. Bu cephede kazanýlan zafer nedeniyle savaþ bir süre uzadý.
1 dünya savaþý sonuçlarý
1.Avrupa ve Asya'da devletlerarasý dengeler bozulmuþ, Osmanlý, Avusturya-Macar imparatorluðu ve Rusya tarihe karýþtý.
2.Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya ve Macaristan kuruldu.
3.yeni siyasi rejimler ortaya çýktý.
4.yenilen devlerin imzaladýðý aðýr antlaþmalar 2. dünya savaþýna ortam hazýrladý.
5.sömürgecilik isim deðiþtirerek "mandacýlýk" adý altýnda devam etti.
6.Osmanlý devleti parçalanmýþ Hýristiyan azýnlýktan sonra Müslüman Araplarda baðýmsýzlýklarýný ilan etti.
7.ABD bu savaþtan sonra Avrupa politikasýna karýþmaya baþladý.
8.cemiyet-i akvam kuruldu.

1. Dünya Savaþýnda Yenilen devletlerin imzaladýðý antlaþmalar:
•Almanya: versay antlaþmasý
•Avusturya: st. germain antlaþmasý
•Macaristan:riyanon antlaþmasý
•Bulgaristan: nöyyi antlaþmasý
•Osmanlý devleti: Sevr antlaþmasý

Ankara’nýn baþkent ilan edilmesiyle birlikte hýzlý bir nüfus artýþý yaþanmýþ ve bu artýþ beraberinde mimariden ulaþýma toplumsal alanda
hýzlý bir yapýlanmayý getirmiþtir. Bu dönemde tüm ülkelerin ekonomilerini ve iliþkilerini de derinden etkileyen II. Dünya Savaþý patlak
vermiþ, Türkiye savaþa girmesede pekçok alanda ekonomik ve sosyal sýkýntýlar yaþamýþtýr. Bu çalýþmanýn amacý, savaþýn Ankara’nýn
þehir içi ve þehirler arasý ulaþtýrma sektörüne etkilerini araþtýrmaktýr. Ulaþtýrma sektörünün ne kadar kullanýldýðýný gösteren veriler,
halkýn gelir düzeyi ile beraber yaþam þeklini de ortaya koymaktadýr. II. Dünya savaþý yýllarýnda Ankara’daki ulaþým verilerini kapsayanbu çalýþma, savaþýn diðer þehirlerdeki etkilerine de ýþýk tutacaktýr

Özel ve Ticari Araçlar
Özel otomobil kullanýmý, geliþmiþ ülkelerle karþýlaþtýrýldýðýnda
Türkiye’de yaygýn bir ulaþým türü olmamýþtýr. Ülkede
özel otomobil sahipliðini etkileyen iki önemli faktör
ortalama gelir düzeyinin düþük, otomobil ve yakýt fiyatlarýnýn
yüksek oluþudur (EGO, 1987, s. 24). Özel otomobil
Ankara’da; hâkimlerin, doktorlarýn, milletvekillerinin ve
zengin esnafýn kullandýðý, halk için lüks bir ulaþým aracýydý.
Savaþýn baþlamasýyla beraber çoðu araç sahipleri otomobillerini
ellerinden çýkarmayý daha kârlý görmüþler, paralarýný
gayri menkul ve hýzla deðer kazanan altýna yatýrmýþlardýr.
1939 yýlýnda 14,32 lira olan Reþat altýný 1940 yýlýnda % 47’lik
artýþ ile 21,06 lira olmuþtur. Ankara’da 1945 Mart ayýnda
görülen 344,6 oranýndaki geçinme endeksi savaþ süresince
ölçülen en yüksek seviyedir. 1938 yýlýnda baz olarak 100 esas
alýndýðýnda 1939-1946 yýllarýna ait Ankara’nýn geçinme endeksi
deðerleri, 1939’da 102,5; 1940’da 112,1; 1941’de 130,7;
1942’de 220,5, 1943’de 302,6, 1944’de 327,2, 1945’de 344,6,
1946’da 359,5’dir (Bilkur, 1945, s. 14; Eyüboðlu, 1946, s. 16;
T.C. Baþbakanlýk Ýstatistik Genel Müdürlüðü, 1961, s. 5).
Savaþ döneminde, otomobil fiyatlarý çok büyük orandayükselmiþ, yaþanan benzin sýkýntýsýndan dolayý yükselen
benzin fiyatlarý özel otomobil sahiplerine ekstra külfet
getirmiþtir. Can Kýraç Anýlarýmla Vehbi Koç kitabýnda bu
durumu þöyle özetlemiþtir: “Ýkinci Dünya Savaþý’nýn getirdiði
ekonomik sýkýntýlar iþleri zora sokuyordu. Nitekim o
günkü deðerlerle üç bin liraya Ankara’da otomobil satmak
kolay bir iþ deðildi” (1996, s. 136).
1944 yýlýnda 1937 model Chevrolet marka arabanýn fiyatý
3.000 lira; 1939 modelinin ise 5.000 liradýr ve bu rakam
orta düzeyde bir memur maaþýnýn yaklaþýk 100 katýdýr. Ayrýca
hükümet savaþ yýllarýnda motorlu taþýtlar ile ilgili iki
önemli karar alarak doktorlar hariç tüm özel araçlarýn trafiðe
çýkmalarýný yasaklamýþ ve taksi gibi ticari araçlar için
de tek-çift uygulamasý baþlatmýþtýr (Öymen, 2002, ss. 241-
242). Özel otomobil kullananlarýn sayýsýnda görülen düþüþlerde
bu kararlar da etkili olmuþtur. Tüm bu nedenlerden
dolayý Ankara’da 1938 yýlýnda otomobil sayýsý 668 iken
1943 yýlýnda bu sayý 551’e, 1944 yýlýnda ise 323’e inmiþtir.
1945 yýlýna gelindiðinde otomobil sayýsý 1938 yýlýna oranla
G.yarýdan fazla düþüþ göstermiþtir. Savaþ yýllarýnda Ankara
halký için mali külfet getiren otomobilin önemi ancak savaþ
bittikten sonra yeniden artmaya baþlamýþtýr.
Bisiklet sayýlarýnda ise otomobil sayýsýndaki düþüþün aksine
bir artýþ yaþanmýþtýr. Baþbakanlýk Ýstatistik Umum Müdürlüðü
Ýstatistik Yýllýðý’ndaki rakamlardan, Ankara halkýnýn
1938-1945 yýllarý arasýnda, özellikle de 1943’e kadar,
vasýta olarak bisikleti tercih ederek aile bütçelerine katkýda
bulunduklarý anlaþýlmaktadýr (1946, s. 489). Bisiklet satýþlarýndaki
artýþ 1945 yýlý sonuna kadar devam etmiþ, savaþýn
bitmesiyle beraber 1946 yýlýnda halk tekrar otomobile yönelmiþtir
(Tablo I).
II. Dünya Savaþý yýllarýnda sayýsý artan tek motorlu taþýt
kamyondur. Savaþ yýllarýnda bisiklet, mali külfet getirmemesi
nedeniyle þehir içi ulaþýmda tercih sebebi olurken,
benzin fiyatlarýnýn çok yükseldiði ve benzin kýtlýðýnýn yaþandýðý
bu yýllarda kamyon sayýsýnda görülen artýþlar, ticari
bir araç olduðundan çoðu ailenin geçim kaynaðý olarak
yük ve eþya nakliyatýnda kamyonun kullanýldýðýný göstermektedir.
Belediye Otobüsleri
Ankara halkýnýn þehir içi ulaþýmda kullandýðý diðer bir ulaþým
aracý belediye otobüsleridir. Belediye otobüs iþletmesi,
1 Ekim 1935 tarihinde Belediye Otobüs Ýdaresi adý altýnda
faaliyete geçmiþtir. Ankara Belediyesi’ne baðlý Otobüs
Ýdaresi’nin kurulmasý ve ithal edilen 100 otobüsün hizmete
girmesiyle yolcularý, sadece sabah, öðle, akþam taþýyan idare,
kýsa zamanda Ankara’da tüm gün hizmet vermeye baþlamýþtýr
(EGO, 1987, ss. 44-45). 1937 yýlýnda, Ulus, Bakanlýklar,
Kavaklýdere, Çankaya ve Yeniþehir arasýnda iþleyen
otobüslerin temiz ve bakýmlý olmasýna özen gösterilmiþtir
(Günver, 1990, ss. 71-72). Bu dönemde belediye otobüslerinin
ismi EGO deðil, Ankara Belediye Otobüsleri anlamýna
gelen ABO’dur.1935 yýlýnda 100 olan belediye otobüsü sayýsý, savaþýn ülke
ekonomisine getirdiði olumsuz etkiler nedeniyle 1942’ye
kadar artýþ gösterememiþtir. Artan Ankara nüfusuna karþýn
belediye otobüslerinin azlýðý, duraklarda izdihamlarýn
yaþanmasýna yol açmýþtýr. Ankara Belediyesi bu sýkýntýyý
duraklardaki demir kafes sayýsýný artýrarak çözmeye çalýþmýþtýr
(“Otobüs duraklarýnda,” 1944, s. 1). Tablo II’de görüleceði
gibi, 1942 yýlýnda belediye otobüsleri saat 06.45’de
baþlayan seferlerini 23.20’de tamamlamaktadýrlar.
1941 yýlýndan itibaren Balkanlarda üç büyük gücün çýkar
kavgalarý görülmeye baþlanýr. Almanlarýn Balkanlara
yayýlma politikasý kapsamýnda Bulgaristan’a yerleþmeleri,
Ortadoðu petrolleri ve Akdeniz ticareti açýsýndan
Ýngiltere’yi telaþlandýrmýþ, Sovyet-Alman iliþkilerinin de
gerginleþmesine neden olmuþtur. Bütün bunlar karþýsýnda
Türkiye’nin tutumu, Ýngiltere’nin savaþa katýlma baskýsýna
ve Almanya’nýn kendi saflarýna çekme isteðine karþý durmak
olmuþtur. Almanya, Türkiye’nin bu tutumu karþýsýnda,
çözümü, Sovyetlere saldýrdýðýnda bu bölgeden emin olmak
amacýyla, Türkiye ile 18 Haziran 1941 yýlýnda Türk-Alman
Dostluk ve Saldýrmazlýk Paktý’ný imzalamakta bulmuþtur.
22 Haziran 1941’de Almanya’nýn Sovyetler Birliði’ne
saldýrmasý Sovyetler Birliði’nin Türkiye’den uzaklaþmasýna
neden olmuþ, daha önce sipariþ edilmiþ olan ve ancak
1942 yýlýnda gelen 7 yeni otobüs dýþýndaki diðer belediye
otobüsleri Ýsviçre ve Amerika’ya sipariþ edilmiþtir. Savaþ
sadece Ankara’da otobüs sayýlarýný azaltmakla kalmamýþ,
Sovyetler Birliði’nden temin edildiði için halk arasýndakullanýlan Uray ismini de silmiþtir.

II. Dünya Savaþý baþlayana dek belediye otobüsleri Ankara
halký için önemli bir ulaþým aracý olmuþtur. Savaþýn baþlamasýyla
halk, belediye otobüslerine binmek yerine, günlük
ihtiyaçlarýný karþýlamak, iþ yerine ya da hafta sonu gezinti
yerlerine gitmek için yürümeyi tercih etmiþtir. Ankara
Belediyesi’nin özellikle 1940-1943 yýllarý arasýnda çocuklara
ve yükseköðretim öðrencilerine uyguladýðý indirimler
ile otobüs yolcu sayýsýnda önemli artýþlar saðlanmýþtýr
(Cumhuriyet Halk Partisi, 1940, s. 30). Örneðin Dikmen
hattý ile Baraj-Çiftlik hattýnýn ücretleri tatil günleri de dahil
olmak üzere, 20 kuruþtan 15 kuruþa indirilmiþtir. Ancak
1943 yýlýnda Belediye giderlerinin artmasý, benzine yapýlan
zamlar, savaþýn çok þiddetlenmesi ve seyrinin ne olacaðý konusundaki
endiþeler otobüs bilet fiyatlarýna da yansýmýþtýr.
6 kuruþluk bilet 8 kuruþa, 8,5 kuruþluk bilet 11 kuruþa, 11
kuruþluk bilet 13 kuruþa, 13,5 kuruþluk bilet 16 kuruþa çýkarýlmýþtýr
(“Otobüs bilet,” 1943, s. 6). Bilet fiyatlarýna yapýlan
bu zamlar, Ankara’da belediye otobüslerini kullanan kiþi
sayýsýnda önemli azalmalara neden olmuþtur (Tablo III).
Tablo II. Ankara’da Belediye Otobüslerinin 1942 Yýlýnda Ýlk
ve Son Kalkýþ Saatleri
Ýlk Kalkýþ Son Kalkýþ Ýstikamet
06.45 23.00 Ulus-Kavaklýdere
07.15 23.20 Kavaklýdere-Ulus
07.25 23.00 Ulus-Çankaya
07.10 23.20 Çankaya-Ulus
06.30 20.00 Ulus-Dikmen
07.00 20.30 Dikmen-Ulus
06.30 21.00 Ulus-Etlik
07.00 23.00 Etlik-Ulus
07.10 23.00 Ulus-Yeniþehir
07.00 23.00 Yeniþehir-Ulus
07.00 23.00 Ulus-Cebeci
07.00 23.00 Cebeci-Ulus
07.00 23.00 Cebeci-Askeri Fabrikalar
07.00 17.00 Askeri Fabrikalar-Cebeci
07.00 23.15 Bahçelievler-Ulus
07.00 23.00 Ulus-Bahçelievler
07.00 23.00 Ulus-Ýstasyon
Kaynak: “Þehir otobüsleri,” 1942, s. 4.
Tablo III. 1935-1947 Yýllarý Arasýnda Belediye Otobüsleriyle
Taþýnan Yolcu Sayýlarý
Yýl Yolcu Sayýsý
1935 4.318.740
1936 7.713.510
1937 8.666.155
1938 9.628.449
1939 10.150.000
1940 10.900.000
1941 12.400.000
1942 14.150.000
1943 13.850.000
1944 11.271.000
1945 15.612.000
1946 18.490.000
1947 20.671.702
Kaynak: Ankara Belediyesi EGO Genel Müdürlüðü, 1973.
Ülkelerin stratejileri

I. Elizabeth’in uzun ve baþarýlý saltanatýnda (1558-1603) Ýskoçya'daki Ýngiliz etkisinde farklýlýk görülmeye baþlandý. Ýngiltere'deki Tudor Hanedaný'yla, Ýskoçya'daki Stuart Hanedaný arasýndaki evlenmeler, iki geleneksel düþmaný birbirine yaklaþtýrdý. Ýskoçya Kralý I. James ayný zamanda Ýngiltere kralý oldu. 1707 yýlýnda iki krallýðý birleþtiren bir antlaþma imzalandý. Bu tarihten sonra Büyük Britanya tarihi baþlar.

1642-1651 yýllarý arasýnda gerçekleþen Ýngiliz Ýç Savaþý sonucunda krallýk devrildi. Bunun yerine önce parlamento idaresinde (1649–1653) sonra da Oliver Cromwell iktidarýnda (1653–1659) kýsa süren bir cumhuriyet kuruldu. Cromwell'in ölümünün ardýndan parlamento iç karýþýklýklarý önlemek için sürgündeki kral II. Charles'ý krallýðý yeniden kurmak üzere Ýngiltere'ye davet etti.

18. ve 19. yüzyýllarda Ýngiltere, büyük bir sanayi devleti ve sömürge gücü haline gelen Britanya Ýmparatorluðu'nun merkezi konumundaydý. 19. yüzyýlýn baþlarýnda Avustralya, Kanada, Hindistan, Afrika’da bazý devletler, Antiller ve Hong Kong gibi dünyanýn büyük bir kýsmýna yayýlan dev bir sömürge imparatorluðu kurulmuþtu. Kraliçe Victoria (1837-1901) zamanýnda Birleþik Krallýk dünyanýn en büyük gücü durumuna geldi. 1877'de Hindistan sömürgeleþtirildi. 1882'de Mýsýr ele geçirildi.

Britanya 20. yy.'a gelindiðinde dünyanýn en büyük gücü konumundaydý. Bu gücü sömürgeler, deniz yollarý hakimiyeti, küresel þirketler aracýlýðýyla askeri ve siyasi anlamda da saðlamayý baþarabilmiþtir. 1871'den itibaren Alman Ýmparatorluðu'nu kendi etkinliðine karþý en önemli tehdit olarak algýlamýþtýr. Çünkü güçlü bir Almanya, Ýngitere için en büyük tehdit olacaktýr. Fransa ile sürdürdüðü ortaklýkta, Fransa'nýn da 1871 yenilgisinden itibaren Alman Ýmparatorluðu'na karþý olan düþmanlýðý belirleyici nokta olmuþtur. Yine ayný þekilde Rusya ile I. Dünya Savaþý öncesinde temin ettiði ittifak da, Balkanlar ve Doðu Avrupa'da Rusya'nýn Pan-Slavizm politikasý ile Almanya'nýn Pan-Cermen politikasý karþýtlýðý temeline oturmuþtur.

Britanya, bir ada ülkesi olmasý nedeniyle, savunma stratejisini Hollanda ve Belçika'nýn Almanya'ya karþý dirençli olmasý esasýna dayandýrmaktaydý.[14]

Alman Ýmparatorluðu'nun Ýngiltere için gerek ekonomik gerekse de siyasi tehdit haline gelmesi Britanya için tartýþmasýz bir savaþ nedeniydi. Ayný zamanda, sömürgelerin korunmasý, deniz yollarýnýn kontrol altýnda tutulmasý, küresel þirketlerin hakimiyeti ve en önemlisi Ortadoðu Enerji Koridoru'na sahip olmak stratejileri tamamen Alman Ýmparatorluðu çýkarlarýyla çatýþmaktaydý.[14][15][16]

Fransa[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

1815 yýlýnda yapýlan Waterloo Muharebesi'nde Napolyon'un son yenilgisinden sonra Fransa'da krallýk yönetimine geri dönüldü. Ancak bu kez kralýn yetkilerine anayasal kýsýtlamalar getirildi. 1830 yýlýnda çýkan bir sivil ayaklama olan Temmuz Devrimi'yle Bourbon Hanedaný tümüyle kaldýrýlarak anayasal krallýða dayanan Temmuz Monarþisi getirldi. Bu yönetim biçimi 1848 yýlýna dek sürdü. Bu arada kurulan Ýkinci Cumhuriyet oldukça kýsa süreli oldu ve 1852 yýlýnda III. Napolyon Ýkinci Ýmparatorluðu kurunca yýkýldý. 1870 yýlýnda baþlayan Fransa-Prusya Savaþý'nda yenilen III. Napolyon bunun üzerine tahttan indirildi ve bu yönetim rejimi de Üçüncü Cumhuriyet'in kurulmasýyla fesh edildi.

Fransa 17. yüzyýldan baþlayarak 1960'lara dek bir sömürge devleti kimliðiyle var oldu. 19. ve 20. yüzyýllarda dünyanýn dört bir yanýnda edindiði sömürge topraklarý Fransa'yý Ýngiltere'den sonra ikinci büyük sömürge imparatorluðu hâline getirdi.

Fransa ve Almanya, 1871 yýlýndan itibaren birbirlerini tehdit olarak görmüþlerdir. Fransa için, kaybettiði Alsace-Lorraine bölgesi hem ekonomik hem de askeri açýdan büyük öneme sahipti. Öte yandan Ren Nehri üzerindeki köprüler ve Belçika'nýn güçlü savunmaya sahip olmasý, Fransa için diðer iki askeri strateji unsuruydu.[14]

Fransa için Alman Ýmparatorluðu, Merkezi Avrupa'da olduðu kadar, sömürgeleri için de büyük tehdit oluþturuyordu.Çünkü Fransýz Askeri-ekonomik-siyasi gücünün temeli sömürgeler üzerine kuruluydu.[14][15][16]

Rusya Ýmparatorluðu[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

Rusya Ýmparatorluðu'nun baþlangýcý 1721 yýlýndadýr. 1866 yýlýnda topraklarý Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'nýn belirli bölümlerini kapsamýþtýr. 19. yüzyýlýn baþýnda dünyanýn en büyük ülkesi olmuþ, topraklarý kuzeyde Kuzey Buz Denizi'nden güneyde Karadeniz'e, doðuda Büyük Okyanus'tan batýda Baltýk Denizi'ne kadar uzanmýþtýr.

19. yüzyýl sonu ve 20. yüzyýl baþlarýnda, Ýmparatorluðun ekonomik yapýsý geniþ ölçüde köylü ve sayýca daha az ama etkili bir iþçi sýnýfýna dayanmaktaydý. Sanayileþme yetersizdi ve üretim büyük ölçüde tarýma dayalýydý. Þehirleþme 2-3 þehir dýþýnda son derece az ve nüfusun büyük çoðunluðu taþrada yaþamaktaydý. 1905 Devrimleri, ve ardýndan gelen 1917 Devrimleri, Rusya'nýn bu ekonomik ve siyasi yapýsýndan kaynaklanmýþtýr.

Rusya 19. yüzyýl'da temelde dört hedef doðrultusunda siyasetini yapmaktaydý:
1.Batýsýnda Panslavizm Politikasýyla Balkanlar ve Doðu Avrupa'da hakimiyet saðlamak. Böylece Slav kökenli halklarýn kontrolünü eline geçirilmiþ olunacaktý.
2.Güneyde Osmanlý Ýmparatorluðu (Boðazlar'ý ve Doðu Anadolu'yu ele geçirmek) ve Ýran (Petrol alanlarý) üstünde hakimiyetini saðlamak.
3.19. yy.'de Orta Asya'nýn büyük bölümünü ele geçirmekle elde edilen hakimiyeti devam ettirmek.
4.Doðuda Japonya-Rusya-Ýngiltere-ABD arasýndaki güç dengesini kaybetmemek.

1904-1905 Rus Savaþý'nda büyük yenilgiye uðrayan Rusya, ayný tarihlerde, Ýngiltere ile Ýngiliz-Rus Sömürge Antlaþmasý'ný imzalamak zorunda kalmýþtýr.[17]

Batýda Almanya Ýmparatorluðu'nun Pan-Cermenizm Politikasý, güneyde Osmanlý Ýmparatorluðu ile yüz yýlý aþkýn süren savaþlar, Pasifik'te Ýngiltere'ye karþý ABD ile yardýmlaþma vb. stratejiler nedeniyle Rusya, Ýtilaf Devletleri safýnda yeralmýþtýr.

[14][15][16]

Almanya[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

18 Ocak 1871 yýlýnda Versay Antlaþmasý'yla kurulan Alman Ýmparatorluðu, tüm daðýnýk Alman devletçiklerini -Avusturya hariç- bir arada topladý. Ýmparatorluk 1884 yýlýndan itibaren ülke dýþýnda sömürgeler kurmaya baþladý.[18] Alman Ýmparatorluðu 1914 yýlýna kadar, birliðini geç oluþturmasý nedeniyle geri kaldýðý Ýngiltere-Fransa-Rusya ittifakýyla, ekonomik,siyasi ve askeri yönden baþabaþ noktasýna geldi. Hatta sanayileþme ve iþ gücü alanýnda Ýngiltere'den (1914 verilerine göre) daha ileri bir seviyeye ulaþtý.[19]

II. Wilhelm döneminde Almanya, diðer Avrupa güçleri gibi emperyal bir politika izlemiþ ve zaman zaman sömürgeleri konusunda komþu devletlerle sürtüþmeye girmiþtir. Bu, Almanya'nýn dostluklarýný zedelemiþtir. Bu yüzden Almanya'ya karþý Fransa, Birleþik Krallýk ve Rusya Ýmparatorluðu bir anlaþma imzalayarak kutup oluþturmuþlardýr. Almanya ise sadece Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu ile ittifak kurabilmiþtir.[20] Almanya'nýn emperyal politikasý ülke dýþýna taþmýþ ve devlet diðer Avrupa güçleri gibi Afrika'nýn paylaþýmýna katýlmýþtýr. Berlin Konferansý'nda bu kýta Avrupa güçlerine pay edilmiþtir. Almanya'nýn payýna Alman Doðu Afrikasý, Alman Kuzey-Batý Afrikasý, Togo ve Kamerun düþmüþtür. Afrika'da, büyük güçler arasýnda yaþanan bu mücadele I. Dünya Savaþý'nýn nedenlerinden biri olmuþtur.[21]

Almanya siyaset alanýnda ve denizlerde, o sýrada Britanya'ya ait olan küresel konumu ele geçirmek ve böylece Britanya'yý otomatik olarak daha alt statüye indirgemek istiyordu.[19] 1900'lerde emperyal ve emperyalist çaðýn en yüksek noktasýnda hem Almanya'nýn "Alman Ruhu dünyayý yenileyecektir!" deyiþiyle yegane küresel statü iddiasý, hem de Avrupa Merkezli bir dünyanýn tartýþmasýz "büyük güçleri" olan Britanya ve Fransa'nýn iddiasý hala etkiliydi.[22]

Alman Ulusal Birliði'nin kurulduðu 1871 ile I. Dünya Savaþý'nýn çýktýðý 1914 tarihleri arasýnda Avrupa Tarihi'nin hiç deðiþmeyen öðesi Almanya ile Fransa arasýndaki düþmanlýktýr.[23] Fransa'nýn 1871 Alman yenilgisi bu düþmanlýðýn en önemli etkenidir. Ayný zamanda Alsace-Lorraine'in kaybedilmesi iki ülke için, hem ekonomik hem de askeri önemi, bu düþmanlýklarda etkili olmuþtur. Çünkü iki ülke arasýndaki en önemli savunma noktalarý olan Alsace-Lorraine ve Ren Nehri Köprüleri'ne sahip olmak önemliydi.

Öte yandan, Hohenzollern Hanedaný yönetiminde ve mutlakiyetçi yapýdaki Alman Ýmparatorluðu, siyasi olarak cumhuriyetçi Ýngiltere ve Fransa'nýn yönetim sistemi yönünden de rakibiydi. Bu rekabet, I. Dünya Savaþý'ný, bir nevi mutlakiyet ve cumhuriyet mücadelesi þekline de getirmiþtir. Bu mücadelenin sonucu olarak, savaþ sonrasýnda maðlubiyete uðrayan taraftaki bütün mutlakiyetler çökmüþ, yerine yeni cumhuriyetler kurulmuþtur.[24]

Alman Ýmparatorluðu 1914'e gelinirken, Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu ile ittifaký dýþýnda, Avrupa'da güçlü bir müttefike sahip deðildi. Belki de savaþýn daha baþýndaki bu durum, savaþýn sonucunu belirleyecek olaylarda Alman stratejisinin, savaþýn kaybý konusundaki en büyük eksikliðiydi. Çünkü Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu'nun çok uzun ömürlü olamayacaðý, 1914'lerde neredeyse kesin gibi duruyordu. Bu konuda Adolf Hitler bile Kavgam'da, Eðer Reich, Schoenerer'in Habsburglar hakkýndaki ikazlarýna kulak vermiþ olsa idi, Almanya'nýn baþýna bütün dünyaya karþý savaþa girerek uðradýðý felaket gelmeyecekti demiþtir.[25]

Almanya'nýn oluþturmak zorunda kaldýðý diðer ittifaklarý da (Osmanlý Ýmparatorluðu ve Bulgaristan) savaþýn sonucuna etki edebilecek ekonomik ve askeri düzeyde deðildi. Almanya için güvenilmesi gereken temel güç, kendi öz gücüydü.

[14][15][16][26]

Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

Kutsal Roma Ýmparatorluðu'nun etkinliði azaldýkça Avusturya'nýn arþidükleri baðýmsýz olarak hareket etmeye baþladýlar. 1804 yýlýnda arþidükler kendilerini imparator ilan ettiler. 1866'da Prusya-Avusturya Savaþý yenilgisi, ve Alman Konfederasyonu'nun daðýlmasýndan sonra prestijini kaybeden Avusturya Ýmparatorluðu, 1867 yýlýnda da Macaristan'la birleþerek Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu'nu kurdular. Avusturya ve Macaristan aslýnda içiþlerinde baðýmsýz olan iki ayrý ülkeydiler. Fakat dýþiþleri açýsýndan tek bir Habsburg Ýmparatoru tarafýndan yönetilmekteydiler.

Emperyal bir devlet olan Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu'nda, 11'in üzerinde etkili etnik grup mevcuttu. Bu etnik gruplarýn büyük kýsmý Almanlar, Slavlar ve Macarlar'dan oluþmaktaydý. Etkinlik sahasýnda (doðu bölgesinde yoðun Slav devletleri, batýsýnda da Germen toplumlarý) farklý etnik gruplar bulunmaktaydý. 1789 Fransýz Devrimi ve beraberinde getirdiði süreç, emperyal devletlerin sonunu hazýrlamaktaydý. Uyanan milliyetçilik akýmlarý 19. yüzyýl'da en fazla Osmanlý Ýmparatorluðu ve Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu'na zarar vermiþtir.

Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu'nun karþýsýndaki en büyük tehdit Rusya ve Rusya'nýn Pan-Slavizm Politikasý'ydý. Rusya, Doðu Avrupa'ya ve Balkanlar'a doðru güç alanýný geniþletmek istiyordu. Bu amaçla gerek Osmanlý içindeki, gerekse de Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu içindeki tüm etnik unsurlara -baþta Slavlar olmak üzere- açýk (veya el altýndan) destek veriyordu. Bunun yaný sýra, batý kanadýnýn güvenliðini saðlamak için, Almanya'yla yapýlan ittifak ile saðlamlaþtýran Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu, diðer taraftaki Rusya etkinliðini yok etmek istiyordu.

Aslýnda, Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu'nun da durumu Osmanlý Ýmparatorluðu'ndan farklý deðildi. Ýki imparatorluk da kendi geleceklerini tamamen savaþ sonunda alýnacak bir galibiyete baðlamýþlardý. Yani savaþ, bir ölüm-kalým mücadelesi idi.

1882 yýlýnda yapýlan antlaþmayla kurulan Üçlü Ýttifak ile Almanya, Avusturya-Macaristan ve Ýtalya arasýnda oluþturulan birliktelik (1902 yýlýnda yenilenerek) I. Dünya Savaþý'na kadar sürmüþtür. (Ýtalya, savaþýn baþýnda tarafsýz kaldýktan sonra, Ýtilaf Devletleri safýnda savaþa girmiþtir.)[14][27][28]

Ýtalya[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

19. yüzyýlýn ilk yýllarýnda Ýtalya I. Napolyon tarafýndan iþgal edilerek Fransýz etkisi altýna girdi. Viyana Kongresi Ýtalya'nýn, Fransýz iþgalinden önce yöneten hanedanlara geri verilmesini öngörüyordu. Böylece Papalýk Devleti, Sardinya-Piemonte Krallýðý, Toskana Grandüklüðü, Modena Düklüðü ve Lombardiya-Venedik Krallýðý tekrar kuruldu. Ancak Carbonari adý verilen gizli dernekler Ýtalya'nýn birleþmesi için çalýþmaya baþladýlar. Giuseppe Mazzini ve Giuseppe Garibaldi birleþme hareketinin öncüleri arasýnda yer alýyorlardý. Ayrýca Sardinya Kralý II. Victor Emmanuel de bu birleþme hareketini destekleyenler arasýndaydý.

1848 yýlýnda Lombardiya Avusturya'nýn elinde bulunuyordu. Ýtalya'yý birleþtirmek konusunda Fransa'nýn desteðini almayý baþaran Ýtalya, 1859'da Fransa ile birlikte Avusturya'yý maðlup etti ve 11 Kasým 1859'da Avusturya ile Piyemonte arasýnda Zürih'te barýþ antlaþmasý yapýldý. Buna göre; Avusturya, Lombardiya'yý Piyemonte'ye verdi. Venedik dâhil olmak üzere diðer Ýtalyan Devletleri arasýnda bir konfederasyon oluþturulmasý ve konfederasyonun fahri baþkanýnýn papa, fiilî baþkanýnýn Piyemonte olmasý kabul edildi. Bir süre sonra Kuzey Ýtalya'daki küçük devletler de Piyemonte'ye katýlma kararý aldýlar. Böylece bütün Kuzey ve Orta Ýtalya Piyemonte'ye katýlmýþ oldu. 1870'de Roma, 1886'da da Venedik Ýtalya birliðine dâhil oldu. Bunlarýn da katýlýmý sonucu Ýtalyan Millî Birliði tamamlanmýþ oldu. Ýtalya Krallýðý kuruldu.

Ýtalya, Roma devrinden sonra ilk kez tek bir ülke hâline gelebilmiþti. Yeni Ýtalyan Krallýðý'nda 20. yy'da Kuzey Ýtalya hýzlý sanayileþerek geliþirken, Güney Ýtalya'da nüfus hýzla yükseliyor ve milyonlarca insan daha iyi bir yaþam için yurtdýþýna göç etme yollarý arýyordu.

19. yüzyýlýn son yirmi yýlýndan baþlayarak Ýtalya da diðer Avrupa ülkeleri gibi sömürgeleþme yoluna gitti. Osmanlý Ýmparatorluðu'na karþý yaptýðý Trablusgarp Savaþý'ný kazandý. Batý Türkiye'de Oniki Ada; Afrika'da Libya, Etiyopya ve Somali gibi bazý ülkeleri de iþgal ederek sömürgeleþtirdi.

1882 Yýlýnda, Almanya ve Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu ile Üçlü Ýttifak'ý oluþturan Ýtalya, 1.Dünya Savaþý'nýn baþýnda tarafsýz olmasýna raðmen, 1915'te Londra Paktý ile Ýtilaf Devletleri arasýna katýldý. Ýtalya'ya savaþa girmesi koþuluyla Trento, Trieste, Istria, Dalmaçya ve Osmanlý Ýmparatorluðu'nun bazý bölgeleri vadedildi. Savaþ süresince 600.000 Ýtalyan askeri yaþamýný yitirdi ve Ýtalya ekonomisi çöktü. Savaþýn sonucunda Ýtalya'ya verilen sözlerden çoðu tutulmadý. St. Germain Antlaþmasý ile Ýtalya galip tarafta olmasýna karþýn yalnýzca Trento, Trieste ve Bolzano'yu alabildi. Bu sonuç Ýtalyan toplumu arasýnda büyük hoþnutsuzluklara yol açtý.[29]

Ýtalya savaþ öncesi dönemde mevcut sömürgelerini korumak isterken, ayný zamanda Ortadoðu, Balkanlar ve Afrika'daki gücünü de arttýrmak amacýndaydý. Fransa ile eski düþmanlýklarý ve yeni ortaya çýkan durum nedeniyle 1915 yýlýna kadar ortada bir siyaset takip ederken, bu tarihte itilaf devletleri safýnda savaþa katýlmýþtýr.

[14][15][16]

Osmanlý Ýmparatorluðu[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

Osmanlý Ýmparatorluðu, 1699 Karlofça Antlaþmasý'ndan beri süregelen gerileme döneminin,son aðýr yenilgisini 1912-1913 yýllarýndaki Balkan Savaþlarý ile almýþtý.Bu savaþlarda,imparatorluktan ayrýlmýþ küçük devletlerle dahi baþa çýkamaz durumda olduðu görülmüþtür. Ülkenin genel Durumu þöyledir:

Ekonomik durumu: Maliye iflas etmiþ, yýllýk enflasyon %300'lerde (Temmuz-Kasým 1914 aralýðýnda %50)[30], tamamen dýþa baðýmlý ve cari harcamalarý dahi karþýlayamayacak durumdadýr.

Siyasi durumu: Balkanlarý ve Mýsýr'ý kaybetmiþ, Ortadoðu'daki kalan topraklarý için de endiþeli bir Osmanlý Ýmparatorluðu vardýr. Etnik gruplarýndaki milliyetçilik ve ayrýþma hareketleri nedeniyle, Anadolu'da dahi güvenlik sorunlarý en üst düzeydeydi. Ýmparatorluk, Ýngiliz ve Fransýzlar'ýn Ortadoðu konusundaki niyetlerini ve -sanýlanýn aksine- petrolün yeni dönemdeki önemini son derece iyi bilmekteydi. Öte yandan yüzyýldan fazla süredir aralýklarla savaþtýðý Rusya'nýn da Boðazlar ve Güneydoðu Anadolu Bölgesi üzerindeki hedeflerinin farkýndaydý.

Askeri durumu: Balkan Savaþlarý sonucunda ordunun son derece zayýflamýþ yapýsýnýn ortaya çýkmasýna raðmen, Ýttihat-Terakki Hükümeti iki yýldan kýsa bir sürede bu yapýyý reforme ederek, yeni bir ordu oluþturma baþarýsý göstermiþtir. Hükümet, ordu yapýsý içerisindeki alaylý/okullu sistemini deðiþtirerek, okullu subaylarý faal birliklere, alaylý subaylarý da ya emekliye ya da geri görevlere sevketmiþtir. Öte yandan personel yapýsýnda çok baþarýlý bir deðiþim gösteren ordu, ayný baþarýyý -ekonomik nedenlerden dolayý- teknoloji ve silahlar yönünde yakalayamamýþtýr. Alman ekolünün hakim olduðu Osmanlý Ordusu, özellikle lojistik ve sevkiyat konusunda da gerekli düzeyde kabiliyete sahip deðildi.

1913 Bab-ý Ali Baskýný ile iktidara gelen Ýttihat-Terakki Hükümeti, savaþýn kaçýnýlmaz olduðunu farkettiði andan itibaren, Ýngiltere ve Fransa ile uzlaþmak amacýyla çalýþýrken, Almanya ile de iliþkilerini ayný ölçüde sýký tutmaya çalýþmýþtýr. Hatta bu öylesine yoðun bir çift taraflý mücadele olmuþtur ki, her iki tarafla da son dakikaya kadar görüþmeler devam etmiþtir.[31] Ýngiltere ile yapýlan görüþmelerde Osmanlý Hükümeti'nin ittifak için temel beklentisi olan savaþ sonrasý toprak bütünlüðünün garanti altýna alýnmasý isteði, Ýngiliz tarafýndan ancak savaþ sonrasý görüþülebileceði þeklinde yanýtlanmýþtýr.[32] Ýngiltere ve Fransa ile ittifaký saðlayamayacaðý kesin görünen Ýttihat ve Terakki hükümeti, 2 Aðustos 1914 günü Almanya ile gizli bir ittifak antlaþmasý (Osmanlý-Alman Gizli Antlaþmasý) imzalayarak savaþa Ýttifak güçleri yanýnda girmeyi taahhüt etmiþ ve silahlý kuvvetlerinin genel sevk ve idaresi için bir Alman askeri heyetini yetkili kýlmayý uygun görmüþtür.[33]

Anlaþmadan haberdar olan Ýngiltere, Osmanlý Ýmparatorluðu'nun sipariþ ettiði iki zýrhlýyý Osmanlý Ýmparatorluðu'na teslim etmekten vazgeçer. Rauf Orbay ve ekibi Londra'dan eli boþ döner. Kalabalýk bir Ýngiliz donanmasýnýn Çanakkale Boðazý'na kadar kovaladýðý Goben ve Breslav adlý iki Alman zýrhlýsýnýn Çanakkale Boðazý'ndan geçmesine izin verilir. Ýki gemi 11 Aðustos'ta Ýstanbul'a gelir. Ýngiltere'nin bu durumu yansýzlýðýn ihlali olarak deðerlendiren bir nota vermesi üzerine, Alman zýrhlýlarý Osmanlý donanmasýnca 'satýn alýnmýþ' ve gemi mürettebatý fes giydirilerek Osmanlý hizmetine alýnmýþtýr. Goeben (Yavuz Muharebe Kruvazörü), Breslau ise (Midilli Kruvazörü) ismini almýþtýr (Yavuz ve Midilli Olayý).

26 Ekim'de Osmanlý donanmasý bir keþif tatbikatý için hazýrlanma emri aldý ve ertesi gün toplanma bölgelerine gitmek için Haydarpaþa'dan ayrýldý. 28 Ekimde Osmanlý filosu 4 ayrý görev gücüne ayrýlarak Rusya kýyýlarýnda farklý hedeflere yöneldi. Koramiral Souchon 29 ekim 1914 sabah 6:30'da 3 Osmanlý destroyerinin refakatinde bulunan Goeben ile Sivastopol'daki kýyý bataryalarýna ateþ açtý. Hamidiye kruvazörü 6:30'da Kefe'ye geldi ve yerel yetkilileri 2 saat içinde çatýþmalarýn baþlayacaðý konusunda uyardý. Hamidiye 9:00 da bir saat süren bir ateþe baþladý ve daha sonra da Yalta'ya giderek burada 7 Rus ticaret gemisini batýrdý. 2 Osmanlý destroyeri 6:30'da Odessa'ya hücum etti ve 2 Rus gambotunu batýrarak birkaç tahýl silosunu tahrip etti. Breslau kruvazörü ve ona eþlik eden Osmanlý destroyeri Novorossisk'e geldi yerel yetkilileri uyararak 10:30'da kýyý bataryalarýna ateþ etti ve 60 mayýn döþediler. Limandaki 7 gemi hasar gördü, biri battý.

30 Ekim günü Rusya Osmanlý Ýmparatorluðu'na savaþ açmýþ, bundan birkaç saat sonra Enver Paþa, Osmanlý Ýmparatorluðu'nun Rusya'ya savaþ ilan ederek, savaþa Ýttifak Bloku yanýnda girdiðini duyurmuþtur. Bu duyurudan sonra Ýngiltere ve Fransa, Osmanlý Ýmparatorluðu'na savaþ ilan etmiþtir.

[14][15][16][31][32][34]

Ayrýca bakýnýz: Osmanlý-Alman Ýttifaký

Bulgaristan[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

Osmanlý Ýmparatorluðu'nun gerilemeye baþlamasý ve Rusya Ýmparatorluðu'nun da desteðiyle, Balkanlarýn tümünde olduðu gibi Bulgaristan'da da ulusal kurtuluþ hareketi alevlenmiþti. 93 Harbi'nden yenilgiyle çýkan Osmanlý, Bulgaristan'ý 1878 yýlýnda içiþlerinde baðýmsýz prenslik olarak, 1908 senesinde ise tam baðýmsýz çarlýk olarak tanýmýþtýr.

Bulgaristan Krallýðý'nýn Balkan Savaþlarý sonrasý konumu, Yunanistan-Sýrbistan-Karadað-Romanya ile batýda Osmanlý Ýmparatorluðu arasýnda sýkýþmasýna yol açmýþtý. Savaþ öncesi dönemde diðer Balkan Devletleri ile olan düþmanlýðý, Bulgaristan için Almanya ile ittifaktan baþka bir seçenek býrakmamýþtýr.[14]
Savaþýn Çýkýþý

Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu Veliahtý Franz Ferdinand, 28 Haziran 1914 günü Saraybosna'yý ziyaretinde bir Sýrp Milliyetçisi olan Gavrilo Princip tarafýndan öldürüldü. Ýki devleti bir arada tutan tek unsur olan Habsburg Hanedaný'nýn tek veliahtý öldürülmüþtü. Avusturya Hükümeti'nin tepkisi çok sert oldu. Fakat Rusya'yý tek baþýna karþýsýna almaya çekinen Avusturya, öncelikle Almanya'ya danýþtý. Almanya'nýn verdiði üstü kapalý desteðin ardýndan, Avusturya Sýrbistan'a 48 saat süreli ve baðýmsýz bir devletin kabul edemeyeceði aðýr bir nota verdi. Sýrbistan bu notaya -Rusya'nýn desteðiyle-, kaçamak yanýtlar verdi. Bunun üzerine Avusturya 28 Temmuz 1914'te Belgrad'ý bombalamaya baþlayarak, Sýrbistan'a savaþ ilan etti. Bunun üzerine Rusya 31 Temmuz'da genel seferberlik ilan etti. Daha önceden Rus Seferberliði'ni savaþ ilaný kabul edeceðini açýklamýþ bulunan Almanya 1 Aðustos'ta Rusya'ya, 3 Aðustos'ta da Fransa'ya savaþ ilan etti. Almanya, barýþ zamanýnda hazýrlamýþ olduðu Schlieffen Planý'na uygun olarak, Fransa'yý hemen ezip, seferberliðini tamamlama çabasý içinde bulunan Rusya'ya daha sonra dönmek istediðinden, Fransa'ya saldýrýda ordusunu, en kolay yol olan, Flander Düzlükleri'nden geçirmek istedi ve bunun için Belçika'ya 'Zararsýz Geçiþ Hakký' için baþvurdu. Tarafsýz bir ülke olan Belçika, Ýngiltere'ye danýþtýktan sonra Almanya'nýn önerisini reddedince, Almanya 4 Aðustos 1914 tarihinde Belçika'ya saldýrdý. Ýngiltere de Almanya'ya savaþ açtý. Böylece, 4 Aðustos 1914 tarihine gelindiðinde üç cephede savaþ baþlamýþtý: Alman-Fransýz Cephesi, Alman-Rus Cephesi ve Avusturya-Sýrbistan Cephesi.[35]

[36][37][38]
Cepheler
Savaþ baþýnda taraflar arasýnda, savaþýn süresinin çok da uzun olmayacaðý konusunda neredeyse bir fikir birlikteliði vardý. Almanya, Schlieffen Planý ile Fransa’yý altý hafta gibi kýsa bir sürede devre dýþý býrakacaðýný varsayýyordu. Bu planý 4 Aðustos 1914 tarihinde Belçika’ya saldýrarak uygulamaya koysa da, Belçika’nýn umulandan daha uzun süre dayanmasý sonucunda (plandan 12 günlük bir gecikmeyle Liege ele geçirilebildi), Almanya Schlieffen Planý’nýn baþarýsýzlýðý ile karþý karþýya kaldý. 6-12 Eylül 1914 I. Marne Muharebesi, savaþýn akýbeti hakkýnda taraflara bir fikir vermiþti. Schlieffen Planý baþarýsýz olduktan sonra Almanya’nýn alternatif bir planý yoktu ve gecikmeler sonucunda Rusya seferberliðini tamamlamak üzereydi.

Almanya’nýn hýzlý bir harekâtý sonuca ulaþtýramamasýnýn ardýndan, I. Dünya Savaþý’nýn yeni ve belirleyici bir özelliði olan ‘siper savaþý’ baþlamýþ oldu.

I. Dünya Savaþý cepheleri 2 ana baþlýkta toplanabilir.[26][37][38][39]
Yýllarýna göre yaþananlar
Batý Cephesi'nde Schlieffen Planý’na göre altý haftada Fransa’yý iþgal etmeyi öngören Almanya, Belçika’nýn direnmesi sonucunda bu planda baþarýsýz olmuþtur. Almanya’nýn ‘Yýldýrým Harekatý’ Marne Muharebeleri ile engellenmiþtir. Batý Cephesi’nde savaþ, 1914 yýlýnda siper savaþýna dönmüþtür.[36][37][38]

Doðu Cephesi’nde savaþ, 2 Aðustos 1914’te Avusturya’nýn Sýrbistan’a saldýrýsý ile baþladý. Avusturya, Bosna yolu ile Belgrad’a doðru ilerledi. Avusturya’nýn Belgrad’a kolayca gireceði sanýlýrken, Belgrad ancak üç ay sonra düþtü. Ardýndan iki hafta sonra Sýrplar, Belgrad’ý tekrar geriye aldýlar. Avusturya Ordularý, Tuna’nýn kuzeyine çekilmek zorunda kaldýlar. Bu olay Avusturya’nýn güçsüzlüðünü ortaya koymasý bakýmýndan önemlidir. Almanya, Batý Cephesi’nde Fransýz direniþiyle karþýlaþtýktan sonra, doðuda da Avusturya’ya güvenemeyeceðini anlamýþtýr.

Rusya seferberliðini beklenenden kýsa sürede tamamlayarak, 17 Aðustos 1914‘te Doðu Prusya’ya girdi. Rusya’nýn ilerlemesi karþýsýnda doðudaki Alman Ordularý’nýn baþýna Hindenburg ve Ludendorff getirildi. Alman Ordularý, Rus Ordularý karþýsýnda geri çekilmeye baþlayýnca, Rus Ordularý’nýn komutaný Samsonov, Alman Ordularý’nýn bozgun halinde geri çekildiði düþüncesine kapýldý.Rus Ordularý, haberleþmede þifre kullanmayý býraktý ve hýzla Almanya içlerine doðru ilerleyerek, ikmal merkezleriyle olan baðlantýlarýný zayýflattý.Gerçekte Alman Generalleri, Rus Ordularý’ný bilinçli olarak Tannenberg Bölgesi’nde oluþturduklarý pusuya doðru çekiyorlardý.Sonunda Rus Ordusu, çember altýna alýnarak Tannenberg Bölgesi’nde yenilgiye uðratýldý ve 120.000 Rus Askeri esir alýndý.Almanya büyük bir zafer kazanmýþtý.Rusya vurucu gücünü yitirmiþti.

Bundan sonra Batý Cephesi’nde Fransa’nýn yükünü hafifletmek isteyen Ýngiltere ve Fransa, Rusya’ya acil silah yardýmý yapmak amacýyla 1915 yýlýndaki Çanakkale Savaþlarý’na yol açacak planlarýný oluþturmaya baþlamýþlardýr.

Diðer taraftan Avusturya, Galiçya Cephesi’nde Rusya’ya karþý bir üstünlük elde edemedi. Bu cephede uzun ve kanlý savaþlar sonucunda taraflar birbirine karþý bir avantaj elde edememiþtir.[36][37][38]

1915 yýlý[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

1915 Yýlýnda Batý Cephesi, Ýsviçre sýnýrýndan Manþ Denizi’ne kadar uzanan ve yýl boyunca taraflara somut hiçbir þey kazandýrmayan; uzun ve son derece kanlý muharebelerden oluþmaktaydý. Siper savaþýnýn kanlý ve sonuç almaktan uzak niteliði yüzünden bu dönemde (zehirli gazlarýn da yoðun kullanýmýyla) binlerce kiþi ölmüþtür. 1915 Sonbaharý’na kadar geçen sürede Batý Cephesi kayýplarý þöyledir: Ýngiltere 60.000, Fransa 190.000, Almanya 210.000 kiþi.

Diðer yönden, Almanya 1915 yýlý içerisinde Ýngiltere’yi (bu savaþta ilk kez kullanýlan) zeplinler ile havadan bombalamaya baþladý. Bu bombardýmanlar 1916 yýlýna kadar sürdü. Aðýr ve kolay hedef olan zeplinler önemli zayiata yol açamadý (Ýngiltere’de 11.000 kiþi bu saldýrýlarda ölmüþtür) ve 1916’da Almanya Zeplin Bombardýmaný’ný kesti. Fakat, Ýngiltere kamuoyu üzerinde bu bombardýmanlarýn etkisi büyük oldu. Bir ada ülkesi olan Ýngiltere’de ilk kez bir saldýrýyla karþýlaþan halkta Almanya’ya karþý büyük bir nefret uyandý. Günlük yaþam, savaþ algýsýyla bozuldu.

Savaþýn getirdiði bir diðer teknolojik yenilik de Almanlar’ýn kullandýðý U-Boat(Unterseeboot)’tur. Almanlar denizaltý kullanýmýyla, savaþ gemilerinin yanýnda ticaret gemilerini de batýrarak, lojistik yönünden baþta Ýngiltere olmak üzere tüm rakip devletlere ciddi zararlar vermiþtirler.[36][37][38]

1915’in kýþ aylarýnda Rusya’ya karþý yapýlan Almanya-Avusturya ortak harekatý baþarýlý oldu. Almanya ve Avusturya-Macaristan Birlikleri iki hafta içerisinde Rusya içinde 120 km ilerlediler. Rusya’nýn talebiyle Osmanlý Ýmparatorluðu üzerinden yeni bir cephenin açýlmasý bu dönemde kararlaþtýrýldý. Bu cephe Çanakkale Cephesi olacaktý.[36][37][38]

1916 yýlý[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

1916 yýlý savaþlarý da taraflarýna hemen hemen hiçbir avantaj kazandýrmamýþtýr. Bu yýlýn Batý Cephesi’ndeki en önemli savaþlarý, Verdun Bölgesi’nde olmuþtur. Bu savaþlar, ayný zamanda I. Dünya Savaþý’nýn da en kanlý savaþlarýdýr. Ýngiltere tarafýndan, denizden sýký bir ablukayla kuþatýlmýþ olan Almanya -zaten sýnýrlý sayýdaki sömürgelerinden lojistik saðlayamýyordu-, savaþýn uzamasýnýn en büyük zararý kendisine vereceðini biliyordu. Schlieffen Planý’nda arkasýndan dolaþmayý tasarladýðý Verdun’u düþürüp Paris’e girmek ve hiç olmazsa Batý Cephesi’nde savaþý bitirmek istiyordu. Baþlangýçta baþarýlar kazanan Almanya, sonradan Fransýz komutan Mareþal Petain’in uyguladýðý cephe gerisi stratejisi-Fransa’nýn diðer bölgeleri ile Verdun arasýndaki ulaþým olanaklarýnýn arttýrýlmasý ve lojistik saðlamada kolaylýk-ile birlikte sonuca gidememiþtir.

Verdun Savaþlarý, Þubat-Haziran 1916 arasýnda sürmüþ ve çok sayýda kayba neden olmuþtur (Fransa 350.000, Almanya 300.000). Buna karþýn, her iki taraf da bir sonuca ulaþamamýþtýr. Daha sonra Ýngiltere, Somme Bölgesi’nden bir karþý saldýrýya geçmiþse de bunda baþarýlý olamamýþtýr. Ýngilizler'in, bu saldýrýnýn ilk gününde 60.000 olmak üzere toplam kaybý 420.000 kiþi olmuþtur.

1916’da, Batý Cephesi’nde ölü sayýsý 1.263.000’e ulaþmýþtýr. Ayrýca ilk kez bu cephede savaþ tarihinde tank kullanýlmýþtýr.[40][41]

1915’in sonlarýnda Ýtalya savaþa dahil oldu.Yine ayný dönemde Bulgaristan da savaþa katýldý. Bu iki katýlým ile savaþ güçleri her iki taraf için de dengelendi. 1916’da Romanya, Almanya ve müttefiklerine savaþ açtý. Doðu Cephesi’nde açýlan bu yeni rota, Alman ve Avusturya Ordularý’nýn dört ay gibi kýsa bir sürede -1916 Aralýk ayýnda- Bükreþ’e girmesiyle son buldu.

Bunun dýþýnda, Doðu Cephesi’nde de Batý Cephesi’nde olduðu gibi, 1916 yýlýnda yapýlan savaþlar iki tarafa da bir üstünlük saðlamadý.[36][37][38]

1917 ve 1918 Yýllarý[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

Denizaltý Savaþlarý[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

Askeri açýdan deðerlendirildiðinde Ýttifak Devletleri, 1917’ye kadar olan dönemde baþarýlý görünmektedir. Fakat, savaþ uzadýkça Almanya için sýkýntýlar had safhaya çýkmaya baþlýyordu. Sömürgelerinin lojistik desteðine rahatlýkla ulaþan Ýngiltere ve Fransa, denizden abluka altýna aldýðý Almanya’ya ayný þansý tanýmýyordu. Almanya bu ablukayý denizaltýlarý ile kýrmaya çalýþýyordu. Bu amaçla deniz savaþlarýna aðýrlýk vermiþti.[36][37][38]

ABD'nin Savaþa Girmesi[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

Almanya’nýn denizaltý savaþýna yönelmesi, ABD’nin dýþ ticaretine çok olumsuz etki yapmýþtý. Ayný zamanda, Almanya’nýn kurmaya çalýþtýðý Alman-Meksika Ýttifaký’da ABD’de büyük bir tepkiye yol açmýþtý (Almanya ABD’nin savaþa girmesi durumunda Meksika’nýn ABD’ye saldýrmasýný istiyordu).

Bu iki nedenin ABD’de kamuoyu oluþturmasýyla, Amerikan Kongresi 6 Nisan 1917’de Almanya’ya savaþ ilan etti.

ABD’nin savaþa girmesi, ayný zamanda dönemin en büyük ekonomik imkânlarýna sahip olan bir devletin savaþa girmesi demekti. Bu da savaþýn kaderine çok önemli etkilerde bulunmuþtur.[36][37][38]

Rus Ýç Savaþlarý[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

1917 Þubat Devrimi[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

1905 Devrimleri ile son dönemecine giren Ýmparatorluðu Rusyasý, Tannenberg Savaþý’nda kaybettiði gücünü –Çanakkale Savaþlarý sonucunda da yardým alamayarak- savaþýn sonuna kadar toparlayamadý. Bunun üzerine Menþevikler ve Beyaz Ordu ülkede Þubat Devrimi'ni yaptýlar. Menþeviklerin iktidara geliþi, Rusya'nýn tüm saldýrýlarýný durdurmasýný neden oldu.

1917 Ekim Devrimi[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

Bolþevik Partisi öncülüðünde iþçiler, köylüler ve askerler 1917 yýlýnýn Ekim ayýnda gerçekleþen Ekim Devrimi'ni yaptýlar. Bunun sonucunda, Rusya Brest-Litowsk Antlaþmasý'yla tamamen savaþtan çekildi. Böylece Doðu Cephesi kapanmýþ oldu. Fakat, Almanya için bu olay savaþýn kazanýlmasýna yol açmamýþtýr. Ama Osmanlý için, bu olay eski doðu sýnýrlarýna geri dönüþ anlamýna geri geliyordu.[36][37][38]

Savaþýn Sonuçlanmasý[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

1918 Yýlý Almanya için sonun baþlangýcý olmuþtur.Sýnýrlý kaynaklarý ile abluka altýnda, hammadde ve gýda sýkýntýsý had safhaya ulaþan Alman Ýmparatorluðu'nda, Rusya'dan Ekim Devrimi sonucunda hýzla yayýlan Bolþevik Hareketleri ile grevler ve ayaklanmalar baþlamýþtý. Bu grevleri önlemeye çalýþan hükümet, çok kritik bir hata yaparak, grevcileri -ceza olarak- savaþ alanlarýna sürdü. Grevciler, bu sefer de Alman Ordusu içerisinde isyanlara ve itaatsizliklere yol açtýlar. 1918'de savaþ tamamen Ýttifak Devletleri'nin aleyhine dönmüþtü. Rusya'nýn savaþtan çekilmesiyle, Doðu Cephesi'ndeki gücünü Batý Cephesi'ne kaydýran Almanya, mart ayýnda General Ludendorff komutasýnda büyük bir saldýrý baþlattý. Bu saldýrý sonucunda Almanya kýsmen baþarýlý olup cepheyi yarmayý baþarsa da, Alman Ordusu içerisindeki isyancýlar ve karþý tarafta da Amerikan Tanklarý'nýn cepheye sokulmasý ile daha fazla ilerleyemedi.Ýtilaf Devletleri, Alman Ordusu'nu geriye doðru püskürtmeye baþladý. Bu saatten sonra, artýk Ýttifak Devletleri için yapýlacak pek bir þey kalmamýþtý.

Ýtilaf Devletleri'yle tek tek Ýttifak Devletleri arasýnda yapýlan mütarekelerle çatýþmalar resmi olarak sonlandýrýlmýþtýr. Bu mütarekeler, Bulgaristan ile 29 Eylül 1918 tarihinde Selanik Ateþkes Antlaþmasý, Osmanlý Ýmparatorluðu ile 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Ateþkes Antlaþmasý, Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu ile 3 Kasým 1918 tarihinde Villa Giusti Antlaþmasý ve Almanya ile 11 Kasým 1918 günü Rethondes Antlaþmasý'dýr.
. Dünya Savaþý, kendinden önceki savaþlardan çok farklý özellikler gösterir. Bu, modern çaðlardaki en aðýr ve en acýmasýz insan buluþu olan ‘Topyekün Savaþ’týr. 20. yüzyýl’dan önceki savaþlar belirli cephelerde sürerdi. Savaþa katýlan ülkelerin halklarý direkt olarak savaþýn etkilerine maruz kalmazlardý. Daha çok gýda ve ihtiyaç maddeleri sýkýntýsý halklar üzerinde etkili olurdu. Fakat I. Dünya Savaþý bu durumu deðiþtirdi. Cephe gerisi saldýrýlarý, sabotajlar vb. savaþ taktikleriyle, savaþan devletlerin sosyal hayatlarýný düzenli bir þekilde sürdürmeleri imkânsýz hale geldi.

Kara teknolojisi[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

I. Dünya Savaþý’nýn getirdiði bir savaþ tarzý siper savaþýdýr. Tahkim edilmiþ, aðýr silahlarla donatýlmýþ siperlerde, iki tarafýn çok aðýr insan kayýplarýna yol açacak çatýþmalar yaþanmýþtýr. Ayrýca, Almanya Ypres Çatýþmalarýnda klor gazý kullanarak tarihteki ilk kimyasal saldýrýyý gerçekleþtirmiþtir.[kaynak belirtilmeli] Baþlangýçta itilaf devletlerini korkutsa da, gaz maskesi kullanýmý ile zehirli gaz saldýrýlarý etkilerini yitirmiþtir. Korumaya karþýn kimyasal silahlarýn kullanýmý, halklarýn gözünü korkutmuþtur.

Siper savaþlarýnda kullanýlan silahlar büyük geliþmeler gösterdi. Mitralyözler ve yarý otomatik tüfekler kullanýldý. Piyade tüfeklerin atýþ hýzý arttýrýldý. Siper aralarýnda süngü çarpýþmalarý görülüyordü. Gemilere karþý kullanýlan sabit ve hareketli toplar güçlendirildi. 15 km. uzaða ateþ edebilen sabit toplar kullanýldý.

Ýlk olarak Ýngilizler tarafýndan Batý cephesinde tanklar ve zýrhlý araçlar kullanýlmýþtýr. Tanklara karþý da tanksavarlar geliþtirilmiþtir.

Ayrýca haberleþme de geliþmiþtir. Güçlü sistemler geliþtirilip, karþý taraftan istihbarat alma; ve karþý tarafýn fark edemeyeceði þekilde haberleþme sistemleri kuruldu.

Deniz teknolojisi[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]

Denizde ise menzili 15 km'ye varan savaþ gemileri ve denizaltýlar kullanýlmýþtýr. Ýlk denizaltý olarak bilinen Alman U-Botlarý, ABD'nin Ýngiltere'ye insani ve askeri yardým ulaþtýrmasýný engelleyerek itilaf devletlerine ciddi kayýplar verdirtmiþlerdir. Denizaltýlarýn kullanýmý, sonarýn geliþtirilmesine neden olmuþtur.

Hava teknolojisi[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]



Dosya:Bombers of WW1.ogg
Medyayý oynat



"Ace of Aces" olarak tanýnan ABD'li pilot Yüzbaþý "Eddie" Rickenbacker komutasýndaki uçaklarýn Alman hattýna karþý düzenlediði bombardýman saldýrýsýný görüntüleyen belgesel
Havada ise uçaktan yararlanýlmaya devam edilmiþtir. I. Dünya Savaþý'nda hava gücü, daha çok istihbarat elde etme ve düþmanýn istihbarat almasýný engelleme görevlerinde kullanýlmýþtýr. Almanlar ise, yine tarihte bir ilk olarak zeplinleri Ýngiltere’yi bombalama amaçlý kullanmýþlardýr. Fakat zeplinlerin aðýr ve korumasýz olmasý nedeniyle 1916 yýlýnda faaliyetlerine son vermiþlerdir. Bunlarýn yanýnda, düþmanýn yük trenlerini bombalama, donanmalarý bombalama gibi amaçlarda da kullanýldý. Bir yandan da uçaklara karþý olarak uçaksavar silahlar geliþtirilmiþtir.

[14][15][37][38]

Etkileri[deðiþtir | kaynaðý deðiþtir]



I. Dünya Savaþý'nda çenesini kaybedip sakat kalan Fransýz gazisi Kýzýlhaç tarafýndan temin edilen maskeyi taktýðý hali. I. Dünya Savaþý'nda çenesini kaybedip sakat kalan Fransýz gazisi Kýzýlhaç tarafýndan temin edilen maskeyi taktýðý hali.

I. Dünya Savaþý'nda çenesini kaybedip sakat kalan Fransýz gazisi Kýzýlhaç tarafýndan temin edilen maskeyi taktýðý hali.


Tüm ülkelerden 65.038.810 askerin katýldýðý savaþ, arkasýnda resmi rakamlara göre toplam 8.556.315 ölü, 21.219.452 yaralý ve 7.750.945 kayýp veya esir býrakmýþtýr.[43] I. Dünya Savaþý ülkeler arasýndaki sorunlarý çözümlememiþ, aðýr yaptýrýmlar içeren antlaþmalarýn sonucu olarak savaþ sonrasý geliþen aþýrý milliyetçilik, yeni oluþan faþizm ve nasyonal sosyalizm gibi ideolojiler II. Dünya Savaþý'na zemin hazýrlamýþtýr.