Osmanlý Padiþahlarý - Fatih Sultan Mehmed
 

Mehmed II (FATÝH)

(d. 30 Mart 1432, Edirne - ö. 3 Mayýþ 1481, Hünkârçayýn, Maltepe yakýnlan, Ýstanbul)
1444-46 ve 1451-81 arasýnda Osmanlý padiþahý. Konstantinopolis’i (Ýstanbul) alarak Bizans Ýmparatorluðu’nu yýkmýþ, Anadolu ve Balkanlar’daki Osmanlý egemenliðini pekiþtirmiþtir.

Gençlik yýllarý ve tahta ilk çýkýþý.

II. Murad’ýn dördüncü oðluydu. On iki yaþma geldiðinde geleneðe uygun olarak iki hocasýyla birlikte Manisa sancakbeyliðine gönderildi. Ayný yýl tahttan çekilmeye karar veren babasý tarafýndan Edirne’ye getirtilerek padiþah ilan edildi. Ýlk padiþahlýðý döneminde (Aðustos 1444-Mayýs 1446) önemli iç ve dýþ sorunlarla karþýlaþtý. Bir çocuðun Osmanlý tahtýna çýkmasýndan yararlanmak isteyen Macaristan, papalýk, Bizans ve Venedik ortak bir Haçlý seferi düzenlediler.

Edirne’de ise II. Murad yanlýsý Sadrazam Çandarlý Halil Paþa ile genç padiþahýn haklarýný koruma iddiasýyla ortaya çýkan Zaðanos ve Þihabeddin paþalar arasýnda þiddetli bir güç mücadelesi baþladý. Eylül 1444’te Tuna’yý aþan Haçlý ordusunun Varna’yý kuþatmasý üzerine, Bursa’dan gelerek askerin baþýna geçen II. Murad 10 Kasým 1444’te Varna’da kazandýðý zaferle bunalýma son verdi. Ardýndan, savaþ sýrasýnda Edirne’de kalan II. Meh- med’i tahtta býrakarak Manisa’ya çekildi. Zaðanos ve Þihabeddin paþalarýn Mehmed’i Konstantinopolis’i almak için kýþkýrttýðý bir sýrada, Çandarlý Halil Paþa yeniçerileri ayaklandýrarak II. Murad’ýn yeniden tahta geçmesini saðladý (Mayýs 1446).

Tahta ikinci çýkýþý ve Ýstanbul'u almasý. Lalalýðýna atanan Zaðanos ve Þihabeddin paþalarla birlikte Manisa’ya gönderilen Mehmed, orada kendisini meþru sultan olarak görmeye devam etti. Babasýnýn ölümü üzerine Edirne’de ikinci kez tahta çýkýnca (18 Þubat 1451) Konstantinopolis’i alma düþüncesi doðrultusunda hazýrlýklara giriþti. Öncelikle otoritesini pekiþtirmek için, cülus bahþiþinin gecikmesi nedeniyle ayaklanmaya kalkýþan yeniçerileri sert biçimde cezalandýrdý. Ayný zamanda yeniçeri örgütünü güçlendirecek yenilikler yaptý. Venedik ve Macaristan’ý tarafsýzlaþtýracak bazý ödünler vererek bu ülkelerle barýþ antlaþmalarý imzaladý.

1452’de Ýstanbul Boðazýný denetlemek amacýyla Boðazkesen Hisan’m (Rumeli Hisarý) yaptýrdý, 31 kadýrgalýk bir filo kurdu ve büyük çaplý toplar döktürdü. Macar topçu Urban’a, Avrupa’da görülmemiþ büyüklükte toplar ýsmarladý. Konstantinopolis’ý alma düþüncesine karþý olan Sadrazam Çandarlý Halil Paþa’nýn bu tutumunu kuþatmanýn (6 Nisan-29 Mayýs 1453) önemli karar anlarýnda toplanan iki savaþ meclisinde de sürdürmesi üzerine, son büyük saldýrýyý hazýrlama görevini Zaðanos Paþa’ya verdi. Saldýrý gününde de komutayý doðrudan üstlenerek, toplarla kent surlarýnda açýlan gediðe yönelik harekâtýn baþýnda bulundu. Kentin alýndýðý günün ertesinde tutuklanan Çandarlý Halil Paþa, daha sonra Edirne’de öldürüldü. Ayný zamanda padiþahýn kayýnpederi olan Zaðanos Paþa sadrazamlýða getirildi.

II. Mehmed baþlangýçta kentin üç gün süreyle yaðmalanmasýna izin vermek zorunda kalmasýna karþýn, birinci günün akþamýndan önce bu kararýný geri aldý. Bir tören alayýnýn baþýnda kente girer girmez Ayasofya’ya giderek bu kiliseyi camiye dönüþtürme kararýný açýkladý. Daha sonra çeþitli vakýflar kurarak caminin bakýmý ve harcamalarý için yýlda 14 bin altýn baðýþladý. Ýzleyen dönemde yeni baþkent Ýstanbul’u dünya çapýndaki bir imparatorluða yaraþan, varlýklý ve görkemli bir merkeze dönüþtürme iþine dört elle sarýldý. Kentin ticaret merkezi Galata’dan kaçan Rumlarýn ve Cenevizlerin dönmesi için can güvenliklerini saðladý ve evlerini geri verdi. Kent nüfusunu artýrmak amacýyla Anadolu ve Balkanlar’dan toplanan çeþitli Hýristiyan ve Müslüman gruplan kente yerleþtirdi.

Fener Rum Patrikhanesi’ni yeniden açtýrdý (6 Ocak 1454), bir Yahudi hahambaþýlýðý ve bir Ermeni patrikliði kurdurdu. Ýstanbul’un önemli kesimlerinde cami, medrese, vakýf ve çarþýlar inþa ettirdi; vezirlerini de ayný yolu izlemeye yöneltti. Bu kurumlann çevresinde yeni yerleþim alanlarýnýn geliþmesiyle kent hýzla büyüdü. 1478’de yapýlan bir araþtýrmaya göre, o sýrada Ýstanbul ve Galata’da 16.324 ev ve 3.927 dükkân vardý. Ýstanbul 50 yýl sonra Avrupa’nýn en büyük kenti durumuna geldi.

Osmanlý topraklarýný geniþletmesi. Konstantinopolis’i almanýn getirdiði büyük ünün ve saygýnlýðýn da etkisiyle Kayser-i Rum (Roma caesar'ý) unvanýný kullanan ve kendisini “iki diyarýn ve iki denizin efendisi” (Anadolu ve Balkanlar ile Ege ve Karadeniz) olarak niteleyen II. Mehmed, Bizans’ýn mirasçýsý olarak fetihler yoluyla geniþ bir imparatorluk kurma hedefine yöneldi. Venedik ve Cenova ile kapsamlý ticari antlaþmalar imzaladýktan sonra, Sýrbistan’la olan çekiþmeyi kesin bir sonuca baðlamak için sefere çýktý. 1454 ve 1455’te yaptýðý iki seferle Güney Sýrbistan’ý aldý ve Sýrp despotuna boyun eðdirdi.

1456’da Ege Denizi’nde Cenevizlerin elindeki Taþoz, Ýmroz ve Linini adalarýna geçici olarak egemen oldu. Ayný yýl Belgrad’ý kuþattýysa da Macaý komutan Janos Hunyadi karþýsýnda geri çekilmek zorunda kaldý. 1458’de Sadrazam Mahmud Paþa’yý Sýrbistan’a gönderdi. Sadrazamýn Reþava, Kuruca ve Osirovic’i almasýnýn ardýndan kendisi de bölgeye giderek 1459’da Sýrbistan Krallýðý’na son verdi.

II. Mehmed 1460’ta Despot Demetrios’tan Mora’yý aldý ve Zaðanos Paþa’yý Mora beylerbeyi olarak atadý. Boðazlar’a ve Karadeniz’e tamamen egemen olmak için Cenovalýlann ticari limanlarýndan Kefe’yi (bugün Feodosiya) Kýrým hanýna kuþattýrdý. 1461’de önemli bir Cenova üssü olan Amasra’yý ele geçirdi. Ardýndan Sinop’u alarak Candaroðullanna, Trabzon’u alarak Pontos Devleti’ne son verdi. 1462’de Eflâk seferine çýktý ve OsmanlIlara baðlanmayý kabul eden Radul’u III. Vlad Tepeþ’in (Kazýklý Voyvoda) yerine voyvodalýða atadý. Ayný yýl Midilli Adasýný kesin olarak Osmanlý topraklarýna kattý. 1463’te Bosna Hersek’ýn fethini tamamladý. 1466’da Karamanlýlardan Konya ve Karaman’ý alarak Karaman Eyaleti’ne dönüþtürdü.

Venediklilerle karada ve denizde süren savaþlar 1470’te OsmanlIlarýn lehine sonuçlar vermeye baþladý. Ayný yýl Eþriboz Adasý alýndý. Buna karþýlýk Venedikliler Antalya ve Ýzmir’i abluka altýna aldýlar ve kýyý kentlerini yaðmaladýlar. 1471’de Alaiye (bugün Alanya) alýnarak Alaiye beylerinin egemenliðine son verildi. OsmanlIlar Anadolu’daki beyliklere boyun eðdirerek topraklarýný geniþletirken II. Mehmed ile Akkoyunlu hükümdarý Uzun Haþan arasýnda Anadolu’ya egemen olmak için büyük bir çekiþme sürüyordu. Uzun Haþan Venedik’ le ittifak kurmuþ, savaþlarda Osmanlýlara karþý Karamanlýlarý ve Pontos Devleti’ni desteklemiþti. Akkoyunlularla kesin bir hesaplaþmanýn kaçýnýlmaz olduðunu gören II. Mehmed, 1473 ilkbaharýnda büyük bir orduyla sefere çýktý. Uzun Hasan’ý Otlukbeli Savaþý’nda (11 Aðustos 1473) yenerek Anadolu’yu kesin olarak OsmanlIlara baðladý.

II. Mehmed 1475’te Gedik Ahmed Paþa’yý Kýrým seferine gönderdi. Bazý Cenova kaleleri fethedildi ve Cenovalýlann elinde tutsak olarak bulunan I. Mengli Giray kurtarýlarak Kýnm haný yapýldý. Kýrým Hanlýðý da OsmanlIlara baðlandý. 1478’de yeni bir Rumeli seferine çýkan II. Mehmed, Kroya Kalesi’ni alarak Arnavutluk’un büyük bölümünü ele geçirdi. Ardýndan, Güney Ýtalya’ya seferler düzenledi. 1479’da Mavra, Kefalonya ve Zâkinthos, 1480’de de Otranto OsmanlIlarýn eline geçti.

II. Mehmed 1481 ilkbaharýnda yeni bir Anadolu seferine çýkarken, Ýstanbul’un 25 kilometre dýþýnda öldü. Bir süre önce tutulduðu gut hastalýðýndan öldüðü sanýlmakla birlikte, zehirlendiði yolunda belirtiler de vardýr. Ölümünden sonra tahta en sevdiði oðlu Cem Sultan yerine hükümdarlýðýnýn son yýllarýnda zaman zaman uygulamalarýna karþý çýkan oðlu Bayezid geçti. Bunun baþlýca nedeni, devlet gelirlerini artýrmak için din kuruluþlarýna ve toprak sahiplerine ait olan 20 bin dolayýnda köy ve çiftliðe el koymasýnýn ve bunlarý orduya gelir saðlayan kaynaklar olarak kullanmasýnýn yarattýðý hoþnutsuzluktu.

Yenilikleri. II. Mehmed devlete düzenli ve sürekli bir yapý kazandýrmak için getirdiði düzenlemeler açýsýndan Osmanlý tarihinde önemli bir yer tutar. Fatih Kanunnamesiyle yönetim, maliye ve hukuk alanlarýnda sonraki padiþahlar döneminde de yürürlükte kalan kurallar koyarak devletin iþleyiþini düzenledi. Tek kiþinin mutlak otoritesine dayanan bir yönetim kurarak, klasik Osmanlý padiþahý imgesini yarattý. Kendi emir ve yasalarýna karþý çýkanlarý en sert biçimde cezalandýrmakla birlikte, geniþ görüþlü ve uygar düþünceli bir padiþah olarak kültür ve sanat alanýnda modernleþmeye öncülük etti.

Ýstanbul’u aldýktan sonra Ýtalyan hümanistleri ve Rum bilginleri sarayýnda topladý. Patrik II. Gennadios Skholarios’a Hýristiyan inancýnýn temel ilkelerine iliþkin bir yapýt hazýrlattý ve bunu Osmanlýcaya çevirtti. Sarayýnda Yunanca ve Latince yapýtlardan oluþan bir kitaplýk kurdu. Venedik’ten getirttiði Gentile Bellini’ye, sarayýn duvarlarýný fresklerle süsletti ve günümüzde Londra’da Ulusal Galeri’de bulunan portresini çizdirdi. Fatih Camisi’nin çevresinde kurduðu sekiz medrese, Ýslam bilimleri alanýnda yüz yýl boyunca imparatorluðun en ileri öðretim kurumu oldu.

Zaman zaman “ulema” denen Ýslam ilahiyatçýlarýný bir araya toplayarak, onlarýn tartýþmalarýný dinlerdi. Hükümdarlýðý sýrasýnda Osmanlý Devleti matematik, astronomi ve ilahiyat alanlarýnda en yüksek düzeye eriþti. Þairlik yönü de olan II. Mehmed’in Avnî mahlasýyla yazdýðý ve Ali Emiri tarafýndan bulunan þiirleri, Fatih Divaný (1944; yay. haz. S.S. Bilmen), Fatih’in Þiirleri (1946.; týpkýbasým ve çevriyazý, yay. haz. K. E. Ünsel) Fatih ve þiirleri (1959; yay. haz. A. Aymutlu) gibi adlar altýnda yayýmlanmýþtýr.

Fatih Sultan Mehmed
 

Fatih Sultan Mehmed

Ýlk hükümdarlýk tecrübesini 12 yaþýnda tattý. Bu ilk tecrübesi çok kýsa sürse de, 19 yaþýnda yeniden tahta geçti ve 21 yaþýnda Ýstanbul'u fethedip, Osmanlý Devleti'ni bir imparatorluða dönüþtürdü... O artýk karalarýn sultaný ve iki denizin hakaný Fatih Sultan Mehmed idi...

Edirne Sarayý. 575 yýl önce. Çok uzun geçen bir gece. Güneþ, dünya denilen bu çileli gezegenin insanlarýnýn yedi günle sýnýrladýðý haftalardan bir diðerine, herhangi bir pazar gününe daha ha doðdu ha doðacak. Karanlýk koridorlarda bir koþturma, bir telaþ... Gece, en sonunda, tüm karanlýðýný toplayýp gitmeye yeltenir ve yeni gün, cýlýz ýþýklarýyla, aþabildiði her boþluktan saray duvarlarýný aþýp loþ koridorlarý olabildiðince aydýnlatma telaþýna düþerken, beklenen haber nihayet salýnýyor ve fýsýltýlar halinde kulaktan kulaða yayýlýyor. Çok geçmeden fýsýltýlardan oluþan bir dere çaðýldayarak saray duvarlarýný aþacak ve önce baþkent sokaklarýna, sonra da Osmanlý'nýn tüm kuytularýna, köþelerine minik þehzade dünyaya gözlerini açtý haberini yayacak... O þimdilik, II. Murad'ýn üçüncü oðlu olmasý gibi çok önemli bir istisna dýþýnda, bildiðimiz herhangi bir bebek. Ancak, kimliði üzerine pek de fazla bilgi olmayan Hüma Hatun'un dünyaya getirdiði bu küçük þehzade, büyümekte hiç de gecikmeyecek. 12 yaþýnda ilk hükümdarlýk tecrübesini tadacak. Evet, bir ara hükümdarlýktan uzaklaþtýrýlacak. Ama sonra geri gelecek. Çok yol alacak. Önüne çok büyük hedefler koyacak. Ve bunun için aslýnda çok da beklemeyecek.

Henüz 21 yaþýnda iken Ýstanbul'u fethedip, Osmanlý Devleti'ni bir imparatorluða, imparatorluðun kuruluþ dönemini yükseliþe, dünyanýn ortaçað olarak adlandýrdýðý dönemi de yeniçaða dönüþtürüp, Osmanlý'nýn en büyük hükümdarý diye anýlacak ve bundan böyle "Fatih" diye adlandýrýlacak... Peki, bizler, bürokrasiden saray teþkilatýna, maliyeden askeri örgütlenmeye, mimariden eðitime kadar devlet ve sosyal kurumlarýn oluþmasýnda önemli rol oynayan Fatih'e dair bundan fazla ne biliyoruz? Nasýl bir çocukluk yaþadý örneðin? Nasýl yetiþtirildi? Askeri baþarýlarýnýn ardýnda yatan, onu, çocuk yaþýyla kýyaslandýðýnda neredeyse boyundan büyük iþlere kalkýþmaya iten güdü neydi?

Tarihin tozlu sayfalarýnda çocukluk döneminin ilk günlerine, ilk yýllarýna dair büyük harflerle düþülmüþ yýðýnla not yok. Öyleyse, en iyisi elimizdeki net bilgilerle yetinmek ve Ýstanbul'un fethi dýþýnda daha pek çok baþarýya da adýný yazan bir hükümdarýn izinde zaman tünelinde adým adým ilerlemek... Yýl 1443. 30 Mart 1432'de dünyaya gözünü açan küçük þehzade artýk 11 yaþýnda... Gelenek onun için de iþletilecek ve Osmanlý geleneklerine göre devlet yönetimini öðrensin diye Manisa'ya sancakbeyi (vali) olarak gönderilecek. 11 yaþýnda bir çocuk böylesi bir durumda neler hisseder, ne tür duygularla boðuþur? Bunu bilmiyoruz. Ancak, bildiðimiz bir þey var. Çok daha aðýr bir sorumluluk biraz ileride onu bekliyor. Ve tarih sayfalarý bizlere, Manisa'ya yerleþtikten yaklaþýk bir yýl sonra -bitip tükenmek bilmeyen savaþlar ve küçük yaþlarýnda yitirdiði ilk oðlu Ahmed'in ardýndan büyük oðlu þehzade Alaeddin'in de ölümüyle artýk iyice yýpranmýþ olan- babasý II. Murad tahtý býraktýðýnda, henüz 12 yaþýnda, Osmanlý padiþahý olduðunu söylüyor. Peki bu yaþta bir çocuk, hükümdarlýðý nasýl algýlar? Bir devleti yöneten kiþi olarak görülmek, onun için nasýl bir anlam ifade eder?

Tarih, kimsenin merak etmeyeceðini düþündüðünden olsa gerek, duygulara çok az yer veriyor. Bu yüzden çocuk yaþtaki hükümdarýn ilk iktidarýnýn ilk yýllarýndaki duygularýný da es geçiyor ve yine iyi bildiðimiz bir yere geliyoruz: 12 yaþýndaki hükümdarýn bu ilk iktidarý uzun sürmeyecek ve küçük padiþah, iktidara sahip olmak isteyen vezir gruplarý arasýnda otorite kuramayýnca, iki yýllýk hükümdarlýðýnýn ardýndan, Veziriazam Çandarlý Halil Paþa'nýn bir oldu bittisiyle tahtý babasýna terk etmek zorunda kalacak. Ama anlaþýlan o ki, II. Mehmed, henüz çok genç yaþta olmasýna raðmen oldukça hýrslý, kendini hâlâ hükümdar olarak görüyor; Manisa sancakbeyliði sýrasýnda bir hükümdar gibi davranmaya devam ediyor. Kim bilir, belki de daha o yaþta, sadece Osmanlý hanedanýnýn en büyük padiþahý olmakla kalmayýp, ayný zamanda III. Roma Ýmparatoru olarak anýlmayý kafasýna çoktan koymuþ, sabýrla günlerin geçmesini bekliyor... 18 Þubat 1451... II. Mehmed 19 yaþýnda ikinci kez tahta çýkýyor. Artýk aklýnda, bir rüyayý gerçekleþtirmek var: Ýstanbul'u fethetmek...

Fatih Sultan Mehmet Hangi Olaydan Dolayý Yargýlandý?
 

Ýstanbul’u fetheden Fatih Sultan Mehmet, cami inþasýnda kullanýlacak iki mermer sütunu Sinan Atik isimli Rum mimara teslim eder. Mimar, sütunlarý 3’er arþýn kesip kýsaltýr. Fatih de buna sinirlenerek mimarýn elini kestirir.

Mimar, padiþah aleyhine dava açar. Fakat ne Galata ne de Eyüp kadýlýðý padiþahý yargýlamayý göze alamaz. Þikâyeti Üsküdar Kadýsý Hýzýr Bey kabul eder ve davayý açar. Mahkemede celb edilen büyük padiþah, baþ köþeye geçmek istediyse de davacýyla birlikte mahkeme huzurunda ayakta bekletilir. Yargýlama sonunda padiþah suçlu bulunur. Ceza olarak mimara yapýlan haksýzlýðýn aynýsýnýn tatbik edilmesine, yani padiþahýn elinin kesilmesine karar verilir. Rum mimar, mahkemenin verdiði bu büyük karar karþýsýnda þaþkýna döner ve davasýndan feragat eder.

Mimar, kýsasý istemediði için Fatih, günde 10 altýn tazminata mahkûm olur ve tazminatý kendiliðinden 20 altýna çýkarýr. Böylece padiþahýn eli kesilmekten kurtulur. Evliya Çelebi’nin aktardýðýna göre, karardan sonra Fatih, çýkardýðý demir sopayý kadýya göstererek;
“Eðer sen Allah’ýn hükmünü uygulamayýp, elimi kesmeye beni mahkum etmeseydin bununla baþýný paramparça ederdim.” der.
Kadý Hýzýr Bey de sakladýðý kamayý çýkararak cevap verir:
“Sen de benim hükmümü kabul etmeseydin, ben de bununla seni delik deþik ederdim.”

Fatih Sultan Mehmed
 

Fatih Sultan Mehmed

30 Mart 1432 Pazar günü þafak vakti, o dönemde Osmanlý Devleti’nin baþkenti olan Edirne'de doðmuþtur. Babasý Sultan Ýkinci Murad, annesi Huma Hatun'dur. Fatih Sultan Mehmed, uzun boylu, dolgun yanaklý, kývrýk burunlu, adaleli ve kuvvetli bir padiþahtý. Devrinin en büyük ulemalarýndan birisiydi ve yedi yabancý dil bilirdi. Alim, þair ve sanatkarlarý sýk sýk toplar ve onlarla sohbet etmekten çok hoþlanýrdý. Ýlginç ve bilinmedik konular hakkýnda makaleler yazdýrýr ve bunlarý incelerdi.

Hocalýðýný da yapmýþ olan Akþemseddin, Fatih Sultan Mehmed'in en çok deðer verdiði alimlerden biridir. Fatih Sultan Mehmed, gayet soðukkanlý ve cesurdu. Eþsiz bir komutan ve idareciydi. Yapacaðý iþlerle ilgili olarak en yakýnlarýna bile hiçbir þey söylemezdi.

Fatih Sultan Mehmed okumayý çok severdi. Farsça ve Arapça'ya çevrilmiþ olan felsefi eserler okurdu. 1466 yýlýnda Batlamyos Haritasýný yeniden tercüme ettirip, haritadaki adlarý Arap harfleriyle yazdýrdý. Bilimsel sorunlarda, hangi din ve mezhebe mensup olursa olsun bilginleri korur onlara eserler yazdýrýrdý.
Bilime büyük önem veren Fatih Sultan Mehmed yabancý ülkelerdeki büyük bilginleri Ýstanbul'a getirtirdi. Nitekim astronomi bilgini Ali Kuþçu kendi döneminde Ýstanbul'a geldi. Ünlü Ressam Bellini'yi de Ýstanbul'a davet ederek kendi resmini yaptýrdý. Þair ve açýk görüþlüydü.

Fatih Sultan Mehmed 1481 yýlýna kadar hükümdarlýk yaptý ve bizzat 25 sefere katýldý. Azim ve irade sahibiydi. Temkinli ve verdiði kararlarý kesinlikle uygulayan bir kiþiliði vardý. Devlet yönetiminde oldukça sertti. Savaþlarda çok cesur olur, bozgunu önlemek için ileri atýlarak askerleri savaþa teþvik ederdi.
20 yaþýnda Osmanlý padiþahý olan Sultan Ýkinci Mehmed, Ýstanbul'u fethedip 1100 yýllýk Doðu Roma Ýmparatorluðunu ortadan kaldýrarak Fatih ünvanýný aldý.

Hz.Muhammed'in (S.A.V) hadisi þerifinde müjdelediði Ýstanbul'un fethini gerçekleþtiren büyük komutan olmayý da baþaran Fatih Sultan Mehmed, yüksek yeteneði ve dehasýyla dost ve düþmanlarýna gücünü kabul ettirmiþ bir Türk hükümdarýydý.

Orta Çað'ý kapatýp, Yeniçað'ý açan Cihan Ýmparatoru Fatih Sultan Mehmed, Nikris hastalýðýndan dolayý 3 Mayýs 1481 günü Maltepe'de vefat etti ve Fatih Camii'nin yanýndaki Fatih Türbesi'ne defnedildi.
Devlet Sýnýrlarý : 2.214.000 km2

Fatih Sultan Mehmed (1432-1481)
 

Osmanlý Devleti'nin 7. padiþahý olan Fatih Sultan Mehmed 1432'de o zamanki baþkent Edirne'de doðdu. Babasý 6. Osmanlý Padiþahý II. Murad, annesi Hüma Hatun'dur. Fatih çocukluðunda çok yaramazdý. Bu yüzden babasý eðitimi için sertliðiyle tanýnan Molla Gürani'yi görevlendirdi. Dönemin tanýnmýþ bilginlerinden dersler alarak yetiþen küçük þehzade daha 11 yaþýndayken 1443 ilkbaharýn­ da hocalarý ve danýþmanlarýyla birlikte Mani­sa sancakbeyliðine gönderildi. Ama Macarlar'ýn Sofya'yý alýp Edirne'ye doðru ilerleme­leri, Balkanlar'da baþ gösteren ayaklanmalar, Karamanoðullan'nýn Ankara'ya yürümeleri ve bu sýrada büyük þehzade Amasya Sancakbeyi Alaeddin'in ölümü üzerine II. Murad küçük þehzade Mehmed'i 1444 ilkbaharýnda Edirne'ye çaðýrarak tahtý ona býraktý.

12 yaþýnda deneyimsiz bir çocuðun padiþah ol­masý Osmanlý Devleti ile çatýþma durumunda olan devletleri umutlandýrdý. Macarlar ile Sýrplar'ýn önderliðindeki büyük bir Haçlý or­dusu hemen harekete geçerek Tuna Irmaðý'ný aþtý. Bunun üzerine baþta Sadrazam Çandarlý Halil Paþa olmak üzere telaþa kapýlan devlet adamlarý Anadolu'da bulunan II. Murad'ý Edirne'ye çaðýrdýlar. II. Murad Anadolu as­kerini de yanýna alarak Rumeli'ye geçti ve 10 Kasým 1444'te Varna önlerinde Haçlý ordusu­nu büyük bir bozguna uðrattý. Edirne'ye dönünce de devlet adamlarýnýn isteði üzerine yeniden tahta çýktý, oðlu Mehmed'i de san­cakbeyi olarak gene Manisa'ya gönderdi. Mehmed bu dönemde bir yandan eðitimini sürdürdü; bu arada babasýnýn buyruðuyla 1448 ve 1450'deki Arnavutluk seferlerine katýldý. 1451'de de babasýnýn ölümü üzerine Edirne'ye giderek II. Mehmed sanýyla tahta çýktý.

19 yaþýndaki bir gencin devletin baþýna geçiþi önceki padiþahlýðýnda olduðu gibi hem Avrupa devletlerini ve Bizans'ý, hem de Osmanlýlar'ýn Anadolu'daki rakipleri Kara-manoðullarý'ný umutlandýrdý. Karamanoðulla-rý hemen harekete geçerek Seydiþehir ve Akþehir'i ele geçirdiler. Bizanslýlar da papaya baþvurarak yeni bir Haçlý seferi düzenlenme­sini istediler. Ama ne papadan, ne de bölün­müþ durumdaki Avrupa'dan olumlu bir yanýt aldýlar.

Macarlar ve Venedikliler ile bir barýþ antlaþmasý imzalayan II. Mehmed 1452'de Anadolu'ya geçerek Karamanoðullan'nýn üzerine yürüdü. Karamanoðlu Ýbrahim Bey'i aðýr bir yenilgiye uðratarak Edirne'ye döndü. Bundan sonraki hedefi Bizans'tý. Bir yandan Ýstanbul Boðazý'nýn Avrupa yakasýn­da Rumeli Hisan'nýn yapýmýna giriþirken, bir yandan da Edirne'de savaþ hazýrlýklarýna baþ­ladý. 1452-53 kýþý bu hazýrlýklarla geçti.

Ýstan­bul'un (Konstantinopolis) güçlü surlarýnda gedikler açabilmek için Macar usta Urban'a o zamana kadar görülmemiþ büyüklükte toplar döktürdü. Kuþatma hazýrlýklarý bütün ayrýntý­larýyla bittikten sonra 23 Mart 1453'te Edirne' den Ýstanbul'a doðru yola çýktý. Kuþatma 6 Nisan günü baþladý. Bizans'ýn bütün gücünü kullanarak aldýðý savunma önlemleri karþýsýn­da zaman zaman duraksamalar oldu ve kuþat­ma 53 gün sürdü. Bu arada Bizanslýlar Halic'i zincirlerle kapatarak Osmanlý donanmasýnýn buraya girmesini önlediler. Buna karþýlýk II. Mehmed, gemileri karadan aþýrtýp Kasýmpa­þa'dan denize indirterek Halic'e bakan deniz surlarýný da zorlamayý baþardý. Donanma da Marmara Denizi ile Çanakkale Boðazý'ný ablukaya alarak Bizans'a deniz yoluyla yar­dým gelmesini önledi. Hiçbir yerden destek alamayan Bizans baþkenti 29 Mayýs 1453 günü düþtü. 1.000 yýllýk Bizans Ýmparatorluðu'na son veren II. Mehmed de "Fatih" (fetheden) sanýný aldý.

Avrupa'da büyük yankýlar uyandýran bu olaydan sonra Edirne'ye dönen Fatih Sultan Mehmed, 1454 ve 1455'te düzenlediði iki seferle Güney Sýrbistan'ý aldý, Ege Denizi'n­de ki bazý önemli adalarý ele geçirdi. 1459'da Sýrbistan Krallýðý'nýn varlýðýna son verdi. 1457'den beri direnen Mora Despotluðu da 1460'ta Fatih'e boyun eðdi. Ayný yýl Karade­niz seferine çýkan Fatih Cenevizliler'in önemli üslerinden Amasra'yý, Ýsfendiyaroðullarý'nýn elindeki Sinop'u aldýktan sonra 1461'de Pontos Devleti'nin baþkenti Trabzon'u ele geçire­rek bu devleti de ortadan kaldýrdý. 1462'de yeniden Rumeli'ye geçerek önce Eflâk üzeri­ne yürüdü. Eflâk Voyvodahðý'ný Osmanlý Devleti'ne baðladýktan sonra 1463'te Bosna' nýn fethini tamamladý. Ayný yýl Ege Denizi'n­de önemli bir geçit noktasýnda bulunan Midil­li Adasý'ný almasý Venedikliler ile 1479'a kadar sürecek olan savaþýn baþlamasýna yol açtý. Rumeli'deki fetihlerini sürdüren Fatih 1465'te Hersek'in büyük bölümünü, 1466'da da Arnavutluk'taki bazý kaleleri aldýktan son­ra Edirne'ye döndü.

Bu arada Karamanoðullan iyice güçlenen Osmanlý Devleti'ne karþý Mýsýr'daki Memlûk­lar ve Doðu Anadolu'daki Akkoyunlular'la iþbirliði arayýþý içine girmiþlerdi. 1466'da Ana­dolu seferine çýkan Fatih baþkent Konya'yý alarak Karamanoðullarý'na önemli bir darbe indirdi. Ama Ýstanbul'a dönüþünden az sonra Karamanoðullan kaybettikleri yerleri geri al­dýklarý gibi Akkoyunlu Hükümdan Uzun Hasan'dan da yardým istediler. Osmanlý Vezi­ri Gedik Ahmet Paþa 1471'de Karamanoðul­lan'ný bir kez daha yenilgiye uðrattýysa da Uzun Hasan kendisine sýðýnan Karamanoðullan'ndan Pir Ahmed Bey ile Kasým Bey'i desteklemeyi sürdürdü.

Fatih Sultan Mehmed Uzun Hasan'la hesaplaþmadan Karamanoðul­lan sorununun çözülemeyeceðini gördüðün­den 1473 ilkbahannda büyük bir orduyla Anadolu seferine çýktý. 11 Aðustos 1473'te Erzincan yakýnlarýndaki Otlukbeli'de Akko­yunlu ordusunu aðýr bir yenilgiye uðratan Fatih, Uzun Hasan'ýn barýþ önerisini kabul ederek Ýstanbul'a döndü. Gedik Ahmed Paþa 1474'te son kez Karaman seferine çýkarak artýk Uzun Hasan'ýn da desteðini yitiren Karamanoðullan'nýn bütün topraklarýný ele geçirdi.Fatih Sultan Mehmed 1477'de Kýrým Hanlýðý'nýn Osmanlý Devleti'ne baðladýktan sonra 1478'de Arnavutluk seferine çýkarak Ýþkodra ve Kruje (Akçahisar) kalelerini kuþattý.

1479'da Venedik'le karada ve denizde 16 yýldan beri süren savaþý sona erdiren bir antlaþma imzaladý. Venedikliler Arnavutluk' taki kalelerini Osmanlýlar'a býraktýlar. Buna karþýlýk Mora'da bazý iskelelerle belirli bir para karþýlýðýnda Osmanlý karasularýnda tica­ret yapma imtiyazý elde ettiler. Böylece Vene­dik'le iliþkilerini düzelten Fatih, Ýtalya'nýn öteki önemli kent devletlerinden Napoli ve Milano dukalýklarýna karþý savaþa giriþti. Ge­dik Ahmed Paþa'nýn 1480'de Ýtalya'nýn güne­yindeki Otranto limanýný ele geçirmesi Avru­pa'da büyük yanký yarattý. Bunun nedeni Osmanlýlar'ýn Hýristiyan dünyasýnýn en önem­li dinsel merkezi olan Roma'ya giden yolda bir köprübaþý elde etmiþ olmalarýydý. Ama Gedik Ahmed Paþa daha fazla ilerlemeyerek yalnýzca bulunduðu yerde tutunmaya çalýþtý.

Fatih 1481 ilkbaharýnda, Mýsýr'a yönelik olduðu sanýlan sefer için büyük bir orduyla Ýstanbul'dan yola çýktý. Ama daha yolun baþlangýcýnda hastalandý ve Gebze'deki ordu­gâhta öldü. Küçük oðlu Cem'i tahta çýkarmak istemesinden dolayý büyük oðlu Bayezid (da­ha sonra II. Bayezid adýyla tahta çýktý) yanlýsý devlet adamlarýnca ya da Ýtalya'ya yeni bir sefer düzenlemesinden korkan papanýn casuslannca zehirlendiði de öne sürülmüþtür.

Fatih Sultan Mehmed Osmanlý padiþahlarý­nýn en büyüklerinden biridir. Askeri alanda kazandýðý basanlarla Osmanlý Devleti'ni bü­yük bir imparatorluk durumuna getirmiþtir. Bilime düþkünlüðüyle tanýnýr, tarihe ve felse­feye özel bir ilgi duyardý. Kitaplýðýnda Türk­çe'den baþka Arapça, Latince ve Rumca birçok kitap vardý. Güzel sanatlarla da ilgiliy­di. "Avni" takma adýyla þiirler yazmýþ, Ýtalyan ressam Gentile Bellini'yi 1479'da Ýstanbul'a çaðýnp konuk ederek resmini yaptýrmýþtý. Bilim adamlarýný ve edebiyatçýlan korumasý altýna alan Fatih, nesir ustasý Sinan Paþa ile þair Ahmed Paþa'yý vezirliðe kadar yükseltmiþ, ün­lü matematikçi ve astronomi bilgini Ali Kuþçu' yu Tebriz'den Ýstanbul'a getirtmiþti.

Fatih hazýrlattýðý bir kanunnameyle Os­manlý devlet düzenine iliþkin temel ilkeleri belirlemiþ, bu ilkeler Tanzimat dönemine kadar birçok alanda geçerliliðini korumuþtur. Döneminde Osmanlý ülkesinde 500'den fazla mimari yapýt ortaya konmuþ, kendisi de Ýstanbul'da bir cami ile medrese, kitaplýk, imarethane (aþevi), darüþþifa (hastane), ha­mam, kervansaray gibi birimleri kapsayan büyük bir külliye yaptýrmýþtýr.

Fatih Sultan Mehmed
 

Kaynaklarin, âdil, akil, heybetli, cesaretli, idrak sahibi, iyi giyimli, kadirsinas, âlimlerin dostu, sairlerin hâmisi, hakka kail ve maarif erbabina meyilli bir pâdisah olarak tavsif ettigi Fâtih Sultan Mehemmed Han, tarihin kayd ettigi büyük sahsiyetlerin basinda gelir. Bu bakimdan onun, sahsiyet ve karekterini oldugu gibi bütünüyle ortaya koymak çok zordur. Çünkü o, beser kudretinin ulasabilecegi en yüksek noktalara çikmis ve kendinden önce veya sonra gelmis olanlarla mukayese edilemeyecek derecede büyük bir hüviyet kazanmisti. Onun, Manisa'da geçirdigi ikinci sehzadelik devresi, gerek sahsi, gerek Osmanli Devleti için çok verimli ve faydali olmustu. Zira, 5 yil süren bu dönemde o, sahsiyetini olgunlastiran ciddi bir çalisma ve fikrî faaliyet içinde bulunmustu.
Bu bes senelik müddet zarfinda o, bir yandan akademik bir faaliyet devresine girerek liyakatli hocalarin refakatinda malumatini genisletmis, felsefe ve riyaziye (matematik) okumustu. Döneminin önemli iki dili olan Arapça ve Farsça'yi ana dili gibi ögrenmisti. Bu meyanda o, Latince, Yunanca ve Sirpça ögrenme imkânlarini da bulmustu. Tarih, cografya ve askerlik bilgisine de iyice vâkifti. Bir yandan da dünya cihangirlerinin biyografilerini dikkatle tedkik ederek her birinin dogru ve yanlis taraflarina parmak koymustu. Böylece, yasanmis tarih maceralarinin muhasebe ve yekûnu, onu, plan ve sistem fikrinin lüzumuna esasli bir sekilde inandirmisti.

Devletin, gelecekteki ihtiyaçlarini karsilamak yolunda kendini geregi gibi hazirlamak için gece uyumamis, gündüz dinlenmemis, hayatinin bir solugunu dahi bos geçirmemis olan genç sehzâde, hesapli ve sistemli gelecegin genç fâtihi, saltanatinin devaminca, daima baslanacak bir isin plani ve bitecek bir isin endisesi ile yorulacakti.

Babasi, II. Murad'in vefati üzerine 16 Muharrem 855 (18 Subat 1451) Persembe günü Edirne'de Osmanli tahtina geçen II. Mehmed'in dogum tarihi 27 Receb 835 (30 Mart 1432) olarak kabul edilmekle birlikte, buna yakin farkli tarihler de verilmektedir. Dogum tarihi hakkinda farkli görüslerin bulunduguna temas edilen Fâtih Sultan Mehmed'in annesinin kimligi hakkinda da degisik görüsler bulunmaktadir. Bu farkli görüsler, Batili yazarlarca öne sürülmüslerdir ki, kaynaklarimiz bu görüslerin tamamini reddedecek sekilde açik ve net bilgiler vermektedirler. Zira kaynaklarimiz, konuyu, II. Murad'in evliliginden itibaren takib ederler.

Nitekim kaynaklarimiz, Fâtih Sultan Mehmed'in annesinin Müslüman Türk oldugu ve Isfendiyar Beyi'nin kizi veya torunu oldugu, isminin de Hüma Hatun oldugunu belirtirler. Ayni sekilde Ismail Hami Danismend de Bursa mahkeme (ser'iyye) sicillerine dayanarak konuyu tafsilatli bir sekilde ele alarak söyle der:
"Fâtih'in annesi olarak gösterilen Türk prensesi, Kastamonu ve Sinop'ta hüküm süren Candarogullari hanedanindan Isfendiyar Bey'in kizi veya torunu Halime, veyahut Hatice Hatun'dur. Ikinci Murad'in bu kizla izdivaci hicretin 827 (m. 1424) yilindadir." Müellif, arastirmasinda bu ihtilaflarin sebeplerini de açiklar. Ama konuyu fazla dagitmamak için biz bunun üzerinde fazla durmayacagiz. Bununla beraber yeni arastirmalarin ortaya çikardigi gerçek isim ve hüviyeti ile ilgili bilgiyi aynen nakletmeden geçemiyecegiz. "Daha sonralari Bursa mahkeme sicillerinde yapilan tedkiklere göre Fâtih'in muhterem annesi, Hüma Hatun'dur. Bu bahtiyar kadinin türbesi Bursa'da Muradiye Câmii'nin sark tarafinda müze idaresince istimlak edilen bir bahçe içindedir. Câmiden çarsiya dogru gidilirken bu zarif âbide, câmiden yüz metre kadar ilerdedir. Memduh Turgud Koyunluoglu'nun Bursa Halkevi nesriyati içinde çikan "Iznik ve Bursa Tarihi"nin 152-153. sayfalarinda "Hâtuniye Künbedi" ismiyle bahsedilen bu türbeyi Fâtih, babasi Sultan Ikinci Murad daha hayatta iken ölen annesi için hicrî (m. 1449) tarihinde, yani Istanbul'un fethinden dört sene evvel yaptirmistir. Kitabesi Arapça'dir.

Bu kitâbenin en büyük kiymeti, Fâtih'in annesinin yabanci rivayetlerde iddia edildigi gibi Istanbul'da medfun olmayip türbesinin Bursa'da bulundugunu ve yine ayni yabanci masallarinda iddia edildigi gibi Hiristiyan olarak öldügü için türbesi kapali olmayip, Müslüman oldugunun kitâbe ile sabit oldugunu artik hiç bir tereddüde imkân birakmayacak bir kesinlikle ortaya koymasidir. Yalniz kitâbede bu Hatun'un ismi yoktur, ancak bu da Bursa mahkeme sicillerinin 31,201 ve 370 sayili defterlerinin 35, 64 ve 40. sayfalarinda bulunmuþtur. Fâtih'in annesinin ismi Hümâ Hâtun'dur.

Fatih Sultan Mehmed'in saðlýkla ilgili olan vasiyetnamesi
 

Fatih Sultan Mehmet

, gerçek mânâda bir devlet adamýdýr. Tarih kiraplarý onu, Ýstanbul'u fethetmesiyle yâd eder. Oysa, arþiv belgeleri, onun çok farklý yönleri olan bir yönetici olduðunu ortaya koymaktadýr. Ýþte saðlýkla ilgili olan vasiyetnamesi:
"Ben ki,Ý stanbul'u fetheden aciz bir kul olan Fatih Sultan Mehmet, bizzat alýn teri ile kazanmýþ olduðum parayla satýn aldýðým, Ýstanbul'un Taþlýk bölgesinde bulunan, sýnýrlarý belli 136 adet dükkanýmý, aþaðýdaki þartlar çerçevesinde vakfýsahih eyledim. Þöyle ki:
Bu gayrimenkullerimden elde edilecek gelirlerle Ýstanbul'un her sokaðýna ikiþer kiþi tayin ettim. Bunlar,ellerindeki bir kap içerisinde kireç tozu kömür külü olduðu halde günün muayyen saatlerinde sokaklarda gezecekler! Yere tükürenlerin tükürükleri üzerine bu tozu dökecekler. Bu iþi yapacak olanlar günlük yirmi akçe alacaklar!
Ayrýca, on cerrah, on hatip, üç de hasta bakýcý hasta tayin ettim. Bunlar, ayýn muayyen günlerinde Ýstanbul’u gezecekler! Ýstinasýz her kapýyý çalacak ve içeride hasta olup olmadýðýný soracaklar; var ise, hastanýn þifa bulmasýný saðlayacaklar! Durumlarý ciddi ise hiçbir masraf ettirmeden hastaneye kaldýrýp tedavi ettirecekler!
Allah korusun! Herhangi bir gýda maddesi buhraný yaþanabilir. Böyle bir durum yaþanýrsa, býrakmýþ olduðum yüz silah, usta avcýlara verilecek. Bunlar, hayvanlarýn yumurtada veya yavruda olmadýðý zamanlarda, ormanlara ava çýkacaklar ve hastalarý gýdasýz býrakmayacaklar!
Ayrýca, külliyemde inþa ettirdiðim imarethanede þehitlerimizin aileleri ve Ýstanbul’un fakirleri yemek yiyeceklerdir! Yemek yemeye veya almaya gelemeyen olursa, bizzat görevliler, yemekleri hava aydýnlanmadan, kimsenin sokaklarda olmadýðý zamanlarda, kapalý kaplarla evlerine götüreceklerdir!"

Fatýh'ýn Cülusu ve Karaman Seferi
 

Fâtih diye tarihe geçen ve Türklerin yetistirdigi en büyük sahsiyetlerin basinda gelen Sultan II. Mehmed, Manisa'da sancak beyi bulundugu sirada, babasi, Edirne'de vefat etmisti. Vezir-i azam Çandarlizâde Halil Pasa, bu ölümü gizli tutarak durumu Manisa'da bulunan genç sehzâdeye bir ulakla bildirir. Edirne'den yola çikan ulak, üç gün sonra ölüm haberini Manisa'ya getirir. Bizans tarihçisi Dukas, bu haberlesmeyi su ifadelerle dile getirerek o dönemde bile Osmanli Devleti'nde posta vazifesi gören ulak (tatar)larin nasil sür'atli yol aldiklarini ve gizlilige nasil riayet ettiklerini anlatir:
"Subatin besinci günü bir ulak, kuvvetli kanatli kartal kusu gibi Manisa'ya geldi ve Mehmed'e iyice mühürlenmis bir mektup verdi. Mehmed, mektubu açip okuyunca, babasinin vefat ettigini gördü. Mektup, Halil ve diger vezirler tarafindan imza olunmus bulunuyordu. Mektupta babasinin vefatini yazdiklari gibi, vakit kaybetmeksizin ve mümkün ise Pigasos (mitolojide kanatli atlara verilen bir isim) cinsinden uçar bir ata binip, pâdisahin vefati, civar milletlerce duyulmadan evvel, Trakya'ya gelmesini yaziyorlardi. Mehmed, mektupta yazilanlara uygun olarak hemen çok (sür'atli) kosan Arap atlarindan birine atladi ve sarayi erkânina: "Beni seven armamdan gelsin" dedi. Önünde sarayindaki kullarindan okçular ve çabuk yürüyenler, iki yanlarinda kahraman dilâverler yaya olarak ve kiliç takinanlar ile mizrakli süvariler arkadan geliyorlardi. Bu suretle tertip olunan alay, iki günde Manisa'dan Bogaz'a vararak, Gelibolu Bogazi'ni geçtiler. Mehmed, maiyetinden geride kalanlarin gelebilmeleri için Gelibolu'da iki gün daha bekledi. Bu arada Edirne'ye bir ulak göndererek, Gelibolu Bogazini geçtigini bildirdi. Halkin bas kaldirip karisikliklarda bulunmamasi için, yeni pâdisahin Gelibolu'da bulundugu her tarafa yayildi." Gelibolu'dan hareket eden genç pâdisah, Edirne'ye ulasmakta pek acele etmedi. Sehrin disinda vezirler, beylerbeyiler, sancakbeyleri, ulema ve ordu tarafindan karsilandi. Lehinde büyük tezahüratlar yapildi.

Fâtih Sultan Mehmed'in, babasinin ölüm haberini almasi ve Manisa'dan hareket etmesi yeni arastirmalarda su sekilde verilmektedir:
"Vezir-i a'zâm, kimseye duyurmadan acele Manisa'ya ölüm haberini eristirdi. Yedi gün sonra haberi alan Sultan Mehmed, yaninda atabegi Sehabeddin Pasa oldugu halde, sür'atli bir sekilde hareket ederek iki günde Çanakkale Bogazi'na geldi. Bizans'in bogazlari kesmeleri ve Orhan'i 1444 yilinda oldugu gibi Rumeli'de serbest birakmalari uzak bir ihtimal degildi. Genç Sultan, Gelibolu'ya geçmeye muvaffak oldu. Bundan sonra onun, o derecede telas ve endise etmedigini görüyoruz. Gelibolu'da babasinin ölümü ve yeni pâdisahin geldigi haberi yayildi. Chalkondyles'in sözünü ettigi Edirne'deki yeniçeri ayaklanmasi, yeni Sultan'in, Gelibolu'ya varmasindan sonra olmalidir. Buna göre Yeniçeriler, sur haricinde toplanip sehri yagmaya hazirlanmislardi. Ancak Çandarli Halil'in büyük otoritesi ve enerjisi sayesinde büyük bir kargasanin önü alindi. Halil, kalan kapikulu askerleri ile alelacele topladigi kuvvetleri, bunlarin üzerine sevk ederek, silahlarini birakmazlarsa kiliçtan geçirileceklerini, yeni sultani beklemelerini ve o geldikten sonra kendilerine ihsanda bulunacagini söyledi. Asker "Çandarli'ya olan hürmetleri dolayisiyla" isyandan vazgeçti. Bunun akabinde Sultan Mehmed, pâyitahta girerek tahta oturdu ve yeniçerilerden sadakat yemini aldi.

Bu rivayetteki unsurlar, olaylarin gelismesi ile tam bir uygunluk halindedir. Halil Pasa'nin, yençeriler üzerindeki nüfuzu, Sultan Mehmed'in ancak onun müdahalesinden sonra tahta gelip yerlesebilmesi, bilhassa kayda deger. Yeni Sultan adina vaad edilen bahsis ise, yeniçeriler tarafindan, Karaman seferinde adeta tehdidle alinacaktir.
Babasinin ölümünden onbes gün sonra Sultan II. Mehmed, Osmanli ülkesinin pâdisahi sifatiyla Edirne'de ikinci defa tahta çikti (16 Muharrem 855/18 Subat 1451).

Sultan Murad'in zamansiz ölümü ve oglu Mehmed'in tahta geçmesi sonucunda devletin iç ve dis siyasetinde bir degisikligin olmasi bekleniyordu. Sultan Ikinci Murad'in ölümünden sonra hükümdar olarak Edirne'de gördügümüz müstakbel Istanbul Fâtihi, inzibatli ve sistemli bir hazirlik ile manevî bir olus devresinin suurunu tasiyarak artik is basinda bulunuyordu.

Osmanli devlet teskilâtinda da, büyük ve köklü degisiklikleri yapacak olan genç hükümdarin büyük talihi, devlet otoritesinin politika ahlâkini kuran ve kontrolü altinda tutan âlimlerden mürekkep müsavir kuvvetlerle kendi kendini çevrelemis olmasi idi. Zira bu zümre, bagli bulunduklari prensiplerin müdafaasini, imanlarinin geregi bildiklerinden, pâdisahlik makamina karsi serdengeçti bir pervasizlikla daima medenî cesaret gösterirlerdi. Iste hükümdarin karar ve hareketlerinin tosladigi duvar, bu salâbet ve müeyyideler sistemi idi.

Dünyanin hiç bir devrinde, hiç bir idarenin bas çeviremeyecegi bu mücahidler sinifi, kendi prensiplerinin sasmaz ölçüleriyle, hükümdarlik makamina karsi bir tasfiye cihazi vazifesini görmüslerdir. Devrandan nimet beklemedikleri ve dünyanin varligindan sâd, yoklugundan ise nâsâd olmadiklari için, kimseden çekinmemis, kendilerini kimseye borçlu ve zebûn hissetmemekle de hürriyetlerini kimseye bagislamamislardir.

Iste genç hükümdar, çocuk yasindan itibaren böyle bir muhit ve bu anlayista bir hoca ve müsahib kadrosu tarafindan çevrelenmistir. Bunlardan Molla Hüsrev, Molla Güranî, Hocazâde, Hizir Bey Çelebi, Ali Tusî, Molla Zirek, Sinan Pasa, Molla Lütfi, Fahreddin-i Acemî, Hoca Hayreddin gibi ilim, irfan ve san'at erbabi, feyzine feyz katarak fikrî ve edebî istiklâlini hazirlamis, bir yandan da baraj vazifesiyle coskun ve taskin kararlarinin demlenip durulmasina hizmet etmislerdir.

Su kadar var ki, bu halkanin tam merkez yerinde, hepsinden imtiyazli ve hepsinden cesaretli bir hocasi daha vardi ki, tek basina gözünü hükümdara dikmis olan bu meydan erinin adi Ak Semseddin idi.
Sultan Mehmed, tahta oturur oturmaz durumun nezaketini kavramis ve bu sebeple babasinin vezirlerini yerinde birakmisti. Inalcik, Mehmed'in cülûsu ile Vezir-i a'zam Halil Pasa'nin rakiplerinin, iktidara geldiklerini söylemektedir. Bu konuda Bizans tarihçisi Dukas asagidaki ifadeleri kullanarak mevzuya bir açiklik getirir: "Mehmed, tahtina oturdugu sirada bütün valiler ve babasinin vezirleri, Halil Pasa ile Ishak Pasa, karsi tarafta uzakta duruyorlardi. Kendi vezirleri ise Hadim Sahin (Sehabeddin) ve Ibrahim, âdet vechiyle pâdisahin yaninda yer almislardi. O zaman Sultan Mehmed, kendi veziri Sahin'e sordu: "Babamin vezirleri neden uzakta duruyorlar? Bunlari çagir ve Halil'e eski yerini almasini söyle. Ishak da Anadolu ordulari komutanlari ve esrafi ile beraber, babamin cesedini Bursa'ya gömsünler. Sark vilayetlerinin (Anadolu Beylerbeyi) de idaresine nezâret etsin" dedi. Vezirler, pâdisahin bu sözünü duyunca hemen kosarak usûlleri vechiyle pâdisahin elini öptüler. Bu suretle Halil basvezir oldu. Ishak da Murad'in cenazesini alarak birçok esraf ve âyâniyle beraber ve büyük bir intizam içinde Bursa'ya gitti. Cenazeyi orada kendisinin hazirlatmis oldugu türbeye defnetti. Bu cenaze alayinda fukaraya pek çok paralar verildi."

Genç pâdisah, tahta çikar çikmaz devletin hududlarinda tehlikeler bas göstermeye basladi. Ilk defa, henüz bir çocuk olarak tahta çiktigi zamanki buhranli durumlar tekrarlanmak üzereydi. Enverî (Düstûrnâme, s. 94) bu durum için "Fitne ve âsûb doldu her diyar" diyerek durumun vehametini ortaya koyar. Gerçekten de Anadolu ayaklanmisti. Karamanoglu Ibrahim Bey harekete geçerek, Fâtih'in babasi Murad tarafindan ele geçirilmis bulunan yerleri zaptetmis ve Alaiye üzerine yürümüstü. Ibrahim Bey, Bati Anadolu'da, Sultan Ikinci Murad'in son defa ortadan kaldirdigi beylikler için, Karaman'dan gönderdigi saltanat davasi güden iddiacilar, Aydin, Mentese ve Germiyan'da faaliyete geçmislerdi. Bu konularda fazla tafsilata sahip olmamakla beraber, Anadolu Beylerbeyi'nin bunlarla ugrasmak zorunda kaldigina bakilirsa bu hareketler ilk etapta basarili olmuslardi denebilir. Öyle anlasiliyor ki, Anadolu'da durum endise verecek bir boyuta ulasmisti.

Genç hükümdar, bu müskül ve sikintili durumda, ister istemez babasinin baris politikasini sürdürmek zorunda kalacagini anlamisti. Bu bakimdan. Anadolu'yu kurtarmak için, batida birçok fedakârliklarda bulunmak zorunda kaldi. Böylece, o tarafi (bati sinirlarini) emniyete alarak barisi saglamaya çalisti. Gelen Sirp elçisinin istekleri kabul edildi. Despot'un, Sultan Murad'la yaptigi "Yeminle musaddak" muahede ve ittifaklari yenilemeye razi oldu. II. Murad'in resmî müsaadesiyle 1449 yilinda Bizans tahtina geçmis olan eski Mora Despotu Konstantin de, yeni pâdisahin durumundan azamî sekilde istifadeye çalisti. Fâtih, tahta geçince, Konstantin hem tebrikte bulunmak, hem de eski andlasmalari tastik ettirmek için bir Bizans elçisi gönderdi. Yeni Sultan, barisi teyid ve eski ahidleri tastik ettigi gibi, ayrica, yaninda bulunan Osmanli saltanatinin müddeisi, Orhan'in masraflarina karsilik, Bati Trakya'da Karasu irmagi üzerindeki yerlerin hasilatindan yilda, 300 bin akça isteyen imparatorun bu dilegini de kabul etti. 

Gelecegin Istanbul Fâtihi'nin bu sekildeki hareket ve davranislari, onun iyi bir diplomat oldugunu göstermektedir. Bu bakimdan, Edirne'deki cülûsu esnasinda, Bizanslilara karsi mültefit davranmasinin elbette bir sebebi ve mânâsi vardi. Onun, o zamandaki düsüncelerine yaklasmak ve onlari kesfetmek pek güç bir is olmakla beraber, muhtemelen Fâtih, henüz hazirlikli bulunmadigi su siralarda, Bizans'in tesviki ile Hiristiyan milletlerin kendisine bazi engelleri çikarabileceklerini hesaba katarak Bizans'la dost kalmayi uygun görmüstür. Ilk defa hükümdar oldugu zaman, çocuklugundan faydalanmak üzere Hiristiyan milletlerin nasil harekete geçmis olduklarini hiç süphesiz unutmamis olan genç pâdisah, herhalde yine böyle bir durumla karsilasabilir endisesiyle olacak ki, simdilik bu sekilde davranmayi uygun görmüstü. Öyle anlasiliyor ki Fâtih, Bizans hakkinda baska türlü düsünüyordu. Ancak henüz tahta çikmis olan bu gencin, etrafini ürkütmemesi gerekiyordu. Böyle bir davranis tabii bir hareketti. O da öyle yapti. Onun için Karaman seferi esnasinda kendisine yapilmis bulunan teklifleri sukûnetle dinlemis ve onlari kabul eder bir tavir takinmisti. Fakat Karamanoglu Ibrahim Bey itaat altina alinir alinmaz is degismis ve bu seferin dönüsünde pâdisah, Rumeli Hisari'nin yapilmasini emredecektir. Bu hisarin yapilisi, Bizans'a yersiz isteklerinin güzel bir cevabi idi. Böylece Bizans, yakin gelecekte ne gibi bir tehlike ile karsilastigini ancak o zaman idrak etmis ve hemen agiz degistirerek kuvvetli hasimlari karsisinda her zaman yaptigi gibi, bu sefer de yalvarmak, bunu yapamayinca da igfal etmekle durumunu kurtarmaya çalismistir. Bu bakimdan, hisarin yapilmak istendigi yerin, Galatalilara ait oldugunu ileri sürerek meseleyi diplomatça halletmeye çalismis ise de, Fâtih'in verdigi cevap, hem susturucu hem de oksayici olmustur. Anlasma geregince genç pâdisah, Istanbul kusatmasi müddetince Galata Cenevizlileri ile dost kaldi. Hatta Galatalilarin, gizliden gizliye Bizanslilara yardim ettiklerini bildigi halde bunu, açiga vurmayi menfaatlerine uygun bulmadi. Istanbul alinincaya kadar onlarin bu sekildeki düsmanca hareketlerine göz yumarak onlari görmezlikten geldi. Halbuki Istanbul'un fethini müteakip günlerde, Galatalilar için, kendi bahs ettiklerinden baska hiç bir hukuk tanimayarak, orayi da dogrudan dogruya Türk topraklarina bagladi.

Ülkesinin, içinde bulundugu nazik durum sebebiyle, düsmanlari ile olan eski antlasmalari yenilemeyi uygun gören genç hükümdarin bu davranisi, Avrupa tarafindan yanlis bir sekilde degerlendirilmisti. Bunun için de Avrupa, onun hakkinda yanlis fikirler beslemekteydi. Onun, devletlerle olan muahedeleri yenilemesi ve onlara karsi yumusak davranmasi böyle bir fikrin ortaya çikmasina sebep olmustu. Zira onlara göre, birkaç defa tahtindan mahrum edilerek Manisa'ya gönderilen Sultan Murad'in bu genç sehzâdesi hakkinda Bizans'ta ve bütün Avrupa'da acele hükümler verilmis ve o, kabiliyetsiz bir delikanli olarak taninmisti. Bundan dolayi Sultan Murad'in ölümü ve Fâtih'in tahta çikisi her tarafta büyük bir memnuniyet uyandirmisti. Çünkü bu delikanlinin beceriksizligi yüzünden, Osmanli Devleti'nin kendiliginden sona erecegi hülyasi, Avrupa'da tekrar kök salmaya baslamis ve Hiristiyanlik âleminin kuvvetlerini, birlikte ve sür'atle hareket etmeleri lazimgelen bu devrede, tamamiyle felce ugratmisti. Aslinda yeni ve genç hükümdar da Avrupa'da böyle bir fikrin yayilmasini istiyordu. Onun yumusak tavri, onlarda böyle bir düsüncenin meydana gelmesini saglamisti. Bu yüzden hiç kimse, Osmanlilara karsi harekete geçmeyi düsünmüyordu. Yalniz Franciccus Phlelphus bu düsünce ve fikirde degildi. O, Sultan Murad'in ölümünü takib eden günlerde, Osmanlilar ve onlarin devleti hakkinda fikirlerini kaleme aldigi bir mektupla Fransa krali VII. Charles'a bildirmisti.

Avrupadaki mevcud fikirleri, pesin hükümleri ve yanlis düsünceleri aksettiren bu mektubunda Phlelphus, Fransa kralina öbür Hiristiyan devletlerin basina geçmesini ve Osmanlilara karsi yürümesini istiyordu. Çünkü ona göre Osmanlilarin kudreti çoktan kirilmisti. Harbe sokabilecekleri kuvvet olsa olsa 60 bin kisi olabilirdi. Baslarinda da harp görmemis, tecrübesiz, sefih, kadinlara düskün ve budala bir delikanli vardi. Phlelphus, bu kadarla da yetinmiyor, Fransa kralinin takib edecegi yolu bile gösteriyordu. Ona göre uygun bir rüzgârla Hiristiyan ordusunun bir günde Tarent'den Peleponez'e geçecegini, Mora despotlarinin, bütün kuvvetleriyle bu orduya katilacagini, Arnavutlarla Italyanlarin bu orduyu destekleyecegini ileri sürüyordu. Böylece, çok kisa bir zamanda Türklerin Avrupa'dan kovulacagini, hatta Asya'da Müslüman hakimiyetinin kirilacagini iddia ediyordu.

Fatih Sultan Mehmed Devri - Karaman Seferi
 

Her firsatta, Osmanlilara karsi hasmâne (düsmanca) bir tavir içine giren Karaman Beyligi, yasadigi müddetçe, Osmanli Devleti'ne karsi mümkün olabilen bütün fenaliklari yapmis, "Hiristiyanligi takviye ederek Müslümanligi zaafa götürmeye" çalismisti. Yildirim Bâyezid'in müthis pençesi altinda bir an ezilmeye mahkum olan bu beylik, Yildirim ile Timur (Timur-i bî-nûr) arasindaki mücadele ve Yildirim'in maglubiyeti ile sonuçlanan Ankara Savasi'ndan sonra tekrar meydana çikarak, gerek Çelebi Sultan Mehmed zamaninda, gerekse Ikinci Murad dönemlerinde durmadan Osmanlilar aleyhinde faaliyette bulunmustu. Fâtih'in, küçük yasta tahta çikmasini firsat bilen bu beylik, Orta Anadolu'da yine bir gaile meydana getirmeye çalismis ise de, genç hükümdarin çok sür'atli hareket edisi, buna imkân birakmamisti. Ancak, Fâtih biliyordu ki, Karamanlilar, bir firsat vukuunda tekrar ortaya çikacaklardi.

Gerçekten, genç hükümdarin ilk gailesi, yine Karamanoglu'nun, Anadolu'daki diger beyliklerle elele vererek bir talih denemesine daha kalkismasi olmustu. karamanoglu Ibrahim Bey, bu defa da saltanat degisikliginden istifade etmek istedi. Bu yoldaki gâye ve düsüncesini gerçeklestirebilmek için de Venedik Cumhuriyeti ile bir anlasma yapti. Alaiye'ye giderek Venediklilerle irtibat kurmak istedigi gibi, Anadolu beylerinin ogullarindan bazilarina da kuvvet vererek onlari, Osmanli hududlari içine gönderdi. Bunlar, Germiyan, Aydin ve Mentese beylikleri idi.

Kaynaklarimiz bu konuda su bilgiyi verirler: Karamanoglu, birkaç haramzâde tutup, her birini bir taifeye serdar edüp, biri Germiyanogludur diye Kütahya üzerine, biri Menteseogludur diye Mentese yöresine, biri de Aydinogludur diye Aydin vilayetine göndermisti. Bunlar, o vilayetleri talan edüp halka karsi olmadik iskenceler yapip, salginlar saldilar. Kendisi de edepsizlik ve sirrette yardimcilari olan adamlari ile Alaiye üzerine yürümüstü. O günlerde Özgüroglu Isa Bey, Anadolu Beylerbeyi idi. Karamanoglu'nun uygunsuz davranislarini ve cezalandirilmasi gereken islerini tahta (Pâdisah) arzetmis, Karaman'la savasmak için izin istemisti. Genç hükümdar, Isa Bey'in böyle zor bir hizmeti basaramayacagini düsünerek onu görevinden alir. Bosalan bu göreve Vezir Ishak Pasa'yi tayin eder. Anadolu Beylerbeyi olan Ishak Pasa, bas kaldiran bu kalabaligi dagitmak üzere öncü olarak gönderilir. Pâdisahin kendisi de devlet ve ikballe Gelibolu Bogazi'ndan geçip Bursa'ya gelir.

Genç hükümdar, Karamanoglu Ibrahim Bey'in, bu faaliyetleri ile kendisine bagli olan Aksehir, Beysehir ve Seydisehir gibi yerleri isgal etmesi üzerine, ilk seferini Karamanoglu üzerine yapmak zorunda kaldi. Bu arada bir taarruza maruz kalmamak için Rumeli Beylerbeyi olan Dayi Karaca Pasa'yi, Rumeli askeri ile Sofya'da birakti. Sultan Mehmed, Ishak Pasa'yi Karaman'a dogru gönderirken, kendisi de onu takip etmeye basladi. Bursa yolu ile Karaman topraklari üzerine hareket ettigi zaman, veraset iddia ederek ayaklanmis olanlarin tamaminin Karaman'a iltica ettiklerini isitmisti. Yasli Ibrahim Bey ise artik her seyden ümidini kesmisti. Isyan için kiskirttigi bütün elemanlar, hareketten kalmis, Fâtih'in geldigi yerlerde de halkin ona tabi oldugunu görmüstü.

Bu durum karsisinda Taseli daglarina çekilmek zorunda kalan Ibrahim Bey, oradan, suçunun bagislanmasini istemek ve barisi saglamak üzere bir mektupla Molla Veli'yi pâdisaha gönderir. Ayrica, sulhun yapilabilmesine tavassutta bulunmalari için pâdisahin vezirlerine çok miktarda hediyeler yollamisti. Filhakika vezirlerin "ve ulema ve eimme ve mesayih"in sefaatiyle pâdisah sulha razi oldu. Yapilan anlasmaya göre Aksehir, Beysehir ve Seydisehir tekrar Osmanlilara birakiliyor, seferlerde de bir miktar Karaman askeri bulundurulacagi taahhüd ediliyordu. Yine bu anlasmaya göre Ibrahim Bey, kizini da pâdisaha verecekti. Fakat Fâtih'in böyle bir evliliginin olduguna dair kaynaklarimizda bir bilgiye tesadüf edilememektedir.

Öyle anlasiliyor ki, ta Edirne'den kalkarak Anadolu ortalarina kadar gelen pâdisahin, Karamanoglu isine bir son vermeden barisa riza göstermesi, vezirlerin sefaatinin bir sonucu olmasa gerekir. Ç ünkü her firsatta, Osmanliya karsi olan düsmanligini açiga çikaran ve düsmanca hareketlerde bulunan Karamanoglu için Fâtih, hiç te iyi düsünmüyordu. Onun, Karamanoglu hakkinda:
"Bizümle saltanat lafin idermis ol Karamanî
Huda fursat verirse ger kara yire karam âni"
demesi, onun Karamanoglu hakkinda nasil düsündügünü göstermektedir. Zaten o, Karaman Beyligi'ni ortadan kaldirmak emeli ile sefere çikmisti. Bu durumda, ele geçen bu firsat aninda onu ortadan kaldirmasi gerekirken, birdenbire barisçi bir sekilde hareket etmesinin elbette bir sebebi olmalidir. Gerçekten de hadiseler, Karaman seferinde zaman kayb etmesine müsait görünmüyordu. Çünkü en küçük firsatlardan bile faydalanmayi ihmal etmeyen Bizans, yine kipirdanmaya baslamisti. Zira, daha önceki anlasmaya göre, kendilerine Çorlu'dan berisi birakilmis ise de Bizanslilar, bu sefer esnasinda Fâtih'i rahat birakmamislar ve ortada bir sebep yokken onu tehdid etmek istemislerdi. Bunu da Osmanli ordusunun Frikya'da bulundugu bir sirada, elçilerin ordugaha gelmesi ile açikça ortaya koymuslardi. Bu sartlar altinda genç hükümdar, Karamanoglu'nun tekliflerini yeterli bulmak zorunda kaldigi için barisa riza göstermisti. Çünkü o, hem Bizans'in uygunsuz bir zamanda harekete geçip taht ve saltanat müddeisi olan Orhan'i serbest birakmasindan, hem de Hiristiyan dünyayi onun aleyhinde harekete geçirmesinden endise ediyordu. Ayrica o, Istanbul'un fethi hakkindaki ulvî tasavvurlarini endisesiz bir sekilde tatbikten baska bir sey düsünmüyordu. Bunun için de karada ve denizde bütün komsulari ile baris durumunda bulunmak, Sultan Mehmed için önemli ve gerekli idi.

Karaman seferinden dönüp Bursa'ya yaklastigi sirada yeniçeriler hünkari karsilayip ilk seferi oldugu için töre geregi sefer bahsisi istediler. Pâdisah, Sehabeddin Pasa ve Turahan Bey'in tavsiyesiyle on kese akça verilmesini emrettiyse de onlarin bu sekildeki hareket ve cür'etleri, canini sikmisti. Bu yüzden birkaç gün sonra Yeniçeri Agasi Dogan Bey'i azletti. Yayabasilarini da asker arasinda disiplini saglayamadiklarindan dolayi dövdürterek Yeniçeri Agaligi'na Mustafa Bey'i tayin etti.

Genç hükümdar, Karaman seferi dönüsünde Bursa'ya geldikten sonra Anadolu Beylerbeyi olarak tayin ettigi ishak Pasa'yi, Mentese Beyligi'ne göndermisti. Ishak Pasa, Menteseogullarindan Ahmed Bey'in oglu Ilyas Bey üzerine gitmis, onun agir isiten kulagina hiç olmazsa görmek suretiyle, onun anlayacagi sekilde sözleri okuyup, dilâverliginin geregi olarak kendisini, adi geçen ülkeden atmaya niyetlenmisti. Ishak Pasa'ya karsi tutunamayacagini anlayan Ilyas Bey, Rodos'a kaçmisti. O ana kadar Ankara'da oturmakta olan Anadolu Beylerbeyileri bundan böyle Kütahya'yi merkez edindiler. Solakzâde, gerek Bursa'daki olay, gerekse Mentese konusunda su bilgileri vermektedir:
"Sulhtan (baris) sonra azimetlerini Bursa yönüne çevirdiler. Sehre yakin geldiklerinde, Yeniçeri alay baglayip, saadetli pâdisahtan bahsis ricasinda bulundular. Sehabeddin Pasa ile Turahan Bey, yeniçerinin durmalarinin sebebini beyan eyleyince, ihsan için on kese akça ferman buyurdular. Lakin bu uygunsuz hareket, pâdisahin hatirinda kirginliga yol açti. Birkaç gün geçtikten sonra, agalari mesabesinde olan Sekbanbasi Kazanci Dogan Bey, iyi bir sekilde dövüldükten sonra azl olundu. Agaliga, Mustafa Bey adinda akilli ve yigit birisi getirildi. Bütün yayabasilar ve dabcilar dayaktan geçti. Bursa'ya dahil olduklari gün, Anadolu Beylerbeyisi Ishak Pasa'yi Mentese iline gönderdi. Böylece Mentese oglu Ilyas Bey, bu vilayetten çikarildi. Rodos adasina kaçti. Tasarrufu altinda olan memleketlerini ele geçirme yoluna gittiler. O zamana kadar Anadolu Beylerbeyileri, Ankara'da oturmakta idiler. Ishak Pasa'dan sonra bugün de oldugu gibi Kütahya'da sakin olmalari kanun haline geldi.

Fatih Sultan Mehmed Devri - Ýstanbul'un Fetihine Doðru
 

Istanbul, Schlumberger'in ifadesine göre, babasi Sultan Murad'in vasiyetiyle kendisine tavsiye edilmis ve ecdadi olan bütün sultanlarin zihinlerini isgal etmis oldugu bu muazzam tesebbüsü gerçeklestirmek isteyen Sultan Mehmed, devamli olarak bu fethi nasil basarabilecegini düsünüyordu. Zira bu sehrin fethi, Osmanli Türklerine sadece yeni bir baskent kazandirmayacak, ayni zamanda kurduklari devletin, Avrupa kitasindaki topraklarinin garantisi olacakti. Egemenlikleri altindaki ülkelerin merkezinde ve Avrupa-Asya geçidi üzerinde bulunan bu yeni baskent ellerinde olmadan Türklerin kendilerini güvenlik içinde hissetmeleri imkansizdi. Kendilerini tedirgin eden Rumlar degil, Hiristiyanlarin birleserek Constantinopolis gibi bir üsten harekete geçmeleri ihtimaliydi.

Sultan Mehmed, Konstantiniye'yi ele geçirmek suretiyle "müjdeli emîr" olmak ve Osmanli Asya'si ile Avrupa'sini birbirine baglayip devletin tabiî sinirlarini, cografî ve siyasî birligini saglamak istiyordu. Hammer, hükümdara bu düsünceyi gerçeklestirme imkanini veren olaylari su ifadelerle dile getirir:
"Bizans Imparatoru Kostantin, mevsimsiz olarak ve maharetsizce bir hareketle, pâdisahin fetih arzusunu hemen uygulamasini tacil (sür'atlendirecek) edecek davranislarda bulundu. Sultan Ikinci Mehmed, Anadolu'da, Ibrahim Bey tarafindan saçilmis olan nifak tohumlarini gidermeye çalistigi sirada, Bizans elçileri ordugaha gelerek Orhan'a tahsis edilmis olan akçanin hemen ödenmesini istemisler ve belirtilen paranin iki misli olarak verilmeyecek olmasi halinde, sehzâdenin serbest birakilacagini tehdid edici bir dille beyan etmislerdi." Bu neviden bir hareket, bir bakima Fâtih'i tehdid ediyordu. Öyle anlasiliyor ki, bu tehdidin sonu da gelmeyecekti. Zira isi santaja kadar götürmek demek olan bu istek, Osmanlilari devamli surette rahatsiz edecekti. Gerçekten, Karaman seferi esnasinda Imparator Konstantin ve senato, bu seferi firsat bilerek gönderdigi elçilerle Sehzâde Orhan'a verilen tahsisatin arttirilmasini ve sayet bu yapilmazsa sehzâdeyi Rumeli'ye saliverecegini de tehdid olarak bildirmekte idi. Gelen elçilerin önce vezir-i azami görerek arzularini bildirmeleri, protokol geregi oldugundan elçiler, imparatorun tekliflerini Halil Pasa'ya bildirdiler.

Bu tekliflere göre imparator, Istanbul'da bulunan Sehzâde Orhan'in her sene verilmekte olan tahsisatinin, masraflarini karsilayamamasindan dolayi artirilmasini istemekte, sayet bu teklifi kabul edilmeyecek olursa adi geçen sehzadeyi Rumeli'ye saliverecegini tehdidkarâne bir sekilde bildirmekte idi. Bunu ögrenen Halil Pasa, henüz imzasi kurumayan ahde muhalif hareketlerinden dolayi agir sözler söyleyerek elçileri tehdid ettikten sonra:
"Simdi Anadolu'ya sefer ettigimizi ve Frikya'da bulundugumuzu gördügünüzden istifade ederek, âdetiniz oldugu üzre uydurdugunuz sözlerle bizi korkutmak istiyorsunuz. biz çocuk degiliz, elinizden ne gelirse yapiniz. Orhan'i Trakya'ya pâdisah yapmak istiyorsaniz hiç durmayin. Macarlari da getirmek istiyorsaniz dâvet ediniz. Yalniz sunu biliniz ki hiç bir seye muvaffak olamayacaksiniz. Aksine ellerinizdekini de kayb edeceksiniz. Mamafih söylediklerinizi pâdisahima arzedecegim. O, ne der ve nasil arzu ederse o olacaktir". diyerek durumu Sultan Mehmed'e bildirir. Hükümdar, imparator ve senatonun bu istekleri karsisinda hiddetlenecektir. Fakat uygun zamani bekledigi için elçileri güler yüzle karsilar. Onlara, yakin zamanda Edirne'ye dönecegini ve orada görüserek arzularini yerine getirecegini söyledikten sonra onlari tatli dil ve ümitli bir sekilde geri gönderdi.
Imparatorun, Sultan Mehmed'i tahrik eden bu istekleri ve elçilerin söyledikleri, Bizans tarihçisi Dukas tarafindan tafsilatli bir sekilde su ifadelerle nakledilir:
"Budala Bizanslilar, iyi düsünmeden, bos bir fikir ortaya atarak Mehmed'e elçiler gönderdiler. Âdet oldugu üzre elçiler, söyleyeceklerini önce vezire söylerlerdi. Bu elçiler vezire dediler ki: "Imparator Konstantinos her sene kendisine verilmekte olan 300 bin akçayi almaya razi olmuyor. Sizin pâdisahiniz gibi, Osmanogullarindan olan Sehzâde Orhan, kemal çagina ermis bir gençtir. Her gün birçok kimse kendisine gelerek, ona "emîr" diye hitab ediyor ve kendisini pâdisah ilan etmek istiyorlar. Orhan ise bunlara ihsanlarda bulunmak ve kendilerine hediyeler vermek istiyor ise de, parasi olmadigindan ve para istemek için müracaat edecek baska bir yeri bulunmadigindan imparatora basvuruyor. Ya tahsisati iki misline iblag ediniz veya Orhan'i serbest birakacagiz. Osmanogullarini beslemeye mecbur degiliz. Bunlarin, beytülmaldan infak olunmalari gerekir. Orhan'in, tarafimizdan vaki olan tevkifi ve sehirden disari çikmamasi için aldigimiz tedbirler yeterlidir."

Halil Pasa, bunlari ve daha baska sözleri dinledikten ve Pâdisah Mehmed'e söylemek üzere imparator ve senatonun bu tekliflerini duyduktan sonra, elçilere sunlari söyledi: Ey akilsiz ve saskin Bizanslilar! Tasavvurlarinizdaki seytanliklari çoktan bilirdim. Bu bildiklerinizi unutun... Daha dün denecek derecede yakin bir zamanda sizinle yeminle teyid olunmus ahitnâmeyi yaptik ve diyebiliriz ki, mürekkebi henüz kurumamistir. Simdi ise Anadolu'ya sefer yaptigimizi ve Frikya'da bulundugumuzu gördügünüzden faydalanarak, âdetiniz oldugu üzre uydurdugunuz korkuluklari bize göstermek suretiyle bizi ürkütmek istiyorsunuz. Biz, fikir ve kudretten mahrum çocuk degiliz. Elinizden ne gelirse yapiniz. Orhan'i Trakya pâdisahi yapmak isterseniz hiç durmayin. Macarlari Tuna'dan bu tarafa geçirtmeyi düsünüyorsaniz onlar da gelsinler. Siz de daha önce kayb ettiginiz yerleri geri almak için taarruza geçmek isterseniz bunu da yapiniz. Yalniz sunu biliniz ki, bunlardan hiç birine muvaffak olamayacaksiniz. Aksine ellerinizde bulunani da kayb edersiniz. Mamafih, söylediklerinizi pâdisahima arzedecegim, o ne arzu ederse o olacak."

Mehmed, basvezir ile elçiler arasinda konusulan yukaridaki hususlari duyunca çok hiddetlendi. Ancak bunu belli etmedi. Bizans elçilerini kabul ederek, bunlara dedi ki: "Az zamanda Edirne'ye dönmek niyetindeyim. Oraya geliniz, imparatoru ve sehre ait bütün hususlari orada bana söyleyiniz. Istenilen her seyi vermeye hazirim." Mehmed bu sözleri ve daha buna benzer tatli sözler söyleyerek bunlara yol verdi. Birkaç gün sonra Bogazi geçip Edirne'ye gelen Mehmed, Karasu civarinda bulunan köylere, sâdik kölelerinden birini göndererek imparator için tahsis olunan iradin (gelirin) verilmesini yasakladi. Bu gelirin tahsiline memur olanlari ve buna nezaret edenleri oradan kovdu. Bu suretle sadece bir sene bu gelir alinmis oldu."

Fatih Sultan Mehmet
 

Fatih Sultan Mehmed

• Saltanatý: 31 Yýl
• Cülûsu Tahta çýkýþý: I. 1444 II. 18 Þubat 1451
• Babasý: Sultan Ýkinci Murâd Hân
• Annesi: Hatice Alime Huma Hatun
• Doðumu: 30 Mart 1431
• Vefâtý: 3 Mayýs 1481
• Kabri: Ýstanbul Fatih Camiî yanýnda Türbesindedir

Osmanli pâdisâhlarinin yedincisi. Istanbul’un fâtihi olup,Ikinci Murad Hanin ogludur. 30 Mart 1431 (H. 833) Pazar günü Edirne’de dünyâya geldi. Annesi Candarogullari âilesinden Hadîce Alîme Hümâ Hâtundur. Küçük yasta tahsiline ve yetismesine çok ehemmiyet verilen Sehzade Mehmed devrin en mümtaz alimlerinden ilim ögrendi. Ilk hocasi Molla Yegan’di.

Meshur din ve fen âlimi olup zâhirî ve bâtinî ilimlerde mütehassis Aksemseddîn hazretleri sehzâdenin her seyi ile bizzat ilgilendi. 12 yasina gelince devlet idâresini ögrenmesi için Edirne’den Manisa’ya vâli olarak gönderildi. Kisa bir süre sonra babasi tarafindan tahta çikarildi.

Ancak bundan faydalanmak istiyen yeni bir Haçli ordusu 1444 Eylülünde Türk topraklarina girdi.Vaziyetin ciddiyetini anlayan Sultan Mehmed yazdigi mektupla babasini yeniden saltanata dâvet etti. Bâzi rivâyetlerde bu taleb üzerine, bir kisim rivâyetlere göre de, durumun vehâmetini takdir eden Ikinci Murad, kendi reyi ile Istanbul Bogazindan Avrupa’ya geçerek Edirne’ye geldi. Derhal idâreyi ele alarak Varna’ya hareket etti. Gerek Avrupa devletlerinin hasimca davranislari, gerek Anadolu’daki Türk beyliklerinin nizâmi bozucu hareketleri, devleti çok sarsmisti.

1444 Varna Zaferi ile Osmanli Devletinin temelleri tam olarak saglamlastirilmis oldu. 1451 târihinde babasi Ikinci Murad’in vefâti üzerine Ikinci Mehmed, ikinci defâ Osmanli tahtina oturdugunda 19 yasindaydi. Daha önceden saltanat tecrübeleri oldugu gibi, babasinin yaninda seferlere de katilmis ve çok iyi bir kumandan olarak yetistirilmisti. Saltanat degisikligi dolayisiyla firsat kollayan Karamanogullari üzerine bir sefer yaptiktan sonra, artik kangren hâline gelen Bizans meselesini halletmek üzere bütün agirligini bu konuya verdi.

Rumeli Hisarini yaptirip, Yildirim Bâyezîd’in karsi kiyida yaptirdigi Anadolu Hisari ile berâber bogazi kestikten sonra, 1452-1453 kisini Edirne’de harp hazirliklari ile geçirdi. Rumeli Hisarinin insâ plâninin bizzât Pâdisâh tarafindan çizildigi rivâyeti kuvvetlidir. Hisarin kerestesi Izmit’ten, kireci Sile bölgesinden getirildi ve yapiminda 1000 tasçi ustasi, 5000 isçi, 10.000 civârinda yamak çalistirildi. Vezirler sirtlarinda tas tasiyarak hisarin yapilmasina hizmet ettiler.Ayrica bâzi burçlarin yapim masrafini isçi ücretleri dâhil vezirler üzerine aldilar.Rumeli Hisari’nin insâsi esnâsinda Bizans Imparatoru elçi göndererek, “kendi topraklari üzerine kale yapilmasinin dostluga ve ahde vefâya uymadigini” bildirdi. Bunun üzerine Fâtih SultanMehmed elçiye; “Var git kralina söyle! O, rahmetli babam zamâninda ahdi çok defâ bozmustu.

Arada ahid mi kaldi ki vefâdan bahseder. Bu topraklara biz hisar yapariz, toprak elçi göndermekle kurtarilmaz. Eger bu topraklar onunsa, gelip kurtarsin.” diyerek niyetini az çok ortaya koydu. Dört aydan az bir zamanda bitirilen Rumeli Hisari ile Istanbul’un Karadeniz’den ikmâl yolu tam kontrola alinmis oldu.

Ayrica Karadeniz kiyilarina yayilan Venedik kolonilerinin de Venedik ile irtibati kesilmis oluyordu.Istanbul’un muhâsarasina kadar da her geçen gemi, yükü, kalkis ve varis iskeleleri gibi bilgileri ve geçis rüsûmunu (geçis vergisi) altin olarak vermeye mecbur birakilmis, vermeyen batirilmistir. Sehzâdeliginden beri bir an önce Istanbul’u fethetmek, hazret-i Peygamberin müjdesine mazhar olabilmek ideali ile tutusan SultanMehmed, bu büyük meselenin halline çalisiyordu.

Bu sebeple askerî târihin kaydettigi ilk büyük atesli silahlar ve toplarla bu orduyu dayanilmaz bir kudret hâline getirmis, Istanbul muhâsarisinda donanmayi Besiktas’tan kara yolu ile Haliç’e indirilen teknik bir dehâya ve çesitli muhâsara makinalarina, seyyar kulelere sâhib olmustu. Haliç üzerinde; Kasimpasa tarafindan baslamak üzere bos fiçilar üzerine kalaslar baglatarak bes buçuk metre eninde bu köprüyü Kasimpasa-Ayvansaray arasina insâ ettirdi. Bu çalismalari görenBizanslilar su üstünde yüründügünü zannederek, sihir yapildigina hükmetmislerdi. Devrin en agir toplarini döktürdü. O zamana kadar atesli silahlarin atistan sonra sogumasi beklenirdi.

Fâtih Sultan Mehmed, zeytinyagi döktürerek insanlik târihinde “yagla makina sogutmasini” havan topunun balistik hesaplarini yaparak, plânini çizerek dik mermi yollu ilk silahi kesfetti. Fâtih, bu yüksek vasiflari ve üstün kuvvetiyle Istanbul fethine hazirlanirken,ona karsi dis düsmanlari ve içerde sehzâdeleri kiskirtanBizans, târihî fesat siyâsetinin son gayreti olarak bu sefer de sehzâde Orhan’i Fâtih aleyhine kullanma tesebbüsüyle genç Pâdisâh’a Istanbul seferinin mesrulugunu ve zarûretini bir kere daha göstermis oluyordu. Üstelik daha Manisa’da sehzâdeyken, hocasi büyük velî AksemseddînIstanbul’u fethedecegini müjdelemisti.

Hazret-i Peygamberin; “Istanbul muhakak fethedilecektir. Bu fethi yapacak hükümdâr ve ordu ne mükemmel insanlardir.” meâlindeki hadîs-i serîfi onu ayri bir sevke getirmisti. Kaynaklarin belirttigine göre, Pâdisah, hep Istanbul’un fethini düsünüyordu. Evliyânin isâretleri, kesif ve kerâmet sâhiplerinin sözleri ile o bu fikri tamâmiyle benimsemisti.

Pâdisâhin gece gündüz huzûru kaçmisti. Yatagina girer kalkarken, sarayinda ve disarida gezinirken kafasi hep Istanbul’un fethi ile mesguldü. Yalniz veya maiyetiyle gezintiye çiktiginda da yine fethi düsünür, istirâhat ve uyku bilmezdi. Elinde kalem ve kâgit dâimâ Istanbul’un haritasi ile ugrasirdi.Yine bir gece ayni düsünceyle uykusu kaçmis, veziri Çandarli Halil Pasayi gece yarisindan sonra konagindan sarayina çagirtmisti. Böyle gece yarisi vakitsiz çagrilmaktan korkan yasli vezir, pâdisâhin ayaklarina kapanarak, özürler dilemis, pâdisâh da korku ve telasinin yersiz oldugunu belirterek,Istanbul’un alinmasi için oturup konusmaya çagirdigini bildirmisti.

Nihayet Ikinci Mehmed, 23 Martta ordusuyla Edirne’den hareket etti. Kusatma 6 Nisanda basladi. 18 Nisanda Istanbul adalari alindi. 22 Nisan gecesi Türk donanmasi karadan Haliç’e indirildi. 23 Nisanda sulh teklifine gelen Bizans elçisine genç Pâdisah; “Ya ben sehri alirim, ya sehir beni!” cevâbini verdi. 29 Mayis sabahi yapilan son taarruzda Istanbul düstü. Bu sekilde ortaçag sona erdi yeniçag basladi.

Istanbul’un fethi, Türk târihinin en müstesnâ olayi sayilarak “Feth-i Mübîn” denildi. Dünyânin en büyük kilisesi (Sainte-Sophie) ve bütün Avrupa’nin ayakta kalan en eski yapisi olan Ayasofya câmiye çevrildi. Fâtih bu mabedin kiyâmete kadar câmi kalmasini yazili olarak vasiyet ve vakfeyledi. Bütün Ortodoks Hiristiyanlarin basi olan patrikligi ortadan kaldirmadi. Bunu o zamanki, siyâsî olaylara göre degerlendirmek îcâb eder.Isteseydi Istanbul fâtihi, patrikligi ortadan kaldirabilirdi.Fakat o zamânin siyâsî durumu bunugerektirmemekteydi. Istanbul’un düsmesinden sonra, surlarda Ceneviz kumandan ve askerlerinin ölülerine rastlandi. Hâlbuki Cenevizliler Türklerle dostluk anlasmasi imzâlamislardi.

Bu ihânetleri ortaya çikinca çok korktular. Kendilerine çok agir cezâlar verilecegini beklerken, Fâtih Sultan Mehmed, Ceneviz vâlisi ve papazini çagirtarak üzüntülerini bildirdi ve Galata’da oturan bu Cenevizliler için bir ferman çikartti; “Evvelden oldugu gibi herkes sanat ve ticâretinde, ibâdetinde serbesttir. Kiliseler açik bulunacak, ancak çan çalinmayacaktir.” seklindeki emriyle ölüm bekleyen insanlari sevindirdi. Gerek Ortodokslara, gerek Cenevizlilere tanidigi bu serbestlik, Avrupalilarin husûmetini azaltti.

Bâzi Avrupali târihçiler, Türklerin Avrupa’da süratli bir sekilde ilerlemesini, Avrupa’nin kolay fethini bu davranisa baglarlar ve Osmanli Imparatorlugu, bu hâdise ile cihânsümûl hâle geldi seklinde yazarlar. 21 yasinda Istanbul’u fetheden Fâtih, Katolik Avrupa’ya cephe aldi ve Ortodoks Hiristiyanligin Katoliklerle birlesmesini önledi.

Esâsen imparator ve devlet adamlari, Istanbul’u kurtarmak için papaligin asirlardan beri istedigi fedâkârligi yapiyor, papalik da Katolik ve Ortodoks kiliselerinin birlesmesi karsiliginda askerî yardimda bulunuyordu. Fakat bütün çalisma ve gayretlere ragmen Istanbul’u korumak için Avrupa’dan az bir gönüllüden baska bir sey gelmedi. Istanbul’daki papazlar ve halk da dinlerini korumak için Istanbul’da Lâtin sapkasi yerine Türk sarigini görmeyi tercih ettiklerini belirttiler. Istanbul’un fethi ile Osmanli Cihan Devletinin temelleri atilmis oluyordu.

Dogu Roma Fâtihi olarak Edirne’ye dönen Fâtih Sultan MehmedHan, dünyâ politikasini yeniden gözden geçirdi. Devletin gelecegi için önemli kararlarin alinmasi gerekiyordu. Bizans’in düsmesini Avrupa’nin hos karsilamayacagi tabiî idi. Karaman ve Istanbul seferinden sonra, 1453’te Cenevizlilerden Enez’i aldi. 1454’te, Kirim’a bir donanma gönderdi.

Ayni yil Sirbistan Seferine çikti.KuzeyEge adalarina donanma göndererek buralari ele geçirdi. Rodos Seferini yapti ise de adayi alamadi. 1455-1456 yillarinda ikinci ve üçüncü Sirbistan seferlerine çikti. Bu ikincisinde babasindan sonra Belgrad’i tekrar muhâsara etti. Kaleyi savunan Hunyadi Yanos öldü, Fâtih yaralandi. Fakat Belgrad düsmedi.

1455’te Bogdan Beyligi de Osmanli idâresine girdi. 1458’de Mora’ya ilk seferini yapti. 1459’daki Sirbistan Seferi sonunda,Semendire fethedildi ve Sirbistan Devleti son buldu. 1460’da çiktigi Ikinci Mora Seferi; Mora prensliklerinin ilgasi, Osmanli devletine katilmasi, Palegoslarin sonu ve Bizans kalintilarinin silinmesi ile sonuçlandi. Sonra Güney Karadeniz meselesini ele aldi.

1461’de Ceneviz’den Amasra’yi fethetti. Baharda Sinop’a geldi.Himâyesinde bulunan Candarli Beyligine dostça son verdi.Oradan Trabzon’a yürüdü. Denizden de kusatilan Trabzon Rum Imparatoru teslim oldu.Komnenos imparatorluk hânedanina son verildi. Bu sekilde Batum ve Gürcistan kiyilarina kadar bütün GüneyKaradeniz kiyilari Osmanli Devletine katildigi gibi Trabzon ve Rize gibi Anadolu’nun son parçalari da Hiristiyanlardan alinmis oldu.

Trabzon seferinden dönüsünde Eflâk üzerine yürüdü ve ayaklanan Kazikli Voyvoda meselesini hâlletti. Fâtih, 1462’de Yayçe’nin fethiyle netîcelenen birinci Bosna Seferine çikti. Ayni yil Midilli Adasini fethetti. 1463’te Bosna’ya bir sefer daha yapti. Ertesi yil tekrar Bosna üzerine gitti. 1466’da Karaman Seferine çikti. Ayni yil Arnavutluk üzerine yürüdü.

1466-67’de Arnavutluk üzerine bir sefer daha yapti. Bu ardi kesilmeyen seferlerde Fâtih, bir taraftan büyük devlet fikrini gerçeklestirecek tedbirler almis, diger taraftan da cihansumûl hâkimiyet fikrini benimsemisti. Bunun için Tuna’nin güneyinde ve Firat Toroslar sinirinin batisinda, Osmanli Devletine katilmiyan hiçbir yer birakmamak,Karadeniz’i ve Ege denizini birer Türk gölü yapmak, Venedik donanmasini geçerek, deniz kuvvetlerini de kara ordusu gibi dünyânin birinci kuvveti hâline getirmek ve bu isleri tamâmen gerçeklestirdikten sonra, Italya’yi fethetmek istiyordu.

Bu plân artik dünyâca bilinmeye baslanmisti. Bu projeye karsi yalniz bütün Avrupa degil, Türkiye’nin dogusundaki komsulari da karsi çiktilar. Bu sekilde Osmanli Devletine karsi, bir ittifak meydana getirildi ve uzun süren savaslar basladi. Bu büyük savaslarda, Osmanlilarin karsisinda yer alan büyük devletler; Akkoyunlular, Venedik, Macaristan, Almanya, Polonya, Kastilya, Aragon ve Napoli idi.

Fâtih, dehâsi ile bu ittifaka karsi koymasini bildi. Düsmanlarini bâzen teker teker, bâzen ikiser üçer, bâzen beser onar yenerek bu büyük savaslardan da gâlip çikti. Böylece Türk Cihan Imparatorlugunun temelleri saglamlastirilmis oldu. Dünyânin Osmanli Devleti karsisinda âciz kaldigi ortaya çikti.Venedik’in deniz üstünlügü târihe karisti. Böylece dünyâ Hiristiyanliginin iki mühim dayanagindan Bizans’i yikip Venedik’i sindirmis oldu.

Uzun süren bu büyük savaslar 1463’te Fâtih tarafindan baslatildi. VenedikCumhuriyeti Osmanlilara savas îlân etti. Macaristan da Venedik’in yaninda savasa girdi.Kisa zamanda Osmanlilarakarsi savasa girenlerin sayisi artti. Her cephede düsmani yipratan, diplomatik yollarla bezdiren Fâtih, 1470 yazinda ordu ve donanmasi ile Egriboz Adasina yöneldi.Venedik’in Bati Ege’deki bu alinmaz dedikleri üssünü fethetti.

Akkoyunlu Beyi Uzun Hasan, Avrupalilarin, Osmanlilarla basa çikamayacagini anlayinca, Tokat’a hücum ederek burada bir cephe açti, kuvveti bölmeye çalisti. 18 Agustos 1472’de Sehzâde Mustafa, Akkoyunlu ordusunu yenerek isgâl edilenOsmanli topraklarini kurtardi. Fâtih, 11 Nisan 1473’te Üsküdar’dan hareket etti. 11 Agustosta Erzincan yakinlarinda Otlukbeli’nde Akkoyunlu ordusunu yendi.

Fâtih’in akinci kuvvetleri,Venedik varoslarina Almanya içlerine kadar seferler düzenleyerek Avrupa’yi alt üst ettiler. 23. seferini Bogdan, 24.sünü 1476’da Macaristan üzerine yapti. Pâdisah, 1478’de Üçüncü Arnavutluk Seferine çikti. KirimHanligi Osmanli birligine katildi. 1480’de üçüncü Rodos Kusatmasi netîce vermedi.Iyonya Adalarini aldiktan sonra, donanmayi Italya’ya gönderdi. Temmuz 1480’de Otranto’yu fethettirdi.

1481 senesi ilkbaharinda Fâtih SultanMehmed 300.000 kisilik bir ordunun basinda oldugu hâlde sefere çikti. 27 Nisan 1481 Cumâ günü kapikulu askerleriyle Üsküdar’a geçti. Pâdisah Üsküdar’a geçtiginde hasta oldugu için birkaç gün dinlendi. Daha sonra araba ile hareket etti. Gebze yakinlarindaki Tekir Çayiri veya Hünkâr Çayirina geldigi zaman hastaligi artti. Bunun üzerine hekimler tarafindan konsültasyon yapilarak, verilen ilâcin dozu arttirildi. Fâtih’in özel doktoru, Yâkub Pasa isminde bir Yahûdî dönmesiydi. Venedikliler, Fâtih’in zehirlenmesi karsiliginda bu dönme Pasa’ya büyük bir servet vâdetmisler Yâkub Pasa da bu isi gerçeklestirmisti. Fâtih zehirlendigini anladigi zaman is isten geçmisti. Birden bire müthis sancilar basladi ve 3 Mayis 1481 Persembe günü ögleden sonra saat dörtte, 49 yasinda iken vefât etti. Fâtih’in ölümü bir müddet halktan ve askerden saklandi. Ölüm hâdisesi duyulunca, Sultan’in bir zehirlenme olayina mâruz kaldigi anlasildi ve Yâkub Pasa, asker tarafindan parçalanarak öldürüldü.

Fâtih’in ölümü, Türk milletini büyük mâteme gark etti.Ölüm haberi Roma’ya ulasinca, Italya’da toplar atilip günlerce senlikler yapildi.Papa bütün Avrupa kiliselerinde üç gün çanlar çaldirip, sükür âyini yapilmasini emretti.

Fâtih’in nâsi Istanbul’a nakledilerek Muhyiddîn Seyh Vefâ hazretleri tarafindan kildirilan cenâze namazindan sonra Istanbul’da yaptirdigi Fâtih Câmiinin bahçesine defnedildi. Daha sonra üzerine türbe insâ edildi.

Fatih Sultan Mehmed Han orta boylu, kirmizi beyaz yüzlü, dolgun vücutlu, sakallari altin telleri gibi kalin, yanaklari dolgun, kollari kuvvetli, burnunun ucu hafif kivrik, saçi siyah ve sik olup, kuvvetli fizîkî bir yapiya sâhipti. Londra’da, NationalGallery’de, Fâtih SultanMehmed’in bir portresi bulunmaktadir. Bu portrenin Centile Bellini tarafindan yapildigi, delil olmadigi hâlde iddiâ edilmektedir.Hâlbuki, National Gallery’de bu portreyle ilgili dosyadaki bilgilerden anlasildigina göre, her seyden önce portre üzerindeki Centile Bellini adi kesin olarak okunamamistir. Ayrica Bellini’nin Istanbul’a gelip, Topkapi Sarayi için manzara resimleri yaptigi bilinmekle berâber, Pâdisah’i gördügü de belli degildir.

Türk târihi, sayilamayacak kadar çok kahraman ve cihângirlerle doludur. Fâtih SultanMehmed de bunlarin basinda gelenlerdendir.Çünkü o kiliçla kesfi yanyana yürütmüs, çag açip, çag kapatmistir. Istanbul’u bütün ganîmetleri içinde firûze bir yüzük tasi gibi parmaginda tasimis, bu güzel sehri torunlarinin torunlarina birakmistir.Onun için, asirlar boyu her cephesiyle yazilmis, çizilmis, hakkinda Garp’ta ve Sark’ta çok seyler söylenmistir.Tedkîk edildikçe derinlesen, derinlestikçe deryâlasan bu cihângirin sayisiz vasiflarindan bâzilari sunlardir:

Fâtih Sultan Mehmed, soguk kanli ve cesurdu. Bu özelliginin en güzel misâlini,Belgrad Muhâsarasi sirasinda, askerin gevsedigini gördügü zaman önlerine geçip düsman hatlarina girerek gösterdi.Istanbul Muhâsarasinda da donanmanin basarisizligi yüzünden atini denize sürmesi bu cesâretinin büyük örnegidir.

Ne istedigini, ne yapacagini, ne yapabilecegini bilen ve bu büyük isleri basarabilmek için gerekli tedbirleri, yorulmak bilmeyen bir azim, sabir ve sükûnetle hazirlayan bir insandi.

Çok merhametli ve müsâmahaliydi. Kendisine elli gün mukâvemet eden, birçok Müslümanin sehid edilmesine sebeb olan Istanbul sehri ve onun sâkinleri hakkinda gösterdigi merhamet, aklin alamiyacagi genisliktedir.Hâlbuki o devir Avrupa’sinda muzaffer bir kumandan, zaptettigi sehrin halkina görülmedik zulüm ve iskence yapmakta kendini hakli görürdü. Fâtih vicdan hürriyetine büyük kiymet verirdi.Istanbul’a girdigi vakit ayaklarina kapanan Istanbul patrigini yerden kaldirmakla âlicenapligini gösteren cihângîr, su sözlerle patrigi tesellî etti: “Ayaga kalkiniz. Ben Sultan Mehmed, hepinize söylüyorum ki: Su andan îtibâren artik ne hayâtiniz ne de hürriyetiniz husûsunda gazâb-i sâhânemden korkmayiniz!”

Fâtih, gayri müslim tebeasinin din ve mezheplerine aslâ dokunmadi, herkesi vicdânî inanisinda serbest birakti. Fâtih,Istanbul’un îmârinda ücret karsiliginda daha çok Rum esirlerini kullandi. Bu sirada biriktirdikleri paralarla hürriyetlerini satin alma imkânini sagladi. Bu müsâmaha o devir dünyâsinin hâyâlinden bile geçirmedigi bir olgunluk eseriydi.

Batililarin iddiâlarina göre sehre giren Türkler, mâbedleri yikmislar veya yakmislar, hiçbir sey birakmamislardir.Hâlbuki bunlari yikan ve yakan yine kendileridir. Bizanslilar surlarda açilan gediklerin tâmirinde kullanilmak üzere yüzden ziyâde kilise yikmislardir.Öyle ki, Fâtih SultanMehmed,Ayasofya’yi yakindan seyrederken, bir yeniçeri neferinin kilisenin taslarindan birini sökmek üzere oldugunu görünce, mâni oldu ve; “Size malca alinacak seylere izin vermistim, mülk ise benimdir demistim.” diyerek yeniçeriyi siddetli bir sekilde cezâlandirmistir.

Askerî ve siyâsi sâhada essiz bir dehâ idi. Askerî alanda basarisinin ilk özelligi kiliçla kalemin isbirligidir.Ordunun disiplinine çok dikkat ederdi. En küçük itâatsizligi ve buna sebeb olan subaylari siddetli bir sekilde cezâlandirirdi. Ordusunu, plânsiz, düzensiz hareket ettirmez, mâcerâ hevesiyle kan dökmezdi.Kendi devrine kadar atalarinin yer yer, ada ada yapmis olduklari akinlarini, plânli bir fütûhât hâline getirdi ve devletini, sistemli bir idârecilik suûruyla istikrarli, yerlesmis bir devlet yapti. Otuz senelik saltanat devresinde düzenledigi küçük, büyük seferler, memleketin cografî isbirligini saglamaya dayanir.

Bu gâyeye ulasmak için de at geçmez kayaliklardan, geçit vermez nehirlerden geçerek; durup dinlenmeden, kis yaz demeden savasti. Bütün bu seferleri bir plâna göre yaptigindan nereye gitmesi, nerede durmasi lâzim geldigini bilerek hareket etti.Yapacagi seferlerin muvaffakiyetle netîcelenmesini saglamak için aylarca bu seferin bütün teferruâtini hazirlardi. Kumandanligi ile diplomatligi dâimâ berâber hareket ederdi.Hangi devlet üzerine sefer düzenleyecekse, o devletin iç ve dis münâsebetlerini, zaaflarini, kuvvetini, diger devletlerle olan münâsebetlerini en ince noktasina kadar tetkik eder ve sefere hasminin en zayif ve kendisinin en kuvvetli zamâninda çikardi. Yapacagi seferlerden en yakinlarina bile haberdâr etmez ve bunlarin gizli kalmasina çok dikkat ederdi.“Sirrima sakalimin bir tek telinin vâkif oldugunu bilsem, onu yolar, atarim” sözü meshurdur. Böyle hareket etmeyi muvaffakiyetlerinin baslica sebeblerinden sayardi. Nitekim böyle hareket etmesinin netîcesinde Isfendiyâr Beyligi ve Trabzon Rum Imparatorlugunu kolayca ele geçirdi.

Çok basarili bir diplomatti. Otuz sene, Asya ve Avrupa’da bâzan birkaç cephede bes, on hattâ daha fazla devletle birden harb hâlinde bulundugu günler oldu. Böyle zamanlarda düsmanlarinin, kuvvetlerini bölmenin, siyâsî müzâkereler, vaatler ve geçici tâvizlerle müttefikleri birbirinden ayirmanin kolayini buldu. Rodos Adasinin fethi için donanmayi hazirlarken, zaman kazanmak için oyalama taktigine giriserek sehzâde Cem’e bir mektup vererek Demetrios Soplionos isimli Rum ile birlikte Rodos’a gönderdi. Fâtih bu mektubunda hafif bir vergi karsiliginda kendileriyle sulh ve sükûn içinde yasiyacaklarini bildiren diplomatça bir harekette bulundu.

Câsuslar bulundurdugu gibi, Avrupali devletlerin Osmanlilarla ilgili hareketleri müzâkere eden bütün meclislerinde genis bir haber alma teskilâtina da sâhipti.Almanya’da yerlilerden elde edilmis câsuslari da vardi. Italya ise, son derece gizli ve dâimî bir Türk haber alma servisiyle örülüydü. Fâtih’in, bu teskilâti sâyesinde düsmanlarindan günü gününe haberi olur, hareketlerini degerlendirerek tedbirler alirdi.

Fâtih, ordu ve donanmasini iyi bir sekilde tekâmül ettirmisti.Ordunun silâhlari birkaç senede yenilenir ve daha gelistirilmis olanlari eskilerinin yerine konurdu. Osmanli donanmasinin tekâmül etmis sekilde kurucusu Fâtih’tir.Topçuluga gerekli ehemmiyeti veren ilk padisâhtir. Fâtih’ten önce, top, bütün dünyâda, daha çok sesi ile düsmani ürkütmek için kullanilirdi. Büyük kaleleri yerle bir edebilecegi ve meydan muhârebelerinde rol oynayacagi hiç düsünülmemisti. Fâtih, bütün bunlari akil ederek, o târihe kadar görülmeyen sayi ve çapta top yapilmasina yöneldi. Toplarin balistik ve mukâvemet hesaplarini kendisi yapti. Piyâdeye de, öncesine nisbetle, büyük önem verdi.Osmanli ordusu esas bakimindan bir süvârî ordusu olmaya devâm etmisse de, yeniçeri ve azab gibi piyâde siniflari, Fâtih devrinde önem kazandi.

Fâtih Sultan Mehmed, ilme, sanata ve ilim adamlarina çok kiymet verirdi. Zihniyeti ve tabiati îtibâriyle ileri hamleden hoslanan, terakkî ve medeniyetten zevk alan bir pâdisahti. Tipki askerî fetihleri gibi, ilim adina açtigi savasta da bir âlimler, sanatkârlar ordusu kurdu ve bu muhtesem orduya kendisi serdâr oldu. Yeni devletin kurulmasi plâninin icrâsinda egitim ve ögretimin tesir ve önemini her seyden üstün tuttu. Maârif sistemini kânunla tanzim ederek ulemâ sinifi diye taninan ve idârenin temelini meydana getiren diyânet ve hukuk kurumlarini teskilâtlandirdi. Devlet idâresini ve bunun ilmîlestirilmesini esas aldi.

Aklî ve naklî ilimlerde söz sâhibi olan âlimleri Istanbul’a topladi ve onlarin talebe yetistirmesi için medreseler kurdu. Devrinde yetisen büyük âlim ve sanatkârlar mühim eserler verdiler. Fikih ilminde Molla Hüsrev, tefsirde Molla Gürânî, Molla Yegan, Hizir Çelebi,matematikte Ali Kusçu, kelâmda Hocazâde, zamâninin büyük âlimlerindendi ve ülkesine dünyânin dört bir tarafindan âlimler akin ederdi.Hattâ Molla Câmî bile Istanbul’a gelmekteyken, Pâdisâh’in ölüm haberi üzerine geri döndü.

Iyi bir komutan ve devlet reisi olan Fâtih, ayni zamanda iyi bir ilim adami ve sâirdi. Latince ve Rumca ile Arapça, Farsça ve Türkçeye bütün incelikleriyle vâkifti. Siirde, devrin üstatlari arasinda yer aldi. Hattâ sarayda dîvân sâhibi olan ilk pâdisâhti. Çünkü o, medeniyetin, sanatsiz olarak fertlerin gönüllerinde yer alacagina ihtimâl vermiyordu. Dedelerinin devlet kuruculuk kudretini, irâdeli bir idârecilik suuruyle gelistirmesini bilen Fâtih, çevresinde devrin üstad sâirlerini topladi. Avnî mahlâsiyla edebî degeri yüksek beyit ve gazeller söyledi.Aruzu, usta sâirlerden farksiz bir hâkimiyetle kullandi, siirlerinde ince hissiyât ve düsüncelerini dile getirdi.

Bizümle saltanat lafin idermis ol Karamanî
Hudâ fursat virürise, kara yire karamani

beyti, Karamanoglu’nun çikardigi fitne ve fesatlar karsisinda sahlanan celâlini gösterdigi gibi, asagidaki siiri de ince duygular sâhibi hassas bir gönlün Türk edebiyâtina nâdide bir armaganidir:

Sevdün ol dilberi söz eslemedün vay gönül
Eyledün kendözüni âleme rüsvây gönül
Sana cevr eylemede kilmaz o pervây gönül
Cevre sabr eyleyimezsin n’ideyin hay gönül
Gönül eyvây gönül vay gönül eyvây gönül
Bilmedüm derd-i dilün ölmek imis dermâni
Öleyin derd ile tek görmeyeyin hicrâni
Mihnet ü derd ü game olmagiçün erzânî
Avnîyâ sencileyin mihnet ü gam-kes kani
Gönül eyvây gönül vay gönül eyvây gönül

Istanbul’un fethinden sonra Fâtih, hocasi Aksemseddîn’in elini öpüp, tahti tâci birakip dervis olmak istedi. Aksemseddîn bu teklifi reddederek, devlet islerine memur edilen pâdisâhin asil vazîfesini yapmamis olacagini, dîn-i Islâm ve adâletle memleketi ve dünyâyi idâre etmenin daha makbul oldugunu; aksi hâlde din ve devletin zarar görecegi için, ikisinin de Allah indinde mesul olacaklarini bildirdi. Bunun üzerine Allah aski ile yanan kalbinin atesini de siirleriyle ortaya döktü.

Fâtih SultanMehmed, kelâm ve matematik ilminde devrinin en büyük otoritelerinden biriydi. Bizansli târihçi Kritobulos’un hayranlikla anlattigi, balistik sâhasindaki kesifleri, ortaçagin surlarini yikmistir. Bu sûretle Avrupa’nin timsâli olan derebeyi satolari toplarla yikilarak büyük devletler kurulmus; netîcede büyük güç kaynaklari biraraya toplanarak ortaçaga son verilmistir. Bu sûretle Türkler, ortaçagdan yeniçaga Avrupa’dan daha evvel geçmislerdir.

Fâtih SultanMehmed, teskilatçi ve îmârci idi. Devlet idâresini tam bir intizâm içinde yürütmek için lüzum ve ihtiyâç görüldükçe Islâmin esaslarina uygun kânunlar ve fermanlar yayinladi. Tanzimât dönemine kadar Osmanli Devletinin temel kânunu olarak mer’iyyette kalan Fâtih Kânunnâmesi çok mühim bir eserdir. Pâdisâhin görüsleri alinarak sadrâzam Karamânî MehmedPasa tarafindan hazirlanan bu çok önemli kânunnâmeyi, Nisanci Leyszâde MehmedÇelebi kaleme almistir. Kânûnî Sultan Süleymân devrinde hazirlanan kânunnâmede de bu eser esas alinmistir. Osmanli Devletinin bütün temel müessese ve teskilâti, Fâtih devrinde en mükemmel hâle gelmistir. Enderûn Mektebini kurarak memleket için gerekli devlet adami yetistirilmesini yine o saglamistir.

Fâtih Sultan Mehmed, dogu Türkleri ile temâsa büyük önem verdi. Oglu Sultan Ikinci Bâyezîd de Türk medeniyetini ilerletmek husûsunda babasini tâkip etti. Dogu Türklerinin, Timur Han devri medeniyeti denilen medeniyet hareketlerinin benzeri, Fâtih devrinde Osmanlilarda tahakkuk etti. Fâtih, bati dillerinden bir kaçini bilmesi sebebiyle Avrupa literatürünü çok iyi tâkib etmis, Türklerin her hususta Avrupalilardan üstün bulunmasi sebebiyle, Avrupa’dan bir sey alma ihtiyâcini duymamistir.

Istanbul’un îmârina çok önem veren Pâdisâh, saray, câmiler, medreseler ile hamamlardan baska sehrin çesitli yerlerinde 4000 dükkan yaptirarak vakfetti. Büyük câmilerin yanindaki medreselerin hâricinde 24 medrese, 12 han, 40 çesme ve Halkali Su Tesisâti ile iki gemi tersânesi ve kisla yapilan binâlar arasindadir.Istanbul îmâr olunurken, diger taraftan Bursa,Edirne gibi sehirlerde îmâr faâliyetleri büyük bir hizla devâm etti. Bu devirde Bursa’da 37, Edirne’de 28 ve sâir sehirlerde 60 câmi yapildi.

Edirne’de Tunca Nehri kenarinda 1451 senesinde büyük bir saray insâ edildi. Bu sarayin bir modeli Topkapi Sarayidir. Bu saray, 1876 Osmanli-Rus Harbinde cephâne infilâkiyla harâb oldu.

Batili gözüyle Fâtih: Büyük devlet ve ilim adami olan Fâtih, en büyük düsmanlarinin gözlerini kamastiran pâdisahtir. Eserlerinde ondan takdirle bahsetmislerdir. Fetih sirasinda Istanbul’da bulunan Italyan Zorzo Dolfin bir keresinde söyle demistir:

“Sultan Mehmed, çok az gülerdi. Zekâsi, dâimî bir çalisma hâlindeydi.Çok cömertti.Her iste fevkalâde atilgan, hattâ cüretkârdi.Seçtigi hedeflere erismek için çok israr ederdi.Soguga, sicaga, açliga, susuzluga tahammüllüydü. Kesin konusur, kimseden çekinmezdi. Zevk ve sefâdan uzakti. Türkçe, Yunanca ve Sirpçayi çok iyi konusurdu.Her gün bir müddet okurdu. Roma târihi, baska devletler târihi, Laerce, Tite-Live, Herodot, Quinte-Curce, Papalarin, Alman Imparatorlari ile Fransa ve Lombardiya krallarinin vak’alari okudugu târihler arasindaydi. Avrupa’daki bütün devletleri tanirdi.Özellikle Italya’nin cografyasini en ince noktasina kadar bilirdi ve bir Avrupa haritasini yanindan ayirmazdi. Askerî ve cografî ilimlerle isteyerek mesgul olur, arastirmalar, incelemeler yapardi. Tabiiyyeti altinda bulunan ülkelerin âdet ve sartlarini devletin ve bölgenin menfaatlerine kullanmakta mahâretliydi.”

Diger bir Italyan târihçi Langusto, Istanbul’un fethinden sonra söyle yazmistir:

“Sultan Mehmed, ince yüzlü, ortadan fazla uzun boylu, silâhlar kusanmis, asil tavirli, çok az gülen, devamli ögrenmek ihtirâsi ile yanan, cömert ve iyi kalpli, gâyelerine ulasmakta inatçi bir hükümdârdi. En çok harp sanatina merakliydi.Her seyi ögrenmek isteyen zekî bir arastirmaciydi.Sefâhat düskünlügü olmayip, kötü âdetleri yoktu.Harem dâiresinde çok az vakit geçirirdi. Nefsine hâkim ve uyanikti. Her sarta tahammül gösterebilirdi ve bir cihân devleti pesindeydi.”

Alman müstesrik Franz Babinger, Mehmed-IIder Eroberer und seine Zeit Weltenstürmer einer Zeitenwende adli eserinde söyle yazmaktadir:

“Türk dünyâsi için Fâtih günümüze kadar, bütün imparatorlarin en büyügü olup, beser târihinde baska her hangi bir sahsin kendisiyle mukâyese edilmesi zordur. O Türk milletine, bütün târihinin en harîkulâde ve en yaklasilmasi gayr-i kâbil sâhsiyet olarak takdim edilmistir. Bati âleminin mukadderâti, Fâtih Sultan Mehmed’in görünmesiyle sarîh bir sekilde isâretlenmistir.Kudretli sahsiyeti, büyük Avrupa sâhalarinin dis görünüsünü derinden degistirmistir.Ortaçagdan çikarken insanlari ve dünyâyi görüs tarzinda, Fâtih’in sahsiyeti, zekâlari tesir altinda birakmistir.”

Ad âletten kil kadar ayrilmayan, kendisine takdir edilen iki misrâlik basit siir için sâhibine bol ihsânda bulunan ve bir çiçek yetistirene 500 altin bahsis veren Fâtih, her bakimdan devrinin üstüne çikmis bir hükümdâr ve insan-i kâmildir. Bu büyük cihângir hakinda günümüze kadar binlerce kitap yazilmistir.

Maddelerle Tarih
 

Fatih Sultan Mehmet Devri:

(1451-1481)

• II. Murat'ýn ölümünden sonra yerine oðlu II. Mehmet geçti.
• Ýstanbul'u alýnca Fatih unvanýný aldý.
• Fatih kuruluþun son, yükselmenin ilk padiþahýdýr.

Fatih Sultan Mehmet'in Yaptýðý Ýþler:

• a.Ýstanbul'un alýnmasý
• b.Rumeli'de Fetihler;

1.Sýrbistan'ýn Fethi

2.Mora'nýn Fethi

3.Eflak ve Boðdan'ýn ayrýcalýklý beylik haline gelmesi.

4.Bosna'nýn Fethi

5.Arnavutluk ve Hersek'in Zaptý

• c. Anadolu'da alýnan yerler

(Anadolu'nun bir yönetim altýna girmesi);

1.Amasra'nýn alýnmasý
2.Sinop'un zaptý
3.Trabzon'un fethi4.Konya ve Karaman'ýn Fethi
5.Otlukbeli Savaþý

• d. Denizlerde yapýlan savaþlar

1.Yunan adalarýnýn zaptý.

2.Ýtalya seferi (Otranto)
3.Kýrým'ýn Osmanlý yönetimine girmesi.
4.Osmanlý - Venedik Savaþý.

Maddelerle Tarih - Fatih Sultan Mehmet'in Fetihleri
 

Fatih Sultan Mehmet'in Fetihleri:

Mora'nýn Fethi:

(1460)

• Mora'da son Bizans Ýmparatoru Konstantin'in iki kardeþi Rum Despotluðu kurmuþtu.
• Mora halkýnýn isteði üzerine Fatih Atina ve Mora'yý aldý
• Koron ve Modon iskeleleri Venediklilerin elinde kaldý.

Eflak ve Boðdan'ýn Osmanlý Yönetimine Girmesi:

(1462)

• Eflak daha önceden Osmanlý Devletine baðlanmýþtý.
• Eflak Beyi Cellat Vlad (Kazýklý Voyvoda ) aldýðý esirleri kazýða vurdurarak öldürüyordu.
• Osmanlý Devleti'nin elçisinide öldürünce Fatih sefere çýkarak burasýný imtiyazlý bir beylik halinde Osmanlý Devleti'ne baðladý.
• Eflak'ýn zaptýndan sonra Boðdan beyliðine bir sefer yapýlarak burasýda Osmanlý Devletine baðlý imtiyazlý bir beylik haline getirildi.

Bosna'nýn Fethi:

(1463)

• Bosna kralý her yýl vergi veriyordu.
• Vergisini ödememesi üzerine Bosna'ya sefer yapýldý.
• Semendire haricinde tüm Bosna Osmanlý Devletine baðlandý.

Arnavutluk ve Hersek'in Zaptý:

( 1479 )

• Arnavutluk daha önce Osmanlý Devletine baðlanmýþtý.
• Osmanlý ordusunda sancak beyliðine kadar yükselmiþ olan Ýskender Bey kaçarak etrafýna topladýðý ordusuyla ayaklanma çýkardý.
• Bosna ve Mora'nýn Türkler tarafýndan alýnmasý üzerine Venediklilerle anlaþtý.
• Ýskender Bey'in ölümünden sonra Arnavutluk Osmanlý Devletine baðlandý.
• Hersek de bu seferler sýrasýnda Osmanlýlara baðlandý.

Anadolu'nun Bir Yönetim Altýna Girmesi:

Amasra'nýn Alýnmasý:

(1459)

• Fatih ordusuyla Amasra üzerine yürüdü.
• Burasýný karadan ve denizden kuþattý.
• Cenevizliler karþý koyamayacak­larýný anlayýnca kaleyi teslim ettiler.

Sinop'un Alýnmasý:

(1460)

• Sinop'ta Ýsfediyaroðullarýndan Ýsmail Bey bulunuyordu.
• Fatih ordusuyla Sinop üzerine yürüdü.
• Ýsmail Bey karþý koyamayacaðýný anlayýnca þehri teslim etti.
• Buna karþýlýk Fatih Ýsmail Beye Filibe sancak beyliðini verdi.

Trabzon'un Fethi:

(1461)

• Haçlý Ordusunun Ýstanbul'u zaptýndan sonra Trabzon'da 1204'de Trabzon Rum Ýmparatorluðu kuruldu.
• Bu zamanda baþýnda David Kommen bulunuyordu.
• Akkoyunlu Devleti ile akrabaydý, (evlilik)
• Trabzon daha önceden Osmanlý­lara baðlanmýþtý.
• Vergisini göndermediði gibi gönderdiði vergileri geri istedi.
• Osmanlýlar Trabzon'a bir sefer yaptý.
• David Kommen þehri teslim etti.
• Kendisine Rumeli'de bir kýsým haslýk verildi.

Konya ve Karaman'ýn Fethi:

(1466)

• Fatih'in koruduðu Pir Ahmet, Karaman beyliðini elde etti.
• Bir müddet sonra Osmanlýlara kafa tuttu.
• Bunun üzerine Fatih Konya ve Karaman'ý kuþatarak aldý ve il haline getirdi.
• Karamanlýlar Niðde ve Karaman'ýn bir bölümünde yaþam sürdü.

Maddelerle Tarih
 

Fatih Devrinde Denizlerdeki Geliþmeler:

Adalarýn Fethi :

• Osmanlý devletinin bu dönemdeki rakibi Venediklilerdi.
• 1456'da Ege adalarýndan Ýmroz, Taþoz, Limni, Bozcaada, Semendirek,
• 1462'de Midilli ve 1470'de Eðriboz adalarý alýndý.
• Rodos adasý, Hýristiyanlýðýn hizmetinde bulunan ve Avrupa Devletlerinin hizmetinde olan Senjan Þövalyelerinin elindeydi.
• Bu adaya 3 kez sefer yapýldýysa da alýnamadý.

Ýtalya Seferi (Otranto) :

• 1479'da Kefelonya, Zanta, Ayamavra adalarý alýndý.
• Gedik Ahmet Paþa Ýtalya'daki Napoli Krallýðýnýn Otranto þehrini kuþattý ve Otranto'yu aldý.
• Fatih'in ölmesiyle II. Beyazid, Gedik Ahmet Paþayý geri çaðýrdý.
• Napoli Krallýðý Otranto'yu geri aldý.

Kýrým Hanlýðý'nýn Osmanlý Devleti'ne Baðlanmasý:

(1477)

• 15. yy'da Kýrým Hanlýðý kargaþa içindeydi.
• Kýrým'da ve Azak denizi kýyýlarýnda Cenevizlilerin ticaret kolonileri bulunuyordu.
• Fatih Cenevizlileri Galatadan ve Amasra'dan çýkarttýktan sonra Kýrým'daki varlýklarýnada son vermek ve Asya ticaretine tamamen sahip olmak istiyordu.
• Kefe alýndý.
• Don ýrmaðý aðzýnda bulunan Azak daha sonra da Menküp kaleleri zaptedildi. (Cenevizlilerin elindeki bütün limanlar alýndý. Ýtalyanlarýn varlýðý ortadan kaldýrýldý.)
• Müslüman Kýrým hanlýðý Osmanlý nüfusu altýna girdi.

Önemi :

• Ýpek yollarý Osmanlýlarýn eline geçti
• Karadeniz Osmanlý gölü haline geldi.
• Avrupalýlarýn Karadeniz ticareti sona erdi.

Osmanlý - Venedik Savaþý:

(1463 - 1479)

• 1463 - 1479 yýllarý arasýnda 16 yýl süren bu savaþlarda AvrupaDevletleri, doðudaki Türk beylikleri ve Müslüman bazý devletleri de yanýna çekerek Osmanlýya karþý kullanmýþlardý.
• Venedikliler Osmanlý kýyý þehirlerine çok zarar verdiler.
• Antalya ve Ýzmir'i yaktýlar.
• Bunun üzerine Fatih Venediklileri yendi.
• Venedikliler barýþ istemek zorunda kaldý.

• 1.Venedikliler ve Osmanlýlar birbirinden aldýklarý yerleri geri vereceklerdi.
• 2.Arnavutlukta ki Kroya, Ýþkodra ve çevresi Osmanlýlara kalacaktý.
• 3.Venedikliler Osmanlý Devletine her yýl vergi ödeyecekti.
• 4.Ýki tarafta aldýklarý esirleri geri verecekti.
• 5.Venedikliler Osmanlý devletinde (elçi) bulundurmak ve Osmanlý
• denizlerinde serbestçe ticaret yapma hakkýný elde ettiler. (Osmanlý devletinin kendi denizlerinde tanýmýþ olduðu ilk ayrýcalýk Venediklilere verildi. Elçi ve ticaret alanýnda)

Maddelerle Tarih
 

Fatih Sultan Mehmet Döneminde Devlet ve Memleket Yönetiminde Yapýlan Yenilikler;

• Fatih'in Ýstanbul'u almasýndan sonra Osmanlý devleti, imparatorluk haline geldi.
• Bu Ýmparatorluk içinde Türk-Rum-Sýrp Romen ve Bulgar gibi çeþitli kavimler yaþýyordu.
• Ýmparatorluða egemen olan Türklerdi.
• Fatih kanunname-i Ali Osman-ý meydana getirdi.
• Fatih Kanunnamede devletin tehlikeye düþmesini önlemek amacýyla padiþaha kardeþini öldürme hakkýný tanýmýþtý; ülkede iç kargaþa çýkmasýn diye.
• Devletin yýkýlmasýný önleme, merkeziyetçi yapýyý devam ettirme.
• Fatih dönemine gelinceye kadar vezir sayýsý 1 iken 3'e çýkarýlmýþ ve en kýdemli ve en tecrübelisi Vezir-i Azam olmuþtur.
• Kazasker ve Defterdarlarýn sayýsý birden ikiye çýkarýlmýþ, Rumeli'de bulunanlar baþdefterdar ve baþkazasker olmuþtu. (Devlet Güvenliðini saðlamak için )
• Fatih ilk kez kendi adýna altýn parayý bastýrmýþtýr.
• Fatih döneminde Sabuncuoðlu Þerafettin ve Hocasý Akþemsed-din týp alanýnda eserler vermiþtir.
• Fatih Grek, Ortodoks, Ermeni ile Yahudilerin dini liderini resmen tanýdý. (Türklerin hoþgörü olayý)
• Ortodokslara din özgürlüðü Ýstanbul'un alýnmasýyla tam saðlanmýþtýr.
• 194.Fatih Ýtalyan ressam Bellini'ye resmini çizdirdi. (Ýslamiyet'in katý kuralýný, hoþgörüye çevirme.)

Fatih Sultan Mehmed Devri
 

Bogazkesen (RUMELI) Hýsarý'nýn Yapýlmasý Ikinci Mehmed, gerkek dedelerinin ve gerekse babasinin girismis olduklari büyük ve cür'etli tesebbüsü gerçeklestirmek istiyordu. Tabiat ve cografya, Istanbul'u, dogu ve batidaki Osmanli ülkelerine merkez yapmisti. Kostantiniyye, baska bir devletin elinde kaldikça Osmanli ülkesi, Hiristiyan istilasina açik bulunacagi gibi, Avrupa ile Asya arasindaki bag ve alaka da emniyete alinamazdi. Böylece devlet, tam ve saglam bir vücud olacak yerde, gövdesi ortasindan ikiye bölünmüs olarak parçalanmak tehlikesine maruz kalirdi.

Gerçekten su ana kadar, Osmanlilar tarafindan Istanbul'un fethi için yapilan tesebbüslerin her birinde bir engel çikarak veya çikarilarak muvafakiyet önlenmisti. Fakat burasi, imparatorun elinde bulundukça Osmanlilarin Rumeli'ye tamamen hakim olmalari mümkün degildi. Nitekim, Varna muharebesine gidilirken, Çanakkale'nin ve hatta Sarayburnu ile Bogaza dogru olan yerlerin düsman tarafindan tutulmus olmasi, bu arada Istanbul'un da, düsmani tesvik eden imparatorun elinde bulunmasi yüzünden büyük tehlikeler altinda Ceneviz gemilerine 40 bin duka altin verilerek Rumeli sahiline geçilebilmisti. Su halde, iki kitadaki Osmanli hakimiyetinin, devamli olarak sinsi bir siyasetle, Osmanlilar aleyhinde çalisan Bizanslilar yüzünden, ne kadar korkunç tehlikeler arzettigini hadiseler göstermektedir.

Ikinci Mehmed, Karaman seferinden dönerken Çanakkale Bogazi'nin Frenk gemilerince tutuldugu haberini alinca, Istanbul Bogazi'na gelip babasinin geçtigi yerden Rumeli sahiline geçer. Bu geçis esnasinda, Anadolu Hisari'nin karsisina bir kale yapilmasini emreder. Istanbul'un fethinden baska bir sey düsünmeyen Sultan Mehmed, bütün planlarini onun üzerine koruyordu. Bunun için atilan ilk adim, Bogazkesen Hisari'nin insasi oldu.

Askerî ehemmiyeti kadar âbidevî degeri de yüksek olan bu muazzam kalenin insasi, Türk tarihinin varmis oldugu seviyeyi göstermesi bakimindan önemlidir. Dört buçuk ay gibi akil almaz derecede kisa bir zamana sigdirilan bu insaat, gerek tuttugunu koparan bir tesebbüs, teskilât, idâre ve ikmal dehasi olarak hükümdarin; gerek yardimci ve tatbikatçi olarak fikri, madde planinda gerçeklestiren kütlenin yüksek bir teknik seviyesine sehâdet etmektedir.

Osmanlilarin, iki kita arasindaki gidip gelmeleri esnasinda, tehlikelerle karsi karsiya gelmelerinin kazandigi tecrübeleri, henüz kuvvetli bir donanmaya sahip olamayan bu devlet için, Istanbul'a sahip olmaktan baska çare olmadigini ortaya koymustu. Zira tehlikeli durumlar, ancak bu sayede atlatilabilirdi.

Böylece, pâdisahin emri üzerine, Karadeniz'den gelecek her türlü yardima mani olmak ve iki sahil arasinda karsidan karsiya geçmeyi saglayabilmek için, Bogazkesen Hisari denilen Rumeli Hisari'nin yapilmasiyla ise baslandi. Sultan Mehmed, Karaman seferinden Edirne'ye döner dönmez, Anadolu ve Rumeli'ye fermanlar göndererek bin kisilik bir insaat ustasi kadrosu ile o miktarda amele ve kireçci istedigi gibi insaata ait malzemenin ilk bahara kadar hazirlanmasini emir ile bogazda bir hisar yaptirilacagini bildirir. Bizans tarihçisi Dukas, bu haber üzerine gerek Istanbul, gerekse diger yerlerdeki Hiristiyanlarin nasil büyük bir telasa kapildiklarini su cümlelerle belirtir:
"Istanbul'da, bütün Asya ve Trakya ile adalarda bulunan Hiristiyanlar, bu haberi duyunca çok üzüldüler. Aralarindaki konusmalarda bundan baska bir seyden bahsetmiyorlardi. Ancak "artik Istanbul'un son günü geldi, milletimizin yok olma çanlari çalmaya basladi. Deccal'in günleri geldi, ne olacagiz? Veya, ne yapalim? Ey Allah'imiz! Canimizi al ki, bu kullarin, sehrin yok olusunu kendi gözleri ile görmesinler. Senin düsmanlarin, bu sehri muhafaza eden azizler nerededirler demesinler." Bu münacati yalniz Istanbul halki degil, Anadolu'da daginik surette ikamet eden, adalarda ve garp vilayetlerinde bulunan Hiristiyanlar aglayarak bagiriyorlardi."
"Kulle-i cedide" diye de isimlendirilen günümüzdeki Rumeli Hisari'nda, Fâtih'in vakfiyesinden anlasildigina göre bir de cami vardi. Bu camide vazife gören imam (hitabet vazifesi dahil), bu hizmete karsilik her gün 6 akça, müezzin (temizlik isleri dahil) 4 akça ücret aliyordu. Adi geçen hisarin yeri tesbite çalisilirken bogazin en dar yerindeki (660 m.) bu noktanin seçimi, askerî sevk ve idare bakimindan önemli idi. Bu yeni hisarin, karsisindaki hisar ile birlikte bogaz geçisini kapatabilmesi tasarlanmisti. Geçisi, makaslama ates ile önlemek ve akintilar yüzünden gemilerin burada, yani hisarin bulundugu kiyiya yaklasmak zorunda kalacaklarindan istifade ediliyordu. Hisar, yaklasan hedefleri toplarinin en uzak mesafesinden karsilayarak, güneyde en uzun mesafeye kadar takip edebiliyordu.

Sultan Mehmed'in kale yaptirmak istedigi mevki, Bizanslilarin Hermaneum Promontarium dedikleri, bogazin en dar yeri olup, milattan bes asir önce Iran Sahi Dârâ, muazzam ordusu ile buradan Avrupa kitasina geçmisti.

Hisarin yapilmasi ile ilgili hazirliklar üzerine telasa düsen imparator, Edirne'ye elçiler gönderdi. Bunlar, aldiklari talimat geregi, Sehzade Orhan'in tahsisatindan bahsetmeyeceklerdi. Pâdisahla anlasabilmek için her fedakârliga katlanacaklardi. Imparator, elçiler vâsitasiyle I. Murad'dan itibaren gelip geçmis bütün pâdisahlarin, Istanbul'un hariminde bir kale yapmak ve hatta bir kulübe bile yapmak istemediklerini, Yildirim Bâyezid'in, Manuel'in muvafakati üzere Türklerle meskun olan Anadolu sahilindeki kaleyi (Anadolu Hisari) yaptirdigini bildirdikten sonra, kale yaptirmak suretiyle Frenklerin gidip gelmelerine mani olmak ve gümrük resimlerini (vergi) hiçe indirip Istanbul'u aç birakmak istedigini beyanla bunu yapmamasi için ne istiyorsa onu vereceklerini bildirmisti.

Sultan Mehmed, imparatorun gönderdigi elçiler vâsitasiyle söylenilen seyleri dinledikten sonra:
"Ben, sehirden bir sey almiyorum. Imparator, sehrin hendeginden disari hiç bir seye malik degildir. Sayet Mukaddes Agiz'da (Bogaz'da) bir kale insa etmek istersem, beni men etmeye hakkiniz yoktur. Her yer benim mülküm altinda bulunuyor. Anadolu yakasinda bulunan kaleler benimdir ve bunlarin içinde oturanlar da Türktürler. Garpta meskûn olmayan yerler de benimdir.

Bizans'in orada oturmaya haklari yoktur. Macar Krali üzerimize yürüdügü zaman o karadan gelirken, Frenklerin kadirgalari Ege Denizi Bogazina gelerek Gelibolu Bogazini kapatarak, babamin Trakya'ya geçmesine mani oldular. O zaman babam, Mukaddes Agiz'in yukarisina çikarak babasinin insa eyledigi kaleye yakin bir yerden Allah'in inayeti sayesinde kayiklar ile bogazi geçti. Binaenaleyh, babamin bogazi geçmek için ne zorluklara katlandigini ve ne sikintilara girdigini pekala bilirsiniz. Babamin, Istanbul Bogazi'ni geçmemesi için imparatorun kadirgalari kesiflerde bulunuyorlardi. Ben, daha çocuktum. Edirne'de oturuyor, Macarlarin gelmelerini bekliyordum. Macarlar, Varna civarindaki yerleri yagma ediyorlardi.

Bunlari gören imparatorunuz seviniyordu. Müslümanlar ise izdirap çekiyorlardi. Kâfirler de sevinç ve meserret içinde idiler. Çok büyük tehlikeler ile bogazi geçen babam, karsi tarafa geçer geçmez, Anadolu kiyisinda bulunan kalenin karsisina, garp tarafinda diger bir kale yaptiracagina yemin etti. O, bu yemini yerine getirmeye muvaffak olamadi. Allah'in inayeti ile bunu ben yapmak istiyorum. Neden buna mani olmak istiyosunuz? Memleketimde istedigimi yapmaya gücüm yetmiyecek mi? Gidiniz ve imparatora deyiniz ki, simdiki pâdisah eski pâdisahlara benzemiyor. Onlarin yapamadiklari seyleri bu kolayca yapabilecektir. Onlarin istemedikleri seyleri, bu isteyecek ve yapacaktir. Simdiden sonra bu husus için gelenlerin derisi yüzülecektir."

Dukas'in, bu ifadelerinden anlasildigina göre Sultan Mehmed, Rumeli Hisari'nin insasina mani olmak isteyen Bizans Imparatoru'na, tarihî hadiseleri hatirlatmak suretiyle bu tesebbüsündeki hakliligini isbat etmeye çalisir. Onun için bu isten vaz geçmesinin mümkün olamayacagini tehdid yollu bir tarzda ona bildirir.

Rumeli Hisari'nin yapilmasi hazirliklarina 1451-52 kisinda baslanmistir. Ilkbaharin baslangicinda Mart ayinin sonlarina dogru, Rumeli tarafina Anadolu Hisari'nin karsisina bol miktarda insaat malzemesi, usta, amele ve kireççi gelmisti. Kereste Izmit ile Karadeniz Ereglisi'nden, taslar ise Anadolu tarafindan getirilmisti. Çalismak üzere külliyetli miktarda insan gelmisti.

Sultan Mehmed, bu sirada kara yolu ile bogaza gelerek bilirkisilerle (teknik eleman, mühendis) o havaliyi gezdi. Denizin akintisi hakkinda malumat aldi. Iki sahil arasindaki mesafeyi ölçtürdü. Kalenin yapilacagi sahayi kendisi tayin ile hududunu tesbit ettirdi. Bundan sonra bir rivayete öre önce kiyida, hisarin güney-dogu kösesindeki kule insa edilerek malzeme ve çalismalarin selameti emniyete alinmistir.

Fâtih Sultan Mehmed, hisarin duvarlarinin Arapça "Muhammed" kelimesi seklinde olmasini istediginden planini da ona göre tasarlamisti. Buna göre her "Mim" [M] harfinin yerinde bir kule bulunmasini arzuluyordu. Kulelerden ikisi, birbirinin yaninda ve burunun eteginde idi.

Üçüncüsü denize daha yakindi. "H" ve "D" harflerinin bulunduklari yerlerde istihkamlar yapildi. Pâdisah, bunlarin yapilmasina özen gösteriyor ve bizzat nezâret ediyordu. Gerçekten üç köseli olarak düsünülen hisarin projesi, bizzat Sultan Mehmed tarafindan tasarlanmisti. Eski an'aneye uyularak, hisarin yapilmasinda devletin ileri gelenlerinden de faydalanildigi ve bunlarin, masraflara katildiklari görülür. Bu insanlarin, kule ve surlarin bir kisminin yapilmasina nezâret ettikleri anlasilmaktadir. Nitekim hükümdar, kale insasini üç vezir arasinda taksim eder. Üç kösenin doguda, yani deniz sahilinde olan bir kösesine akropol olarak gayet metin bir burç yaptirma vazifesini Halil Pasa'ya verdi. Yamaçta, yani güneyde bulunan diger köseye büyük bir burç yapilmasini Zaganos Pasa'ya, ve üçüncü köseye, yani kuzeye düsen tarafa yapilacak burcu da Saruca Pasa'ya verdi. Vezir Sehabeddin Pasa da bütün insaata nezâret etti.

Kaynaklar, Rumeli Hisari'nin, bizzat Sultan Mehmed'in idaresinde 1000 kadar usta ve onun iki misli isçi çalistirilarak dört ay gibi çok kisa bir zamanda (Hammer'e göre üç aydan daha az) tamamlandigini belirtmektedirler. Bununla birlikte insaatin bütün mekan ve safhalarinda çalisanlarin sayisinin, yukarida verilenden daha fazla olduguna isaret edilmektedir. Zira Dukas, "insaati arsin üzerine ustalara taksim etti. Ustalar bin kisi kadardi. Her ustanin yanina iki yardimci koydu. Kale duvarinin iç ve dis taraflarinda da miktari kâfi ustalar ve yardimci ustalar çalistirdi." demektedir. Buna göre 21 Mart 1452'de insaatina baslanan Bogazkesen Rumeli Hisari'nin askerî önemi üzerinde duran ve bu konuda epey bilgi veren Hüseyin Dagtekin, adi geçen hisarin, insa edildigi yerin aslinda insaata müsait olmadigini, buna ragmen Osmanli hükümdarinin, günümüz askerî tekniklerine uygun bir sekilde onu nasil mükemmel bir sekilde insa ettirdigini söyle anlatir:
"Gerçekten, Rumeli Hisari tahkimatinin, en gayr-i müsait arazi sartlarina ragmen, kiymetinden hiç bir sey kaybetmeden, bir benzerine güç tesadüf eildebilecek kadar büyük bir maharet gösterilerek, insa edildigi yere ve çevreye intibak ettirilmek suretiyle vücuda getirilmis tipik bir tahkimat örnegi teskil ettigi görülür. Bundan baska, yeni hisarin en mühim bahsi olan bu konuyu islerken kalenin, görülen arazi üzerine yerlestirilmesinde hakim olan askerî görüsün, günümüzün tabiye esaslari hakkindaki görüsleri kadar ileri oldugunu müsahede ettigimizden, besyüz yil önce insa edilmis oldugu halde, modern bilgilerin verdigi görüslerle tedkik etmekte herhangi bir tehlike olmadigini sözlerimize ilave edebiliriz."

Ilk dönem, Osmanli askerî mimarisinin güzel bir örnegi olan bu hisara yerlestirilen silah ve diger mühimmattan bahsetmeden, sadece bu dönemdeki askerî mimarînin ne denli saglam olduguna bir iki örnekle isaret etmek isteriz. Bilindigi gibi, Istanbul'un fethinden önce Yildirim Bâyezid tarafindan, Bogaziçi'nde yaptirilan Anadolu Hisari ile Fâtih Sultan Mehmed tarafindan yaptirilan Rumeli Hisari surlari ve Istanbul'un alinmasindan sonra Theodosius surlarinin stratejik bir noktasinda yapilan Yedikule, Osmanlilarin ilk müstahkem mevkileri hakkinda bize bir fikir vermektedir.

Hisarin insaati esnasinda, deniz tarafindan gelebilecek bir saldiriya ugramamak için, Gelibolu tersanesindeki donanmadan otuz kadar harp ve bir hayli nakliye gemisi bogaza getirilmisti. Bu yeni kaleye top ve topçular kondu. Böylece karsi karsiya bulunan iki hisar sayesinde, bogaz geçisleri kontrol altina alinmis oldu. Hisarin komutanligina Firuz Aga'yi tayin eden hükümdar, onun maiyetine dört yüz yeniçeri askeri ile silah ve cephane verdi. Bundan sonra, Edirne'ye gitmek üzere olan hükümdar, iki gün Istanbul surlarini ve hendeklerini tedkik ettikten sonra buradan ayrilip, Eylül ayinin ilk günü Edirne'ye döner.

Fatih Sultan Mehmed Devri - Karamanoðlu Beyliði
 

Karamanoðlu Beyliði 13. yüzyýlda, Konya ve civarýnda hakim olup, 1487 senesine kadar devam eden büyük Türk beyliðine verilen isim. Karaman aþireti, Oðuzlar'ýn Avþar boyuna mensuptur.
Türkiye Selçuklu sultaný Birinci Alaeddin Keykubad (1219-1237), Türkmen aþiretlerini Bizans ve Kilikya hudutlarýna yerleþtirmiþti. Bu sýrada, 1228 senesinde Kilikya, Ermenilerden alýnýnca, Ermenek taraflarýna da Karaman aþireti yerleþtirildi.

Karamanoðlu Ýbrahim Bey af diledi. Fatih Ýstanbul'un fethini düþündüðü için onu baðýþladý. Fatih Sultan Mehmed, büyük gayesini gerçekleþtirmek için, Karamanoðlu Ýbrahim Bey,Macarlara, Sýrplara ve Balkan kavimlerinden. Bir Slav boyu olan Sýrplar, Slav dillerinin güney grubuna giren Sýrp- Hýrvat dili konuþurlar. Sýrpçaya mahsus sesleri belirtmek için kabartýlmýþ Kiril alfabesi kullanýlýr. Hýristiyan olup, Ortodoks mezhebine mensupturlar. ...Bizanslýlara karþý yumuþak davranýyordu. Amacý Bizans Ýmparatorluðu, Roma Ýmparatorluðu'nun ÝS 395'te Doðu ve Batý olarak ikiye ayrýlmasýyla ortaya çýktý.

Baþkenti Roma olan Batý Roma Ýmparatorluðu 5. yüzyýlda Germen kabilelerince yýkýldý. Merkezi Konstantinopolis (bugün Ýstanbul) olan ve Doðu Roma Ýmparatorluðu da denen Bizans Ýmparatorluðu ise, bin yýlý aþkýn bir süre varlýðýný sürdürdü. Bizans'ýn ortaya çýkýþý, Roma Ýmparatoru Constantinus'un baþkenti Roma'dan bugünkü Ýstanbul'a taþýmasýyla da yakýndan iliþkilidir. . Karamanoðullarý Beyliði hükümdarý. Dedesi Alaeddin Bey, babasý Mehmed Bey'dir. Babasýna karþý gelerek onun zamanýnda hükümdarlýða geçtiyse de, kýsa süre sonra babasý idareyi tekrar ele aldý. Mehmed Bey'in ölümünden sonra Karaman Beyi oldu.

Haçlýlarýn birleþmesini önlemek, onlarý tahrik etmemek ve zaman kazanmaktý. Bin yýllýk tarihinin sonuna gelmiþ olan Haçlý Seferleri, 1094-1270 arasýnda, Avrupalý Katolik Hristiyanlarýn, Papanýn da etkisini kullanarak, Müslümanlarýn elindeki Ortadoðu topraklarý (Kutsal Topraklar) üzerinde askeri ve siyasi kontrol kurmak için düzenledikleri askeri akýnlardýr. ...

Bizans küçüle küçüle sadece Ýstanbul þehrinin sýnýrlarý içinde hüküm süren bir devlet durumuna düþmüþtü. Ancak buna raðmen Bizans'ýn varlýðý, Balkanlardaki Türk hakimiyeti açýsýndan tehlikeli oluyordu. Bizans Ýmparatorlarý, Anadolu'daki çeþitli siyasi güçleri de Osmanlý aleyhine kýþkýrtmaktan geri kalmýyorlardý. Hatta zaman zaman Osmanlý þehzadeleri arasýndaki taht kavgalarýna karýþýp devletin iç düzenini bozuyorlardý. Ýstanbul'un Osmanlý Devleti'nin hakimiyeti altýnda girmesi, ticari ve kültürel yönden önemli bir avantajýn daha ele geçirilmesi demekti. Boðazlar tam anlamýyla kontrol altýna alýnacak ve bu sayede, Karadeniz ticaret yollarý ele geçirilmiþ olacaktý.

Karamanoðullarý meselesini çözen Fatih Sultan Mehmed, Ýstanbul'un fethi için gerekli hazýrlýklara baþladý. Devrin mühendislerinden Musluhiddin, Saruca Sekban ile Osmanlýlara sýðýnan Macar Urban Edirne'de top dökümü iþiyle görevlendirildi. "Þahi" adý verilen bu toplarýn yanýnda, tekerlekli kuleler ve aþýrtma güllelerin üretilmesi (havan topu) yapýlan hazýrlýklar arasýndaydý. Yaptýrýlan bu büyük toplar Ýstanbul'un fethedilmesinde önemli rol oynadý. Yýldýrým Bayezid'in Ýstanbul kuþatmasý sýrasýnda yaptýrdýðý Anadolu Hisarýnýn karþýsýna, Rumeli Hisarý (Boðazkesen) inþa edildi. Bu sayede Boðazlar'ýn kontrolü saðlanacak, deniz yoluyla gelebilecek yardýmlara karþý tedbir alýnmýþ olacaktý.

400 parçadan oluþan bir donanma inþa edildi. Turhan Bey komutasýndaki bir Osmanlý donanmasý Mora'ya gönderildi ve Ýstanbul'a yardým gelmesi engellendi. Eflak ve Sýrbistan ile var olan barýþ antlaþmalarý yenilendi. Macarlarla da üç yýllýk bir antlaþma yapýldý. Osmanlýlarýn bu hazýrlýklarý karþýsýnda, Bizanslýlar da boþ durmuyordu. Surlar saðlamlaþtýrýlýyor ve þehre yiyecek depolanýyordu.

Ayrýca Bizans Ýmparatoru Konstantin, Haliç'e bir zincir gerdirerek, buradan gelecek tehlikeyi önlemeye çalýþtý. Ayný zamanda Haçlý dünyasýndan yardým isteniyor, Papa ise yapacaðý yardým karþýsýnda Katolik ve Ortodoks kiliselerinin birleþtirilmesini istiyordu. Ancak Katoliklerden nefret eden Ortodoks Rumlar, Roma kilisesine baðlanmak istemiyor, "Ýstanbul'da Kardinal Külahý görmektense, Türk sarýðý görmeye razýyýz" diyorlardý.

Fatih Sultan Mehmed, hazýrlýklar tamamlandýktan sonra, Bizans Ýmparatoru Konstantin'e bir elçi göndererek, kan dökülmeden þehrin teslim edilmesini istedi. Fakat Ýmparatordan gelen savaþa hazýrýz mesajý üzerine, Ýstanbul'un kara surlarý önüne gelen Osmanlý ordusu, 6 Nisan 1453'de kuþatmayý baþlattý. Osmanlý donanmasý ise Haliç'in giriþinde ve Sarayburnu önünde demirlemiþti. Ordu; merkez, sað ve sol olarak üç kýsma ayrýldý. 19 Nisan'da yapýlan ilk saldýrýda, tekerlekli kuleler kullanýldý ve bu saldýrý ile Topkapý surlarýndan burçlara kadar yanaþýldý.

Osmanlý Ordusundaki er sayýsý 150.000 ile 200.000 arasýndaydý. Bu kuvvetlere Rumeli ve Anadolu beylerine baðlý çeþitli kuvvetler de katýlmýþtý. Çok þiddetli çarpýþmalar oluyor, Bizanslýlar þehri koruyan surlarýn zarar gören bölümlerini hemen tamir ediyorlardý. Venedik ve Cenevizliler de donanmalarýyla Bizans'a yardým ediyorlardý.

Fatih Sultan Mehmed Osmanlý donanmasýnýn kuþatma sýrasýnda yeterince kullanýlamadýðýný ve bu yüzden kuþatmanýn uzadýðýný düþünüyordu. Ýstanbul'un Haliç tarafýndaki surlarýnýn zayýf olduðu biliniyordu. Bizans bu bölgeye zinciri bu nedenle germiþti. Yüksekten atýlan taþ gülleler Bizans donanmasýndan bazý gemileri batýrmýþtý fakat bir kýsým donanmanýn Haliç'e indirilmesi kesin olarak gerekliydi. Fatih Sultan Mehmed, Ýstanbul'un fethedilmesini kolaylaþtýracak önemli kararýný verdi. Osmanlý donanmasýna ait bazý gemiler karadan çekilerek Haliç'e indirilecekti.

Tophane önündeki kýyýdan baþlayýp Kasýmpaþa'ya kadar ulaþan bir güzergah üzerine kýzaklar yerleþtirildi. Gemilerin, kýzaklarýn üzerinden kaydýrýlabilmesi için, Galata Cenevizlilerinden zeytinyaðý, sade yað ve domuz yaðý alýnarak kýzaklar yaðlandý. 21-22 Nisan gecesi 67(yada 72) parça gemi düzeltilmiþ yoldan Haliç'e indirildi. Haliç'teki Türk donanmasýna ait toplar, surlarý dövmeye baþladý. Ciddi çarpýþmalar cereyan etti.

Bundan sonraki günlerde top savaþý, ok, tüfek atýþlarý, laðým kazmalar, büyük ve hareketli savaþ kulelerinin surlara saldýrýlarý devam etti. Kuþatmanýn uzun sürmesi ve kesin baþarýya ulaþýlamamasý askerler arasýnda endiþe yarattý. Ancak, Ýstanbul'u her ne þartta olursa olsun almaya kararlý olan Fatih Sultan Mehmed kumandanlarýn ve alimlerin de bulunduðu bir toplantý düzenledi. Cesaretlendirici bir konuþma yaptýktan sonra, 29 Mayýs'ta genel saldýrýnýn yapýlacaðýna dair kararýný açýkladý. Çarpýþmalar sýrasýnda Bizans'ý koruyan surlar üzerinde kapatýlmasý mümkün olmayan gedikler açýlmaya baþlamýþtý. Surlar içerisine küçük sýzmalar oluyor, ancak geri püskürtülüyordu.

Ýlk defa Ulubatlý Hasan ve arkadaþlarýnýn þehit olmak pahasýna tutunmayý baþardýklarý Ýstanbul surlarý, artýk direnemiyordu. 53 gün süren ve 19 Nisan, 6 Mayýs, 12 Mayýs ve 29 Mayýs'ta yapýlan dört büyük saldýrýdan sonra Doðu Roma Ýmparatorluðu'nun 1125 yýllýk baþkenti olan Ýstanbul, 29 Mayýs 1453 salý günü fethedildi. Ýstanbul'un fethi, çok önemli sonuçlarý da beraberinde getirdi.

Fatih Sultan Mehmed, Ýstanbul'un fethinden sonra batýdaki hakimiyeti pekiþtirmek, sýnýrlarý geniþletmek, Ýslam'ý en uzak yerlere kadar yaymak ve Hýristiyan birliðini bozmak amacýyla Avrupa üzerine bir çok seferler düzenledi. Sýrbistan (1454,1459), Mora ( 1460), Eflak ( 1462), Boðdan ( 1476), Bosna-Hersek, Arnavutluk, Venedik ( 1463- 1479), Ýtalya ( 1480) ve Macaristan seferleriyle Osmanlý Ýmparatorluðu Avrupa'daki hakimiyetini pekiþtirdi.

Sýrbistan Krallýðý tamamen ortadan kaldýrýlýp Osmanlý sancaðý haline getirildi, Mora tamamen fethedildi, Eflak Osmanlý eyaleti yapýldý, Bosna tekrar Osmanlý hakimiyetine alýndý, Arnavutluk ele geçirildi. 16 yýl süren Osmanlý-Venedik Deniz Savaþlarý sonunda Venedik barýþ imzalamayý kabul etti. Ýtalya'ya yapýlan sefer sýrasýnda Roma'nýn fethi açýsýndan çok önemli bir merkez olan Otranto, fethedildi ancak Fatih Sultan Mehmed'in ölümü üzerine geri kaybedildi.

Ýstanbul Fethýnýn Hazýrlýklarý
 

Fâtih Sultan Mehmed, Rumeli Hisari (Bogazkesen)'nin tamamlanmasindan sonra ordusu ile birlikte Istanbul surlarina iyice yaklasarak sehri yakindan görebilmisti. O, hem arazi hem de surlarla ilgili tedkikler yaptiktan sonra 1 Eylül günü Edirne'ye dönmüstü. Onun buradaki en önemli düsüncesiIstanbul'u almakti. Nitekim Dukas, genç hükümdarin Istanbul'u almak için ne denli kararli oldugunu verdigi su bilgi ile ortaya koymaktadir:
"Harman vakti geçti, sonbahar baslamak üzere idi. Sultan Mehmed, Edirne'deki sarayinda vakit geçiriyor, fakat gözüne uyku girmiyordu. Gece gündüz Istanbul'u nasil alabilecegini ve nasil bu sehrin sahibi olabilecegini düsünüyordu."

Iç dünyasinda, Kostantiniyye'nin fethi mevzuunda kendisini, uzun asirlarin gönlünden ve dilinden yuvarlanagelen bir manevî müjdenin son ve gerçek temsilcisi olarak gören hükümdar, zihnî ve ruhî imkanlarini bütün hizi ve bereketiyle hep bu nokta üzerinde toplamisti. Bununla beraber çevresini teskil eden devlet adamlarinin mühim bir kismi, hakli veya haksiz endiselerle onu böyle bir maceraya atilmakta desteklemiyorlardi. Hatta daha da ileri giderek, tecrübelerinden, bilgilerinden, hamiyetlerinden ve korkularindan söz açarak önüne yiginlarca engeller çikariyorlardi. Böylece, onun kararini tasvib etmediklerini ortaya koyuyorlardi. O devri yasamis bir tarihçi olarak Tursun Bey, bu mücadeleleri özetle söyle anlatir:
"Her çend erkân-i devlet ve mülâziman-i hazret, tasrih ü kinaye birle, ânun metânet ü menâatini, ve mülûk-i mâzinin fethü kasdinda hazayn (hazineler) harc idüp, cem'-i asakir eyleyüb çare bulmadiklarin sem'-i serifine ilka ederler idi. Ve âna taarruzdan ziyade fitneye sebep olmak tevehhümatin ve ihtimalatin söylerler idi." Fakat pâdisah bunlara asla iltifat etmezdi."

Öyle anlasiliyor ki Pâdisah, zaman zaman, Vezir-i a'zam Halil Pasa'nin, Rumlari himaye etmekte oldugunu duyuyordu. Buna inanmasa bile pasanin bazi süpheli hareketlerini kendisi de görmüstü. Bu sebeple, devlet erkâni ile ulema ve komutanlarin fikirlerini ögrenmek üzere onlari bir toplantiya çagirdi. Herhalde bu toplantinin mahiyetini kimse bilmiyordu. Zira toplantiya gelenler agirlanmis, yedirilip içirildikten sonra dualar edilmis ve bundan sonra da vezirler tarafindan devlet isleri ile ilgili olarak hükümdara bilgi verilmisti.

Iste bundan sonradir ki Fâtih Sultan Mehmed, meclistekilere "müddet-i medid ve ahd-i baiddir ki, âyine-i zamir-i münirimde bir suret mürtesem olmustur.

Âni sizinle müsavere muraddir" diyerek söze baslar. "Insanlar, fikir, anlayis ve zeka bakimindan ne kadar ileride olurlarsa olsunlar, bu meziyetler,kendilerini baskalari ile müsavere etmekten alikoymamali."

düsüncesine sahip olan hükümdar, Hz. Peygamberin dahi bundan müstagni kalmadigini ve böyle yapilmasini tavsiye ettigini, bu tavsiyesinde de onun, Kur'an-i Kerim'in âyetini gözönünde bulundurdugunu söyleyerek, ortaya atacagi konu üzerinde herkesin fikrini açikça belirtmesini istemisti. Meclistekiler, pâdisahin düsüncesi yaninda kendilerininkinin bir sey ifade etmeyecegini, fakat pâdisahin emirlerini yerine getirmis olmak için düsünebildiklerini arzedeceklerini söyleyince pâdisah tekrar söze baslayarak: "... Dünya devleti müebbed olmaz ve cihan-i fânide kimesne baki ve muhalled kalmaz" der. Bundan sonra yaratilistaki gayenin, Allah Teâlâ'yi bilip onun birligini kabul etmek ve yasandigi müddetçe onun "dergâhina takarrub" etmeye gayret etmek oldugunu, bu vesile ile en iyi ve faziletli insanin, küfür ve dalalet içinde bulunanlara karsi cani ve mali ile cihad eden insan oldugunu hadislerle belirtir.

Bundan sonra Sultan Mehmed, "Belde-i tayyibe-i Kostantiniyye ki bag-i irem andan bir kûse ve süreyya nâk bostanindan bir kemterin kûse, ismi ve resmi ile illerde meshur ve dillerde mezkûr ve kütüb- i tevârihte mesturdur. Ne vechi vardir ki, ânun gibi menzil-i serif ve makam­i latif benim vast-i memleketimde ve arsa-i vilayetimde olup dahi eyyam-i devletimde küfr ocagi ve bagiler yatagi ve tagiler duragi ola. Elhasil niyetim ve himmetim ânun üzerine mukarrer ve musammam olmustur." der. Günümüzün Türkçesiyle söylemek gerekirse o söyle diyordu: Irem baginin kendinden bir köse oldugu Kostantiniyye, adi ve sani ile dillerde söylenmis, illerde ünü taninmis ve tarih kitaplarinda yazilmistir. Niçin böyle güzel ve degerli bir yer ülkemin ortasinda ve idarem arasinda olup ta saltanatim günlerinde küfür ocagi, taskinlar yatagi ve âsiler duragi olsun.

Kisacasi Bizans'in üzerine gitmeye niyetliyim. Umarim ki, tedbirimiz Allah'in takdirine uygun düser. Bu arada devletin kurulusundan, Rumeliye geçisten, Istanbul'un, ülkesinin ortasinda bir küfür beldesi olarak kalisindan, Bizans'in tezvirat ve çevirdigi entrikalardan bahseden pâdisah, sözlerine söyle devam eder: "Kendimizi ecdadimiza layik olmayan halefler olarak göstermeyelim, aksine, onlarin en has nesli oldugumuzu, onlarin kahramanlik ve meziyetlerinin benzerini gösterebilecegimizi ortaya koyalim. Zira onlar, nice tehlike ve sikintilarla kisa bir zaman içinde Asya ve Avrupa'daki bütün bu yerleri ele geçirip oralarin hakimi oldular. Nice büyük sehir ve kaleleri fethe kadir oldular. dedikten sonra Bizans isini halletmeden hiç bir mühim tesebbüse girismeyecegini, bundan dolayi devlet erkâninin bu husustaki fikirlerini ögrenmek istedigini belirtir. Bunun üzerine meclis, isi müzakereye baslar. Bir kisim devlet erkâni, pâdisahin fikrine uyar, bir kismi da muhalif kalir.

Muhaliflere göre Istanbul, alinmasi güç bir sehirdi. Çünkü içinde bol nüfusu ve etrafinda çok kuvvetli bir suru vardi. Sehrin, siddetle müdafaa edilecegine göre, alinamama ihtimali de vardi. Böyle bir durumda, devletin prestiji azalacakti. Onun için böyle bir tesebbüse girismemek icab ederdi. Gerçi hükümdar, Bizans'in bol malzemeye ve külliyetli miktarda silaha sahip oldugunu biliyordu. Fakat meseleyi isten anlayan kimselerle müsavere etmis ve buranin "akl ü tedbir"le alinabilecegi sonucuna varmisti. Nisanci Mehmed Pasa, gerek sehrin zaptinin zorlugu, gerekse Fâtih'in kararligi hakkinda su bilgiyi verir:

"Bu sehri, Rum, Sam ve Trabzon denizlerinin kucakladigi iki kita sarmisti. Kâfirlerden büyük bir kalabalik bu sehri gece, gündüz koruyordu. Dogru ve saglam düsünce sahibi olanlar, buranin fethine imkân bulunmadigina, kâfirlerin elinden alinmasinin muhal (imkânsiz) olduguna, buraya mâlik olmaya çalismanin soguk demiri dövmeye, burayi elde etmek istemenin seytandan hayir ummaya benzedigine hükmediyorlardi. Lakin yüce hazrete yüksek himmet, kutlu kuvvet, saglam ve kötülüklerden arinmis nefs verildigi için, unsurlar kendisine pek açik surette boyun egiyordu. Bu sehrin, savasçi kâfirlerin eli altinda kalmasini iyi görmüyordu.

Tacizâde Cafer Çelebi de (s. 8) Meclisteki bu farkli iki görüsü söyle nakleder: "Vezirlerden degisik görüsler geldi. Isabetli görüsleri olan zeki, akilli, cesur ve celâdet sahibi olanlar, pâdisahin bu düsüncesini yerinde bulup gerekenin yapilmasi için hazirliklara baslanmasini istiyorlardi. Bir kismi ise surlarin saglamligi, giris ve çikis noktalarinin zorlugunu ileri sürerek Istanbul fethini, Anka kusunu avlamaya benzettiler. Keza onlar, buranin zaptini, gök kubbenin fethine denk sayilacagindan, bundan vazgeçilmesinin daha uygun olacagini söylediler. Bu fikirler karsisinda genç sultan:
"Allah'in takdiri olunca, alisilagelmis nice imkânsizliklar, kolaylasir. Bütün kâinat onun aksine çalissa da fayda vermez. Bunun aksine basit ve elde edilmesi kolay bir isi de, sayet Allah dilemez ise, cümle âlem onu yapmaya yönelse, yine de basaramaz.

Bu konudaki ümidim ne mal ve mülk bolluguna, ne ordu ve kahramanlarin çokluguna, ne de savas âlet ve vasitalarinin fazlaliginadir. Aksine, sadece Hakk'in lütuf ve yardiminadir. Esas gayem de, Islâm'in yüce prensiplerini ortaya koymaktir. Eger o kalenin benim tarafimdan fethi takdir buyurulmus ise, kale burçlari tas ve topraktan degil, saf demirden de olsa öfke ve kahr atesi ile onu eritip mum gibi yumusatirim" der.

Muhalif grup, Çandarli Halil Pasa etrafinda toplaniyordu. Pâdisahin, bu muhalefetten fena halde cani sikilmis olmalidir ki "eger o kal'anin benim elimde feth olmasi mukadder olmus ola, burç ve barulari tas ve topraktan degil de demirden olmus olsa ates-i hism ve kahrla mum gibi eritip yumusak eylerim." diyecektir. Hükümdarin yakinlarindan bir zümre ise, bu fikrinde kendisini destekliyor, hamleci kararlarina, emekleri, hevesleri ve heyecanlari ile yardim ediyorlardi.

Meclis disinda, bu ikinci grubun fikrine katilanlarin basinda Aksemseddin geliyordu. O, bir taraftan genç hükümdarin ruh yapisinda bir cihad açarak onu kendi kendisinin emîri kilip kütle emrine kostuktan sonra, bu orta malini "fi-sebilillah" cihada tesvik etmesi pek tabii idi.

Meclisten, Istanbul'un feth edilmesine dair karar çiktiktan sonra, beylerbeyilerine, sancakbeyleri ile subasilarina ve askerlikle ilgili olanlarin tamamina "ahkâm-i serife" yazilarak bahara kadar hazirlanmalari ve savasa katilmak üzere toplanmalari emrolundu. Bu sebeple, Rumeli ile Anadolu'daki Osmanli sehir ve kasabalarinda geceli gündüzlü çalismalara baslandi. Fakat Gelibolu ile Edirne'deki faaliyet hepsinden daha fazla idi.

Gelibolu'da tezgahlara yeni yeni gemiler konuyordu. Bu arada bakir kapli (zirhli) gemilerin de yapilmasina itina gösteriliyordu. Kritovulos, genç hükümdarin bu neviden faaliyetlerinden bahsederken sunlari söylüyor: "Bir taraftan yeni gemilerin insasi, öbür taraftan da, zaman asimi yüzünden tamire muhtaç olanlari da tamir ettiriyordu. Bu gemilerin bir kismi zirhli olarak yapilmisti.

Otuz ve elli çift kürekle süratli bir sekilde hareket eden hafif gemiler de yaptirdi. O, gerek yeni gemi insaati, gerekse tamir konusunda hiç bir masraftan kaçinmamisti. Bundan baska o, ülkesinin kiyilarinda bulunan gemileri toplayip onlara komutan, dümenci ve diger görevlileri yerlestirdi. Gerek savas, gerekse kusatma için kara ordusundan çok, deniz kuvvetlerine önem verdiginden bu ordunun daha iyi ve itinali seçilmesine gayret etti. Komutasi Gelibolu valisi olan Baltaoglu Süleyman Bey'e verilmis olan bu donanma, 1453 baharinda Gelibolu'dan Istanbul'a dogru hareket etti."

Donanmadaki bu gemilerin sayisinda farkli rakamlar verilmekle birlikte genellikle su rakamlar üzerinde durulmaktadir: Donanma, Gelibolu'dan hareket ettigi aman 147 harp gemisinden mürekkepti. Bunlarin 12'si çektirme, 80 tanesi çifte güverteli kürekli, 55 tanesi de küçük çaptaki gemilerdi. Bu gemilerin içinde kürekçilerden baska yirmi bin kadar azeb askeri bulunuyordu.
Edirne'ye gelince: Buradaki hazirliklarla bizzat padisahin kendisi mesgul oluyor, geceli gündüzlü durmadan çalisiyordu. Uyku zamanlarinda bile fethi düsünen padisah, çok defa yataginin içinde rahatsiz bir gece geçiriyordu. Dukas, onun bu andaki halet-i ruhiyesini su sözlerle bize nakleder:

"Mehmed, gece gündüz, gerek yatarken, gerek uyanik bulundugu zamanlarda, ister sarayinda bulunsun, ister sarayin haricinde olsun, ne sekilde harb ederse ve ne gibi vasitalari kullanirsa Istanbul'u zapta muvaffak olacagini düsünüp zihnini yoruyordu. Çok defalar aksam olunca, ata binerek yalniz basina, bazan yanina iki kisi alarak,bazan yaya yürüyerek, asker kiyafetinde bütün Edirne'yi dolasiyor ve hakkinda söylenen sözleri bizzat dinliyordu."

Iste yine böyle uykusuz geçirdigi gecelerin birinde Çandarli'yi huzuruna getirterek, altin ve gümüse aldanmamasini kendisine ihtar ettikten sonra, muharebenin yakinda baslayacagini, Allah'in inayeti ve Peygamberin imdadi ile Istanbul'u alacagini, bu iste kendisine yardim etmesini söyledi.

Bu gece sohbeti ve olaylari ile ilgili olarak Bizansli tarihçi Dukas, çok mühim bilgiler vermektedir. Ona göre:
"Bir aksam, gece yarisindan sonra, saray bekçilerinden birkaç tanesini göndererek Halil Pasa (Çandarli)'yi saraya getirtti. Bu bekçiler, pasanin konagina giderek, pâdisahin iradesini, pasanin harem agalarina bildirdiler. Bunlar da pasanin yatak odasina giderek, pâdisahin kendisini davet ettigini söylediler. Halil Pasa bayilacak derecede korktu. Karisi ile çocuklarini öptükten sonra çikti. Beraberinde altinlar ile dolu bir de altin tepsi aldi. Daha önce de belirttigimiz gibi pasanin kalbinde bir korkusu vardi. Halil Pasa, pâdisahin yatak odasina girdigi vakit, pâdisahi oturmus ve elbisesini giyinmis bir vaziyette gördü. Hemen etek öperek altin tepsiyi önüne koydu.

Pâdisah altinlari görünce, "Lala, bunlar nedir?" diye sordu. O da cevaben dedik ki, "Sevketmeâb! Devletin büyüklerini, pâdisah fevkalade bir saatte huzuruna davet ettigi vakit, elleri bos girmek âdet degildir. Ben ise, huzurunuza çikmak için getirdigim bu altinlar benim degildir. Sana ait olan altinlari sana takdim ediyorum". Pâdisah da cevap olarak dedi ki, "Senin altinlarina ihtiyacim yoktur. Hatta sana bunlardan fazla altin ihsan edecegim. Senden yalniz bir sey istiyorum. Bana Istanbul'u ver." Halil Pasa, pâdisahin bu son sözü ve talebi üzerine titredi. Zira öteden beri Bizanslilarin hukukunu müdafaa ediyordu. Onlarin sag eli mesabesinde idi. Bizanslilar da, pasanin bu sag elini hediyelerle doldururlardi. Türkler pasaya "kâfir ortagi" adini taktilar ve herkes ona "dinsizlerin ortagi ve yardimcisi" diyordu.

Halil, pâdisahin son talebine karsi dedi ki: "Sevketmeâb! Bizans Imparatorlugu'nun büyük bir kismina seni sahip etmis olan Cenab-i Hak, Istanbul'u da sana ihsan edecektir. Ben eminim ki, senin elinden kurtulmayacaktir. Allah'in inayeti ile ben ve bütün kullarin, büyük iste muvaffak olmak ugrunda birbirimiz ile yarisarak mallarimizi, canlarimizi feda edecegiz ve kanlarimizi dökecegiz. Binaenaleyh bu hususta müsterih ol." Halil Pasa'nin bu sözleri, bu korkunç ejderi biraz teskin etmisti. Halil'e dedi ki: "Yatagimin bu bas yastigini görüyor musun? Bu yastagi bütün gece yatagimin bir ucundan öbür ucuna ve diger uctan öteki uca nakletmekle mesgul oldum. Yataga yatiyor ve kalkiyordum, gözüme uyku girmiyordu. Altin veya gümüs paralar seni aldatarak, intac etmek istedigim büyük isi geri birakmaya sevk etmesin! Bizanslilarla yakinda ciddi bir sekilde harp yapacagiz, Allah'in yardimi ve Peygamberin imdadi ile Istanbul'u alacagiz". Mehmed, bunlari ve buna benzer baska oksayici sözleri söyledi. Halbuki pâdisahin bu oksayici sözleri arasinda kalbi burkan, kani kurutan ve isiran ihtarlar da vardi. Bu ihtarlardan sonra pâdisah, Halil Pasa'ya ruhsat verdi ve "sulh ve müsâlemetle" git dedi.

Mehmed o gecelerde, sabahlara kadar Istanbul'un fethi isi ile mesgul oluyordu. Eline sehrin haritasi ile mürekkep alarak ve sehrin etrafindaki mevkilerin seklini resm ederek, harp fennine asina olanlara toplarin ve muhasara aletlerinin nerelere konmasi lazim geldigini tesbit ettigi gibi, lagim açilacak yerleri de resim (plan) üzerinde isaret ediyor, hendeklerin baslarini ve merdivenlerin surun hangi tarafina konmasi lazim geldigini gösteriyordu. Velhasil bütün gece bu hazirliklarla mesgul oluyor, sabahlari, gece verilen kararlarin akillica ve düsmana karsi hilekârane tatbik ve icrasini emrediyordu."

Edirne'de bulunan Fâtih Sultan Mehmed'in, yakindan ilgilendigi baska bir konu daha vardi. Bu da ordusunu toplarla techiz etme isi idi. Tarihte bir topçu parkina sahib olan ilk hükümdarin Fâtih oldugu belirtilmektedir. Surasi bir gerçektir ki, Istanbul'un fethinde en önemli rolü oynayan vâsitalardan biri toptur. Gerçi topun bir harp silahi olarak kullanilmasi Istanbul'un kusatilmasi ile birlikte baslamis degildir. Fakat o tarihe kadar toplar, çaplari ve sayilari itibariyle fazla bir sey ifade etmiyorlardi.

Fâtih Sultan Mehmed, bu silahin tahrib gücünün büyüklügüne inandigi içindir ki, o tarihe kadar görülmeyen sayi ve çapta top yapilmasina önem verdi. Büyük çapta toplarin yapilma isini Orban (Urban) adindaki Macarla Türk mimarlarindan Müslihiddin ve mühendis Sarica üzerlerine aldilar. Saruca büyük bir top dökmeye muvaffak oldu.

Orban da çok büyük çapta bir top yapabilecegini, fakat gülle yapmasini bilmedigi için bu ise karismayacagini söyledi. Bunun üzerine pâdisah, mermi isini bizzat üzerine aldi. Kaynaklar, genç hükümdar ile Orban arasinda geçen muhavereyi su sekilde verirler: Orban: "Büyük toplarinizi dökebilirim, ama mermi ve ince hesaplardan anlamam" deyince hükümdar "Benim senden istedigim sadece topu iyi dökmenden ibarettir. Kalani ben düsünürüm" demisti.

Ikinci Mehmed, Istanbul muhasarasinda çok büyük rol oynayacak olan bu essiz toplarin en ince teferruatina kadar bütün hesap ve planlarini kendisi yaptigi gibi, resimlerini de bizzat çizmisti. Kendi nezâreti altinda döktürmüs oldugu toplardan biri çok büyüktü. Büyük emek ve masraflarla yapilan bu toplara "sahî" denmisti.

Bu toplarla atilan gülleler, Kara Deniz sahillerinden getirilen kara bir tastan veyahut yuvarlak hale getirilen mermerlerden yapiliyordu. Dukas, büyük topun Edirne'deki ilk deneme atisindan, uzun uzadiya bahseder. Bu topun, Edirne'den Istanbul'a kadar getirilebilmesi için iki ay kadar bir zamana ihtiyaç hasil olmustu. Top, otuz araba ve altmis manda ile çekiliyordu.

Onun her iki tarafinda, ikiser yüz adam bulundugundan yolda kaymamasi saglaniyordu. Yollarin kötü yerlerine tahta dösemek ve köprü yapmak üzere ayrica elli usta ile ikiyüz amele önden gidiyordu. Istanbul'u kusatmak üzere hareket eden Türk ordusunda üç büyük top ile ondört batarya top vardi. Subat baslarinda Edirne'de baslayan sevkiyat, Mart sonlarina dogru, Istanbul'dan bes mil kadar uzakta bulunan bir yere gelmis oldu.

Anadolu ve Rumeli'de beylerbeyiler ile sancakbeyleri gerekli miktarda askeri topluyor, techiz ediyor ve belirlenen zamanlarda yerlerinde bulunmalarini saglamak için çalisiyorlardi. Anadolu askerleri, Bogazin dogu sahilindeki Beykoz kasabasinin üstündeki ormanliklarda toplandilar. Fâtih, bunlari karsiya geçirmek üzere Beykoz, Kilyos ve Fenerbahçe'de dalyanlari bulunan Rallis Petropulos adindaki Rum'a emir verdi. Petropulos bu emri, iki gemisiyle askerleri ve mühimmati karsiya geçirmek suretiyle yerine getirdi.

Genç hükümdar, kusatma boyunca Istanbul'a yapilabilecek bütün yardimlara mani olmak için her çareyi düsünüyor ve her tedbire basvuruyordu. Bu maksatla o, Turhan Bey ile ogullari Ahmed ve Ömer Beyleri Mora topraklarina akina memur etti. Çünkü Mora'da, Bizans Imparatoru'nun kardesleri Dimitrios ile Thomas hüküm sürmekte idiler. Fâtih, Imparator Constantinos'un, bunlardan yardim istedigini ögrenmisti. Bu sebeple, Turhan Bey, 1 Ekim'de sefere çikmisti.

Osmanli hücumlari, Despotlarin kuvvetlerini yok ederek onlara göz açtirmadigi gibi Bizans tarafindan beklenen yardimin gelmesine de engel olmuslardi. Bu arada Subat 1453'te hükümdarin emri ile Dayi Karaca Bey, Istanbul civarindaki Rum kasabalarini teker teker ele geçirdi. Bu kasabalar, Karadeniz sahilindeki Misivri, Ahyolu, Vize ile Ayios Stefanos idi. Bigados da kendiliginden teslim oldu.

Hükümdar, savasla ilgili bütün tedbirleri aldiktan ve bütün hazirliklarini tamamladiktan sonra 23 Mart 1453 (12 Rebiulevvel 857) günü Edirne'den hareket eder. Kesan mevkiinde mola veren hükümdar, Çanakkale Bogazi'ndan geçecek olan Anadolu kuvvetlerinin gelmesini bekler. Kesan'da kendisine iltihak eden bu orduyu alan pâdisah, yoluna devam ederek 1453 Nisan'inin besinde Istanbul surlari önüne gelir. Ertesi gün, yani 6 Nisan (26 Rebiülevvel) Cuma günü de sehri kusatma altina alir.

Bizans tarihçisi Dukas ve ondan naklen Hammer, Fatih'in gelisini ve otagini kurusunu söyle anlatirlar: "Paskalyayi takib eden Cuma günü (6 Nisan) Mehmed, sehir önünde görünerek (Egrikapi) karsisina gelen tepenin arkasinda çadirini kurdu. Ordusunun meydana getirdigi çizgi, sarayin Tahta kapisindan Yaldizli kapiya kadar uzaniyordu. Yine Tahtakapidan Kosmidi (Eyüb civari)'ye kadar cenup tarafta bulunan baglara ve ovalara yaymis idi. Bu yerler, esasen daha evvel Karacia (Karaca Bey) tarafindan tahrib olunmuslardi. Nisanin 6. Cuma günü, sehir muhasara edildi. Büyük top, imparatorun yeniden tahkim ettirmis oldugu Egrikapi (Kaligarya) önüne konmustu. Pâdisah, bu kapinin tahrib edilemeyecegini anlayinca topu Sen-Romen kapisi önüne tasitti. Bundan dolayi bu kapi "Topkapi" adini almistir."
Takriben iki ay sonra "Fâtih" diye anilacak olan Mehmed'in ordulari, Istanbul surlari önünde göründükleri zaman, Katolik Hiristiyan dünyasi, Katolik ve Ortodoks kiliselerinin birlesmesi gerektigini, bu birlesme için, bundan daha iyi bir zamanin olamayacagini düsünüyor ve ancak bu sayede Bizans'a yardim yapilabilecegine inaniyordu. Bu yardimla o, Ortodoks Kilesisi'ni asimile edip tamamen ortadan kaldirmayi hedefliyordu.

Dönemin Hiristiyan âlemindeki bu çekisme ile, Islâm'dan alinan ilhamla, Osmanlinin sahip oldugu dinî müsamahasi (hosgörü)ni karsilastirma bakimindan bu mevzuda kisaca ve özet olarak bilgi vermek istiyoruz. Böylece, Ortodoks Mezhebi'ndeki Rumlarin, içinde bulunduklari psikolojik durumu anlama imkânini da bulmus olacagiz. Bu karsilastirmayi da bizzat kendi kaynaklarindan yapmakla meseleye daha rahat bir açiklama getirmis olacagiz.

"Mehmed'in askerleri tahribat için Istanbul kapilarina dayanirken, sehir halki Rum ve Latin kiliselerinin birlesmelerini saglamak veya engellemek için birbirleri ile budalaca çekisiyorlardi. o tarihten bir önceki yilin 12 Araliginda, Ayasofya'da iki firka (mezheb) arasinda seklî bir uzlasma saglanmistir. Fakat bu uzlasma, Avrupa'nin büyük devletlerini, kendi sonuçlari ile ilgilendirip bu yoldan biraz yardim saglamak ümidi ile yapilmisti. Sizmatizm atesi henüz sönmemis oldugundan, her gün bir takim çirkin çekismeler görülüyordu.

Muhaliflerin düsmanligi son dereceyi bulmustu. Bir grup papaz ve ileri gelenler, imparator ile birlikte Katolik âyininde hazir bulunurlar iken, baska kesisler ile halkin bir kismi manastirlardan çikmiyorlardi." Hammer, bu konuda daha fazla tafsilat vererek iki kilisenin nasil birbirleri ile çatistiklarini anlatir. Fakat biz, dönemin Bizans tarihçisi olan Dukas'in verdigi bilgiyi de vermek suretiyle Katolik ve Ortodoks kiliselerinin birbirlerine karsi olan bu hasmâne tavirlarini ortaya koymaya çalisacagiz.

"Gennadios, her gün birlesme taraftarlari aleyhine va'z etmekten ve yazilar yazmaktan geri kalmiyordu. Saint Thomas Akinu'nun sahsi ve eserleri aleyhine yeni mütalaalar ve itirazlar tertip ediyordu. Bir de Dimitri Kidoni aleyhinde bulunuyor ve bunlarin rafizî olduklarini isbat ediyordu. Senatodan bas amiral büyük duka (Lukas Notaras), Genadios ile ayni fikri paylasiyor ve onunla is birligi yapiyordu. Istanbul aleyhine toplanmis olan sayisiz Türk askerlerini gören halka hitaben bu büyük duka, Latinler aleyhine sunlari söylemeye cesaret etti: "Istanbul'un içinde, Türk sarigini görmek, Latin serpusunu görmekten daha iyidir."

Görüldügü gibi Imparator, Avrupadan yardim alabilmek için Papa tarafindan sart kosulan Katolik kilisesi ile birlesmeyi kabul etmis, onun gönderdigi Kardinal Izidor vasitasiyle Ayasofya'da âyin yapilmisti. Bu hareket, Hiristiyanligin, Ortodoks Mezhebi'ne bagli olan halkta, büyük bir nefret uyandirmisti. Latinlere karsi olan bu nefretin kökleri çok eskilere dayaniyordu. Zira 1204'teki Latin istilasinin aci hatiralari, halkin hafizasindan daha silinmemisti. Sehirde yaptiklari yagma ve Rumlara yapilan iskenceler ile onlari her türlü haktan mahrum edisleri, henüz unutulmamisti.

Bu istila esnasinda Istanbul'daki âbidelerin çogu tahrib edilmis, mezarlar soyulmus, birçok eser mahvolmus ve Türk fethine kadar bu facianin izi silinememisti. Türkler, Istanbul'a girdiklerinde bir kismi çok harab 50'ye yakin kilise, bazi resmî binalar, yikilmis müesseseler, bozuk yollar ve terk edilmis saraylar bulmuslardi.

Bu sekildeki tahribata karsilik, Müslüman Türk'ün müsamahasi biliniyor, Osmanli hükümdarlarinin vicdan hürriyetine, din ve mezheb serbestisine verdikleri mukaddes mânâ farkediliyordu. Rumlar, her mezhepteki hiristiyanlarin, mal, can ve din hürriyetine sahip olarak Osmanli ülkesindeki rahat hayatlarini gipta ile karisik bir hayranlikla müsahede ediyorlardi.

Bu, Müslüman ve büyük devletin, gayr-i müslim tebeasina (vatandasina) verdigi büyük rahatlik ve kazanç imkanlari da bunlara ilave edilince, bazi Bizanslilarca Osmanli idaresi bir nimet ve kurtulus olarak görülüyordu. Bu anlayisin bir sonucu olarak, imparatordan sonra, en yüksek dereceli devlet adami olan Grandük Notaras: "Konstantinipolis'te kardinal sapkasi görmektense Türk sarigini görmeyi tercih ederim" diyordu.

Makamindan uzaklastirilan eski patrik Gennadios (fetihten sonra Fâtih tarafindan Rum Patrikligi'ne getirilen kimse) da Ortodoksluk için en iyi tercihin bu olduguna inaniyordu. Zira Türk sarigi, düsmanlari olan milletler tarafindan dahi hakkin, dogrulugun, adaletin, din ve vicdan serbestisinin isareti olarak görülüyordu. Tazim ve tekrim ediliyor, onun hakim oldugu idare araniyordu. Hatta bir rahibe bütün hiristiyanlarin saskin bakislari önünde mezheb degistirmeyi red ederek tamamen Islâmî olan kiyafeti kabul edip, Hz. Peygamberin nübüvvetini tasdik ettigini haykirmisti. Çünkü, Sultan Mehmed'in temsil ettigi idare, insan tabiat ve yaratilisina son derece uygun idi. Devrinde hayal edilen ve arzu edilen esaslara dayanmis bulunuyordu. Bu, onun Islâm mümessilligini ne kadar azametle temsil ettigini gösterir.

Kusatma ve Istanbulun Fethi
 

Bilindigi bi Cuma, içinde Cuma Namazi bulundugundan Müslümanlarcaek olarak kabul edilmektedir. Iste böyle bir günde Edirne'den baslayan hareket, 6 Nisan (26 Rebiülevvel) gününe tesadüf eden baska bir Cuma günü, genç hükümdarin, ordusu ile birlikte edâ ettigi (kildigi) Cuma Namazi'ni müteakip baslayan kusatma ile ilgili yerli ve yabanci bir çok kaynakta bilgi bulunmaktadir. Birbirlerini tamamlar mahiyette olan bu bilgileri kisaca ve ana hatlari ile vermek gerekiyor. Zira tafsilatina girdigimiz zaman sadece bu kusatmanin, hacimli bir eseri dolduracak kadar genis olacagi görülecektir. Bu sebeple biz, konunun detaylarina girmeden vermek ve kaynaklarina dipnotta isaret etmekle yetinmek istiyoruz.

Cuma namazindan sonra muhasara hareketine baslanilmasini emreden genç hükümdar, maddî kuvvet kadar mânevî kuvvetin de tesirine inaniyordu. Bu sebeple sultanin etrafinda, ulema, mesayih ve bunlarin talebelerinden meydana gelen bir halka bulunuyordu. Bunlar, asker arasinda gazâ ve cihadin faziletinden bahsederek onlari "Feth-i Mübin"e tesvik ediyorlardi. Onlar, bununla da yetinmeyerek "Feth-i Mübin"in muhakkak oldugunu, Kostantiniyye fethinin Sultan Mehmed tarafindan gerçeklestirilecegini askere telkin ediyorlardi. Âlimler, seyhler ve seyyidlerden meydana gelen halkadan bahseden Hoca Sa'duddin Efendi bu konuda su bilgileri vermektedir:
"Ulema, mesayih ve seyyidler, eski âdetleri üzre ol gazi hükümdarin katinda bulunmak, gaza sevabini elde etmekle yüceldiler. Onun otagi yaninda yürüyüp dua etmekten bir an dahi geri kalmadilar. Sultan-i âlisan (sani yüce sultan)la at basi giderek onun * âyet-i kerimesinde belirtildigi gibi "onun verdigi nimetlere sükr ederler" derecelerine dogru yöneldiler. Her an, fetih ve zaferin nasib olmasi duasina, emel ve dileklerinin gerçeklesmesi için yakarista bulundular. Gerçekten de rehberi zafer olan bu seferde, temiz ruhlar birlikte, gayb ordulari ise askerin öncüsü olarak ilerlemekte idi. Ama o tarihlerde hayatta olan ve gizli sirlari bilenlerden ve kerametleri zahir olan Aksemseddin Hazretleri ile Akbiyik Dede, Islâm askerlerine yüz akligi olmak için duaya devam ediyor ve hükümdarin emri geregince otag yaninda yürüyorlardi. Böylece onlar da, dilekleri gerçeklestiren Allah'in yardimlarini taleb için ayni yola düstüler.

Bizans surlari önünde saf tutan Osmanli ordusunda, piyadeler sagli sollu ayrilmis, arka ve yanlara süvariler konmustu. Üç adet büyük hücum firkasi teskil edilmis ve 14 bataryalik bir topçu parki kurulmustu. Kisa bir zaman içinde muhasara için mevki alan ordu, hazirliklarini yürütürken Sultan, Bizans Imparatoru'na, Mehmed Pasa'yi, baska bir rivayette de Isfendiyar oglu Ismail Bey'i elçi olarak gönderip, sayet teslim olurlarsa, halkin mal ve canlarinin güvenlikte bulunacagini, isteyenlerin bütün esyasiyla birlikte arzuladiklari yere gidebilmekte serbest olacaklarini, aksi takdirde harp hukukunun gerektirdigi seylerin yapilacagini bildirdi. Bu teklifin reddedilmesi üzerine, kusatma hareketine hiz verildi. Sahî denilen büyük top, günümüzde Topkapi denilen yerde mevzilendirildi. 12 Nisan'da safakla birlikte topçu bataryalari atese baslayarak, surlar bombardimana tutuldu. Bu bombardimanlarin çok ustalikli yapildigi, nokta atislari ile surlardaki muhayyel bir üçgen dövülerek, zedelenen kenarlarin üzerine, ortasina yapilan top darbeleriyle büyük gedikler açildigi rivayet edilir. Bu sekildeki bir bombardiman, Türk topçusunun harp teknigindeki maharetlerini göstermektedir. Schlumberger, bu konuda asagidaki ifadeleri kullanarak Osmanli topçusunun, bu fetihteki rolüne isaret eder:
"Yine Nisan'in on ikinci günü büyük bombardimanin basladigi gündü. Bu elem verici tarihten itibaren muhasaranin son buldugu 29 Mayis tarihine kadar yedi hafta boyunca o korkunç toplar, günün her saatinde sasmaz bir intizam dahilinde dehset saçan bir gürültü ile agir mermer güllelerini Bizans surlarina firlatmaktan bir an dahi geri kalmadilar. Simdiye kadar hiç kimsenin asla isitmemis oldugu bu harikulade top patlamalarini isiten hurafe perest (hurafelere inanan) halkin, duçar oldugu canhiras feryad ve dehset, tasavvur edilsin. Tesirin tahribkarligi derhal görüldü. Asirlar oyunca nice güçlü milletlerin hücumlarina dayanmis olan bu asirlik duvarlarda, derhal gedikler açilmaya baslandi. Bu gülleler, kesif bir toz ve duman bulutu içinde müthis bir gürültü ile geliyor, surlara çarpip tahribatini yaptiktan sonra bin parça oluyorlardi. Kusatilmis olanlar, çok kisa bir mesafeden yapilan bu ilk top atesini müteakip, bin seneden beri bu sevgili beldenin maglup edilemez bir tanriçasi makaminda tuttuklari ve varligiyla magrur olduklari bu köhne surun kendilerini korumaya yetmeyecegini anladiklari zaman, tarifi imkansiz bir ye's ve kedere kapildilar."
Mutlak surette galip gelmek azmiyle bütün hazirliklarini tamamlayan Sultan Mehmed, ortaçagin en büyük kalesini yikmak için yaptirdigi müthis toplari
ile Istanbul surlari önüne gelip muhasaraya baslar. 6 Nisan - 29 Mayis arasinda 54 gün süren kusatmanin tafsilatina girmek istemiyoruz. Ancak, Fâtih ünvanini alacak olan Sultan Mehmed, Istanbul surlari önünde, kendisini bütün mukadderatla karsi karsiya getiren iki çetin imtihan daha geçirmisti. Durumun nazikligini ortaya koymasi bakimindan kisaca bunlardan söz etmek gerekiyor.

20 Nisan'da bugday yüklü bir Bizans gemisiyle dört Ceneviz gemisi, Baltaoglu Süleyman Pasa'nin bütün gayretlerine ragmen, Lodos rüzgari ve Bogaz'daki akinti sebebiyle Halic'e girmeyi basardilar. Bu basari, Bizans'ta büyük bir ümit ve sevinç uyandirdi. Bu gemilerin, batililar tarafindan gönderilen donanmanin öncüleri oldugu sayiasi yayildi. Tursun Bey'in ifadesiyle bu hadise, "ehl-i Islâm arasina fütur ve perisanî saldi. Amma ma'nide âyet-i kerimesinin isaretine uygun olarak bu hadise, alinan tedbirlerle Müslümanlarin lehine tecelli edecektir. Gerçekten, muhasarayi basarisizliga ugratacak büyük bir tehlike belirmisti. Ümitsizlik, bozgun dogurabilirdi. O zaman, Aksemseddin tarafindan Pâdisaha sunulmus olan bir mektup, bu muvaffakiyetsizligin, umumî bir hayal kirikligi dogurdugunu ve zaferi süpheye düsürdügünü isbat etmektedir. Mektup, alinmasi gereken tedbirleri de tavsiye etmektedir.
Düsman gemilerinin Halic'e girmesi üzerine, hisimla atini denize dogru süren ve kaftani islanincaya kadar denize girmis olan genç hükümdar, bu durumu hazmedemeyerek Baltaoglu'nu komutanliktan azlip, onun yerine Hamza Bey'i tayin eder.

Sultan, bütün vezir ve komutanlarin katildigi bir Divan toplar. Orada, Çandarli ile ona tabi olanlar, ortaya çikan durumdan istifade ile Imparator'la müzakerelere girisilmesi ve muhasaranin kaldirilmasi fikrini tekrar ortaya atarlar. Genç hükümdar için durumun ne kadar nazik bir hale geldigini tasavvur etmek mümkündür. Vaziyeti, Çandarli Halil Pasa'nin eski rakibi ve fetih fikrinin kuvvetli müdafii Zaganos Pasa kurtarir. Sehabeddin Pasa ve Koca Turahan Bey'le Aksemseddin'in ve Sultanin hocasi Ahmed Güranî (Molla Güranî)'nin yardimlari ile bu bedbin görünüsü yenmeye ve savasa devam azmini yenilemeye muvaffak olurlar. Bunlar, tesci' edici sözleriyle askerin cesaretini yükselttiler. Hoca Sa'duddin bu konuda sunlari söyler: "Ulemanin ileri gelenlerinden Seyh Ahmed Güranî, büyük seyhlerden Aksemseddin ve makami yüce vezirlerden Zaganos Pasa, ülkeler hakimi sultan ile ayni görüs ve fikirde olup, baris ve anlasma yolunu benimsememislerdi. Fetih alâmetleri belirdigi sirada isten el çekmek vazife anlayisina sigmaz diyerek zaferleri gölge edinen askerlere nasihatlarda bulundular ve tatli bir dille sonra Rum ülkesi size açilacaktir" hükmünde belirtilen gerçek vaadi hatirlatarak "büyük savas, Kostantiniyyenin fethidir" gerçeginden hareketle ortaya konan gayret ve ihtimami bir bir gazilere anlattilar.

Bizans'in, Haliç tarafindan da tazyiki için limana girise mani olan zincirin kirilmasi denenmisse de basari saglanamamisti. Bunun üzerine ince donanmanin Halic'e karadan geçirilmesi genç hükümdar tarafindan düsünülmüstü. Bizans Rumlari arasinda da "Gemilerin karadan yüzdürüldügü görülünceye kadar Istanbul'un zaptinin kimseye müyesser olmayacagi hususunda bir inanç ve anlayis bulundugundan, kusatilanlarin bütün ümitlerini kirmak için bu ise tesebbüs edilmistir. O sirada, Galata, Cenevizlilerin elinde bulunup ayri bir kalesi vardi. Bura sakinleri, Türklerle dost olmakla beraber geceleri de Bizanslilara yardim etmekteydiler.

Halic'e denizden girmenin imkansizligi yüzünden 50-70 kadem uzunlugundaki 15-22 sira kürekli 70 kadar gemi, 22 Nisan gecesi sabaha kadar Halic'e geçirildi. Solakzâde bunu "Himmet-i merdân ile Besiktas dedikleri yerden Kasim Pasa deresine dogru, dag parçasi gibi gemilerin altina rugan (yag) ile terbiye olunmus kütükler döseyip, bir rivayette yelkenler açarak yürüttüler ve gemileri birbirine baglayarak üzerine metrisler koydular cümleleri ile anlatir.

Bu sevkiyat yapilirken Beyoglu tepelerine yerlestirilen bataryalarla Haliç'teki Bizans donanmasi taciz edilip hareketsiz birakildigi gibi surlarin etrafinda da bombardimana devam edilip, esas faaliyet, iyi bir sekilde gizlenmisti. Sabahleyin 70 parça kadar geminin, Haliç'te yelken açtigini gören Bizanslilar, hayret ve dehsetle bu manzarayi seyre baslamislardi. Bu sekilde, karadan gemi yürüterek denize indirme teknigi büyük bir basari idi.

Fâtih, bununla da kalmadi, ihtiyaç karsisinda büyük dehâsinin yeni bir kesfini de ortaya koydu. Havan toplari döktürdü. Onlarin, balistik hesaplarini bizzat yaparak tecrübelerinde bulundu. Beyoglu sirtlarindan ve Galata surlarindan asirma atislarla Haliç'teki düsman gemilerini batirmaya basladi. Böylece yeni bir cephe açilmasi ve Bizans'in her taraftan sikistirilmasi, Imparator'u, en agir sartlari kabul ederek baris teklifinde bulunmaya zorladi. Fakat Fâtih, Imparator'un gönderdigi elçilere: "Ya ben Bizans'i alirim, ya Bizans beni" diyecek kadar, fetih isinde azimli oldugunu ve teslimden baska bir teklifi kabul etmeyecegini bildirmisti.

Gemilerin Halic'e indirilmesinden sonra Defterdar ile Kumbarahane Iskelesi arasinda bin kadar duba üzerine, bes askerin yan yana yürümesine imkân verecek ve top geçirilebilecek sekilde muntazam, saglam dösemeli bir köprü kurdurdu. O dönem tekniginin bir harikasi kabul edilen bu köprü, Rumlarin mâneviyatlarini yeniden ve esasli bir sekilde sarsti.

Fâtih Sultan Mehmed'in karsilastigi ve âdeta imtihan edildigi buhranli ikinci hadiseye geçmeden önce, onun düsmani olan ve Fâtih'i sahsen taniyan Bizans imparatorluk prensi meshur tarihçi Dukas'in karadan yürütülen gemiler ile pâdisahin bu husustaki faaliyetleri hakkindaki düsüncelerini buraya almayi faydali buldugumuzu belirtmek isteriz. O, söyle diyor:

"Pâdisah, cesurâne ve cür'etkârane bir planin tatbik ve icrasini düsündü. Galata'nin sark tarafinda ve Çifte sutun altindaki cihette olan yer ile, Galata'nin diger cihetinde ve Kosmidion denilen yerin karsisindaki Haliç sahili arasinda bulunan ve Galata'nin arkasinda olan ormanlik dag yolunun düzeltilmesini emr etti. Bu yolu, mümkün oldugu kadar düzelttiler ve makaralar ile gemileri denizden karaya çikardilar. Bu gemilerin, geçidin (Bogaz) mukaddes agzindan çekerek, kara yolu ile,Halic'e nakl olunmalarini emr etti. Bu suretle emir icra olundu. Gemiler çekiliyordu. Her birinin bas tarafinda bir kaptan ve arka tarafinda bir dümenci oturuyordu. Bir digeri de elinde küregi tutarak, yelkeni harekete geçiriyordu; biri de davul, baska birisi de borazan çaliyor ve denizcilere ait sarkilar okuyordu. Muvafik rüzgarin esmekte oldugu sirada, ormanlari ve dereleri asarak, denize varincaya kadar karadan geçiyorlardi. Bu gemilerin sayisi seksen idi. Bunlar arasinda iki sira kürekli kadirgalar da vardi. Geri kalan gemileri orada biraktilar. Böyle bir harikayi kim gördü ve kim isitti? Keyahsar (Keyhüsrev) denizde köprü insa ederek, karada yürür gibi bu köprü üstünden karsiya asker geçirdi. Bu yeni Makedonyali ve bana kalirsa neslinin en son pâdisahi olan Mehmed, karayi denize tahvil etti (çevirdi). Ve gemileri dalgalar yerine, daglarin tepelerinden geçirdi. Binaenaleyh bu, Keyahsar'i da geçti. Zira Keyahsar, Elispondos (Çanakkale Bogazi)'u geçti ve Atinalilara maglub olarak muhakkar (hakarete ugramis) bir halde geri döndü. Mehmed ise, karayi denizde oldugu gibi geçti ve Bizanslilari mahv etti. Ve hakiki altin gibi parlayan Atina'yi (burada kastedilen Istanbul'dur) yani dünyayi tezyin eden (süsleyen) sehirlerin kraliçesini feth etti."

Istanbul'un, kusatma altina girdigi günden, düsecegi gününe kadar Haliç'te büyük bir Venedik gemisinde bulunarak, olup bitenleri yakindan takib etmis olan vak'anüvis Nicolas Barbaro, efsanevî mes'ale isigi altinda gemilerin, dag ve tepelerden geçisinin dehset saçici cereyanini, taifelerin sevk ve setaretini, tekbir seslerini, sevinç nârâlarini ve davul âvâzelerini uzun uzun anlattiktan sonra "Bu gemilerin, sanki denizde imis gibi karada hareketleri hadisesini gözleriyle takib etmemis bir kimse için bunun, inanilmayacak kadar garip bir manzara oldugunu tekrar ederim. Ben bunu, Keyhüsrev'in Athos dagini yarmasinda gösterdigi cearet ve fedakârligin kat kat üstünde bulurum. Bunlari bizzat gözlerimle gördüm. Eger bu harikulade olayin meydana gelmesinde hazir bulunmamis olsaydim, buna inanilmaz ve garip masallar gibi görünmüs olacak olan diger rivayetlere de artik inanirim" der.

Fâtih Sultan Mehmed'in, muhasara esnasinda karsilastigi ve âdeta imtihan edildigi ikinci önemli hadise, Mayis sonlarina dogru kendisini göstermisti. Hemen hemen bütün kaynaklarin belirttigine göre o günlerde Osmanli ordugâhinda, Bati hükümdarlarinin birlestikleri, Hunyad'in sehri kurtarmak üzere kuvvetli bir ordu ile yolda oldugu ve büyük bir Haçli donanmasinin Agriboz'a veya Sakiz Adasi'na ulastigi sayialari yayilip büyük bir endiseye sebep oldu. Tekrar mirildanmalar basladi. Basindan beri kusatmaya karsi gibi görünen Çandarli, hakli çikacak gibiydi. Gerçekten, Venedik, 7 Mayis'ta hazirladigi bir donanmayi G. Loredano komutasinda Ege sularina göndermisti. Papa da kendi hesabina bes kadirga techiz ettirip yola çikarmisti. Öbür tarafta Karamanoglu, Venediklilere verdigi söz üzerine Istanbul surlari önünde herhangi bir gevseme halinde harekete geçmeye hazir bulunuyordu. Kuvvetli bir casus sebekesine sahip olan Osmanli hükümdarinin, bu faaliyet ve hazirliklardan habersiz kalmasina imkan yoktu. Bir gecikme, sonucu çok tehlikeli ve mes'um neticeler dogurabilirdi. Tâcîzâde'nin ifadesiyle: "Te'hir olicak mebada derya yüzünden dahi küffardan muavin gelip halka zaaf-i kalb târi olmaga sebep ola". Gerçekten de Istanbul muhasarasinin sonlarina dogru (25, 26 Mayis) bir Macar heyeti, Osmanli karargâhina gelir. Bu heyet vâsitasiyle, Jan Hunyad'in, naiplikten çekildigi ve Ladislas'in kral oldugu ögreniliyordu. Bu yüzden Jan Hunyad, Sultan Mehmed'le üç seneyi kapsayacak sekilde yapmis oldugu mütarekenin, ahidnâmesini geri istiyordu. Zira idareyi genç krala devr etmekle imzalamis oldugu ahidnâmenin geçersiz oldugunu ve bu yüzden onu geri isteyerek ve Osmanli hükümdarinin ahidnâmesini de iade ediyordu. Macar heyeti, vezir-i azam ve onun yaninda bulunan iki vezirle görüsür. Sefir, efendisinden aldigi talimat üzerine, pâdisahtan Istanbul kusatmasinin kaldirilmasini ister. Aksi takdirde Macarlarin, Bizans'in lehinde hareket edip onlarin yaninda yer alacaklarini bildirir. Macar elçilik heyeti, Bati devletlerine ait bir filonun da Bizans'a yardima gelmekte oldugunu bildirir.

Macar elçisiyle olan görüsme, genç hükümdara bildirilir. Macarlarin Rumlara yardim edeceklerine dair olan tehdidi ve bir Bati filosunun yardima gelecegi sözleri, Sultan Mehmed'i düsündürür. Bunun üzerine, 27 Mayis aksami bir meclis toplayarak vaziyeti görüsür. Vezir-i a'zam Halil Pasa, daha önce görmüs oldugu üç Haçli seferinin tehlikelerini yakindan bildigi ve Bati Hiristiyanlarinin yeni bir Haçli seferi düzenlemelerinden korktugu için, imparatorun agir bir vergiye baglanarak muhasaranin kaldirilmasini teklif eder.

Özellikle Hiristiyan Bati'nin birleserek Müslüman Türkleri Balkanlardan atmak üzere harekete geçebileceklerini, bunun da daha büyük bir felakete sebep olacagini söyler. Zira o, Yildirim Bâyezid'in akibetini, Izladi, Varna ve Ikinci Kosova muharebelerini hatirliyordu. Buna karsilik Zaganos Pasa, Istanbul'a yardim yapilamayacagini, Bati devletleri arasindaki rekabetin bu yardima engel olacagini, yardim yapilsa bile önemli olamayacagini söyler.

Onun bu görüsüne bazi ümera ile ulema ve Aksemseddin istirak ediyorlardi. Benimsenen bu görüs üzerine, genel bir hücuma karar verilir.Gerçi, Venedik veya Papa'nin donanmasinin Sakiz'a geldigi haberi alinmisti. Son olarak yapilacak hücumun neticesine kadar Macar elçisi iade edilmeyerek alikonuldu. Bu arada muhasaranin uzamasi, bazi dedikodulara sebep olmustu. Pâdisah da endiseli ve sikintili idi. Ancak Aksemseddin'in sebat ve hücum edilmesi ile ilgili mektubu ve manevî tebsirati havi yazisi, herhalde Sultan Mehmed üzerinde tesirli olmustur.

Fetih esnasinda, Sultan Mehmed ile Aksemseddin arasindaki ilgi, tesvik ve sabri tavsiye hususu, su ifadelerde açiklik kazanir. "Bâhusus, fetih tarihinin iç yüzünü idare eden Aksemseddin, cepheden cepheye at oynatan, kafasi ve bedeniyle de en agir ve zorlu yükü tasiyan pâdisahin bir dinamo gibi zaman zaman bosalir olan mâneviyatini besliyor ve takviye ediyordu.
Genç hükümdar, sihirbaz kudretiyle kal'alar kurdurmus, toplar döktürmüs, donanmasina bir gecede daglari asirtmis, genç, dinç, nizamli ve talimli ordusuyla karalari denizlere çevirtmis, denizleri tutusturtmustu. Ama yine de Bizans surlarina çarpip püsküren ve uzadikça uzayan muhasaradan da zaman zaman ümitsizlige düser gibi oluyordu. Ne ki genç hükümdarin kulagina durmaksizin "Korkma, sehri alacaksin" diyen ses, ona her zaman deste ve yar olmakta bulunuyordu.

Ama bir türlü neticelenmeyen kusatma ve Ortodoks kiliseninin son ve tek ümid olarak Katolik kilisesine boyun egmesine karsilik, Papa'nin da Avrupa'li kuvvetleri, sehre yardimci olmak üzere gönderme ihtimallerinin kizistigi bir gerçekti. Iste biçagin kemige dayandigi bu çok nazik demde, pâdisahin, Veliyüddinoglu Ahmed Pasa'yi, Ak Seyh'in çadirina niyaz ve sual babinda göndererek seyhinden fethin gününü, hatta saatini ve sehre girilecek noktayi ögrenmis görüyoruz.

Fakat, Seyh'in ogullarindan biri, babasinin mustuladigi an gelip çattigi halde, fetih haberinin gelmemesi üzerine, pâdisahin gazabindan korkarak, merakla babasinin çadirina geldigi vakit, kapida bulunan nöbetçi: "Içeri kimseyi komayasuz diye siparis olundu" diyerek delikanliyi Ak Seyh'in yanina almaz. Bu esnada çadirin bir yanindan etegini kaldirip içeri bakan genç adam, babasinin basi secdede, göz yaslari ve enin ile aglayip yalvarmakta oldugunu görür. Bu uzun niyaz ve yanik münacattan sonra, Seyh'in basi secdeden kalkar. Bu esnada da ordu, yatagini asmis sel gibi, tasa köpüre sehre girmekte, Ak Seyh de kendi kendine "Elhamdülillah, Elhamdülillah" diye Cenabu Hakk'a sükr etmeye, tekbir getirmeye baslamis bulunmakta idi."
Aksemseddin ile Fâtih arasindaki münasebetlere temas etmis olmakla birlikte, daha önce toplanmis bulunan harp meclisinden kisaca söz etmemiz gerekiyor. Zira bütün teklif ve çabalara ragmen Bizans teslime yanasmadigi gibi, Fâtih'i zor durumda birakacak bazi tesebbüslerde de bulunuyordu. Bunun için 27 Mayis'ta, Fâtih'in baskanliginda toplanan bir harp surasinda uzun münakasalar yapilmisti. Vezir-i a'zam Halil Pasa'nin muhasarayi kaldirma taraftari oldugunu bu surada açikça söyledigine daha önce isaret edilmisti. Buna karsilik Zaganos Pasa ile hem tib hem de manevî ilimlerde derin malumata sahip bulunan Aksemseddin, fethin, Müslümanlarin 850 senelik en büyük idealleri bulundugunu, Bizans'in mânen tefessüh ettigini, maddeten de hiç bir gücünün kalmadigini, Rum halkin büyük bir kismi ile bazi ileri gelenlerin Osmanli idaresini bir kurtarici olarak kabul ettiklerini, Istanbul'a hakim olan devletin hem Islâm, hem de Hiristiyan dünyasinda büyük bir manevî nüfuza sahip olacagini, bu sebeple kat'i neticenin alinmasina kadar muhasaraya devam edilmesini istediklerine temas edilmisti. Hz. Peygamberin ashabindan ve hicret esnasinda kendisini Medine'de evinde misafir etme serefine nail olan Ebu Eyyub el-Ensarî'nin kabrini kesf ettigi gibi, Kur'an'da Istanbul'a isaret ettigi kabul edilen * "beldetün tayyibetün" lafzinin "ebced hesabi" ile içinde bulunduklari 857 hicrî senesini isaret ettigini söyleyen Aksemseddin, bu sebeple "feth-i mübin"in muhakkak bulundugunu, derin bir vecd ile dile getirir. Bütün bu görüsmelerden sonra meclis muhasaraya devama karar vererek dagilir.

Sultan Mehmed, harp hazirliklarini tamamladiktan sonra sehre bir elçi göndererek Imparator'a "sehri menkul serveti ve yakinlari ile terk edebilecegini" bildiren bir mesaj gönderdi. Imparator bu talebi reddedince Fâtih, bütün orduya tellallar çikararak genel hücumun yapilacagi günü tesbit etti. O, yemin ederek askerlere söyle dedi: "Bu muharebede kazanç olarak yalniz sehrin binalarini ve surlarini istiyorum. Sehrin diger bütün menkul servetini ve mahsurlarini ganimet olarak size birakiyorum."

Bundan sonra, bütün ulema, mesâyih ve gazi dervisler, asker içinde zaten coskun bulunan hücum ve kazanma halet-i ruhiyesini, mânevî tebsirlerle bir kat daha artirdilar. Bu esnada genç hükümdar da münadiler vâsitasiyle orduya tebligatta bulunarak "ilk defa sura çikacak olan askerlerin rütbelerinin artirilacagini, eline hükm-i serif sadaka olunarak (verilerek) tâ nesli munkariz oluncaya degin evladinin, kiyamete kadar baki olacak bulunan Devlet-i Âl-i Osmanî'de, her zaman muhterem sayilacagini" bildirdi.

Bu esnada Osmanli toplari surlari dövmeye devam ediyor, Bizansli muharipler, devamli mesgul edilerek yorgun birakiliyorlardi. Fetih sabahinin gecesi, Türk ordusunda "Mum donanmasi" denilen ates ve isik senliginin icrasi ile geçti. Istanbul'u tamamen kusatan Türk deniz ve kara ordusunda kandiller, fenerler, mes'aleler ve atesler yakilarak Kostantiniyye (Istanbul) bir isik çenberi içine alindi. Askerin hep bir agizdan getirdigi tekbir ve tehlil sedâlari, ortaligi inletiyordu.

Gecenin karanligini yirtan bu isik çenberi ile tekbir sesleri, tatli bir ahenk meydana getiriyordu. Isik ve seslerden meydana gelen bu ugultuyu gören Bizans, önce Osmanli ordusunda yangin çiktigini zannederek sevinecek, fakat kisa bir müddet sonra, bunun bir donanma oldugunu anlayinca derin bir ye's ve ümitsizlige düsecektir. Bu esnada Bizans, Ayasofya'da Imparatorun da hazir bulundugu son bir âyine katiliyordu. Bu âyin, Bizanslilarin Ayasofya'da icra ettikleri son âyindi.

20 Cemaziyelevvel (29 Mayis) Sali sabahi ezan ve namazdan sonra, Türk ordusunun büyük ve tarihî hareketi basladi. Ordu, hem kara, hem de denizden bütün cephelerden harekete geçti. Toplar, hep birden sehir üzerine çevrilerek ateslendi, etrafi kesif bir duman ve barut kokusu kapladi. Ilk hamlede iki bin merdivenle 50 bin yigit ileri atilmis, harbin en siddetli aninda, Aksemseddin ile Molla Güranî ates hattina girerek, gazâ yolunda sehidlik mertebesine ulasmayi taleb ile askere önderlik edip örnek olmuslardi. Bizzat genç hükümdar dahi, askeri tehyic edici sözlerle, elinde kiliç ile Topkapi gedigine saldirmisti. Bu sirada Ulubatli Hasan adindaki muazzez nefer, tekbirlerle Topkapi suruna sancak dikti. Böylece Islâm dilâverlerinin ve Oguz kavminin, asirlardan beri hayal ettigi mukaddes bir rüya gerçeklesiyordu. Ulubatli, Hz. Peygamberin müjdesine mazhar olarak 30 kadar arkadasiyla sehâdet mertebesine ulasti.

Bu sirada Osmanli sancaginin surlarda dalgalandigini gören ve daha önce yaralanmis bulunan Latin komutani General Giustiniani, gemisine çekilmek ister. Kalmasi hususunda israr eden Imparator'a "Allah'in, Türklere açmis oldugu yolu takip edecegim" cevabini verdi. Bu, artik Osmanli'ya mukavemet edilemeyeceginin bir ifadesi idi.

Bizans'in, surlardaki bayraginin indirilip yerine Osmanli bayraginin dikilmesinden sonra, ezanlar okunmaya baslandi. Sultan Mehmed Han, surlardaki bu manzarayi görünce, atindan inerek, Hz. Peygamber'in medih ve senâsina nail olmanin verdigi bir sevinç, ayrica devletini, Islâm'in mukaddes serefine mazhar kilan medhiye-i Resulullah'a** kavusmanin verdigi heyecanla sükür secdesine kaparak Cenab-i Hakk'a hamd eder. Sonra otag-i hümâyununa çekilerek devlet erkâninin tebriklerini kabul eder.

Bu sirada, sehri koruyan gruplarla birlikte Bizans Imparatoru da öldürülmüstü. O, ayakkabisindan taninmisti. Fâtih, vatanini müdafaa için ölen bu serefli askerin cenazesine saygi göstererek onu merasimle defn ettirdi.

Istanbul'un fethi, genç sultan için ayni zamanda saltanatinin da fethi olmustu. Fâtih, sehrin zaptini müteakip Sehzâde Orhan'i aratti. Ölü veya diri getirene büyük mükâfatlar vaadetmisti. Bizanslilarin yaninda kendisine karsi surlar üzerinde savasmis olan bu Osmanli sehzâdesinin ölümü ile Yildirim Bâyezid'in ogullari arasindaki taht kavgasi kesin olarak sona ermisti. Gerçekten de sehrin düstügünü gören Sehzâde Orhan, surlardan atlayarak vefat etmisti.

Feth-i mübinin gerçeklestigi 29 Mayis 1453 Sali sabahini anlatan bir yazar, o günü su ifadelerle tasvir eder: "O gün, her zamankinden daha parlak dogan günes, göz kamastirici altin sarisi isinlari ile âdeta Islâm'in zaferini kutluyor, cihanin incisi Kostantiniyye'ye sel gibi akan sanli Türk ordusunu sicak bir içtenlikle kucaklayip üzerine mukaddes nurlar saçiyordu. 29 Mayis 1453 sali sabahi, muhakkak ki bir baska sabahti. Bu parlak ve essiz ilkbahar sabahinin cihan tarihindeki yeri ise, apayri bir özellik tasiyordu. Zira o mukaddes Sali sabahi ile bir çag kapaniyor, yeni bir çag açiliyordu. Bu yeni çaga, essiz dehasi, rakipsiz kuvvetiyle, Avrupa barbarlari dahil, bütün cihana saskinliktan küçük dilini yutturup, henüz 21 yaslarinda çok genç bir pâdisah olarak, Fâtih ünvanina hak kazanan büyük türk, Fâtih Sultan Mehmed Han damgasini basmisti. Iste o mukaddes Sali sabahi, böyle essiz bir sabahti.

Osmanli ordusunun sehre girip hakim olmasi üzerine bileginin gücü ile Fâtih ünvanini almaya hak kazanmis olan genç serdarin da sehre girdigi görülür. Yaninda, emîr, vezir, solak, sipah ve yayalardan baska, devlet ricali, âlimler, hocalari, seyhler, dervisler, kalenderîler ve erler bulunuyordu. Bütün bunlarin yaninda özellikle saginda ve solunda Aksemseddin ile Akbiyik sultanin bulunmasi dikkat çekiyordu.

Fâtihâne bir ihtisam ve büyük tezahüratlarla sehre girmis olan pâdisah, Hammer'in (II, 302) dedigi gibi, Hiristiyanligin sarktaki merkezini teslim almak üzere, Ayasofya'nin önünde atindan inmis ve mâbedin esiginde sükür secdesine kapanmisti. Tursun Bey'in ifadesiyle haraba yüz tutmus olan Ayasofya, fetih hakki olarak câmiye çevrilecekti. Rivayete göre Fâtih Sultan Mehmed, Ayasofya'da iki rekaat sükür namazi ile ikindi namazini kildiktan sonra mâbedin üç gün içinde bu mâbedin Cuma namazi için hazirlanmasini emreder. Cuma günü, Aksemseddin Hazretleri, Sultan Fâtih'in koluna girip minbere çikartarak hutbe okumasini istemis. Fâtih de Hak Teâlâ Hazretlerine hamd ve senâdan sonra hutbeyi okur. Aksemseddin de Cuma namazi kildirmisti.

Fâtih Sultan Mehmed, fetihten sonra Bizans ahalisi hakkinda Hiristiyan dünyasinda esine rastlanmayan bir müsamaha hareket etmisti. O, askerlerine, mukavemet edenlerden baskasinin öldürülmemesini, emrederek, sadece esir edilmelerini istemisti. Daha önce de temas edildigi gibi o, Imparator'un cesedini buldurmus, onu Rumlara teslim ederek inançlarina göre defn etmelerini saglamisti. Rumlardan, sehir disina kaçanlarin tekrar evlerine dönebileceklerine de müsaade etmisti.

Fethi takib eden ilk Cuma namazindan sonra meydana gelen ikinci önemli hadise, Ok Meydani'nda yapilan fetih ve zafer alayidir ki, üç gün üç gece süren senlik, ziyafet, oyun ve eglencelerden sonra, basardigi büyük iste, çevresinin yardimlarini unutmayan pâdisah, "Sühedaya rahmet-i Rahman, gazilere seref ü san, tebeama fahr ü sükran" dedikten sonra asker ve sivil yüzbinlerce kisiye zafer hediyesi olarak mal, mülk ve arazi dagitmistir.

Fakat bu noktada da mühim olan yine Aksemseddin'in, orada hazir bulunan gazilere sesini yükseltip "Ey gaziler, bilin ki, cümleniz hakkinda ahir zaman peygamberi " Ne güzel askerdir onlar" diye buyurmustur. Insallah cümleniz magfursunuz. Ama gazâ malini israf etmeyip hayir ve hasenatta sarf edin. Pâdisahiniza da itaat ve muhabbet eyleyin, diyerek gâzilerin tamamini sehrin imarina ve amme müesseseleri kurmaya tesvik etmis olmasidir.

Istanbul, Osmanlilarin eline geçtigi zaman perisan ve harab bir vaziyette idi. Fakat bu tahribat ve yoksulluga sebep olan Müslüman Türkler degil, Hiristiyan Avrupa idi. Zira Comnene'ler devrinde, taht çekismelerinden ve iç idaresizliklerinden faydalanarak sehri basan Haçli ordulari, bu zengin ve mamur beldeyi sefil ve yoksul bir harabeye çevirmislerdi. Böylece sehir, bir daha belini dogrultamayacak bir hale gelmisti. Bundan sonra ne yikilan saraylar bir daha yapilmis, ne yagmalanan kiliseler bir daha doldurulabilmis, ne kaçirilan sanat eserleri, ne tahrib edilen âbideler bir daha yerlerine getirilebilmisti.

Yarim asirdan fazla süren kan kokusu içinde, vahset ve zulüm ile ezilen bu sehir, bir yazarin ifadesi ile yeni sahipleri olan Müslüman Türkler sâyesinde "ba'sü ba'de'l-mevt"e, bir yeni dogusa ugramak talihine ermis bulunuyordu.

Öyle anlasiliyor ki sehir ve mabedlerin yagmalanmasi bir bakima Imparatorun eliyle de oluyordu. Nitekim Istanbul fethine tanik olan Bizansli Yeorgios'un verdigi bilgilere göre, devletin, askerlerin maasini verecek parasi olmadigi için kral, Allah'a adanmis kutsal esyalarin kiliselerden alinip paraya çevrilmesini emretmisti. Böylece gerek Ayasofya, gerekse sehirdeki diger kiliselerde bulunan esya fetihten önce alinip paraya tahvil edilmisti.

Fâtih, fetihten sonra Galata'daki Ceneviz kolonisini de teslim alarak, onlara hukukî beratlar verdi. Bu arada Sultan Fâtih, Latin Kilisesi ile birlesme taraftari olmayan ve bu birlesmeye muhalefet ettigini daha önce gördügümüz Gennadius'u Patriklik makamina getirmek suretiyle
Ortodokslari himayesi altina almis oluyordu.

Böylece Hiristiyan dünyasindaki iki kilise ayirimini desteklemis oldu. Merasimle bu yeni Patrige mürassa bir asâ ve at hediye edip iltifatlarda bulundu. Böylece Fâtih, Roma'ya hakim oluyordu. Bu sebeple kendisine "Roma Cihan Imparatoru" denebilirdi. Bu anlayistan hareketledir ki, Roma'yi elinde bulunduran ister Müslüman, ister Hiristiyan olsun; ister kavuklu, ister sapkali bulunsun, Roma âleminin hükümdari idi. Bu âlem, hukuken onun ülkesi sayilirdi. Böylece, Yildirim'dan beri kullanilan "Sultan-i iklim-i Rûm" tabiri, Istanbul'un fethi ile Ortodoks dünyasi tarafindan da kabul edilip tasdik edilmis oluyordu. Bu tasdikin, Avrupa fetihlerinde büyük faydasi görüldügü gibi, kuvvetli oldugumuz devirlerde de Patriklik makaminin bizde bulunusu, yararimiza olmustur.

Fâtih, bu hareketiyle Dogu Hiristiyanligini Katolik Roma'dan tamamen ayiriyordu. Buna kendi gücünü de katarak asirlardan beri dogu dünyasinin Roma'liya karsi gösterdigi reaksiyonu âdeta yeni bir senteze kavusturuyordu. Gerçekten de Istanbul'u fetheden Türkler, Sark, yani Ortodoks kilisesinin, Bizans Imparatorlugu zamanindaki bütün haklarini tanimak suretiyle Rumlari memnun etmis ve onlari müteaddid müzakerelere ragmen bir türlü yanasmak istemedikleri Garp (Katolik) Kilisesi'nin nüfuz ve hakimiyeti altina düsmekten kurtararak eskisi gibi kiliselerinin istiklâlini emniyet altina almislardi.

Nitekim, Osmanli hükümdari, Istanbul fethinden sonra ilim ve faziletle taninmis olan Gennadius'u Rumlara Patrik olarak tayin etmis ve Patrikhâne'ye Bizans imparatorlari zamanindakine benzer selâhiyetler vermisti.

Osmanli Devleti'nin bu ince hesapli siyaseti, bir buçuk asirdan beri zaman zaman kileselerin birlesmesi için Papa'ya yapilan müracaat kapisini tamamen kapatmisti. Is bu kadarla da bitmemis, devlet, Galata'daki Cenevizlilerle Galata halkina da bir fermanla teminat vermisti. Bu hareketiyle Osmanli Devleti, gerek Balkanlar'da kendi idaresi altindaki ve gerek Mora, Sirbistan, Eflâk ve Güney Arnavutluk'taki Ortodokslari samimi olarak kendi idaresine baglamisti.

Istanbul'un, 29 Mayis 1453 (20 Cemaziyelevvel 857)'de Osmanli Türkleri tarafindan feth edilmesi, Avrupa'yi ve özellikle Papa ile Napoli Kralligini, ayrica Güney Avrupa memleketlerini hayret ve dehsete düsürmüstü. Bununla beraber, gerek Osmanlilarin büyük bir cihad ruhu ile askerî güce sahip olmalarinin etrafa verdigi korku, gerekse artik Hiristiyanlik taassubunun yerini, tedricen de olsa aklî muhakemenin almis olmasi yüzünden birçok devlet, sesini çikaramaz hâle gelmisti.

Bu sebepledir ki, Papa V. Nikola'nin, yapmak istedigi ve yeni bir Haçli Seferi için saga sola bas vurmasi sonuçsuz kalmisti. Nitekim, Papa'nin bütün Hiristiyanlari silaha sarilmaya davet eden 30 Eylül 1453 tarihli beyannâmesi, fazla bir alaka uyandirmadigi gibi, Papa'nin, Osmanlilar aleyhine harekete getirmek istedigi Adalar halki ile Balkan yarimadasi'ndaki despotluklar ve bu meyanda Sirp, Eflâk, Bosna, Mora, bazi Arnavut kral devlet ve senyörleri, Osmanlilarin Enez zaferinden sonra 1454 senesi ilkbaharinda göndermis olduklari elçileri vâsitasiyla Istanbul fethinden dolayi Osmanli hükümdarini tebrik ediyorlardi.

Hiristiyan Bati dünyasinda beklenmedik bir felâket olarak kabul edilen Istanbul fethi, zafernâmelerle Islâm dünyasina bildirilmisti.Resûlullah (s.a.v.)'in hadiseleri ile ta'ziz edilmis olan Fâtih Sultan Mehmed ve ordusu, büyük bir tebcile layik görülmüslerdi. Misir, Sam, Bagdad ve diger Müslüman sehirler ile ülkelerde merasimler tertiplenip kutlama törenleri yapilmisti. Kahire'de bulunan Abbasî halifesinin emriyle camilerde Müslüman Türk sehidlerine dua edilmis ve Fâtih'in ismi hutbelerde zikredilmisti. Bu andan itibaren bütün Islâm dünyasi, Peygamberlerinin müjdesine (tebsirât) mazhar olan Osmanli Devleti'ni, Islâmiyetin büyük bir temsilcisi olarak kabul etmeye baslamisti.

Haçli sürülerine karsi Islâm'i, Selçuklu ve Osmanli devirlerinde serefle müdafaa etmis olan Türk milleti, bu fetihle, bütün Müslüman dünyasinin sönmez ve eksilmez muhabbetini kazanmisti. Bu sebeple Memlûk Sultani, Fâtih'e elçi göndererek kendisini tebrik etmisti. Keza, Güney Hindistan (Behmenî) Sultani Alaeddin II. Ahmed Behmen Sah (1435-1457) da elçiler gönderip Fâtih'i tebrik edenler arasindaki yerini almisti.

Islâm dünyasinin, Istanbul'un fethinden dolayi bu kadar sevinmesinin sebeplerini, çok derinlerde aramak gerekir. Zira bu sehrin fethi, Müslümanlar için önemli bir hedef haline gelmisti. Bu hedefe ulasmak gerekiyordu. Çünkü bu, peygamberlerinin, asirlarca önce haber verdigi bir olayin gerçeklesmesi demekti. Ayrica, bu olayda basari saglayan, onun müjdesine nail olacakti. Bunun içindir ki, Hz. Peygamberin vefatindan kisa bir müddet sonra, önce Emevîler, daha sonra da Abbasîler tarafindan defalarca muhasara edilmesine ragmen ele geçirilemeyen Istanbul, Fâtih'ten önceki Osmanli hükümdarlarinca da kusatma altina alinmisti. Bununla beraber fetih basarisi, henüz 21 yaslarinda bulunan genç Osmanli hükümdarina nasib olmustu. Hz. Peygamber, Istanbul Fâtihi'ni ve fethi basaracak olan orduyu, tebsir etmisti. Kur'an-i Kerim'deki "beldetün tayyibetün" âyeti, "Ebced Hesabi" ile "Feth-i Mübin"in hicrî tarihini gösteriyordu.

Istanbul'un fethi, bir bakima genç Sultan için saltanatin da fethi olmustu. Bu sirada Fâtih, çesitli sebeplerden dolayi kendisine kizdigi Çandarli Halil Pasa'yi vezir-i azamliktan azl eder. Zira onun hakkinda ortada çesitli söylentiler dolasiyordu. Hatta Bizansla isbirligi ettigine dair rivayetler de vardi. Nitekim Bizans Tarihi adli eserinde Dukas, fetihten sonra Fâtih ile Duka arasindaki konusmayi verirken sunlari söyler: "Büyük Duka gelip etek öptükten sonra Pâdisah ona dedi ki: "Sehri teslim etmemekle iyi bir is yapmadiniz. Bak ne kadar zararlar, ne kadar hasarlar yapildi, ne kadar kimse esir oldu". Duka buna cevap olarak "Efendim, sana sehri verecek kadar selâhiyetimiz yoktu, hatta imparatorun bile böyle bir selâhiyeti yoktu. Bundan baska, senin adamlarindan bazilari da sözle ve mektuplarla imparatora haberler göndererek, "korkma, pâdisah size tahakküm edemiyecektir" diyorlardi. Pâdisah, söylenen bu sözleri Halil Pasa'ya atfetti." Bu yüzden azledilen Çandarli Halil Pasa, kisa bir müddet sonra idam edilecektir. Pasa, vasiyetnâmesinde bütün mal varliginin pâdisaha ait oldugunu bildirmekle birlikte, mallari mirasçilarina birakilmis, sadece nakit paralari hazine adina alikonmustu.

Fâtih, fetihten sonra Gennadius gibi âlim ve münevver bir Ortodoksu patrik tayin etmekle, feth ettigi ülke halkinin geleneksel imanini kurtarmis oldu. Sayet bu makama katoliklige meyyal bir baska ruhanîyi getirmis olsaydi, Ortodoksluk yavas yavas sönüp ortadan kalkacakti. Patrik, gelenege uygun bir merasimle pâdisahin huzuruna kabul edilerek kendisine murassa bir asâ ve at verilmisti. Bu meyanda eski Bizans halkinin evlenme, bosanma, ölüm ve dinî ayin gibi sahsî meselelerinin de kendi cemaatlerince tedvir edilmesine müsaade edildi.

Fâtih Sultan Mehmed, patrik tayini ve Istanbul'un ticarî, iktisadî, ictimaî, adlî ve diger hizmetleri görmek için görevliler tayin ettikten ve 18 Haziran'a kadar Istanbul'da kaldiktan sonra Edirne'ye döner. O, büyük bir zafer alayi ile, aylar önce ayrildigi sehre tekrar giriyordu.

Genç hükümdar, Istanbul'u bir Müslüman Türk sehri haline getirmek için, Anadolu'dan getirttigi Türk ailelerini vergilerden muaf tutmak suretiyle iskân edip sehrin yeniden senlenmesini sagladi. Âsik Pasazâde'nin bu konuda verdigi bilgiyi, dönemin dil özelliklerine de dokunmadan buraya almak istiyoruz. Böylece o dönemde nasil sade bir Türkçe'nin kullanilmis oldugunu da görmüs olacagiz.

"Pâdisah, Istanbul'u feth etti, subasiligini kulu Süleyman Bey'e verdi. Ve cemii vilayetine kullar gönderdi. "Hatiri olanlar gelsin evler, baglar, bahçeler, mülkler verelim" dediler. Ve her kim geldiyse verdiler. Bu sehri mamur ettiler. Pâdisah yine emr etti kim, ganiden ve fakirden evler sürdüler. Ve her vilayetin subasilarina ve kadilarina adamlar gönderdiler. Bu gelen halka da evler verdiler. Sehir mamur oldu. Bu verdikleri evleri mukataaya verdiler. Öyle olunca bu halka güç geldi. Dediler ki "Bizi memleketimizden sürdünüz getirdiniz bu kâfir evlerine geri vermek için mi getirdiniz?" Bazilari avradini ve oglanini (ailesini) koyup kaçti. "Kula Sahin" derlerdi atasindan kalmis bir vezir-i akil (akilli bir vezir) vardi. Pâdisaha der ki: "Hey devletlu sultanim, atan, deden nice memleketler feth ettiler, hiç birine mukataa koymadi. Sultanima da layik olan budur ki bunu yapmaya" dedi. Pâdisah da onun sözünü kabul etti. Yine hükm etti: "Her ev ki verirsiniz mülklüge verin (verdiginiz her evi mülk olarak verin)" dedi. Ondan sonra mektuplar (yazili belge, tapu) verdiler ki mülkleri ola. Sehir yine mamur olmaya yüz tuttu. Mescidler yapmaya basladilar."

Görüldügü gibi, Istanbul'un Müslüman Türk sehri haline getirilebilmesi için her imkâni degerlendiren Fâtih, bu yeni gelenlere çesitli kolayliklar saglamaya basladi. O, Istanbul'un iskâni için Anadolu'nun muhtelif yerlerinden sanat sahipleri ile muhtelif siniflara mensub Türk nüfusunu buraya celb edip iskân ettiriyordu. Ilk önce 5000 aile getirildi. Daha sonra degisik tarihlerde Karadeniz sahilleri ile Karaman, Aksaray, Egirdir, Bursa, Manisa, Tire, Çarsamba, Kastamonu, Samsun, Sivas ve Izmir gibi yerlerden gelen Türk aileleri ile Istanbul kisa bir zamanda hüviyet degistirerek bir Müslüman Türk sehri haline geldi. Bu hüviyet degisikligi, sadece nüfusla degil, semt isimleri ile de olmustu. Çünkü gelenlerin yerlestikleri bu yerlere onlarin geldigi yerlerin ismi verilmisti. Nitekim, günümüzde bile Aksaray, Karaman, Çarsamba gibi semt isimleri, hâlâ o günün hatiralarini tasimaktadirlar. Her ne kadar Balkanlar'dan da nüfus nakli olmussa da bu, pek fazla bir sey ifade etmiyordu. Çünkü bunlarin sayilari çok azdi. Anadolu'dan getirilen Türklere ev, bag, bahçe verilip vergiden muaf tutulmalari, onlarin sehrin iktisadî hayatini ellerine geçirip bu sahada söz sahibi olmalari içindi.

Harap bir sehri devralan Fâtih'in, Istanbul'u imar ve iskân etmek gibi büyük bir problemle karsi karsiya kaldigi anlasilmaktadir. Bu problemi çözmek ve sehre yeni bir çehre vermek için Osmanlilarin eskiden beri uyguladiklari bir yöntemle meseleye yaklastigi görülmektedir. Bu da biraz önce temas edilen göç uygulamasidir.

Baska bir ifade ile Istanbul, fetihten sonraki büyüme ve gelismesini buraya yapilan hâne nakline borçlu görünmektedir. Âsik Pasazâde, Nesrî, Tursun Bey, Dukas, Kritovulos gibi çagdas kaynaklarin verdigi bilgiler ve günümüzde yapilan arastirmalar, Fâtih'in daha ilk günlerden baslayarak Istanbul'u canlandirmak ve senlendirmek için gösterdigi çabayi ortaya koymaktadirlar. Istanbul'un eski olan ve günümüzde bile varligini koruyan mahalle adlari, bize bu yerlesmenin sehir içindeki dagilimi konusunda önemli ip uçlari vermektedir. Çünkü (daha önce de belirtildigi gibi) bu yeni gelenler, yerlestikleri yerlere, geldikleri sehir ya da kasabanin adini vermislerdir. Evliya Çelebi, Seyahatnâmesinde bu yeni gelenlerin kurduklari mahallelerin isimlerini vermektedir.

Fâtih, bir yandan bu sürgünlerle Istanbul'un nüfusunu artirirken, bir yandan da fetihten hemen sonra sehirde genis bir insa faaliyetine girer. O, fetih esnasinda harap olan surlarin onarilmasi ve sehrin yeniden düzenlenmesi isiyle, Istanbul Subasiligina getirdigi Karistiran Süleyman Bey'i görevlendirmisti. Bu arada müsellem ve yaya sancakbeylerine, hendeklerin temizlenmesi emredilmisti. Böylece 13 km. karelik bir alani çevreleyen surlar onarildi.

1457'den sonra daha genis bir imar faaliyetine girisecek olan Fâtih, bir taraftan da esirlerin yevmiye (günlük) 6 veya daha fazla akça karsiliginda çalismalarini emretti. Böylece Rum esirlerinin refah düzeyi yüksek bir duruma gelmeleri saglandi. Bu sayede esirler para biriktirip kendileri için takdir edilen kurtulus akçesini ödeyip hürriyetlerine kavusabileceklerdi. Gerçekten Fâtih, bütün tebeasina (vatandaslarina) özellikle de esirlere karsi çok merhametli idi. O, herkesi ayni standartlara sahip olan esit duruma getirmek istiyordu.

Fatýh'ýn Siyaseti
 

Istanbul'u feth etmek suretiyle ülkesinin ortasinda bulunan ve bir ada durumuna gelmis bulunan engeli ortadan kaldiran Fâtih Sultan Mehmed, artik Balkanlara dogru yönünü çevirebilirdi. Bu sirada Istanbul gibi Türk topraklari arasinda sikismis bulunan ve Ceneviz'e bagli Enez kalesi ile buna tabi olan Imroz, Limni ve Tasoz adalari da itaat altina alindi.
Ikinci Kosova zaferinden sonra Osmanlilarin Bati'da büyük bir fetih dönemine girmemeleri ve dirayetli bir hükümdar is basina geçtigi takdirde Orta Avrupa'ya dogru Türk hakimiyetinin genislememesi için bir sebep yoktu. Fetihlerinde bir sira ve irtibat görülen Fâtih Sultan Mehmed, Istanbul'u aldigi zaman Balkanlarda karisik bir ortam bulunmaktaydi.

Fatih'in Batý Siyaseti

Fâtih'in, gerek Bati, gerek Dogu, gerekse Kuzey siyasetleri geregi, yaptigi mücadelelerinden (Sefer-i Hümayûn) kisaca ve ana hatlari ile bahs etmek istiyoruz. Zira bütün tarih kaynaklarimiz ve yeni arastirmalarda bu konuda genis ve tafsilatli bilgiler bulunmaktadir. Bu sebeple biz, konuyu bütün teferruatiyla anlatip daha fazla uzatmak istemiyoruz.

Fatih Sultan Mehmed Han
 

Fatih Sultan Mehmed Han Hazretleri, uzun boylu, dolgun yanakli, kirmlzi, beyaz tenli, kivrik burunlu, kollari adaleli ve kuvvetli bit padisahti. Devrinin en büyük ulemasindan birisi idi. Yedi tane yabanci lisan bilirdi. Âlim, Sâir ve sanatkârlari toplar ve onlarla sohbetten çok hoslanirdi. Gayet sogukkanli ve cesurdu. essiz bir kumandan ve idareci idi. Yapacagi isler hususunda, en yakinlarina bile hiç birsey sizdirmazdi. Fatih Sultan Mehmed'in ömrü seferlerle geçti. Yikilmaz diye bilinen Bizans'i yikti. Ìstanbul'u fethetti.

Ayasofya kilisesini cãmiye çevirdi. Kiyamete kadar cãmi olarak kalmasini istedigi bu muhtesem mâbed için ,mükemmel bit vakfiye yazdirtti. (Basvekâlet Arsivi Tapu Defterleri No: 20, 27, 167, 251) 1127 sene kilise, 481 sene de cãmi olarak kullanilan Ayasofya, 1934'de müze haline getirildi.

Hz. Fatih, Enez'i, Galata ve Kefe'yi Osmanli topraklanna dahil etti. Limni, Ìmroz, Semendirek, Taçoz, Bozcaada ve Bosdan'i aldi. Belgradi muhasara ettigi zaman çarpismaya bizzat katildi. Alnindan ve dizinden ciddi sekilde yaralandi. 1458'de Mora'yi kismen, bir sene sonra da Sarbistan'i tamamen aldi. 1461'de Amasya'yi ve Ísfendiyar Ogullari Beyligini Osmanli topraklarina dahil etti. Trabzon Rum lmparatorlugunu ortadan kaldirdl. 1462'de Romanya, Yayçe ve Midilli'yi aldl. 1463 senesinde Papa'nin büyük gayretleri ile toplanan ve savasa katilan herkesin alti aylik günahinin affolunacagi ilân edilen 20 devletin katildigi bir haçli ittifaki ile 16 sene savastý.

1463'de Bosna'yl fethetti ve Hersek'i de tabiiyeti altina aldi. 1466'da Konya ve Karaman'i aldi. Arnavutlugu tamamen Osmanli topraklanna katti. 1470'de Agriboz'u aldl. Uzun Hasan'i Otlukbeli savasinda kesinlikle yendi. Zafer Sükranesi olarak kirkbin esiri salivererek, hürriyetlerine kavusturdu. 1476'da Bogdan'i Osmanh topraklanna katti. Otuz sene içinde tam yirmibes seferi bizzat kendisi idare etti. 900.000 bin kilometrekare olan topraklanm 2.214.000 kilometrekareye çikardi.

Fatih Sultan Mehmed, Venedikliler tarafindan tertiplenen tam ondört suikastten kurtuldu. Son suikastten ise kurtulamadi. Venedikliler, bu büyük hükümdari, aslen bir yahudi olan Maesto Jakopo isimli bir doktor vasitasiyle zehirleterek öldürmeye muvaffak oldular. Tarihçi Babinger'e göre bu suikastçi doktor, Yakup Pasa ünvani ile sarayin doktorlari arasinda bulunuyordu.

1481 Mayisinin üçüncü günü yine bir sefere çikmisken, Gebze'de ordugâhinda Persembe günü vefat etti. Papa, Büyük Hakanin ölümünde tam üç gün üç gece bütün kiliselerin çanlanni çaldirtarak sevinç ayinleri yaptirdi. Hz. Fatih 49 sene bir ay bes gün yasadi. Ìki imparatorluk,, dört krallik ve onbir prenslik yikan büyük hükümdarin cenaze namazini Fatih Camiinde Seyh Muslihiddin Mustafa Vefa Efendi Hazretleri kildirdi. Türbesi Fatih Camii yanindadir. (Allah rahmet eylesin.)

Hz. Fatih, Müslüman Türk Milletine yapmls oldugu büyük hizmetlerle, dünyanm en büyük hükümdarlarindan birisi oldugunu isbat etmistir. Ìstanbul gibi, cihanin bir incisi olan, bu muhtesem beldeyi Türk Milletine kazandirmistir. Yapmis oldugu çalismalar ile, memleketinde büyük çapta bir imar hareketini gerçeklestirmistir. Bugünün üniversitesi olan (Fatih Külliyesi)ni 1470 senesinde tamamlamis, lstanbul'u fethettigi zaman 8 tane kiliseyi camiye çevirmis, etrafindaki papaz odalarini da medrese yapmistir. Aynca bir çok Anadolu kasabasinda da medreseler yaptirmistir.

Hz. Eyyûb El - Ensârî'nin (r.a.) kabri Fatih zamaninda kesfedildi. Delâil-i Hayrat müellifi Seyh Sülevman Cezulî ve Allame Ali Kusi Fatih devrinde vefat ettiler.

Erkek cocukalari: Mustafa, Ikinci Beyazit,Cem, Korkut.
Kizi: Gevherhan Hatun

Fatih Sultan Mehmed'in Deniz ve Kara Seferleri
 

Fatih Sultan Mehmed'in Deniz Seferleri

Ýstanbul’un alýnmasýyla birlikte, Akdeniz ile Karadeniz arasýndaki tek su yolu olan Ýstanbul ve Çanakkale Boðazlarý Osmanlý Devleti’nin kontrolüne geçti. Fatih Sultan Mehmet, denizciliðe önem verdi. Çeþitli yerlerde tersaneler kurarak denizlerde Venedik ve Cenevizlilerle mücadele edecek duruma geldi.

Fatih Sultan Mehmed, Karadeniz'e de hakim olmak istiyordu. Venedik ve Cenevizlilerin Ýslam dünyasýnýn aleyhine yaptýklarý esir ticaretini önlemek, Ýstanbul'a gelen ticari mallarýn taþýnmasýnda esas rolü oynayan Kýrým sahillerini ele geçirmek, Karadeniz'i bir Türk Gölü haline getirmek amacýyla hareket eden Fatih, iþe 1459'da Amasra'yý fethederek baþladý. Batý Karadeniz’de önemli bir ticaret merkezi olan Amasra, Cenevizlilerin elinde idi. Denizden ve karadan kuþatýlan Amasra fethedildi.

Sinop, Ýsfandiyaroðullarý (Candaroðullarý)'nýn elinde idi. 1460'da Candaroðullarý Beyliði'ne son verildi. IV. Haçlý Seferi sonunda Trabzon’da bir Rum Devleti kurulmuþtu. Rum imparatorlarý Bizanslýlarla ayný soydandýlar ve Osmanlý Devleti’ne karþý düþmanca bir tutum içerisindeydiler. Fatih, Trabzon’u karadan ve denizden kuþattý. Zor durumda kalan Rum kralý þehri teslim etti. Böylece 1461'de Trabzon da Osmanlý topraklarýna katýldý.

Kýrým halký ile Cenevizliler arasýnda anlaþmazlýklar yaþanýyordu. Kýrým halkýnýn Cenevizlilere karþý Osmanlýlardan yardým istemesi üzerine Fatih, Gedik Ahmet Paþa komutasýndaki büyük bir donanmayý Kýrým’a gönderdi. Venedik ve Cenevizlilerin elindeki þehirler ele geçirildi. 1475'de de Kýrým'ýn fethiyle Karadeniz bir Türk gölü haline geldi.

Bu sayede Karedeniz'deki Ceneviz üstünlüðü sona erdi ve Ýpekyolu'nun tüm denetimi Osmanlý Devleti'ne geçti. Ege adalarýnýn bir kýsmý Rodos Þövalyeleri’nin, bir kýsmý Venediklilerin, bir kýsmý da Cenevizlilerin elinde idi. Ege Denizi’ndeki Gökçeada, Taþoz, Semadirek, Bozcaada, Limni, Eðriboz ve Midilli adalarý fethedildi.

Fatih Sultan Mehmed'in Kara Seferleri

Ýstanbul'un fethi, çok önemli sonuçlarý da beraberinde getirdi. Fatih Sultan Mehmed, Ýstanbul'un fethinden sonra batýdaki hakimiyeti pekiþtirmek, sýnýrlarý geniþletmek, Ýslam'ý en uzak yerlere kadar yaymak ve Hýristiyan birliðini bozmak amacýyla Avrupa üzerine bir çok seferler düzenledi.

Sýrbistan (1454 -1459), Mora (1460), Eflak (1462), Boðdan (1476), Bosna-Hersek, Arnavutluk, Venedik (1463 - 1479), Ýtalya (1480) ve Macaristan seferleriyle Osmanlý Ýmparatorluðu Avrupa'daki hakimiyetini pekiþtirdi.
Karamanoðlu Ýbrahim'in 1464'te ölmesi üzerine oðullarý birbirlerine düþmüþlerdi. Akkoyunlu hükümdarý Uzun Hasan'ýn yardýmýyla Ýshak Bey Karamanoðlu beyliðine sahip oldu. Bunun üzerine diðer oðlu Pir Ahmed Bey Fatih Sultan Mehmed'den yardým istedi ve gelen yardým sayesinde Beyliði ele geçirdi. Fakat Pir Ahmed Bey bir süre sonra gidip Venediklilerle anlaþýnca, bu duruma sinirlenen Fatih Sultan Mehmed, Karaman Seferi'ne çýkmaya karar verdi.

Konya ve Karaman alýnarak Osmanlý'ya baðlandý. Karaman halký Ýstanbul'a ve çeþitli yerlere göç ettirildiler. Pir Ahmed Bey kaçarak Akkoyunlu hükümdarý Uzun Hasan'a sýðýndý. Bu olay Osmanlýlarla Akkoyunlularýn arasýnýn açýlmasýna neden oldu.

Osmanlýlar Avrupa ve Anadolu'daki topraklarýný geniþletirken, Akkoyunlular Devleti'de Doðu Anadolu, Kafkasya, Ýran ve Irak üzerinde hakimiyet kurmuþlardý. Sýnýrlarýný geniþleten iki Türk Devleti arasýnda büyük bir savaþ kaçýnýlmaz olmuþtu. Otlukbeli mevkiinde 11 Aðustos 1473'de yapýlan savaþta, devrin en kuvvetli savaþ tekniðine ve araçlarýna sahip olan Osmanlý ordusu, Uzun Hasan'ýn kuvvetli süvarilerden kurulmuþ olan ordusunu birkaç saatte daðýttý.

Bu savaþtan sonra Akkoyunlular bir daha kendilerini toparlayamadýlar. Fatih Sultan Mehmed, Akkoyunlu tehlikesini bu þekilde engellemiþ oldu. Anadolu'da ve Rumeli'de birçok sefer düzenleyip pek çok zafer kazanmýþtý. Buna raðmen güneyde güçlü bir devlet konumunda olan Memlüklerle problemler yaþandýðý halde sýcak bir savaþtan kaçýnmýþtý.

Fatih Sultan Mehmed
 

Fatih Sultan Mehmet'le baþlayýp II. Beyazýt, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman'la II. Selim'e dek süren döneme Osmanlý Devleti'nin Yükseliþ Dönemi diyoruz.

Bu dönemde Osmanlý Ýmparatorluðu Dünya'nýn üç kýtasýna yayýlan en güçlü imparatorluðu oldu. Sýnýrlar Asya'da bugünkü Ýran sýnýrlarýmýzdan baþlýyor;Irak, Suriye, Arabistan, Yemen, Filistin ve Ürdün'ü içine alarak Mýsýr, Tunus, Cezayir ve Fas ile bütün Kuzey Afrika'yý kaplýyordu.
Avrupa'da da bütün Balkanlar, Romanya ile Macaristan ve Avusturya'nýn baþkenti Viyana'ya dek bütün Avrupa topraklarý Osmanlý Devleti sýnýrlarý içindeydi. Karadeniz ve Akdeniz birer Türk Gölü haline gelmiþti.

Bu dönemde Osmanlý Ýmparatorluðu, yalnýz sýnýrlarý bakýmýndan deðil, ekonomik bakýmdan da Dünya'nýn en güçlü devletiydi. Tüm kara ve deniz ticaret yollarýný elinde tutuyordu. Yeniçeri ordusu ise Dünya'nýn yenilmez, karþý durulmaz, en güçlü ordusuydu.

Osmanlý Devleti'nin VII. padiþahý olan Fatih, 1432'de o zamanki baþkent Edirne'de doðdu. Fatih, küçüklüðünde çok yaramazdý. Bu yüzden babasý II. Murat sertliðiyle tanýnan Molla Gürnani'yi eðitimiyle görevlendirdi.

1444'te babasý II. Murat Edirne-Segedin Anlaþmasý'yla devletin güvende olduðunu szerek tahtý 12 yaþýndaki oðlu II. Mehmet'e býraktý. Tahtýn 12 yaþýndaki küçük bir çocuða býrakýldýðýný öðrenen Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu anlaþmayý bozarak Osmanlý Devleti'ne saldýrdý. Bunun üzerine tahta babasýnýn geçmesini isteyen II. Mehmet babasýna bu durumu bildirdi.

II. Murat tahta geçmeyi istemeyince II. Mehmet padiþahlýðýný kullanarak babasýnýn tahta geçmesini emretti. Bunun üzerine tahta geçen II. Murat 1444'te Haçlýlarý Varna'da yenilgiye uðrattý. II.Mehmet tekrar tahta geçtiðinde 19 yaþýnda deneyimli bir padiþahtý.
II. Mehmet'in Fetih Politikasý önemli ticari yerleri ele geçirip devleti zenginleþtirmek ve Roma Ýmparatorluðu'nu ele geçirmekti. Bu yüzden iþe Istanbul'dan baþladý.

Istanbul'un Fethi'nin Nedenleri

• Istanbul'un Osmanlý topraklarýný ikiye bölmesi.
• Bizans'ýn Osmanlý þehzadelerini kýþkýrtmasý ve taht kavgalarýna karýþmasý .
• Istanbul'un Ýpek Yolu'nun Ve Karadeniz ticaretinin geçiþ noktasýnda olmasý.
• Ýslam dinine göre Istanbul'u fetheden hükümdarýn kutsanmasý.
• Bizans'ýn, Osmanlý'nýn Avrupa'daki ilerleyiþine büyük engel teþkil etmesi.

Istanbul'un 1453'te fethedilmesiyle dünya tarihinde yeni bir çað baþladý.

Ýstanbul'un Fethi'nin Sonuçlarý

• Bizans'ýn yok oluþu.
• Türklerin Balkanlardan çýkmayacaðý kesinleþti.
• Türklerin Avrupa içlerine ilerlemesi kesinleþti.
• Osmanlý arasýnda birlik, bütünlük saðlandý.
• Istanbul Boðazý ve karadeniz ticareti Türklerin eline geçti.
• Kale ve surlarýn toplarla yýkýlabileceði anlaþýldý.
• Avrupa batýya doðru coðrafi keþifler düzenlendi.
• Istanbul baþkent oldu.
• Osmanlý yükselme dönemine girdi.
• II. Mehmet "fatih" ünvaný aldý.
• Ortaçað bitti, Yeniçað baþladý.
• Ortodoks Kilisesi Osmanlý himayesin girdi. Hristiyan birliði bozuldu.
• Istanbul'dan kaçan Bizanslý bilim adamlarý Avrupa'da Rönesans ve Reform hareketlerini baþlattý.

Avrupa'daki Fetihler

• Avrupa'da büyük yankýlar uyandýran bu olaydan sonra Edirne'ye dönen Fatih Sultan Mehmet 1454 ve 1455'te düzenlediði iki seferle güney Sýrbistan'ý aldý.
• 1459'da Sýrbistan Krallýðý'nýn varlýðýna son verdi.
• 1457'den beri direnen Mora Despotluðu 1460'ta Osmanlý yönetimine geçti.
• 1462'de Eflak Voyvodalýðý'ný aldý.
• 1463'te de Bosna Fatih'e boyun eðdi.
• Daha Sonra Fatih 1465'te Hersek'i 1479'da da Arnavutluðu aldý.

Anadolu'daki Fetihler

Bu arada Anadolu'da 1466 Karamanoðullarý'nýn baþkenti Konya'yý aldý. Fatih, Istanbul'a döndüðünde Karamanoðullarý kaybettiði topraklarý geri aldýklarý gibi Akkoyunlu Hükümdarý Uzun Hasan'dan da yardým istediler. Osmanlý 1471'de Karamanoðullarý'ný tamamen ele geçirdiyse de Akkoyunlu Hükümdarý Uzun Hasan Pir Ahmed Bey ve Kasým Bey'i desteklemeyi sürdürdü. Fatih, Akkoyunlularla karþýlþmadan bu sorunu çözemeyeceðini biliyordu. Bu yüzden 1473'te Erzincan yakýnlarýndaki Otlukbeli'de Akkoyunlularý büyük bir yenilgiye uðrattý.
Ayný zamanda Amasra ve Sinop'u almýþ, Pontus Rum Devleti'ni yýkmýþtýr.

Denizlerdeki Fetih Politikasý

• Deniz ticaretini ele geçirmek.
• Akdeniz'de üstünlük saðlamak.
• Venediklilerin Akdeniz'deki üstünlüklerine son vermek.

Bu amaçlarla 1472-1477 yýllarýnda Ege Adalarý fethedildi. Kýrým (1475) alýndý. 1480'de Ýtalya Seferi'ne çýktý. Otranto'yu aldý. Ancak 1481 yýlýnda Fatih'in ölümüyle Ýtalya seferi yarým kaldý.

Fatih Osmanlý padiþahlarýnýn en büyüklerinden biridir. Askeri alanda kazandýðý baþarýlarla Osmanlý Devleti'ni büyük bir imparatorluk durumuna getirmiþtir. Bilime düþkünlüðüyle tanýnýr. Tarihe ve felsefeye özel bir ilgi duyardý. Kitaplýðýnda Türkçe'den baþka Arapça, Latince, Rumca kitaplar bulunmaktaydý. G

üzel Sanatlar ile ilgiliydi. "Avni"takma adýyla þiirler yazmýþtýr.Bilim adamlarýný korumuþ, nesir ustasý Sinan Paþa ile þair Ahmed Paþa'yý vezirliðe kadar yükseltti. Ünlü matematikçi ve astrolog Ali Kuþçu'yu Tebriz'den Istanbul'a getirtmiþtir. Ayrýca büyük devletlerin taht kavgalarý yüzünden yýkýldýðýný veya zayýfladýðýný bilen Fatih Þeyh'ülislam'a "Kardeþ katli vaciptir" diye fetva verdirdi. Ayný zamanda ilk altýn para da Fatih döneminde bastýrýldý.

Rumeli Hisarý, Topkapý Sarayý, Eski Saray, Kapalý Çarþý, Çinili Köþk'ü yaptýrmýþ, Ayasofya'yý camiye çevirmiþtir.

Asýl adý Mehmed istanbul'u feth ettikten sonra ona fatih ( feth eden ) ünvaný verilmiþtir . Babasý 2. Murad annesi huma hatundur 12-13 yaþlarýnda tahta geçmiþtir .Bizanslýlar bunu fýrsat bilip hemen saldýrý yaptýlar fatih sultan mehmed ise onu geri çaðýrmýþ ve bizans büyük bir yenilgi aldý ve mehmed yeniden tahta geçti. Ve böylece tarihte 2 kez tahta geçen ilk ve tek padiþahlar olmuþlardýr. Fatih akýllý ve dürüst olduðu için babasý onu tahta geçirmiþtir.

Fatih Sultan Mehmet Nasýl Tahta Çýktý?Fatih Sultan Mehmetin Tahta Çýkýþý:

MsXLabs.org
Yedinci Osmanlý Padiþahý Fatih Sultan Mehmet, 18 Þubat 1451’de, tahta çýktý.

II. Murat 1443 yazýnda Karaman beyi Ýbrahim'i Anadolu’da yenilgiye uðrattýktan sonra Ekim ayýnda Edirne'ye döndüðünde Hunyadi Yanoþ, Macar Kralý Ladislas ve Sýrp Despotu Yorgo Brankoviç önderliðinde bir Hristiyan ordusunun Tuna’nýn güneyindeki Osmanlý topraklarýný istila etmeye baþladýðý haberini aldý. Ayný dönemde Amasya’dan Þehzade Ali’nin öldüðü haberi geldi. Ýki aðabeyinin erken yaþtaki ölümleri sonucu Mehmed tahtýn vârisi oldu.

Murat Hýristiyan ordusunun 25 Aralýk’ta Ýzladi'de durdurulmasýnýn ardýndan baþlayan müzakereler sýrasýnda Mehmed’i Manisa’dan Edirne’ye getirtti. 12 Haziran 1444’te Edirne’de Macarlarla antlaþma yaptýktan bir ay sonra oðlu Mehmed’i Edirne'de Sadrazam Çandarlý Halil Paþa denetiminde "kaymakam" olarak býrakarak Hamidili topraklarýný iþgal eden Karamanlýlarýn üzerine yürümek üzere Anadolu’ya geçti ve Karamanlýlar’la Yeniþehir'de bir anlaþma yaptý. Yeniþehir’den ayrýldýkran sonra Aðustos ayýnda Mihaliç’te yeniçeri aðasý Hýzýr Aða ve diðer beylere tahttan oðlundan yana resmen çekildiðini duyurdu ve ordusu Edirne’ye dönerken kendisi Bursa’da kaldý.

Fatih Sultan Mehmet'in Tahta Çýkýþý

Osmanlý padiþahlarýnýn yedincisi Ýstanbul’un fatihi olup ikinci Murat han’ýn oðludur. Küçük yaþta tahsiline ve yetiþmesine çok ehemmiyet verilen þehzade Mehmet devrin en mümtaz alimlerinden ilim öðrendi. Meþhur din ve fen alimi olup zahiri ve batýný ilimlerde mütehassis Akþemseddin hazretleri, þehzadenin her þeyi ile bizzat ilgilenirdi. Ýþte Peygamber Efendimizin övgüsüne mahzar olan Büyük Osmanlý Padiþahý Fatih Sultan Mehmet 12 yaþýna geldiðinde ilk kez tahta çýktý. “Padiþah bensem emrediyorum, gelip ordunun baþýna geçiniz! Eðer padiþah siz iseniz gelip vazifenizin baþýnda bulununuz!..." Diyerek dehasýný daha küçük yaþta göstermiþtir.

Ýkinci kez 19 yaþýnda tahta çýkan Sultan Mehmet daha önceden saltanat tecrübeleri olduðu gibi babasýnýn yanýnda seferlere katýlmýþ ve çok kumandan olarak yetiþtirilmiþti. Fetih günü Sultan Mehmed, Topkapý’dan þehre girerek, Bizans halkýnýn sýðýndýðý Ayasofya’ya gitti. Orada bulunan dini liderlerden ve insanlardan bazýlarýnýn yerlere kapanmýþ vaziyette olduðunu görünce, onlara: “Kalkýn! Ben Sultan Murat Han Oðlu Sultan Mehmed derim ki: Bu günden itibaren canýnýz ve hürriyetiniz teminatým altýndadýr.” Demiþtir.

Peygamber Efendimizin, (SAV) “Ýstanbul muhakkak feth edilecektir. Onu feth eden komutan ne güzel komutan; Onu feth eden ordu ne güzel ordudur.” Övgüsüne mazhar olmuþtur.

Fatih Sultan Mehmed

(1451 - 1481)

• Babasý: Ýkinci Murad
• Annesi: Huma Hatun
• Doðumu: 29 Mart 1432
• Ölümü: 3 Mayýs 1481
• Saltanatý: 1451 - 1481
• Devlet Sýnýrlarý: 2.214.000 km

Hayatý

Fatih Sultan Mehmed 29 Mart 1432'de Edirne'de doðdu. Babasý Sultan Ýkinci Murad, annesi Huma Hatun'dur. Fatih Sultan Mehmed, uzun boylu, dolgun yanaklý, kývrýk burunlu, adaleli ve kuvvetli bir padiþahtý. Devrinin en büyük ulemalarýndan birisiydi ve yedi yabancý dil bilirdi. Alim, þair ve sanatkarlarý sýk sýk toplar ve onlarla sohbet etmekten çok hoþlanýrdý. Ýlginç ve bilinmedik konular hakkýnda makaleler yazdýrýr ve bunlarý incelerdi.

Hocalýðýný da yapmýþ olan Akþemseddin, Fatih Sultan Mehmed'in en çok deðer verdiði alimlerden biridir. Fatih Sultan Mehmed, gayet soðukkanlý ve cesurdu. Eþsiz bir komutan ve idareciydi. Yapacaðý iþlerle ilgili olarak en yakýnlarýna bile hiçbir þey söylemezdi.

Fatih Sultan Mehmed okumayý çok severdi. Farsça ve Arapça'ya çevrilmiþ olan felsefi eserler okurdu. 1466 yýlýnda Batlamyos Haritasýný yeniden tercüme ettirip, haritadaki adlarý Arap harfleriyle yazdýrdý. Bilimsel sorunlarda, hangi din ve mezhebe mensup olursa olsun bilginleri korur onlara eserler yazdýrýrdý.

Bilime büyük önem veren Fatih Sultan Mehmed yabancý ülkelerdeki büyük bilginleri Ýstanbul'a getirtirdi. Nitekim astronomi bilgini Ali Kuþçu kendi döneminde Ýstanbul'a geldi. Ünlü Ressam Bellini'yi de Ýstanbul'a davet ederek kendi resmini yaptýrdý. Þair ve açýk görüþlüydü.

Fatih Sultan Mehmed 1481 yýlýna kadar hükümdarlýk yaptý ve bizzat 25 sefere katýldý. Azim ve irade sahibiydi. Temkinli ve verdiði kararlarý kesinlikle uygulayan bir kiþiliði vardý. Devlet yönetiminde oldukça sertti. Savaþlarda çok cesur olur, bozgunu önlemek için ileri atýlarak askerleri savaþa teþvik ederdi.

20 yaþýnda Osmanlý padiþahý olan Sultan Ýkinci Mehmed, Ýstanbul'u fethedip 1100 yýllýk Doðu Roma Ýmparatorluðunu ortadan kaldýrarak Fatih ünvanýný aldý.

Hz. Muhammed'in (S.A.V) hadisi þerifinde müjdelediði Ýstanbul'un fethini gerçekleþtiren büyük komutan olmayý da baþaran Fatih Sultan Mehmed, yüksek yeteneði ve dehasýyla dost ve düþmanlarýna gücünü kabul ettirmiþ bir Türk hükümdarýydý.

Orta Çað'ý kapatýp, Yeniçað'ý açan Cihan Ýmparatoru Fatih Sultan Mehmed, Nikris hastalýðýndan dolayý 3 Mayýs 1481 günü Maltepe'de vefat etti ve Fatih Camii'nin yanýndaki Fatih Türbesi'ne defnedildi.

Ýstanbul'un Fethi

Fatih Sultan Mehmed padiþah olduktan sonra ilk iþ olarak, devamlý ayaklanma çýkaran Karamanoðlu Beyliðine karþý sefere çýktý. Karamanoðlu Ýbrahim Bey af diledi. Fatih Ýstanbul'un fethini düþündüðü için onu baðýþladý.

Fatih Sultan Mehmed, büyük gayesini gerçekleþtirmek için, Macarlara, Sýrplara ve Bizanslýlara karþý yumuþak davranýyordu. Amacý Haçlýlarýn birleþmesini önlemek, onlarý tahrik etmemek ve zaman kazanmaktý.

Bin yýllýk tarihinin sonuna gelmiþ olan Bizans küçüle küçüle sadece Ýstanbul þehrinin sýnýrlarý içinde hüküm süren bir devlet durumuna düþmüþtü. Ancak buna raðmen Bizans'ýn varlýðý, Balkanlar'daki Türk hakimiyeti açýsýndan tehlikeli oluyordu.

Bizans Ýmparatorlarý, Anadolu'daki çeþitli siyasi güçleri de Osmanlý aleyhine kýþkýrtmaktan geri kalmýyorlardý. Hatta zaman zaman Osmanlý þehzadeleri arasýndaki taht kavgalarýna karýþýp devletin iç düzenini bozuyorlardý.

Yapýlan Hazýrlýklar

Ýstanbul'un Osmanlý Devleti'nin hakimiyeti altýnda girmesi, ticari ve kültürel yönden önemli bir avantajýn daha ele geçirilmesi demekti. Boðazlar tam anlamýyla kontrol altýna alýnacak ve bu sayede Karadeniz ticaret yollarý ele geçirilmiþ olacaktý. Karamanoðullarý meselesini çözen Fatih Sultan Mehmed, Ýstanbul'un fethi için gerekli hazýrlýklara baþladý.

Devrin mühendislerinden Musluhiddin, Saruca Sekban ile Osmanlýlara sýðýnan Macar Urban Edirne'de top dökümü iþiyle görevlendirildi. "Þahi" adý verilen bu toplarýn yanýnda, tekerlekli kuleler ve aþýrtma güllelerin üretilmesi (havan topu) yapýlan hazýrlýklar arasýndaydý. Yaptýrýlan bu büyük toplar Ýstanbul'un fethedilmesinde önemli rol oynadý.

Yýldýrým Bayezid'in Ýstanbul kuþatmasý sýrasýnda yaptýrdýðý Anadolu Hisarýnýn karþýsýna, Rumeli Hisarý (Boðazkesen) inþa edildi. Bu sayede Boðazlar'ýn kontrolü saðlanacak, deniz yoluyla gelebilecek yardýmlara karþý tedbir alýnmýþ olacaktý. 400 parçadan oluþan bir donanma inþa edildi. Turhan Bey komutasýndaki bir Osmanlý donanmasý Mora'ya gönderildi ve Ýstanbul'a yardým gelmesi engellendi.

Eflak ve Sýrbistan ile var olan barýþ antlaþmalarý yenilendi. Macarlarla da üç yýllýk bir antlaþma yapýldý. Osmanlýlarýn bu hazýrlýklarý karþýsýnda, Bizanslýlar da boþ durmuyordu. Surlar saðlamlaþtýrýlýyor ve þehre yiyecek depolanýyordu. Ayrýca Bizans Ýmparatoru Konstantin, Haliç'e bir zincir gerdirerek, buradan gelecek tehlikeyi önlemeye çalýþtý.

Ayný zamanda Haçlý dünyasýndan yardým isteniyor, Papa ise yapacaðý yardým karþýsýnda Katolik ve Ortodoks kiliselerinin birleþtirilmesini istiyordu. Ancak Katoliklerden nefret eden Ortodoks Rumlar, Roma kilisesine baðlanmak istemiyor, "Ýstanbul'da Kardinal Külahý görmektense, Türk Sarýðý görmeye razýyýz" diyorlardý.

Kuþatma ve Savaþ

Fatih Sultan Mehmed, hazýrlýklar tamamlandýktan sonra, Bizans Ýmparatoru Konstantin'e bir elçi göndererek, kan dökülmeden þehrin teslim edilmesini istedi. Fakat Ýmparatordan gelen savaþa hazýrýz mesajý üzerine, Ýstanbul'un kara surlarý önüne gelen Osmanlý ordusu, 6 Nisan 1453'de kuþatmayý baþlattý. Osmanlý donanmasý ise Haliç'in giriþinde ve Sarayburnu önünde demirlemiþti. Ordu; merkez, sað ve sol olarak üç kýsma ayrýldý. 19 Nisan'da yapýlan ilk saldýrýda, tekerlekli kuleler kullanýldý ve bu saldýrý ile Topkapý surlarýndan burçlara kadar yanaþýldý.
Osmanlý Ordusundaki er sayýsý 150.000 ile 200.000 arasýndaydý. Bu kuvvetlere Rumeli ve Anadolu beylerine baðlý çeþitli kuvvetler de katýlmýþtý.

Çok þiddetli çarpýþmalar oluyor, Bizanslýlar þehri koruyan surlarýn zarar gören bölümlerini hemen tamir ediyorlardý.Venedik ve Cenevizliler de donanmalarýyla Bizans'a yardým ediyorlardý. Fatih Sultan Mehmed Osmanlý donanmasýnýn kuþatma sýrasýnda yeterince kullanýlamadýðýný ve bu yüzden kuþatmanýn uzadýðýný düþünüyordu. Ýstanbul'un Haliç tarafýndaki surlarýnýn zayýf olduðu biliniyordu. Bizans bu bölgeye zinciri bu nedenle germiþti. Yüksekten atýlan taþ gülleler Bizans donanmasýndan bazý gemileri batýrmýþtý fakat bir kýsým donanmanýn Haliç'e indirilmesi kesin olarak gerekliydi.

Fatih Sultan Mehmed, Ýstanbul'un fethedilmesini kolaylaþtýracak önemli kararýný verdi. Osmanlý donanmasýna ait bazý gemiler karadan çekilerek Haliç'e indirilecekti. Tophane önündeki kýyýdan baþlayýp Kasýmpaþa'ya kadar ulaþan bir güzergah üzerine kýzaklar yerleþtirildi. Gemilerin, kýzaklarýn üzerinden kaydýrýlabilmesi için, Galata Cenevizlilerinden zeytinyaðý, sade yað ve domuz yaðý alýnarak kýzaklar yaðlandý. 21-22 Nisan gecesi 67(yada 72) parça gemi düzeltilmiþ yoldan Haliç'e indirildi.

Haliç'teki Türk donanmasýna ait toplar, surlarý dövmeye baþladý. Ciddi çarpýþmalar cereyan etti. Bundan sonraki günlerde top savaþý, ok, tüfek atýþlarý, laðým kazmalar, büyük ve hareketli savaþ kulelerinin surlara saldýrýlarý devam etti.

Kuþatmanýn uzun sürmesi ve kesin baþarýya ulaþýlamamasý askerler arasýnda endiþe yarattý. Ancak, Ýstanbul'u her ne þartta olursa olsun almaya kararlý olan Fatih Sultan Mehmed kumandanlarýn ve alimlerin de bulunduðu bir toplantý düzenledi. Cesaretlendirici bir konuþma yaptýktan sonra, 29 Mayýs'ta genel saldýrýnýn yapýlacaðýna dair kararýný açýkladý.

Çarpýþmalar sýrasýnda Bizans'ý koruyan surlar üzerinde kapatýlmasý mümkün olmayan gedikler açýlmaya baþlamýþtý. Surlar içerisine küçük sýzmalar oluyor, ancak geri püskürtülüyordu. Ýlk defa Ulubatlý Hasan ve arkadaþlarýnýn þehit olmak pahasýna tutunmayý baþardýklarý Ýstanbul surlarý, artýk direnemiyordu. 53 gün süren ve 19 Nisan, 6 Mayýs, 12 Mayýs ve 29 Mayýs'ta yapýlan dört büyük saldýrýdan sonra Doðu Roma Ýmparatorluðu'nun 1125 yýllýk baþkenti olan Ýstanbul, 29 Mayýs 1453 salý günü fethedildi.

Fethin Sonuçlarý

Ýstanbul'un fethi, çok önemli sonuçlarý da beraberinde getirdi. Fatih Sultan Mehmed, Ýstanbul'un fethinden sonra batýdaki hakimiyeti pekiþtirmek, sýnýrlarý geniþletmek, Ýslam'ý en uzak yerlere kadar yaymak ve Hýristiyan birliðini bozmak amacýyla Avrupa üzerine bir çok seferler düzenledi.

Sýrbistan (1454,1459), Mora (1460), Eflak (1462), Boðdan (1476), Bosna-Hersek, Arnavutluk, Venedik (1463-1479), Ýtalya (1480) ve Macaristan seferleriyle Osmanlý Ýmparatorluðu Avrupa'daki hakimiyetini pekiþtirdi.
Sýrbistan Krallýðý tamamen ortadan kaldýrýlýp Osmanlý sancaðý haline getirildi, Mora tamamen fethedildi, Eflak Osmanlý eyaleti yapýldý, Bosna tekrar Osmanlý hakimiyetine alýndý, Arnavutluk ele geçirildi. 16 yýl süren Osmanlý-Venedik Deniz Savaþlarý sonunda Venedik barýþ imzalamayý kabul etti. Ýtalya'ya yapýlan sefer sýrasýnda Roma'nýn fethi açýsýndan çok önemli bir merkez olan Otranto, fethedildi ancak Fatih Sultan Mehmed'in ölümü üzerine kaybedildi.

Kýrým'ýn Fethi ve Karadeniz

Fatih Sultan Mehmed, Karadeniz'e de hakim olmak istiyordu. Venedik ve Cenevizlilerin Ýslam dünyasýnýn aleyhine yaptýklarý esir ticaretini önlemek, Ýstanbul'a gelen ticari mallarýn taþýnmasýnda esas rolü oynayan Kýrým sahillerini ele geçirmek, Karadeniz'i bir Türk Gölü haline getirmek amacýyla hareket eden Fatih, iþe 1459'da Amasra'yý fethederek baþladý.
1460'da Candaroðullarý Beyliði'ne son verildi. 1461'de Trabzon'un, 1475'de de Kýrým'ýn fethiyle Karadeniz bir Türk gölü haline geldi. Bu sayede Karedeniz'deki Ceneviz üstünlüðü sona erdi ve Ýpekyolu'nun tüm denetimi Osmanlý Devleti'ne geçti.

Otlukbeyi Savaþý

Karamanoðlu Ýbrahim'in 1464'te ölmesi üzerine oðullarý birbirlerine düþmüþlerdi. Akkoyunlu hükümdarý Uzun Hasan'ýn yardýmýyla Ýshak Bey Karamanoðlu beyliðine sahip oldu. Bunun üzerine diðer oðlu Pir Ahmed Bey Fatih Sultan Mehmed'den yardým istedi ve gelen yardým sayesinde Beyliði ele geçirdi. Fakat Pir Ahmed Bey bir süre sonra gidip Venediklilerle anlaþýnca, bu duruma sinirlenen Fatih Sultan Mehmed, Karaman Seferi'ne çýkmaya karar verdi.

Konya ve Karaman alýnarak Osmanlý'ya baðlandý. Karaman halký Ýstanbul'a ve çeþitli yerlere göç ettirildiler. Pir Ahmed Bey kaçarak Akkoyunlu hükümdarý Uzun Hasan'a sýðýndý. Bu olay Osmanlýlarla Akkoyunlularýn arasýnýn açýlmasýna neden oldu.

Osmanlýlar Avrupa ve Anadolu'daki topraklarýný geniþletirken, Akkoyunlular Devleti'de Doðu Anadolu, Kafkasya, Ýran ve Irak üzerinde hakimiyet kurmuþlardý. Sýnýrlarýný geniþleten iki Türk Devleti arasýnda büyük bir savaþ kaçýnýlmaz olmuþtu. Otlukbeli mevkiinde 11 Aðustos 1473'de yapýlan savaþta, devrin en kuvvetli savaþ tekniðine ve araçlarýna sahip olan Osmanlý ordusu, Uzun Hasan'ýn kuvvetli süvarilerden kurulmuþ olan ordusunu birkaç saatte daðýttý.

Bu savaþtan sonra Akkoyunlular bir daha kendilerini toparlayamadýlar. Fatih Sultan Mehmed, Akkoyunlu tehlikesini bu þekilde engellemiþ oldu. Anadolu'da ve Rumeli'de birçok sefer düzenleyip pek çok zafer kazanmýþtý. Buna raðmen güneyde güçlü bir devlet konumunda olan Memlüklerle problemler yaþandýðý halde sýcak bir savaþtan kaçýnmýþtý.

Denizlerde Durum

Ýstanbul'un fethiyle ticaret yollarýnýn hakimiyeti Osmanlýlara geçmiþti. Ancak denizlerde Venedik ve Cenevizliler'in etkinliði devam ediyordu. Fatih ticaret yollarýnýn güvenliðini saðlamak ve korsanlardan kurtulmak için Ege adalarý üzerinde siyasetini aðýrlaþtýrdý. Ege adalarýna seferler düzenlendi. Yeni tersaneler ve gemiler inþa edildi. Rodos seferine çýkýldýysa da alýnamadý.

Ýdari Düzenlemeler

Fatih Sultan Mehmed, klasik manada Osmanlý devletinin idari kurucusu sayýlabilir. Ýstanbul'un fethinden sonra kendisini Kaiser-i Rum (Doðu Roma Ýmparatoru) ilan etmiþ ve devlet müesseselerini yerleþtirmiþtir. Fatih, Kanunnamesi ile Atam-Dedem Kanunu dediði gelenekleri yazýlý hale getirmiþ ve buna Kanunname-i Ali Osman denmiþtir.

Divanýn idaresini sadrazamlara býrakarak, iþleri kafes arkasýndan takip etmeye baþlamýþ, mutlak vekilim dediði sadrazamý geniþ yetkilerle donatmýþtýr. Ayrýca defterdar, kazaskerler ve diðer üst düzey devlet erkanýnýn görevleri tarif edilmiþtir.

Yeniçeri ordusu 10.000'e çýkarýlarak güçlü bir merkezi ordu teþkil edildiðinden uç beylerinin önemi azalmýþ, böylece merkezi idare saðlamlaþtýrýlmýþtýr. Anadolu ve Rumeli'nin en kudretli devletinin hükümdarý olarak "Han" ünvanýný ilk defa o kullamýþtýr.

Ýstanbul'un fethinden sonra Yýldýrým Bayezid zamanýnda elden çýkan topraklar yeniden kazanýlmýþ, hatta Rumeli ve Karadeniz kýyýlarýnda yeni yerler fethedilmiþtir. Kýrým'ýn fethi ile Karadeniz bir Türk gölü haline getirilmiþ, Anadolu birliði tamamlanmýþ ve Rumeli'deki Türk varlýðý Belgrad'a kadar uzanmýþtýr.

Ýstanbul, Fatih zamanýnda bir ilim ve sanat merkezi haline gelmiþ, Fatih medreseleri klasik Osmanlý medreselerinin temelini oluþturmuþtur. Þairler ve ilim adamlarý için bir cazibe merkezi haline gelen Ýstanbul'a bütün Ýslam dünyasýndan bilginler gelmeye baþlamýþtýr.

Mimari Eserler

Fatih Sultan Mehmed, otuz yýl kadar süren padiþahlýðý sýrasýnda Osmanlý Devleti'ni bir cihan devleti konumuna çýkardý. Fatih Sultan Mehmed, eþsiz bir komutan olmakla beraber, büyük bir devlet adamýydý.

Yapmýþ olduðu çalýþmalar ile memleketinde büyük çapta bir imar hareketini gerçekleþtirdi. Osmanlý Ýmparatorluðu'nun çeþitli þehirlerinde 300 kadar cami, 57 medrese, 59 hamam, 29 bedesten, çeþitli saray, hisar, kale, sur, han ve köprüler yaptýrdý.

Ýstanbul'u fethettiði zaman baþta Ayasofya olmak üzere sekiz tane kiliseyi camiye çevirdi. Bugünün üniversitesi olan Fatih Külliyesi'ni 1470 yýlýnda tamamladý.Hz.Eyyub-i Ensari'nin kabri, Fatih'in hocasý Akþemseddin tarafýndan keþfedildi ve üzerine Eyüp Camii yaptýrýldý.

Fatih Sultan Mehmed tarafýndan Ýstanbul'un Fatih semtinde yaptýrýlan Fatih Camii, 1470 yýlýnda yine onun tarafýndan ibadete açýldý.Fatih zamanýnda inþa edilen Kapalýçarþý, ilerde Ýstanbul'un en önemli ticaret merkezlerinden biri haline gelecekti.

Devrin mimari eserleri arasýnda bulunan Yeni Bedesten de çok ünlüdür. Saray-ý Cedide-i Amire adý verilen Yeni Sarayý (Topkapý Sarayý) da Fatih Sultan Mehmed yaptýrdý.