Tarikatlar/K�ltler/Mezhepler - Alevilik

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Din/�lahiyat (https://www.msxlabs.org/forum/din-ilahiyat/)

- - Tarikatlar/K�ltler/Mezhepler - Alevilik (https://www.msxlabs.org/forum/din-ilahiyat/8280-tarikatlar-kultler-mezhepler-alevilik.html)

Misafir

22 A�ustos 2006 22:27

Alevilik-Bektasilik'e bir kisa bakis

Aleviligin dogusu, Islamiyet'in ilk d�nemlerinde dek uzanir. Islam dininin peygamberi Hz. Muhammed'in hayatta iken en yakini Hz. Ali idi. Ali, Hz. Muhammed'in amcasinin oglu ve ilk M�sl�manlardandi. Islamiyet'in yayilmasi ugruna sinirsiz yararliliklari olmus, ayrica Hz. Muhammed, biricik kizi Fatma'yi da Ali ile evlendirmisti.
Hz. Muhammed, �l�m�nden sonra yerine varis olarak Ali'yi d�s�nd�g�n�, degisik yer ve zamanlarda sagliginda belirtmistir. Fakat vefatindan sonra olay, Hz. Muhammed'in d�s�nd�g� gibi gelismemistir.
Hz. Muhammed'in cenazesi hen�z kaldirilip kendine karsi son g�rev yapilmadan, Ali ve aile fertleri cenazenin defin isleri ile ugrasirken, yerine kimin halife olacagi kavgasi baslamistir.
�mer, kitleyi baski altina alarak cenazenin defnedilmesini bile beklemeden, bir oldu bitti ile Ebubekir'i halife ilan etmis ve elde kilic �n�ne geleni de biata zorlamisti.
Iste bu haksiz halife secimi, Islam icindeki ilk b�y�k ayriliga neden oldu. Ali'yi tutanlara,daha sonra tarih kitaplari Ali yanlisi, Ali taraftari anlaminda Alevi dedi.
Gelisen diger tarihsel olaylara bu haksizlik d�zelecegi yerde, iliskiler daha da gerginlesti. Yeni haksizliklara da beslenerek b�y�d�. Ebubekir'in halifeligi, �mer'in halifeligi izledi. Onu da Osman'in halifeligi takip etti. Halifelik sirasi Ali'ye geldiginde ise tarihte "Hak Olayi" olarak bilinen bir hileli secim y�ntemi ile hilafet, Muaviye'ye verildi.
Bundan sonra Islam tarihi, Emeviler ve Abbasiler Ali yanlilari arasinda gelisen bir dizi kanli olaya sahne oldu. Ali, sadece halifeligi kaybetmedi. Arkasindan hayatini da kaybetti. Onu biricik cocuklari Hasan ve H�seyin'in insanlik disi y�ntemlerle katledilmeleri izledi. Tarihe "Kerbela Olayi" olarak gecen soykirimla Hz. Muhammed'in Ali ve Fatma'dan olan t�m soyu yok edilmeye calisildi.
Iste Islamiyet, yeni kitalara ve yeni uluslara yayilirken Islam icindeki bu ayriliklar da yayildi. T�rkistan, Mezopotamya ve Anadolu, Emeviler d�neminde Islamiyet'le tanisti. Islamiyet icindeki Ali yanlisi akim, Misir'da Fatimi M�sl�manligini, Iran'da Sii M�sl�manligini, Afganistan ve Pakistan'da Ismailiye M�sl�manligini olustururken, bu akim Anadolu'da da M�sl�manligin Anadolululasmasi olan Aleviligi olusturdu. Haci Bektas Veli ise bu �zg�n olusumun sercesmesi kabul edilir.

�zg�rl�kc�-Demokratik-Sosyalist cizgi

Alevilik g�cebe kabilelere, siradan k�yl�lere, askerlere (yeniceriler) ve y�ksek dereceli, �zg�r ruhlu entelekt�ellere dayanan, tarihsel temeli nedeniyle sinifli toplumlara, s�m�r�c�l�ge ve baskici rejimlere karsi olan bir akimdir. Ama bu �gretilerin genis dagilimi Rum Selcuklular d�neminde yapildi. C�nk� o d�nem, siyasal ve sosyal kararsizlik d�nemiydi.
Alevilik-Bektasilik daha Rum-Selcuklular d�neminde �c ana �gretisi ve Ali d�s�ncesi ile gizlenmeye baslamis, Osmanli d�neminde bu giderek artmistir. Alevilik-Bektasiligin temel �gretileri S�nniler icin fazlasiyla sapik d�s�ncelerdi; fakat bu fikirler ilk Islamiyet d�neminden, peygamberin Mekke ve Medine d�nemlerinde kaynaklandigi icin pek bir sey yapilammiyordu. Ayrica Alevilik-Bektasilik, saldirilardan korunmak icin bazi "gizlenme" taktikleri de gelistirmistir.

Sifre ve Gerceklik olarak Hz. Ali'ye inanma

Bu inanc, Alevilik-Bektasiligin d�rd�nc� ana �gretisidir. "Sifre ve Gerceklik" bicimindeki tanimlamanin ikinci kelimesi Haci Bektas'tan (1248-1327), Anadolu Aleviliginin ideolojik sekillerinden gelmektedir. Alevi inancina g�re Haci Bektas, kendi d�neminin kamil insani, ikinci Hz. Ali'dir (ruh g�c� teorisi). 1517'den sonra Osmanlilar Selcuklu d�neminin bu insancil, cesur, entelekt�el ideolojisinin isini kesin olarak bitirmeye y�neldiler. Osmanli-S�nni'lik bir problem ile karsi karsiya geldi: Bektasi Yeniceriler. Bu kesim, Alevilik-Bektasiligin b�t�n�yle ortadan kaldirilmasinin �n�ndeki en b�y�k engeldi. Aleviligi imhaya y�nelik bu siyasi fakt�r�n yanisira, toplumsal planda etkili olan bir fakt�r daha vardi: Savasci bir gelenege sahip olan g�cebeligin 19. y�zyilda yavas yavas c�z�lmeye baslamasi. B�ylece Alevilik ikinci askeri dayanagini da kaybediyordu. Bir baska fakt�r de, Osmanli Imparatorlugu'nun yeni d�neminde (1517'den sonra) Alevilerin, S�nniler ve Hiristiyanlara g�re k�c�k bir azinlik olarak kalmalariydi. (alevilik, g�n�m�z T�rkiye Cumhuriyeti'nde ise y�zde 30 ile bir toplumsal kesim olusturmaktadir.)
Aleviligin merkezinde insana verilen b�y�k �nemin bulunmasi, insannin Tanri'dan da �nemli olmasi ve buna bagli olarak bir Sosyalist cizginin ortaya konulmasi Alevileri, �zellikle de Alevi gencligini, modern, "ilerici" ideolojilere acik hale getirmistir.
Alevilikte s�d�r �gretisinin, kamil insan teorisinin ve �zg�rl�kc�-demokratik-sosyalist cizginin cikis yeri olan ve bire yin inanc �zg�rl�g�n� �ng�ren bir ara �greti daha vardir.
Buna g�re her insan, bu arada k�t�ler ve tanrisizlar da Tanri'nin bir manifestosudur:
Her seyden �nce bunlar Tanri'nin basarisiz deneyleridir. Herkes Tanri ve doga bilincine kendi varmalidir. Tanri fikrini kabul etmeyen hic kimse cezalandirilmaz. Buna kara vermek Tanrinin isidir c�nk�. Buna karsilik Iran'in "Islam" devrimi, tanrisizligin cezalandirilmasi gerektigi hatta bunun bir zorunluluk oldugu tezine getirdi.
Anadolu Aleviliginde,Insan baskalarina zarar vermemek ve onlarin haklarini cignememek kosuluyla istedigi gibi davranabilir, istedigi gibi yiyip icebilir. Bunun yani sira hickimse kendi yasam tarzini bir baskasina zorla kabul ettiremez. Insanlar, birlikte yasadiklari insanlara kendi yasam tarzlarini gelistirme hakki tanimalidir. Kadin ve erkek icin kesin g�rev taniklari yoktur.Kadin ve erkek arasinda ayrim yapilamaz, bir digerini �st�n g�r�lemez.
Insan k�t�rel ve ruhsal yasantisinda kesinlikle �zg�rd�r. Bu g�r�s� ile Alevilik, bireye belirli ve degismez bir d�s�nce modeli, kurallarina uymayanlari bu d�nyada ve �b�r d�nyada cezalandiracagini vurgulayan bir toplum modeli dayatan dini g�r�slerden farklidir. Alevilik, bunun gibi, cekirdeginde sosyalist ideoji olsa da herkes icin tek bir toplumsal yasam �neren, k�lt�rel ve ruhsal yasamda "proleterce" davranmayi bekleyen modelleri de reddeder. Alevilik kimseden proleter-p�riten bir yasam tarzini benimsemesini istemez.
Aleviligin sosyalizmi k�lt�rel ve ruhsal yasamla degil, ekonommi ile ilgilidir. K�lt�rel ve ruhsal yasam konusunda �nerdigi sey kesin bir cesitliktir. Felsefi olarak Alevilik-Bektasilik bir idealizm-materyalizim bilesimidir. Idealisttir, c�nk� dogayi ve evreni Tanri'nin g�r�lebilir bir sureti olarak aciklamaktadir. Materyalisttir, c�nk� insanlarin y�kselisini, insanlarin gelismesini cevreye dayandirmaktadir. Daha �nce de g�rd�g�m�z gibi cevher potansiyel olarak, bir tanri m�dahalesine ihtiyac duymaksizin mineral, bitkisel, hayvansal ve insansal, ruhsal sekiller gelistirme g�c�n� icinde barindirmaktadir.

Misafir

23 A�ustos 2006 19:31

KISACA Alev�l�k
Aleviler ve Alevilik:
Aleviler �zelikle T�rkiye ve az miktarda kom�u �lkelerde ya�ayan inan�sal bir topluluktur. Yakla��k 20 milyonluk bir n�fusla, T�rk, K�rt, Zaza ve di�er halklardan olu�an Aleviler T�rkiye n�fusunun ��te birini olu�turmaktad�r. Danimarka’da yasayan T�rkiyeli g��menlerin de yakla��k 1/3 Alevidir. Aleviler, inan�, ya�am �ekli ve k�lt�rleriyle, T�rkiye n�fusunun di�er kesiminden �nemli oranda farkl�d�rlar.

Alevilik Nedir?
Alevilik inan�, k�lt�r ve toplumsal ya�am� kapsayan, 3 boyutlu bir ��reti, bir�ok inanc�n kayna�mas�ndan olu�an kendine �zg� bir inan�t�r. Aleviler ��reti ve inan�lar�n� Hak-Muhammed-Ali, H�nkar Bekta� Veli kamili insanl�k yolu, k�saca ‘YOL’ olarak tan�mlarlar.
Alevi-Bekta�i inanc�n temel ilke ve ikrarnamasi: Eline Diline Beline (EDEBe) sahip olmakt�r.

Alevilikte tanr� inanc�;
Aleviler insan ve do�an�n uzaydaki t�m varl�klar�n birli�ine, (Vahdeti-Mevcut = varl��n birli�i) ayn� kaynaktan olu�tu�u d��ncesine ve tanr�n�n (Allah’�n) bunlar�n toplam� oldu�una ve tanr�n�n, alemde en m�kemmel varl�k olan insan�n �z�nde oldu�una inan�rlar.

Alevi ��retisinden baz� deyimler:
Her ne arar isen kendinde ara. - Benim Kabem insand�r. - Okunacak en b�y�k kitap insand�r. - �limden gidilmeyen yolun sonu karanl�kt�r. - Bilim bizim yolumuzdur. Sevgi bizim dinimizidir, ba�ka dine inanmay�z. - Kendine yap�lmas�n� istemedi�ini ba�kas�na yapma. - Enel-Hak (ger�ek, tanr� benim)Bu deyimlerden de anla��laca�� zere, Alevi ��retisinde (inanc�nda) insan, bilim ve sevginin �ok �nemli bir yeri vard�r.

Alevili�in k�lt�rel boyutu:
M�zik, dans (semah) deyi�/�iir ve her t�rl� sanat� kapsar. Alevilerde �zelikle deyi� ve semah duygu ve d��nceleri yaymak dile getirmek i�in bir ara� olarak kullan�l�r, ayn� zamanda bir t�r ibadettir. Alevili�in Danimarkal�lar�nda bildi�i ‘dansende -dervisher’ (dans eden dervi�ler) ve sufizmle (tasarrufla da) yak�n ili�kisi vard�r.

Alevili�in toplumsal boyutu:
Alevi toplumunda, zor yoktur, her �ey, g�n�ll�l�k (r�za) �zerine kurulmu�tur. Alevilerin toplumsal �topyas�, �zledi�i toplumsal d�zen: Yarin yana��ndan gayri her �eyin payla��ld��, insanlar� ezmeden ezilmeden mutlu ya�ad��bir t�r sosyalist bir d�zendir.

Alevi ��retisi.
Do�ada oldu�u gibi, her �eyin de�i�ti�i ilkesinden hareket eder. Kurallar, s�n�rlar ve yasaklar topluluk taraf�ndan konulur ve kald�r�labilir. Alevi toplumunda 72 millete bir bak�l�r, toplumda herkes (�rk, milliyet, cinsiyet (kad�n-erkek), e�it, ayn� hak ve sorumluluklara sahip olmal�d�r.. Aleviler t�m dinlerin temel/�z buyruklar�na sayg� duyarlar. Irk��l��n, milliyet�ili�in, fanatikli�in Alevi d�nya g�r��nde (felsefesinde) yeri yoktur.

Alevili�in tarihi.
M. sonra 800-1100 y�llar�nda Orta Asyada g��ebe halinde yasayan T�rkler Ortado�u ve Anadolu’ya gelirken ‘bavullar�nda’ kendi inan�lar� (�amanizm) d��nda Budizm ve di�er inan�lardan da bir �eyler getirmi�lerdir. Anadolu’da bu inan�lar, eski �ran, K�rt inan�lar� (Zerd��t vs.) Ve ayr�ca, Yahudililik, H�ristiyanl�k, �slam ve eski Yunan do�a felsefesinden unsurlarla kar��m�� ve daha sonralar� (Bat�nilik, K�z�lba�l�k, Bekta�ilik) ve sonu�ta Alevilik olarak ortaya ��km��t�r.
Alevilik: Anadolu’da yasayan �e�itli halk ve k�lt�rlerden olu�mu� ve o tarihte var olan hakim din ve toplumsal d�zene kar�� bir muhalefet hareketi olarak ortaya ��km�� ve geli�mi�tir.

‘ALEV�’ kelimesi:
Alevi kelimesinin �e�itli sembolik anlamlar� vard�r: Felsef� anlamda alevi kelimesi; her �eyin ‘alevi’ �z kayna��, ‘nur’ kutsal yarat�c� g�ce ba�lan�r. Do�ada her �eyi hareket ettiren enerji ve canl�larda yasam g�c� olarak kabul edilen a�k/sevgiye ba�lan�r. Di�er inan�sal ve toplumsal y�n�yle de; �slam peygamberi Muhammed’in amca o�lu ve damad� Hz. Ali’ye ba�lan�r.�slam’�n o zaman ki Arap toplumunda ki hakim g��lere kar�� bir devrim olarak ortaya ��kmas�nda b�y�k eme�i ge�en fakat, �slam dini iktidar olduktan sonra ailece, (Eehli-Beyt olarak) haksizlik ve zulme maruz kal�p katledilen Hz. Ali ve yanda�lar�na sevgi ve d��ncesine ba�l�l�� simgeler.

Alevilik ve �slam
Aleviler b�t�n dinlerin oldu�u gibi, �slam’�nda temel/�z buyru�una inan�r/sayg� duyarlar, fakat oru�, namaz, ha� vb. gibi ibadet ve bir�ok y�zeysel kural ve Kuran yorumlar�na uymazlar. Ayr�ca Alevili�in temel inan� ve ibadet kurumu olan CEM ve cemde olan hi� bir uygulama bilinen islam kurallar� i�inde yoktur..

Alevilik ��retisi (4 Kap� - 40 Makam):
1200 y�llar�nda ya�am�� ve Alevilerce Pir kabul edilen “H�nkar Bekta� Veli” taraf�ndan kurulmu�tur. HBV’nin ��retisi, 4 kap�-40 Makam �zerine kurulmu�tur. S�rayla �eriat, Tarikat, Marifet, Hakikat, olarak isimlendirilen 4 Kap�, yine s�rayla; Yasa - yol - eylem - Hakikat anlam�ndad�r. Ve H�nkar Veli, bu 4 kap�y�, uzayda bulunan ve her zaman hareket hainde olan 4 ana maddeye hava, ate� (enerji) su, topra�a ve bunlar� da CANa ba�lamaktad�r. Buna 5 unsur denir. H�nkar ‘Bekta�’ ismi de bu be� unsur (be�-ta�) tan gelir. Burada hareket ettirici g�� ate�/enerjidir. ‘Her �eyin bir y�z�, bin �z� vard�r’ �nemli olan bu �zleri bilmek ��renmektir.

40 Makam:
�lk makam� iman (inanmakt�r): HBV: ‘�nanmak ak�l, mant�k, bilim �zeredir, akla mant��a s��ana kalbinden sahip ��k’ ve ‘�limden gidilmeyen yolun sonu karanl�kt�r’ diyor. K�rk�nc� son makam ise: Kamili-insan, Enel-Hak olmak (Kendini tanr� yerine koyabilecek, bilgi ve olgunlu�a ula�ma) makam�d�r. K�saca insan, bilim ve sevgi yolundan 4 kap�-40 makamdan ge�erek (tanr�ya) tanr�sal bir olgunlu�a ula�abilir.

Aleviler tarih boyu ezilmi�ler:
Aleviler tarih boyu, hakim g��lerin bask� s�m�r� sistemlerine kar�� (inan�sal, k�lt�rel ve politik) y�nden muhalefet olmu�lard�r. Aleviler inan�lar� y�z�nden, y�zy�llarca iktidarlar, cahil kitleler ve fanatik dinciler taraf�ndan bask� alt�nda tutulmu�, katliamlara maruz kalm��t�r. Buna kar�� Aleviler �rne�in Osmanl�lar d�neminde 200"�n �zerinde halk ayaklanmas�na �nc�l�k etmi�tir. Alevilere ve ayd�n l�ik insanlara y�nelik bu iktidar destekli, fanatik-dinci sald�r�lar�n en son �rneklerinden biri 2 Temmuz 1993"te Sivas’ta olmu�tur. Pir Sultan’� anma �enlikleri alt�nda yap�lan etkinliklere kat�lan 33 ayd�n, sanat�� ve semah�� gen�, g�venlik g��lerinin g�z yummas� nedeniyle, cahil fanatik kitlelerce kald�klar� Mad�mak Otelinde, yak�larak katledilmi�tir. Y�zlerce yaral� aras�nda, uluslararas� alanda tan�nm��, yazar Aziz Nesil’de vard�.

Alevilikte Semah ve Cem;
Semah Alevilerin geleneksel ‘dans�d�r’, bir �e�it ibadet bi�imidir. Semah kelimesi; g�ky�z�/uzay ve m�zik ve s�zle ��renme anlam�na gelir. Ayr�ca evrende ki her �eyin hareket etti�ini, bir d�n��mden ge�ti�ini sembolize eder. Semahta insan duygusal bir d�nyada uzay�/alemi dolan�p, arad��n� yine kendinde bulmas� sergilenir. Semah normal olarak Alevilerin CEM dedikleri �zel toplant�lar�nda d�n�l�r.

Alevilikte CEM:
CEM ‘birlik’ demektir. Burada ki birlik hem insanin kendini bilmesi, toplumsal dayan��ma, alemdeki varl�klar�n birli�ini kapsar. Cem, derneklerde yap�lan genel kurullara benzetilebilir. Cem’de t�m �yeler kendilerini g�rg�ye/ toplum i�inde sorguya (dara) �ektirirler. Bu y�n�yle Cem, bir t�r halk mahkemesidir.
Alevilerin ki�isel sabit, belirli, yer ve zamanda yap�lan ibadet �ekilleri yoktur. �nemli olan her an (ibadetli) iyi insan olmaya �al��makt�r.
Alevili�in en �nemli kurumlar�n�n ve ibadetlerinin bas�nda Cem gelir ve topluluk istedi�i zaman, uygun herhangi bir yerde yap�labilir.

Cem in kayna�� �slam �ncesi eski T�rk ve Iran inan� ve k�lt�rlerinin �slam la birle�tirildi�i KIRKLAR MECL�S� (CEMi) inanc�na dayan�r.. 19 Kad�n, 21 erke�in ve Hz. Ali’nin de oldu�u bu Ceme/meclise, Hz. Muhammed Peygamber olarak de�il, Had�m�l-fukara, fakirlerin hizmet�isi olarak girebilmi�tir.. Hizmet Alevilikte en �nemli unsurlardan biridir, yola hizmet i�in girilir, halka hizmet, hakka hizmet olarak kabul edilir..
Bir ka� �e�it Cem vard�r. Fakat hepsinin g�ndeminde, 12 hizmet vard�r. 12 hizmetin; sosyal, k�lt�rel, politik, ahl�ksal, pratik ve inan�sal anlamlar� vard�r. Cem’de kad�n erkek, ya�l�, �ocuk e�it say�l�r, herkes birbirine CAN veya bac� karde� diye hitap eder. Cem’de 12 hizmetten birisi de semaht�r.

Alevilikte Semah ve sembolik anlamlar�:
* Semah normalde Cem’de d�n�l�r (d�nmek hi�bir �eyin durmad��n� �lmedi�ini hareket edip de�i�ti�ini sembolize der. * Semah, Cem d��nda ayr�ca; toplumsal i�eri�i olan toplant�larda ve tan�tmak amac� i�in d�n�lebilir. Ba�ka yerlerde d��n, e�lencelerde vs. kurallar�na uyulamayaca�� i�in, semah d�n�lmesi uygun g�r�lmez.
* Y�z�n �zerinde semah �e�idi vard�r, hepsi i�in ge�erli olan, a��r tempoyla baslar, h�zlan�r ve yava�layarak durur. Duygular�n/ruhun u�u� ve geri d�n�s�n� sembolize eder.
* Cemde ve Semah d�n�l�rken normalde ��ra�/mum yak�l�r. Bu ��k, b�t�n alemi hareket ettiren/yaratan il�h� NUR olarak kabul edilir. Ayr�ca alevi/enerjiyi, bilim ve sevgiyi-a�k� sembolize eder.
* Semahta kad�n ve erkek �artt�r, bununda birlik, e�itlik, yarad�l��, sevgi, kar��tlar�n birli�i gibi �ok derin anlamlar� vard�r.
* Semah yal�n ayak d�n�l�r, duygular d�nyas�nda u�ulsa da ger�e�e, do�aya/topra�a ba�l�l�� sembolize eder. (Oku; benim sad�k y�rim kara toprakt�r. A.Veysel)
* Semah g�nl�k, fakat temiz elbiseyle d�n�lebilir, baz� semahlar d��nda (�ryan semah�) �zel elbise gerekmez. Genelde bele, kendini kontrol etmeyi (Eline Diline Beline sahip olmay�) ve sevdi�ine (yola) ba�l�l�� sembolize eden bir ku�ak (kemerbest) ba�lan�r.
* Baz� semahlarda avu�lar yer ve g�ky�z�ne d�nd�r�l�r, yerle g�k aras�nda (1. kap� hava ve 4 kap� toprak / tanr� ve insan) aras�nda ba� kurulur.
* G�zler genellikle el/avu� i�ine bakar, bu da aynada kendini (insanda tanr�y�) g�rmeyi, sembolize eder. (Aynay� tuttum y�z�me Ali g�r�nd� g�z�me. Nazar eyledim �z�me Ali g�r�nd� g�z�me)
* Semahta kalbe, (d��e) g�t�r�len eller, Alevilerin bir t�r selam�d�r. ��ten ve kalpten sevgi ve yola ba�l�l�� sembolize eder.
* Baz� semahlarda eller dairenin d��ndan i�ine uzat�l�r. Bu Haktan, hakk�yla, hel�l al�p, halkla ‘yarin yana��ndan gayrisini payla�may�’ sembolize eder.
* Baz� semahlardaki fig�rlerde do�adaki canl� varl�klar�n (hayvanlar�n, bitkilerin) �zeliklerini, emek, sevgi, birlik vbg. �e�itli konular� sembolize eder.

Alevilik insanl�k yoludur.

Misafir

23 A�ustos 2006 19:32

On Iki Imam

D�vaz Imam, D�vazde Imam da denir. Hazreti Ali'yle sonradan onun soyundan gelen On Bir Imam, On Iki Imam adini alir. Alevi edebiyatinda bu On iki Imamdan s�z eden bir t�r dogmustur. Bu konuda nefeslere << D�vaz Imam >> denir. Din ve devlet baskanligi yani Imamlik, Alevilikle siki sikiya ilgilidir. Birinci Imam'dan sonuncu Imam Mehdi'ye gelinceye dek �c y�z elli yila yakin bir zaman gecmistir. Bu Imamlik isinden dolayi bircok tarihsel olaylar olmus, bircok kavgalar cikmis, yeni tarikatlar ya da mezhepler dogmustur. B�y�k ayriliklara yol acmistir. Cok kisa olarak onlarin yasantisini vermeye calisacagim.. Birinci Imam Hazreti Ali, daha �nce yukarida verildigi icin Imam Hasan'dan baslayacagim

Imam Hasan:
Hz. Ali den sonra gelen Ikinci Imamdir. Hazreti Ali'nin b�y�k ogludur. Hicretin ikinci ya da �c�nc� yilinda dogdu (625). Hazreti Muhammed adini << Hasan >> koymustur. K�nyesi << ebu Muhammed >> olup lakaplari << Taki >>, << Zeki >> ve <> dir. << Hasan'�l – M�cteba >> da denir. Anasi, Hazreti Muhammed'in kizi Fatima Hatun'dur. Halk arasinda Fatma ya da Fatma Ana diye anilir ve cok sevilir. Imam Hasan, her bakimdan �st�n bir kisiydi. Hz. Ali'nin �l�m�nden sonra Imam olmus, halk da kendisine uymustu. O sirada Sam Valisi'yken devlet baskanligini t�rl� oyunlarla elde etmis olan Muaviye'ye mektuplar yazarak yola getirmeye calismissa da, basaramamisti. Adamlarinin hiyaneti y�z�nden Halifeligi ona birakmak zorunda kaldi. Medine'de hic bir seye karismadan yasadigi sirada Muaviye tarafindan karisina zehirlettirildi. �l�m�: 669

Imam H�seyin:
�c�nc� Imamdir. Dogumu: 626. Babasi Hazreti Ali, anasi Fatma'dir. Adini Hazreti Muhammed koymustur. K�nyesi << ebuAbdullah >>, lakaplari << el-Sehit >>, << el-Sibt >>,<< Zeki >> ve << M�barek >> tir. Bes erkek, �c kiz cocugu olmustur. Bunlardan tarihe ve edebiyata gecen << Zeynel' Abidin >> ile << Zeynep >> tir. Hazreti H�seyin, Kerbela'da sehit edilmistir. ( Kerbela ya bakiniz ) T�rbesi Kerbela'dadir. �l�m� 680 tarihindedir. Hasan ile H�seyin, Hazreti Muhammed'in cok sevdigi iki torunudur.

Imam Zeynel' Abidin:
D�rd�nc� Imamdir. Hazreti H�seyin'in ogludur. Anasi Sehribanu'dur. Dogumu: 659. K�nyeleri << ebu Muhammed >>, << Ebul Hasan >>. �nl� lakabi << Zeynel' Abidin >> dir. Cok bilgili, cok iyi huylu, sabiirli ve �st�n bir insandi. Kendisine k�t�l�k edenlere bile iyilik ederdi. Zeynel' Abidin, Kerbela faciasinda bulunmus, hastaligi y�z�nden, babasi H�seyin savasa girmesine izin vermemisti. Kerbela'dan K�fe'ye, oradan da Sam'a g�t�r�ld�. Zencire vurulmus olarak Yezid'in �n�ne cikarildi. Serbest birakildi, Medineye d�nd�. �l�nceye dek orada kaldi. �l�m� 719.

Imam Bakir:
Besinci Imam olup babasi Zeynel' Abidin'dir. Medine'de, 677 tarihinde dogmustur. K�nyesi << ebu Cafer >> dir. En yaygin lakabi << Baki >> dir. �l�m�: 733. B�yk bir bilgin ve cok c�mert bir insandi.

Imam Cafer Sadik:
Altinci Imam olup babasi Imam Bakir'dir. Dogumu: 699. K�nyesi << ebu Abdullah >>; en yaygin lakabi << Sadik >>'tir. Cok bilgili ve iyi ahlakliydi. Onun zamaninda Emevi Devleti yikildi, yerine, Bagdat'ta Abbasogullari Devleti kuruldu. Cafer Sadik, hic bir siyasal olaya karismadi. 765'te Medine'de �ld�. Bektasi ve Alevilerin tarikat kurallarini �greten ve adina << Buyruk >> denilen bir kitablari vardir ki, Cafer Sadik'a mal edilir. Kendisi mezhep kurmadigi halde, �l�m�nden sonra taraftarlari, onun s�zlerine ve eserlerine dayanarak Caferi Mezhebini kurdular. Anadolu Bektasi ve Alevileri mezhep olarak Caferi'dir.

Imam Musa Kazim:
Yedinci Imamdir. Imam Cafer'in ogludur. 745'te dogdu. Yaygin olan k�nyesi << Ebul Hasan >> dir. �nl� lakabi << Kazim >> dir. Abbasi h�k�mdari Mehdi, Musa Kazim'i Bagdad'a getirtti, zindana attirdi. Bir s�re sonra Medine'ye g�nderdi. Harun k�m�mdar olunca kendisini Bagdad'a getirterek sehit etti ( 799 ).

Imam Riza:
Sekizinci Imamdir. Babasi Imam Musa Kazim'dir. Dogumu: 770'tir. K�nyesi << Ebul Hasan >>; �nl� lakabi << Riza >> dir. Medine'de dogdu. Abbasogullarindan Memun tarafindan zehirlendi. Mezari Horasan'da Tus kenti yakinlarinda bir k�ydedir. Cok bilgili ve tedbirliydi.

Imam Muhammed Taki:
Dokuzuncu Imamdir. Medine'de dogdu ( 811 ). Imam Riza'nin ogludur. K�nyesi << ebu Cafer >> ve << Taki >> dir. 835'te Bagdat'ta �ld�. Zehirlendigi s�ylenir. Dedesi Musa Kazim'in yanina g�m�ld�.

Imam Naki:
Onuncu Imamdir. 829'da Medine'de dogdu. K�nyesi > Ebu Hasan >>, lakabi << Askeri >> dir: << Ali'�l Hadi >>, << Naki >>, << Hadi >> de denir. Semira'da ( Bagdat ) �ld� ( 868 ). Orada yatmaktadir. Abbasoglu Mutemed tarafindan sehit edildigine inanilir.

Imam Hasan el - Askeri:
On birinci Imamdir. 846'da dogdu. Babasi onuncu imam Naki'dir. Anasi Susen Hatun'dur. K�nyesi << ebu Muhammed >>, lakabi << Askeri >> dir. << Hadi >> ve << Samit >> de denir. 874'de Samira'da �ld�. Babasinin yanina g�m�lm�st�r.

Imam Mehdi:
On ikinci ve sonuncu Imamdir. Babasi Imam Askeri, anasi Nercis Hatun'dur. K�nyesi << Ebul Kasim Muhammed el - Mehdi >>, lakaplari << Mehdi >> ve << Sahib Zaman >> dir. Babasinin �l�m�nden sonra halktan gizlenmisti. Bu ilk gizlenise Gaybet-i Sugra ( k�c�k gizlenis) denir. Bu gizlenis sirasinda �mmetine elcilik yapan ebu Hasan Ali �l�nce, Gaybet-I K�bra ( b�y�k gizlenis ) baslamistir. Mehdi'nin ne oldugu, son gizlenisten sonra anlasilamadi. Muhammed Peygamberin bir g�n ortaya cikacagini haber verdigi Mehdi'nin, bu Imam olduguna inanilir. Sikisik zamanlarda isleri yoluna koyacak diye gelmesi beklenir. Nefeslerde Mehdi'ye cok yer verilir. Cok zaman << Sahib Zaman >> diye anilir. Bunun kimi zaman Iran Sahlari olacagi ya da baska birisi g�r�n�s�nde gelecegi inanci vardir.

Mystic@L

24 A�ustos 2006 10:50

Kavram Olarak Alevi kelimesi ne anlama geliyor?

Alevi kelimesi Hz. Ali taraftar�, Hz. Ali yanl�s� anlam�na geliyor. �slamiyet i�erisinde Hz. Ali�yi sevenlere Alevi denilmektedir.

Alevi kavram�n�n olu�um tarihi Hz. Ali`nin ya�ad�� d�nemde baslar. Hz. Ali daha yasarken bile Ali taraftar� Alevi diye bilinen ki�iler vard�. Yani Alevi kavram�n� dolay�s�yla Alevili�i ba�ka y�nlere �ekme gayreti i�erisinde olanlar Alevi kavram�n� ya Hz. Ali`den �ok �nceki bir d�neme ya da Hz. Ali`den �ok sonraki bir d�neme ait oldu�unu s�yl�yorlar. Bu her iki iddia da yanl��t�r. Do�rusu; Alevi kavram� daha Hz. Ali hayattayken olu�mu�tu. Fakat o zamanlar �ok dar bir cevre i�in kullan�l�yordu. Ancak tarihsel s�re�te Hz. Ali taraftarlar� �o�ald� ve b�ylece Alevi kavram� genelle�ti.

Misafir

25 A�ustos 2006 09:10

Alev�l�k’te K�rvel�k �krari

Biz konunun Alevilik’teki anlam ve �nemini, nas�l uygulan�p ya�at�ld��n� ele alaca��z.
�slam dinindeki anlam� ve yorumu da, elbetteki toplumsal ko�ullar ve ya�am bi�iminin etkisinde �ekillenmi�, kabileler aras� dostluk ve bar��n s�rekli k�l�nmas�nda rol oynam��, kar��l�kl� dayan��ma ve sayg�n�n sa�lanmas�nda kirvelikten de yararlan�lm��t�r. Alevilik konuya fazlas�yla �nem vermi�, kirveli�i geli�tirip belirleyici kriterlerden biri haline getirmi�, zengin motiflerle s�sleyip zenginle�tirmi�tir.

Alevi Toplumunda Kirvelik
Alevi toplumundaki kirvelik ve s�nnet yakla��m�n�, inan�, biyoloji ve sosyolojik a��lardan de�erlendirmek do�ru olur.
Aleviler, kirvelik ve s�nnet olgusunu, S�nni �slam �eriat�ndan olduk�a farkl� bir bi�imde alg�larlar. Kirvelik birbirini seven ve bunu nesilden nesile ikrar ba�� olarak s�rd�receklerinden emin olup kanaat getirilen ki�i ve aileler aras�nda ger�ekle�ir. Yani taraflar�n g�n�l ve r�zalar�yla kirve olunur. Bununla birlikte aile ya da kabileler aras�ndaki d��manl�klara son vermek, bar�� ve dostlu�u s�rekli k�lmak amac�yla da kirvelik tesis edilir. Taraflar uzla�t�r�l�p, kirvelik ba��yla birbirine ba�land�ktan sonra, d��manl�k ve kan davalar� son bulur. Bu yan�yla bar�� akt�n�n kutsal bir g�vencesi rol�ne de sahiptir.
Ama� hatay� asgariye indirgemek, toplumsal ya�amda birlikteli�in, dostlu�un, karde�li�in devam�n� sa�lamakt�r. Kirvelik, bu amaca y�nelik manevi ba� ve kutsal t�relerden biri olarak kar��m�za ��kar.
T�m bunlar dikkate al�nd��nda Alevi toplumunda kirve olan ki�iler ve aileler aras�nda evlilik kesinlikle s�z konusu olmaz. Kirvelik de, Musahiplik ikrar� oran�nda kutsal ve mukaddestir. Hz. Muhammed Mustafa’ya ve Oniki �mamlar’a duyulan sevgi ve sayg�yla b�t�nle�tirilerek akt edilerek �m�r boyu ve ku�aktan ku�a�a devam eder.
�nan�sal manadaysa, Hak-Muhammed-Ali ��lemesini teyid ederek Hakk’�n birli�ini onaylamak, Ehl-i Beyt soy gelene�ine ba�l�l�� ifade ederek toplumsal bar�� ya�ama d�n��t�rmektir.
Kirvelik akti s�ras�nda, ki�iler veya aileler, kendi aralar�nda, Oniki �mamlar’� ifade amac�yla birbirlerine Oniki Kuru� vermi� say�l�rlar. B�ylece ikrar verilmi�, g�lbenk al�narak ikrar kap�s�ndan i�eriye ad�m atm��lard�r. Art�k her iki ailede kar��l�kl� sevgi, sayg� ve dayan��ma duygu ve y�k�ml�l�kleri s�rekli olarak yerine getirilmeye �al��l�r.

S�nnet Erk�n�:
�ocu�unu s�nnet edecek aile en az bir veya iki hafta �nceden lokmas�n� da yan�na alarak �ocu�uyla birlikte kirvesini ziyaret eder. “S�nnet erk�n�”n�n yap�laca�� g�n� ve ko�ular� birlikte kararla�t�r�rlar. Kirve; olanaklar� �l��s�nde bir tak�m hediyelerle birlikte, s�nnet erk�n�n�n yap�laca�� g�n ya da bir s�re �nce kirvesinin evine gider. �ocu�unu s�nnet edecek olan aile kendi yak�nlar�n�, dostlar�n�, konu kom�unu da davet eder.
K�s ve darg�n oldu�u kom�ular�yla bar��mas�, onlar�n da g�nl�n� yaparak, Muhammed hon�as�nda (sofras�nda) bulunmalar�n� sa�lamas� gerekmektedir. A��k�a g�r�lece�i gibi, kirvelik, Aleviler’de, bar��n sa�lanmas�nda �nemli kurumlardan biri olarak varl��n� s�rd�re gelmektedir. S�nnet i�lemi yap�lmadan �nce erk�n yerine getirilir. Kurbanlar kesilir, Muhammet Hon�as� kurulur. Hon�an�n �zerine bir sini, i�erisine kullan�lmam�� bir havlu ve bir kal�p sabun konulur.
Aile e�er �ocu�una her hangi bir yat�r�, H�z�r, D�zg�n Baba gibi kutsal ad ve mek�nlar� kirve tutmu�sa, mek�nlardan getirilmi� olan teberrik de Muhammed sofras�n�n �zerine konulur. Gerekti�inde bir de vekil tayin edilerek s�nnet i�lemi yerine getirilir.
Erk�n esnas�nda, haz�r bulunan cemaat aya�a kalkar. Hon�an�n ba� taraf�nda Dede veya erk�n� yerine getirecek olan ki�i yerini al�r. Kirve, s�nnet edilecek �ocuk, anne ve babas�, ailenin di�er bireyleri s�ras�yla dedenin kar��s�nda saf tutarlar. Dede, kirvelik ve s�nnet konusunda k�sa bir bilgi sunduktan sonra, “ger�e�e h�” deyip, cemaati edeperk�na davet ederek, erk�n� ba�lat�r.

Erk�n� ba�lama g�lbengi:
Bism-i �ah, Allah Allah!
Adem Ata geldi d�nyaya oldu z�rriyet,
�brahim Peygamber’den kald� bu �det,
Hakk’a kul olduk, Muhammed Mustafa’ya �mmet,
Hem farzd�r, hem s�nnet,
Muhammed-Ali’ye verelim selavat,
Allah�mmesali ala Seyyidina Muhammed
Ve ala Ali Seyyidina Muhammed!

D�nya kuruldu pazartesi,
Hakk’a kul olana indi Muhammed Mustafa,
Ol Oniki �mam ikrar hon�as�,
Muhammed Ali’ye ikrar verdik olduk Ehl-i Beyt bendesi,
Yolumuz erk�n�m�z sana ba�l� ya H�seyin-i De�t-i Kerbel�,
Sen kabul eyle ikrar�m�z�, Hakk’a niyaz�m�z�!

Hak la illahe illalah
Muhammed’en Resullullah, Aliy-�n veliyullah,
Ehl-i Beyt-i Keremullah, Ademi Seyfullah
Nur-i Naciyullah, �brahim-i Halilullah, �sa-i Ruhullah, y�z� suyu h�rmetine!
Erenlerin, velilerin, nebilerin, m�r�id-i k�millerin, pir-i paklar�n y�z� suyu h�rmetine,
�u an yerine getirdi�imiz Oniki �mamlar ikrar erk�n�n� huzur-u makam�nda kabul ve makbul eyle y� Rabbim!
Ali-el Murtaza’n�n ilm-i irfan�ndan, Hasan-ul M��teba’n�n kemaletinden, �ah �ehid-i Kerbela �mam H�seyin’in yol ve erk�n�ndan bizleri ay�rma, mahrum etme y� Rabbim!
Mansur’un d�r�ndan, M�r�id-i k�milin didar�ndan, bizleri mahrum eyleme y� Rabbim!
Sana g�n�l verenleri, birli�ini kabul edenleri, yol ve erk�n�nda talip olanlar� ikrar�ndan mahrum eyleme ve ikrar�ndan d�nene lanet eyle y� Rabbim!.
�krar�ndan d�nenin sel�m�n�, kel�m�n�, lokmas�n�, Ehl-i Beyt’e bende olan cana nasip eyleme y� Rabb’�l-alemin!
Yolumuzu yolsuza, pirsize, ikrars�za, ars�za d��rme!

Muhammed Mustafa ol �ah-� Merd�n
Ali el-Murtaza sana s��nd�m
Haticet’�l- K�bra, Fatimet’�l-Zehra, Hasan’�l-M��teba
H�seyin-i Kerbel� sana s��nd�m!

�mam Zeynel ile Muhammed Bak�r
�krar meydan�na geldik �ok ��k�r
Caferi Sad�k’a erdik �ok ��k�r
K�z�m Musa-R�za sana s��nd�m!

Muhammed T�ki’ye verdim salavat
Ali �l -N�ki’den istedim himmet
Hasan’�l-Askeri eleman m�rvet
Mehdi Sahib-i Zaman sana s��nd�m!

On D�rt Masum-u Pak G�ruhu Naci
Onyedi Kemerbest derdim ilac�
H�nk�r-� Evliya serimin tac�
H�nk�r Bekta� Veli sana s��nd�m!

Virdi Dervi� senin kulun kurban�n
Yar�n arasatta ulu divan�n
Senin m�minlere �oktur ihsan�n
H�seyin-i Kerbela sana s��nd�m!

Dil bizden, nefes �ah �ehid-i Kerbela �mam H�seyin’den ola!
Ger�ek erenler demine h� m�mine y� Ali!

G�lbengin bitimiyle ba�ta kirve, s�net olacak kirvesiyle birlikte diz �st�ne gelip hon�ay� niyaz ederek, g�nl�nden ge�en bir Hak lokmas�’n� tepsiye atarak, tekrar niyaz edip geri �ekilir. Ard�ndan �ocu�un annesi, babas� ve daha sonra orada bulunan cemaat hon�ay� niyaz edip lokmas�n� att�ktan sonra niyazlar�n� yenileyip geri �ekilirler..
S�ra bizzat s�nnetin yap�lmas�na gelmi�tir. S�nneti yapan ki�i ya da s�nnet�i, kirve, kirveler elerini y�kamak �zere, ellerini �st �ste gelecek �ekilde y�kamaya ba�larlar. Y�kama i�lemi �� kez „Y� Hak, y� Muhammed y� Ali” denip tekrarlan�r. Bu i�lemin anlam�, s�nnet olacak �ocuktan akan kan�n, aileler aras�nda olu�an ikrar ba��n�n kutsanmas�d�r. S�nnet i�lemi bitikten sonra kirvenin orada kalmas� art�k uygun g�r�lmez. Ancak kirve bir zaman sonra kirvesi olan �ocu�un tekrar ziyaretine gider.
Sosyal boyutlar�yla kirvelik kurumu, Alevi toplumu a��s�ndan dayan��man�n, bar��n, dostlu�un, birlikte hareket etmenin ba�l�ca kaynaklar�ndand�r. Bu, bir�ok temel kurum ve de�erlerden, vas�f ve kriterlerden sadece bir tanesidir.
Biyolojik ve t�bbi anlamda s�nnetin, insan sa�l�� bak�m�ndan da yararl� oldu�u bilinmektedir .....

Misafir

29 A�ustos 2006 22:03

Semah Nedir?

Semahlar

Tasavvuf ehlinin, m�zik aletleri de �al�narak s�ylenen ne�idelere uyup vecde gel melerine, raks etmelerine, d�nmelerine denir. �slam Ansiklopedisi’ne g�re ise; asl�nda “sem” k�k�nden, “sam” veya “sim” gibi bir mastar olup, “i�itmek, duymak, dinlemek, i�itilen s�z, iyi ��hret ve iyi an�lma, �ark� dinleme” ve nihayet, “yar� dini mahiyette �alg�l� ve �ark�l� ziyafet” gibi t�rl� manalara gelmektedir.

Semahlar Anadolu Halk K�lt�r�’n�n m�zikal dehas� olup, Alevi-Bekta�i toplumunun y�ksek m�zik zevkinin en bariz �rneklerindendir. Kelime
anlam�na bakarsak; Abd�lbaki G�lp�narl�’n�n Tasavvuftan Dilimize Gelen Deyimler ve Atas�zleri” adl� kitab�na g�re sema; (sima) 5 Arap�a, “duymak”, “i�itmek” anlam�nda bir s�zd�r.

Bu �e�it manalar, birka�� hari� di�erlerinin, kelimenin Eski Arap�a’daki “�ark� s�yleme” veya “�alg� �alma” manas� ile yak�ndan ilgili oldu�u a��k�a g�r�lmektedir.

��itmek, duymak, dinlemek k�k�nden gelen Semah s�zc�� “samah”, “zamah”, “samak” gibi �e�itli �ekillerde s�ylenmektedir.

Tamam�yla Alevi-Bekta�i toplulu�una ait olan semahlar, Do�u Karadeniz’de en az olmak �zere bu toplulu�un ya�ad�� b�t�n y�relerde mevcuttur. Ancak bug�ne kadar derlenmi� eserler itibar�yla, Sivas, Erzincan, Malatya, Urfa, Mu�la (�zellikle Fethiye), Denizli ve Ege geneli ile Antalya’da yayg�nd�r.

Semahlar, Alevi Toplumu’nun gizli dernek toplant�lar�d�r ve dinsel ibadetlerin yerine getirildi�i �zel g�nlerde yap�l�r. Hasat mevsimi gibi y�l�n belirli g�nlerinde de yap�ld�� s�ylenmektedir. Dini �zellikleri dolay�s�yla, geli�ig�zel zaman ve mekanlar da oynanmaz. �ki, d�rt, alt�, sekiz veya daha fazla ki�iyle oynanan oyunlar olup, tek oynand�� g�r�lmemi�tir. Semahlar�n kar��k oynand�� yerlerde, kad�nlarla erkekler aras�nda belli bir h�s�ml�k, yak�nl�k g�zetilir. Baz� y�relerde �ok yak�n kom�uluk birlikte oynamak i�in yeterlidir. Bu tarz toplant�larda kad�nla erkek aras�nda herhangi bir erkeklik, di�ilik davran�� s�z konusu olamaz, b�yle davranan ki�iler �ok ay�plan�r ve toplulu�a bir daha kabul edilmezler.

Semahlar�n oynand�� Cem Ayinleri’nin en b�y�k �zelliklerinden biri m�zi�e ve oyuna g�sterilen sayg�d�r. Bu toplant�larda semah oynan�rken oturulmaz, ayakta dinlenilip seyredilir. Ba�lama baz� y�relerde kutsal say�l�p duvara, insan boyunun bir kar�� st�ne gelecek �ekilde ve Kuran-� Kerim’le yanyana as�l�r. Saz �al�naca�� zaman, saz� �alacak olana veren ki�i �p�p ba��na koyar, alan ki�i de �p�p ba��na koymadan �almaya ba�lamaz.

Semahlar kar��l�kl� durarak ve ayr�k d�zende (eller veya kollardan tutu�madan), Cem Bezmi’nin ortas�nda a��lan bo�lukta, dola�arak oynan�r. �era� Mumlar�’n�n yand�� “�era� Taht�” denilen yere gelinince, y�zler o tarafa d�ner, eller h�rmetle g��ste birle�tirilip boyun hafif�e e�ilir. Bu mevkiye s�rt d�n�lmez, oras� kutsal bir k��edir. Semah Nefesi okunurken nefesin son k�tas�nda, �airin �ah beyiti geldi�inde oyuncular olduklar� yerde hareketsiz kal�r, �airin ad�na h�rmeten bu b�l�mde oynanmaz. Semahlar yaln�z ba�lama e�li�inde oynan�r. Tunceli ve Ege semahlar�nda kemane de ba�lamaya e�lik eder. Davul, zurna (yak�n zamana kadar gizli oynand�� i�in), hi� kullan�lmaz. Baz� semahlarda sazlar bir �e�it pedal g�revi yaparak, karar sesi civar�nda dola �an sabit bir melodiyi �alarlar. Hemen b�t�n semahlar da birbirine benzeyen bu ezgi, vokal b�l�m� de dahil olmak �zere, b�t�n eser boyu devam eder. Ton de�i�irse, sazlar da o tona uygun ba�ka bir sabit melodiye ge�erler. (�rn. Bir K�z ile Bir Gelin - Fethiye) Semahlar, �zellikle ritmik yap�lar� bak�m�ndan, T�rk Halk M�zi�i Repertuar�’n�n en �nemli eserlerini olu�tururlar. Ana Usuller, (2,3,4 ve ��erli �ekillerinden 12) ve Birle�ik Usullerin(5,7, 8, 9) tamam�yla, 10 zamanl� Karma usul, semahlar i�inde mevcuttur.

Semahlar tek veya birka� b�l�ml� olabilirler. �ok b�l�ml� semahlarda b�l�mler genellikle birbirinden farkl� tonlardad�r. �ki b�l�ml� semahlar�n ilk b�l�mleri “A��rlama”, ikinci b�l�mleri ise “Yeldirme”, “Y�r�tme”, “Pervane” veya “Pervaz” adlar�n� al�rlar. (�rn. Ya H�z�r Semah� - Arapkir). E�er semah �� b�l�ml�yse, ilk b�l�me “A��rlama”, ikinci b�l�me “ �ki Ayak” veya “Y�r�tme”, ��nc� b�l�me ise “Yeldirme” veya “Pervaz” denilir. (�rn. Y�ce Da� Ba��nda Bir Koyun Meler -Fethiye). D�rt b�l�ml� semahlar yine “A��rlama”yla ba�lar, “ikileme”yle devam eder, “Y�r�tme”ye ge�ilip, “Yeldirme” ile son bulur. (�rn, Gine Dertli Dertli-Sivas)

En �nemli ritmik �zellikleri ise baz� semahlarda birka� de�i�ik ritm kullan�lmas�d�r. Ritmik de�i�iklikler �o�unlukla b�l�m ge�i�lerinde olur ‘ki genellikle ayn� anda’ ton da de�i�mektedir. Tempolar� a��s�ndan gittik�e h�zlanan bir s�ra takip ederler. Baz� semahlarda ise, a��r-h�zl�-a��r- h�zl� d�zeni g�r�l�r. (�rn. Bug�n Yasta G�rd�m - Urfa) Ancak b�t�n semahlar biterken a��rla��rlar. Baz� Arguvan Semahlar� aras�nda temposu sabit olanlara rastlanm�� t�r.

Sonu� olarak semahlar�n tan�t�labilece�i en k�sa �zet bu olabilir. M�zik Analizi derslerinin en yo�un �rneklerini te�kil eden semahlar�, yaratanlara, derleyen ve notaya alanlara, seslendirerek tan�nmalar�na katk�da bulunanlara Halk M�zi�i camias� minnettard�r.

Gamze T�FEK��-�T� T�rk Musikisi Devlet Konservatuar� ��retim G�revlisi
Motif Dergisi 29. Say�

SEMAHLAR HAKKINDA GENEL B�LG�

Alevi dinsel oyunlar�n� halk, ''semah, samah, zamah'' gibi yerel s�zlerle adland�r�r. Semah kat� kurallara sokulmam��t�r. Bu, onun de�i�imini ve �ok �e�itli dallara ayr�lmas�n� sa�lam��t�r. B�ylece �e�itli semah t�rleri do�mu�tur.

Semahlar kentlerde kad�n�n bask� ve pe�e alt�nda tutuldu�u d�nemlerde bile kad�n erkek birlikte oynan�r. Bu, do�a ile insan�n zo*runlu uyumundan kaynaklan�r. Semahlar k�kende g��ebe toplumun dinsel oyunudur. G��ebe toplumlarda ise kad�n erkek ayr�m� yerle�iklerdeki gibi kat� kurallarla ayr�lmaz. Do�a, ki�iyi g�nl�k ya�am�n her kesiminde ve dinsel t�renlerde e�it k�lar. B�ylece semahlar kad�n ve erkeklerin birlikte oynad�klar� oyun durumuna girer. Yaln�z erkeklerce oynanan semah t�r� neredeyse yok gibidir. Salt erkeklerce oy*nanan semah t�r�ne Sivas, Malatya, Tokat �evresinde oynanan "Ya H�z�r" semah� �rnek verilebilir. Oysa bu semah�n da kad�n erkek kar�*��k oynand�� olur. Yaln�z kad�nlarca oynanan semahlar olduk�a �oktur. Kar��k yap�lan semahlarda kad�n ve erkek say�s�n�n birbirine yakla��k olmas�na �al��l�r. ''�ark'' semah�nda oldu�u gibi kimi se*mahlar�n yaln�z kad�nlarca oynanmas� kural haline gelmi�tir.

Semahlarda yerel ayr�l�klar �ok g�r�l�r. Bunun k�keni de g��e*be toplum ya�am bi�iminin devingenli�inden kaynaklan�r. Gerekti�inde kurallar ya�am bi�imine g�re d�zenlenir. Ya da yeni kurallar konur. Semahlar�n ba�lang�c�, oynan�� ve bitiminde g�r�len b�lgesel ayr�l�klar biraz da buradan kaynaklan�r.

SEMAHTA K��

Semahlar�n belli say�da ki�ilerce oynanmas�na �zen g�sterilir. Bekta�i semahlar�n� anlatan kaynaklar, semahlar�n 2-4-6-8-10-12 ki*�ilik �beklerce yap�ld��n� bildirirler. M. Tevfik Oytan semah�n ba�lang�c�n� ��yle anlat�r:
"�lk �nce d�rt can semaha kalkar. Bu ilk semah a��l�� semah� oldu�u i�in m�r�it ve cem erenlerinin t�m� aya�a kalkarlar.'' Ayn� say�lar Vahit Lutfi Salc�, Bedri Noyan gibi yazarlarca da verilir.

Ancak Alevi semahlar�n�n daha �ok 3-5-7-9-12 ki�ilik �beklerce yap�ld�� g�zlenir. Ger�ekten Aleviler aras�nda bu say�lara �ok �nem verilir. Bu say�lar�n kutsall��na inan�l�r. Bu say�lar hay�rl� dualar durumunda olan g�lkbenklerde de an�l�r. ''��ler, be�ler, yediler, onlar, ikiler'' den yard�m ve �efaat dilenir. Son y�llarda semah oyunlar�n� ko*nu edinen incelemelerde semah oyuncular�n�n say�lan olarak bu say�lar g�sterilir. Bizim halktan ��rendi�imiz say�lar da �ok kez bu say�lar� do�rular durumdad�r.

Bu durumda semah��lar�n say�s�nda bir de�i�iklik s�z konusudur. Vahit Lutfi Salc�, M. Tevfik Oytan. Bedri Noyan gibi Bekta�i tarikat�n�n i�inden gelen ki�ilerin b�yle bir konuda yanl�� yapm�� olmalar� d��n�lemez. B�y�k olas�l�kla semah�� say�s�ndaki bu ayr�l�k. Alevi ve Bekta�i semahlar�ndan kaynaklan�r. Bekta�ilerin ve Alevlerin bir b�l�m� birinci say�larla. Aleviler ise ikinci say�larla semah ederler.

Ayr�ca on alt� ki�ilik, k�rk ki�ilik ve daha kalabal�k toplulukla*r�n yapt�klar� semahlar vard�r. On alt� ki�ilik semah�n oynan�� bi�imi ba�kad�r. D�rder ki�i kar��l�kl� dizilirler. �aprazlama oynarlar. K�rk ki�ilik semah ise Fethiye Tahtac�lar� aras�nda kadir geceleri yap�l�r. Yeniden do�u�u canland�ran k�rklar olay�n�n an�s�na dayan�r. Ama bu semah�n kapal� yerde yap�lmas� zordur. Nitekim �ok kalabal�k �beklerce oynanan Yat�r Semahlar� da b�yledir.

SEMAHTA EZG�

Semahlar�n ezgisi halk m�zi�inden kaynaklan�r ve t�rk�l�d�r. T�rk� ile oyun i� i�edir. Y�relere g�re ezgilerde, vuru�larda ayr�l�klar g�r�l�r. Semah ezgileri genellikle 5-7-9 aksak vuru�lu ya da �ift vu*ru�lu havalard�r. Ezgiler genellikle ba�lama ve keman ile �al�n�r. Vur*mal� ve cafcafl� sazlar kullan�lmaz. B�ylece oyunun kutsall�k i�levi ko*runmu� olur;

�epniler de cemde kesinlikle on iki �alg� bulunur. Bu on iki saz ayn� t�rden olabilece�i gibi de�i�ik t�rlerden de olabilir. Semahlar bu on iki �alg� ile �al�n�r. Tahtac� cemlerinde ise en az iki, en �ok on iki �alg� bulundurmak t�redir. Genelde �epni cemleriyle Tahtac� cemleri b�y�k benzerlik g�sterir. Ezgi ve vuru�larda y�relere g�re ayr�mlar g�r�l�r. S�zgelimi S�ra�lar K�ro�lu havas� ile semah�n yeldirme b�l�m�n� oynarlar.

SEMAHTA G�YS�

Semah yap�l�rken semah��lar�n �zerindeki giysiler �ok renkli ve de�i�iktir. Daha do�rusu halk�n g�nl�k, bayraml�k giysisidir. Belli bir kal�p s�z konusu de�ildir. Erkekler de bac�lar da temiz giysileri ile se*mah yapmaya �zen g�sterirler. Bu giysi bac� i�in ��etek giyildi�i d�*nemlerde ��etektir. Fistan giyildi�i d�nemlerde fistand�r. Giysilerde de eskiye ba�l�l�k s�z konusu de�ildir. Kurallarda bi�ime de�il �ze �nem verilir. Bi�im �z� bozmad�� s�rece de�i�ebilir.

Giysilerde yerel ayr�l�klar g�r�l�r. Do�u illerinde ba� a��k se*mah yapmak uygun bulunmaz. Bac�lar�n ba�lar� zaten �rt�l�d�r. Erler ise �apka ile semaha kalkmazlar. Semah yapacak erler ba�lar�na mendil, po�u gibi bir �ey ba�larlar.

SEMAHA KALKI�

Semaha kalk��ta da kimi t�reler s�z konusudur. Bu t�reler b�l*gelere g�re k��k ayr�l�klar g�sterir. Do�u illerinde semaha kalkmadan �nce el, ayak ve y�z y�kan�r. Bu bir t�r abdest i�levindedir. Kapal� yerlerde yap�lan semahlar yal�nayak oynan�r.

Cemde semahlar ba�layaca�� zaman semah��lar kendili�inden semaha ��karlar. Herhangi bir ��engenlik, �ekingenlik olursa belli ki*�iler toplumun �stelemesi ile kalkarlar. Genelde semaha kalkmak bir onur say�ld��ndan b�yle �stelemelere kar�� direnilmez.

Anadolu'nun �e�itli yerlerinde cemde ilk semah yap�laca��nda �nce semah��lar dedeye niyaz ederler. Bu ni�an�n �e�itli b�lgelerde de�i�ik bi�imlerde oldu�u g�r�l�r.

Denizli'de er, ******n �n�nde niyaz eder. Bac� ise sa� elinin parmaklan sol elinin parmaklar� �zerinde olarak niyaz edenin s�rt�na hafif�e dokunur bi�imde ona niyaz eder. Bu semah iki ki�inin oynad�*�� bir semaht�r. er aya�a kalkt��nda saz yava� yava� ve tatl� k�p�rda*n��larla semah� ba�lat�rlar. Ku�kusuz saz ve s�z semaha e�lik eder. Bac� bir elinin avucu ile �b�r eline tempo tutar. Er kollar�n� yana a�m��t�r, bileklerinden ba�layarak uygun bi�emde kollar�n� oynat�r. B�ylece de tempoya uyar. Bunu e�it ad�mlarla saz�n ve s�z�n vuru�lar�na uygun olarak semah��lar�n oyunu s�rd�rmeleri izler. Er ile bac� aras�ndaki aral�k s�rekli korunur.

Erzincan-Mara� y�resinde semaha kalkan er semah ba�lama*dan ******n elinin i�ini �per. Ama bu t�renin yayg�n bi�imi ******n erin sa� omzuna niyaz etmesi bi�imindedir. �� Anadolu'da Sivas'tan Toroslara de�in geni� alanda semahlara b�yle ba�lan�r.

Kimi b�lgelerde semaha erbac� selamla�mas� ile ba�lan�r.

Antalya Alevilerinin bir b�l�m�nde bac�, erin g��s�ne bir �edde ba�lar. Elmal�'n�n Tekke k�y�nde bu �edde ba�land�ktan sonra bac� secdeye var�r.

Kimi b�lgelerde ilk semah yap�laca�� zaman dede ve t�m cem erenleri topluca aya�a kalkarlar. Semah��lar gelip dedenin �n�nde niyaza dururlar. Niyazdan sonra dede ve cem erenleri yerlerine otururlar. Dede bir g�lbenk okur. Semaha b�ylece ba�lan�r. Bundan sonraki semahlarda aya�a kalk�lmaz.

SEMAHTA F�G�R

Semahlar k�kende de�i�ik ve g�zel fig�rlere dayan�r. Fig�rlerin zenginli�i ve g�zelli�i semahlar�n en �st�n yanlar�ndan biridir. K�*kende dinsel g�r�n�mde halk oyunu olmalar�na kar��n kimi ilkelerle �b�r halk oyunlar�ndan ayr�l�rlar. Semahlarda bireyin ba��ms�zl�� ana ilkedir. Hi�bir semah t�r�nde hi�bir bi�imde oyuncular aras�nda el ele tutu�ulmaz. Her semah�� kendi i�inde ba��ms�zd�r. semahlarda ba��ms�z birimlerin b�t�ne uyumlar� s�z konusudur.

Semahlar iki ana fig�re dayan�r. Bunlar�n ba��nda ku�un u�u*�unu and�ran kollar�n ayn� anda kalk�p ini�i fig�r� gelir. �kincisi y�r�y�� ve ayak fig�r�d�r. Bunlar aras�nda da bir uyum vard�r. Semahlarda kol ve ayak fig�rleri d��nda v�cudun ba�ka b�l�mlerinin fig�rleri bulunmaz. M�zi�in ak��na g�re bunlar ivedi ya da yava� bi�imde uyumlu olarak hareket ettirilir. Bu, uzun bir v�cut e�itimi isteyen bir u�ra�t�r. �b�r halk oyunlar�nda oldu�u gibi semahlarda da �ocuklukta ba�layan bir ��renme olay� vard�r. Ki�i ba�lang��ta izleyi*cidir. Belli bir ya�a de�in semahlar� izler. Sonra ''gen�ler'', "g�n�ller'' semah� denen semah t�r� ile oyunun i�ine girer. Bu, al��t�rma daha do�rusu ��rakl�k d�nemidir. Ki�i daha sonra oynay�� yetene�ine g�re �b�r semahlarda yerini al�r.

SEMAH S�ZLER�

Semahlar T�rk�e s�zl� deyi�lerle oynan�r. Bu deyi�ler gizemci halk yaz�n�n �r�nleridir. Hemen her d�nemde T�rk�e egemenli�ini korumu�tur. Ba�ta Hatayi olmak �zeri Pir Sultan Abdal, Kaygusuz, Nesimi gibi ozanlar�n deyi�leri semah s�z� olarak t�rk�le�mi�tir. Us*ta halk ozanlar�n�n dizelerinde T�rk�e bir kuyumcu ustal�� ile i�len*mi�tir. Co�kun ve i�li bir �iir gelene�i ortaya konmu�tur. Sonra on1ar�izleyen bir�ok yerel ozan ortaya ��km��t�r.

Semah deyi�lerinin bir b�l�m� do�rudan semah s�z� olarak yaz�lm�� olmal�d�r. Halk ozanlar�n�n yakla��k olarak t�m� ba�lama �alar. Bu nedenle a��k s�z� halk aras�nda "ozan, ba�lama �alan ve t�rk� s�yleyen" gibi geni� anlam i�erir. Halk ozanlar�n�n b�y�k �o�unlu�u bu �� yetene�i birlikte ta��m��lard�r. B�ylece kimi ozanlar�n do�rudan semah s�z� yazmalar� ve t�rk�le�tirmeleri do�ald�r.

Dinsel �zle beslenen t�rk�ler kimileyin belli kurallar�, inan�lar� anlat�r. Kimi kez ise sevgiyi dile getirir. K�kende sevgi ana konudur . �b�r konular sevgi ekseni �evresine san�lm��t�r. B�ylece bu dizelerde t�rk� yolu ile ��tler verilir. Birlik �a�r�lar� yap�l�r. S�zler dinsel de olsa, dind�� da olsa hep ya�ama sevinci doludur, co�kuludur. Se*mahlar ya�am� kucaklayan t�rk�lerdir. Gerek i�erikleri, gerek m�zik*leriyle �b�r t�rk�lerden ayr�l�rlar. Ba�ka bir b�t�nl�k olu�tururlar.

Dinsel �arp�c� s�zler �evresinde birle�ilmi�tir. Bu s�zlerin ard�nda y�zy�llar�n ac�lar�, ba�kald�r�lar� yatar. Nitekim dinsel t�ren olan cemlerde s�ylenen tevhitler de ayn� i�levdedir. "Tevhit" s�z� birlik. birle�me anlam�ndad�r. Bunlar co�ku y�kl� �a��r��lard�r. B�t�n i�inde se*mah ve tevhitler oyun ve t�rk� arac�l�� ile bir olmay�, birli�i ama�lar. Kimi s�zc�klerin m�zik ve yinelemelerinden yararlan�l�r.

Semah s�zlerinde de y�relere g�re de�i�iklik vard�r. M�zik ve t�rk�lerde de s�rekli de�i�ik gelirler. �e�itli y�relerde yeni semah s�zleri do�ar. Yeni semahlar geli�ir. T�renlerin ya�ad�� s�rece bu de�i�me ve geli�meler s�rer. Bu durum ya�am�n de�i�ken olmas�ndan kaynaklan�r. �e�itli y�relerde semah s�zlerinin de�i�ik ezgilerle ve vuru�larla �al�nd�klar� olur. Semah s�zleri ile m�zik birbirine uygunluk g�sterir.

SEMAHIN ORTAMI

�lke olarak semahlar dinsel t�ren olan "cem" ya da "g�rg�, g�r�m" de yap�l�r. Kutsal inan� b�t�n�n bir birimidir. Salt oyun i�levinde alg�lanmaz. Semaha kalk��tan oturu�a de�in t�m kurallar y�re*lere g�re kimi ayr�l�klar g�sterse bile, belirlenmi�tir. Bu kurullar yerine getirilmeden semah d�n�lmez. Her i�lem zincirin bir halkas�n� olu�turur.

Semahlar�n yap�ld�� yerlerde etkin bir s�k�d�zen egemendir. t�m g�rg� t�reni boyunca oldu�u gibi semahlar s�resince de g�r�lt� yap�lmaz. Ayr�ca semahlar �al�n�p s�ylenirken sigara kullan�lmaz. bir �ey yenip i�ilmez. Diz �st� ya da ba�da� kurulup oturulur. G�r�lt� edenler, uygun olmayan davran��ta bulunanlara �e�itli cezalar verilir. Bu cezan�n bi�imi dedenin ve toplumun karar�na ba�l�d�r. Ceza olarak, toplum i�in yiyecek, i�ecek gibi bir �ey ald�r�labilir. Ki�i bir s�re *t�renden d��ar� at�labilir. Ceza verme konusunda da yerel ayr�l�klar vard�r. Do�uda su�lunun eline bir kova verilir, bir s�re bir k�y�da bekletilir. Sivas-Malatya y�resinde dara �ekilir. Ki�inin su�u a��r ol*du�unda asa ile vurularak cezaland�r�ld�� olur.

Alevi dinsel t�renleri "G�rg�'', "Muhabbet cemi" ve ''Abdal Musa" olmak �zere ��e ayr�l�r. G�rg� cemi y�ll�k dinsel t�rendir. �nanca g�re bir y�l i�inde yap�lanlar�n hesab� verilir. Muhabbet cemleri her*hangi bir f�rsat nedeniyle bir araya gelindi�inde yap�lan cemlerdir. Abdal Musa ise g�rg�lerin sonunda ya da g�r�m yap�lmad�� y�llarda t�m toplumu birlikte tutmak amac�yla bir ak�am i�ine s��d�r�lan din*sel t�renlerdir.

Semahlar muhabbet cemlerinde cemin sonuna do�ru yap�l�r. Muhabbet toplant�s�n�n sonunda t�m er ve bac�lar semaha kalkar. Birinci deste okuyucular� m�r�idin iki yan�nda, ikinci deste okuyucu*lar� onlar�n kar��s�nda, ��nc� deste okuyucular�n t�ren odas�n�n sa� ve sol yan�nda yer al�rlar. Birinci deste deyi�in ezgisini okur. �kinciler bu ezgiyi bir ��l� a�a�� ve yar�m �l�� sonradan ba�lama �zere �ok sesli bi�imde yineleyerek izlerler. Par�an�n sonundaki "la" sesin*de birle�irler. Birinci b�l�m�n yinelenmesi ve ikinci b�l�m�n okunmas� da bu bi�imde s�ylenerek s�rd�r�l�r. Bu okunu� s�ras�nda yanlarda duran ��nc� destedeki ki�iler notadaki seslere ''Ya �ah-� Velayet'' diye tempo tutarlar. Orada semah yapanlar da ezginin ve ba�laman�n vuru�lar�na uygun bi�imde ''Ya �ah.. Ya �ah'' diye �a�r��rlar.

G�rg� cemlerinde belli aral�klarla semah yap�l�r. Ancak bunlar*da da bir s�ra izlenir. �nce t�ren ba�lar. �era� uyand�r�l�r. A��klar sazlar�na sar�l�p bir iki deyi� okurlar. �lk semah bundan sonra cemi y�neten dede ya da baban�n izni ile yap�l�r. �nce a��r ve yava� hare*ketli semah deyi�leri ile ba�lan�r.

Semahlar� cemden ayr� d��nmek ve incelemek yanl��t�r. Gerek Alevili�in kutsal kitab� Buyruk'ta; gerekse halk aras�nda semah on iki hizmetten biri olarak say�l�r. Ancak zaman ak�� i�inde semahlar�n oynand�� ortamda da bir yumu�ama olmu�tur. Giderek dede kat�nda yap�lan toplant�larda da oynanmaya ba�lanm��, bunu daha geni� e�lentilerde oynanmas� izlemi�tir. Kat� kurallara girmeyen Alevi toplumu ''dinsel ortam'' kural�nda da direnmemi�tir. Mutlu g�nlerde, e�lencelerde bir ban� ��leni gibi, bar�� sevinci i�inde yap�l�r olmu�tur. Toplulu�u daha canl�, daha ne�eli tutabilme i�levini �stlenmi�tir. G�*n�m�zde d��nlerde bile oynanmaktad�r.

SEMAHTA D�ZEN

Semah oyununa �nce yava� hareketli semahla ba�lan�r. Bu ge*nelde oyunlar�n yayg�n kural�d�r. Yava� oyun, bir giri� bir �s�nd�rma amac� g�der. Ard�ndan ivedi hareketli bir b�l�m gelir. Semahlarda da bu kural ge�erlidir. Semahlar genellikle ''a��rlama'' ve ''yeldirme'' b�*l�mleri olmak �zere iki b�l�mden olu�ur. Do�al olarak ilk semah a��rlamad�r. Ki�inin oyuna haz�rlanmas� amac� g�der. S�z ve ezgi bu a��rlamaya g�re se�ilmi�tir. Hareketler de bu d�zene uygundur.

A��rlama cemde ayak kesilmeksizin yap�lan ilk semah olarak tan�mlan�r. A��rlamada erler kollar�n� sa�a sola hareket ettirirler. Bac�lar kollar�n� omuz d�zeyinden daha yukar�ya kald�rmamak �zere ayn� hareketi yan tarafa do�ru yaparlar. S�z ve ezgiye uygun olarak ayaklar ileri geri at�l�r.

Semahlar konusunda yapt��m ara�t�rmalarda genellikle Semahtan bahsederken ''oyundur", ''oynan�r'' gibi s�zc�klerde kar��la�t�m. Kendisinin kitab�ndan faydaland��m Say�n Yazar Fuat Bozkurt'ta semahlar konusunu anlat�rken oyun, oynan�r, semah�� gibi s�zc�kler kullanm��t�r. Bana g�re asl�nda bu s�zc�kler yerine icra edilir, d�n�l�r ve semazen s�zc�klerinin kullan�lmas� daha uygundur.

Semahlar dinsel nitelikler ta��d�klar�na g�re di�er halk oyunlar�ndan ayr�lmal�d�rlar. Alevi toplumunda kesinlikle ''Semah oynama'' veya "Semah oyunu'' gibi terimler kullan�lmaz. "Semah d�nme'' veya "d�n�l�r" gibi s�zler kullan�l�r.

Semahlar�n oyun mudur? de�il midir? konusunda Say�n �brahim �ZER (�brahim Dede) ��yle d��n�yor:
�nsanlar maneviyatta ve tasavvuf ilmine g�re basamaklarla, inanarak ve inand�klar� o g��le Allah'a varmay� d��n�rler. Bunu �u �ekilde tarif edebiliriz.

1. �eriat Kap�s� 2 .Tarikat kap�s�

3. Marifet Kap�s� 4. S�rr-� Hakikat Kap�s� Semah'�n tarifi ��yle

d��n�lebilir. �eriat kap�s�nda yani birin*ci basamakta ad� ge�en semah bir folklor oyunu olarak d��n�l�r ve her y�renin kendine has fig�rleriyle icra edilir.

Tarikat kap�s�nda, yani ikinci kap�da semah, gerek Alevilerde, gerek Mevlevilerde, gerek Kadirilerde, gerek Nak�ibendilerde yap�lan ibadetin bir nevi, bir b�l�m� olarak d��n�lebilir. Aleviler bu semah� ba�lama e�li�inde yaparlar. Mevleviler bendir e�li�inde yaparlar, Kadi*riler ve Nak�ibendiler davulbazlar e�li�inde yaparlar.

��nc� kap� ve ��nc� basamak olan marifet kap�s�nda semah, ilahi bir a�k�n vermi� oldu�u bir iksirdir. Bu a�k geldi�inde o insan sokakta bile d�nebilir. Ve hi� bir �alg�ya ihtiya� g�rmeksizin de*mircinin demire vurmu� oldu�u tempoyu dahi kendine bir m�zik kabul ederek o a�ka ve me�ke kendini kapt�r�r ve b�ylece 4. kap� olan Hakikat kap�s�na yol buldu�una inanarak kendisini tatmin etmi� olur.

Hen�z birinci basamakta olan ki�iler i�in semah bir oyun say�labilir. ��nk� burada ki�i hen�z ��rakl�k d�nemindedir ve ibadet olay�n�n i�ine girmemi�tir. Bir nevi acemilik d�nemidir. Tarikat kap�s�na gelince semah oyun olmaktan ��kar. ��nk� ki�i Semah�n ibadetin bir par�as� oldu�unu anlam��t�r ve bunu ibadet amac�yla yapmaktad�r.

TheGrudge

13 Eyl�l 2006 21:14

http://www.islamustundur.com/image/kategori_image.gifALEV�L�K NED�R ?

ALEV� B�R ��ADAMININ ALEV�L�K TANIMI

ALEV�L�K B�R D�N DE��LD�R.

Aleviler �slam'd�r.Alevilik bir yoldur.Bu yol peygamberimiz Hz.Muhammed (SAV)'in yoludur.4. Halifeye,Ehli beyte ve sevgili peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV)'in sevgili torunlar� Hz. Hasan ve Hz. H�seyin'e ba�l�y�z.Kitab�m�z KurAn'� Kerim'dir,Mabedimiz camilerdir.Aleviler ibadetlerini camilerde ve her M�sl�man gibi evinde de yerine getirirler.Aleviler sevgili peygamberimiz Hz. Muhammed'in s�nnet-i seniyyelerini b�y�k bir hu�� i�inde ya�amaktad�rlar.
ALEV�LER�N YA�AM �EKL� (TAHALL�K-U B� AHL�K-I ALLAH)

Aleviler Allah ahlak� ile ahlaklanmaktad�rlar .Aleviler, devletine ordusuna, milletine, s�k� s�k�ya ba�l� ,vatansever birinci s�n�f vatanda�t�rlar.�lke ekonomisine de b�y�k katk� sa�lamaktad�rlar ve sa�lamaya b�y�k azimle,�evkle,gayretle devam edeceklerdir.Alevi toplumu , ekonomimizin b�y�k,k��k sanayici ve i�adamlar�n� b�y�k bir azimle ve gayretle desteklemektedirler. CEM �ANKAYA

Alevi Bir Yazar�n Dilinden " Alevilik ve Ehl-i Beyt " �zerine Bir Eser
�zellikle Alevi Karde�lerimize �neririz !

Neden "Alevilik" ve "Ehl-i Beyt?", "Alevilik M�sl�manl�k m�?" Ni�in b�yle bir kitaba ihtiya� duyuldu? Bu konuda �ok inceleme ve ara�t�rma yap�ld�, �ok kitap yay�land�. Bizim �al��mam�z ne ilk ne de son olacakt�r. Amac�m�z yeni bir tart��ma ba�latmak de�il, s�regelen tart��ma ortam� i�ersinde zemini farkl� y�nlere kayd�r�lmak istenen Alevili�i ger�ek zeminine oturtabilmektir. G�rd��m�z kadar�yla bu yay�nlarda niyetlere g�re yorumlar da farkl� olabiliyor.Bize g�re baz� yazarlar maalesef meseleye, nas�l g�rmek istiyorlarsa �yle bak�yorlar. Halbuki bu yakla��m do�ru ve objektif bir yakla��m de�ildir.

Yine �unu �z�lerek g�r�yoruz ki, konuya menfi bir tav�rla yakla�anlar� ba��nda yabanc� ideoloji mensuplar� geliyor. Onlar i�in bu t�r konular, hedefe g�t�ren bir vas�tadan ibarettir.��in i�inde memleketi kar��t�r�p, milleti d��man kamplara ay�rmak isteyen d�� g��lerin varl�� ayan-beyan ortada.
Ve yine "Alevili�i" ve "Ehl-i Beyti" siyasi menfaatlerine alet etmek isteyenler var. Onu, dini kimli�inden ay�r�p bir felsefi teori gibi g�stermek isteyenler var�
http://www.islamustundur.com/211743_2.jpg

�zellikle baz� yazarlar� Alevili�i islam d�� bir inan�� bi�imi gibi g�sterme gayretleri, kendisini M�sl�man olarak g�ren ve elinden geldi�i kadar�yla da inanc�n� ya�amaya �al��an milyonlarca insan�m�z� rencide ediyor. i�te bu y�zden 'Alevilik M�sl�manl�k m�?' derken, onlar� i�inden birisi olarak bu konuyu �z kaynaklar�na dayanarak irdelemeye �al��t�k. Alevi-islam ili�kisini kurmaya �al��rken �zellikle hepimizi birle�tiren ve ayn� ortak paydada bulu�turan "Ehl-i Beyt" sevgisi �zerinde durduk.
G�n�m�zde �unu da �z�lerek g�r�yoruz ki as�rlard�r ayn� Allah'a, ayn� Kitab'a, ayn� Peygamber'e inanan, ayn� k�bleye y�nelen, sevin�te ve tasada ayn� duygular� ya�ayan bu vatan� insanlar� ne hikmetse bug�n ayr� din mensuplar� gibi g�sterilmeye �al��l�yor. Sanki bir tarafta "Ehl-i beyt" taraftarlar�, di�er tarafta "Ehl-i beyt" kar��t� insanlar varm�� gibi lanse ediliyor.
Tabi b�t�n bu toz- duman bulutunun aras�da kaybolan, kendi de�erlerinden, k�lt�r�nden uzakla�m�� bir gen�li�in feryad� ise kulaklar� t�rmal�yor. Kendi k�lt�r�n� tan�mayan gen�lerin bir k�sm�, ideolojik ak�mlar ve misyoner tuzaklar� i�in kolay bir av olabiliyor. i�te son g�nlerde medyaya yans�yan haberler de vehametin ne kadar ciddi boyutlarda oldu�unu g�steriyor.
Yeni nesillerin aray�� i�inde olduklar� g�n gibi ortada. inanc�n� tayin etmeye �al��an, "Ben neyim?", "M�sl�man m�y�m?", "O halde M�sl�manl�k nedir?", "Alevili�in dindeki yeri nedir?", "Ehl-i beyt nedir? Kimlerdir?" gibi sorular� kendisine soran, sorgulayan bir gen�likle kar�� kar��yay�z!
Dolay�s�yla b�t�n bu olan bitenlere kay�ts�z kalmak m�mk�n de�ildir. Bu i�i istismar edenlerin meydanda cirit att�� bir d�nemde, art�k bu i�in ger�ek sahiplerinin, i�in erbab� ilim adamlar� meseleye el koymalar� zaman� gelmi� de ge�mek �zeredir bile.
Yine bizi bu sahada yazmaya zorunlu k�lan sebeplerden biri de bulundu�umuz �evredeki g�zlemlerimizdir. G�zlemledi�imiz kadar�yla, bu inan� ve de�erleri ta��d��n� s�yleyen insanlar, maalesef gerekli bilgi ve donan�ma sahip de�ildir.
"Ehl-i beyt nedir?" , "12 imamlar kimlerdir?", "Bu insanlar nas�l bir hayat ya�am��? Neye hizmet etmi�lerdir?" gibi sorular� cevab� ne yaz�k ki �o�u zaman yan�t�� bulamam��t�r.
Tabi, bilmemek ay�p de�il, ��renmemek ay�pt�r. Bu ay�ptan kurtulman� yolu da yine Hz. Ali Efendimizde ifadesini bulan ilim ve irfan yoludur.
"Bana bir harf ��retenin k�lesi olurum" diyen Hz. Ali' yi �rnek alan bizler, binlerce harf ��reten ilim-irfan sahiplerinin, ��retmenlerin ve kitaplar� takip�isi olabilmeliyiz. Zaman� bu bilgi �a��nda, her t�rl� hurafe ve kulaktan dolma as�ls�z bilgiler yerine do�ru ve g�venilir kaynaklara y�nelmeliyiz.
Bizim de gayemiz, temel kaynaklar ��nda bir nebze de olsa hakikate giden yolu g�sterebilmektir. Alevilik ad�na yetkili-yetkisiz, bilen-bilmeyen herkesin ��k�p konu�tu�u �u ortamda, i�in i�ersinde olan ve y�llard�r bu konularda ara�t�rma ve g�zlem yapan biri olarak siyasi ve ticari hi�bir ama� g�tmeden tamamen saf bir niyetle karanl��a bir mum da biz yakmak istedik. Mevzuyu, kendisine zorla yak��t�r�lmak istenen siyasi, ideolojik, felsefi ve hayali paslar�ndan ar�nd�r�p ilmi ve objektif olarak incelemekte fayda g�rd�k. Bu �mit ve temenniyle yola ��kt��m�z bu alanda b�ylesine m�tevazi bir eser ortaya ��kt�.
Y�ce Rabbimden niyaz�m, bu eserin hay�rlara vesile olmas�d�r. Gayret bizden, ba�ar� ve l�tuf Allah' tand�r. �HSAN �NL�

�slam dI�I g�sterilmeye kar�I �Ikan AlevIler federasyon kurdu

Alevili�i �slam d�� g�steren a��klamalar Alevi toplumunu hareketlendirdi. ‘M�sl�man�z’ diyen vak�flar birle�erek ortak hareket etme karar� ald�.
Bu �er�evede 9 Alevi vakf�, Alevi Vak�flar� Federasyonu (AVF) ad� verilen yeni bir olu�um ger�ekle�tirdi. Federasyona kat�lmak isteyen vak�flar�n �slam’�n temel de�erleri olan Allah inanc�na sahip olmas�, Hz. Muhammed’in peygamber ve Hz. Ali’nin de O’nun halifesi oldu�u ger�e�ini kabul etmeleri gerekiyor. Ge�ti�imiz hafta kurulu� s�recini tamamlayan federasyonun Genel Ba�kan� Do�an Bermek, ama�lar�n�n Alevi-�slam inanc�n� ya�atmak ve yaymak oldu�unu ifade etti. Bermek, Alevili�i �slam d�� g�stermeye �al��anlara tepki g�sterirken, “Onlar Alevili�i kendi ideolojileri ve siyasi ama�lar�na alet etmek istiyorlar. Federasyonun kurulmas�na bizim katk�m�z y�zde 45 ise onlar�nki y�zde 55. Onlar konu�tuk�a Aleviler bize y�neliyor.” dedi. Bermek, Alevilere �slam inanc�n�n ��retilmesi i�in Diyanet ve ilahiyat fak�ltelerinden destek beklediklerini vurguluyor.
Alevili�in tan�m�na y�nelik tart��malar 1990’l� y�llar�n ortalar�nda ba�lad�. Faik Bulut’un “Ali’siz Alevilik” iddias�yla ba�layan tart��malar, Alevi Bekta�i Birlikleri Federasyonu (ABBF) Genel Ba�kan� Ali Do�an’�n “Alevilik, �slam d��d�r.” s�zleriyle yeni bir boyut kazand�. Ayn� d�nemde Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu Genel Ba�kan� Turgut �ker de Ali Do�an’� destekleyen a��klamalarda bulundu ve mecburi din derslerinin kald�r�lmas� i�in kampanya ba�latt�. Erdo�an ��nar’�n, Alevilerin, insan�n maymundan evrimle�ti�ini ileri s�ren Darwin teorisine binlerce y�ld�r inand��n� ileri s�rmesi; Erdo�an Ayd�n’�n ise Alevilikteki Hz. Ali ile ger�ekteki Hz. Ali’nin farkl� ki�iler oldu�unu iddia etmesi ve 12 �mam’a y�nelik ele�tirileri tart��malar� doruk noktaya ��kard�. Son olarak sosyolog Kamil F�rat’�n yapt�� ‘Kentle�en Aleviler’ adl� ara�t�rmas�yla, Alevilerin “Dinsel kimli�inizi nas�l a��klars�n�z?” sorusuna cevap olarak y�zde 34,5’inin sadece “Alevi”, y�zde 32’sinin “hem M�sl�man, hem Alevi” ve salt “M�sl�man’�m” diyenlerin ise y�zde 12,1 oldu�u ortaya ��kt�. Ayn� ara�t�rmada ateist oldu�unu ifade edenlerin oran� ise y�zde 14,6 ��kt�.
Do�an Bermek, Alevileri �slam d�� g�stermeye y�nelik tart��malar�n bir taraftan Alevileri �zerken, di�er yandan ise faydal� sonu�lar�n ortaya ��kmas�na vesile oldu�unu s�yledi. “Aleviler bu tart��malar sebebiyle �slam’� daha �ok ara�t�rmaya ba�lad�lar.” diyen AVF Genel Ba�kan�, s�z konusu iddialar� ortaya atanlara ise �u soruyu y�neltiyor: “Cemlerimizde Allah, Muhammed, Ali diyoruz. Madem Alevilik �slam d��, �yleyse Cem’de ne s�yl�yorsunuz?”
AVF Genel Ba�kan� Bermek, Alevi �slam inanc�n�n ya�at�lmas�n� ama� edinen federasyona �u ana kadar T�rkiye’de faaliyet g�steren 17 Alevi vakf�ndan 9’unun kat�ld��n� ve 5 vakf�n da �yelik i�in gerekli yasal d�zenlemeleri ger�ekle�tirme a�amas�nda oldu�unu belirtti.
Birli�e ilk a�amada 9 vak�f kat�ld�
Federasyona ilk a�amada Cumhuriyet�i E�itim ve K�lt�r Merkezi Vakf� (Cem Vakf�), Anadolu Bilim K�lt�r ve Cem Vakf�, Gazi K�lt�r Vakf�, Haydar Eren K�lt�r ve E�itim Vakf�, Kartal Cemevi K�lt�r E�itim ve Sosyal Dayan��ma Vakf�, Erenler E�itim ve K�lt�r Vakf�, Adalar Cem Vakf�, H�seyin Gazi K�lt�r Sanat Vakf� ve Hac� Bekta� Veli Anadolu K�lt�r Vakf�’n�n kat�ld��n� kaydeden Bermek, federasyon kurulu�u ba�vurusunu temmuzun ilk haftas�nda �stanbul Valili�i’ne yapt�klar�n� s�yledi. Bermek, Cem Vakf� Genel Ba�kan� Prof. Dr. �zzettin Do�an’�n ‘onursal ba�kan’ oldu�u federasyona, Alevili�in tan�m�nda anla�amad�klar� i�in M�rteza Demir’in genel ba�kan� oldu�u Pir Sultan Abdal, 2 Temmuz K�lt�r ve E�itim Vakf�’n�, Ali Do�an’�n genel ba�kan� oldu�u Hac� Bekta� Veli Anadolu K�lt�r Vakf� ve Fermani Altun’un genel ba�kan� oldu�u D�nya Ehl-i Beyt Vakf�’n� davet etmediklerini kaydetti.
Do�an Bermek, federasyonun devletin muhatap kabul edebilece�i marjinal olmayan bir kurulu� oldu�unu ifade ediyor. Alevilerin sorunlar�n� kamuoyunun g�ndemine ta��may� ama�lad�klar�n� belirten AVF Genel Ba�kan�, �unlar� kaydediyor: “Alevi �slam inanc�n� benimsemi� insanlar�m�z�n inan�lar�n� ��renebilmeleri i�in �al��aca��z. Bu konuda Diyanet ��leri Ba�kanl��’n�n ve ilahiyat fak�ltelerinin deste�ini istiyoruz.” ( 16.07.2005 Tarihli Gazeteler)

GusinapsE

2 Ekim 2006 05:47

Alevi & Alevilik

Kavram Olarak Alevi kelimesi ne anlama geliyor?

Alevi kelimesi Hz. Ali taraftar�, Hz. Ali yanl�s� anlam�na geliyor. �slamiyet i�erisinde Hz. Ali�yi sevenlere Alevi denilmektedir.

Alevi kavram�n�n olu�um tarihi Hz. Ali`nin ya�ad�� d�nemde baslar. Hz. Ali daha yasarken bile Ali taraftar� Alevi diye bilinen ki�iler vard�. Yani Alevi kavram�n� dolay�s�yla Alevili�i ba�ka y�nlere �ekme gayreti i�erisinde olanlar Alevi kavram�n� ya Hz. Ali`den �ok �nceki bir d�neme ya da Hz. Ali`den �ok sonraki bir d�neme ait oldu�unu s�yl�yorlar. Bu her iki iddia da yanl��t�r. Do�rusu; Alevi kavram� daha Hz. Ali hayattayken olu�mu�tu. Fakat o zamanlar �ok dar bir cevre i�in kullan�l�yordu. Ancak tarihsel s�re�te Hz. Ali taraftarlar� �o�ald� ve b�ylece Alevi kavram� genelle�ti.

Alevilik �slamiyet i�indeki bir mezhep midir?

Cevaba ge�meden mezhep kelimesi ne anlama geliyor ona bakal�m. Mezhep kelimesi Arap�a olup “tutulan yol” anlam�na gelmektedir. Bu anlam�yla Alevilik �slami bir mezheptir. Ancak hemen belirtelim ki �slamiyet e�ittir S�nnilik veya �iilik de�ildir. Yine Alevi inanc�na dar mezhepsel bir tan�m Alevililerce asla kabul g�rmemi�tir. “Sorma be birader mezhebimizi/Biz mezhep bilmeyiz yolumuz vard�r” deyimi Alevi inanc�n�n mezhepsel tan�m� ast��n�n simgesidir.

Alevilik �slami bir inan�t�r. Ancak baz� art niyetli kimseler Alevili�i �slam’dan ay�rmaya �abalam��lard�r.

Alevili�i kendi grupsal, ideolojik, b�lgesel, etnik ��karlar� do�rultusunda kullanmak isteyen kimseler Alevili�i bu d��nceye hizmet edecek �ekilde tahrif etmi�lerdir. Yine Emeviler d�neminde doru�a ��kan ve daha sonralar� da devam eden Alevi d��manl�� da Alevili�i �slam dairesi d��nda g�rm��t�r. Onlara g�re, onlar gibi d��nmeyen herkes �slam d��d�r. Bu d��ncenin �ok yanl�� oldu�u ve �ok ac�lara sebebiyet verdi�i ortadad�r.

Alevilik �slami bir inan�t�r. Ancak tekrar tekrar �srarla belirtelim ki �slamiyet salt S�nnilik de�ildir. �slamiyet’i e�ittir S�nnilik olarak alg�layanlar �slamiyet’i baz� bi�imsel kurallara indirgeyerek Alevili�in �slam d�� bir inan� oldu�u sonucuna var�yorlar. Halbuki varmalar� gereken sonu� “Alevilik S�nnilik de�ildir ama S�nnilik ve �iilikten farkl� bir �slam inanc�d�r” sonucu olmal�d�r.

Aleviler Allah�a inan�rlar m�?

Asl�nda sorulmamas� gereken bir soru bir soru ancak art niyetli kimselerin buland�rd�� kafalar netle�mek zorunda.

Her �eyden �nce Alevilik bir inan�t�r. Bundan hareketle belki de Allah�a en �ok inanan, Allah��n birli�ini kabul eden topluluklardan biridir Aleviler. Cem t�renine kat�lanlar bu durumu a��k�a g�rebilirler. Yine binlerce Alevi deyi�inde, �iirinde bu a��k�a g�r�l�r.

Aleviler Allah�a inan�rlar, hem de b�t�n benlikleriyle Allah�in varl��na, birli�ine ba�l�d�rlar. Ancak kimse Alevilerin Allah�a inan�lar�n� S�nni ve ya ba�ka inan�tan insan�nkiyle k�yaslamaya ve b�ylece yanl�� sonu�lara ula�maya kalk��mas�n.

Aleviler peygamber olarak kimi kabul ederler?

Aleviler Hz. Muhammed�i peygamber olarak kabul ederler.

Aleviler b�t�n peygamberler ba�l�d�rlar.

Son peygamber olan Hz. Muhammed�e ba�l�l�klar� ve inan�lar� sonsuzdur.

Baz� iftiralar sonucu Alevilerin Hz. Muhammed�i peygamber olarak kabul etmedikleri d��ncesi olu�tu. Bu tamamen Alevi inanc�na terstir. Hz. Muhammed, Alevilerin inand�klar�, ba�land�klar� peygamberdir.

Hz. Muhammed son peygamberdir. Bu do�ruyu kimse yanl��a �evirerek, yeni peygamberlikler uydurarak, Hz. Muhammed�in yolundan giden Alevilere yamamaya �al��mas�n.

Tekrar belirtelim ki, birilerinin art niyeti ve birilerinin de cehaleti Alevileri ba�lamaz.

Hz. Ali�nin Alevi inanc�ndaki yeri nedir?

Alevi demek; Hz. Ali yanl�s�, taraftar�, seveni demektir. Bundan da anla��laca�� zere Hz. Ali�nin Alevi inanc�ndaki �nemini, yerini anlatmaya gerek yok. Ancak ne var ki baz� kimseler tarih boyunca ve g�n�m�zde de Hz. Ali sevgisini, ba�l�l��n� ya yanl�� anlad� veya hi� anlamad�. Alevilerin Hz. Ali�ye olan sevgileri, ba�l�l�klar� onun peygamber oldu�u anlam�nda de�ildir. Aleviler i�in peygamber son peygamber Hz. Muhammed�dir.

“Hz. Ali�nin Alevi inanc�ndaki yeri nedir?” diye sormak her ne kadar abes gelse de anla��l�r bir durumdur. ��nk� Hz. Ali�nin ad�ndan gelen Alevi kavram� ile kendisini ifade eden bu topluma �ok �e�itli tahribatlar ya�at�l�yor. ��te bunun i�indir ki Hz. Ali taraftarlar� Alevilere “inanc�n�zda Ali�nin yeri neresidir” diye soruluyor. Bize d��en usanmadan do�rular�m�z� anlatmakt�r

Aleviler namaz k�larlar m�?

Aleviler ve namaz konusunu bir ka� boyutuyla ele almak gerekiyor. ��nk� Alevilerin s�rekli olarak maruz kald�� sorular�n ba��nda “neden namaz k�l�nm�yor” sorusu geliyor.

Her Alevi mutlaka �mr�n�n birden fazla d�neminde “siz Aleviler neden namaz k�lm�yor, camiye gitmiyorsunuz?” sorusuyla kar��la�m��t�r

Bilindi�i gibi namaz Fars�a bir kelimdir. Namaz kelimesin Kuran�da ki kar��l�� salat�tir. Salat ise dua, tanr�y� i�ten an�p selamlama anlam�na geliyor. Allah�i i�ten an�p selamlaman�n, duan�n ise bi�imi, sekli yoktur. Dua, insanin Yarat�c� ile beraberli�idir. Bunun i�in belli bir saat, mekan, kural yoktur. �nsan istedi�i vakit, istedi�i dilde, istedi�i �ekilde dua edebilir, Y�ce Yarat�c�s�na ��k�r edebilir. Y�ce yarat�c�y� anmak, Yarat�c�yla dolu olmak, bir araya gelmek i�in belli bir zaman dilimi yoktur. Bu her an olmal�d�r ve her anda m�mk�nd�r. �badeti belirli zamanlarla s�n�rlayan kendisini bi�imsel kurallar ve �ekillerden ar�nd�rmam�� demektir. B�ylesi �ekilsel bir ku�atma ise ya�am�n gayesine ters bir durumdur.

Baz�lar� ibadeti bi�imsel kurallarla sinirliyor. �ok�a tekrarlamak durumunda kald��m�z gibi biz Alevilerde ise ibadeti kal�pla�t�rmak yoktur. Elbette ibadette belirli kurallar olmas� gerekiyor. �zellikle toplumsal olarak yerine getirilen ibadetin kurallar� vard�r. Ancak inanc�n temelidir gibi baz� yanl�� uygulamalarla s�rf ibadet olsun diye ibadet, ibadetin gayesini yok saymak demektir. Biz Alevilere dayat�landa budur. Deniliyor ki; “Aleviler illa camiye gidin, namaz kilin”. Ama� burada ibadet ise Aleviler zaten toplumsal olarak Cem de ibadetlerini yerine getiriyorlar. Aleviler kimseye, “Cem evine gelip Cem ederek ibadet edin” gibi bir dayatman�n sahipleri de�iller. Aleviler “herkesin inanc� kendisine” ilkesi ile hareket ederken ba�kalar� �srarla Alevilere dayatmalarda bulunuyor. Hem de inan�sal anlamda temeli olmayan gerek�elerle.

Amac�m�z burada Alevilerle S�nniler aras�ndaki inan� farkl�l��n� b�t�n boyutlar�yla tart��mak de�ildir. Amac�m�z �srarla Alevilere dayat�lan “g�nde be� (5) kez namaz kilin b�ylece iyi bir M�sl�man olursunuz” gibi inanc� bi�imsel kurallara indirgeyen, hatta neredeyse bunu inanc�n �z� sayan mant��n yanl�� oldu�unu belirtmektir. Namaz, neredeyse birileri taraf�ndan inanc�n as�l gayesi haline getirilmi�tir. “g�nde be� vakit namaz k�lan ki�i iyi bir insand�r ve ya�am� anlam�na uygun yasayan ki�idir, k�lmayan ise m�naf�k, kafir ki�idir” gibi bir anlay�� ortaya ��km��t�r. Aleviler as�rlard�r bunun inanc�n �z�ne ters bir tutum oldu�unu belirtmi�lerse de, siyasi anlamda iktidarda olmad�klar�ndan dolay� seslerini kimseye duyuramam��lard�r. �nanc�n as�l �z�n� takip edip uygulamak yerine g�steri� i�in yap�lan fiillerle zaman�n� harcayanlara Maun suresinde s�yle ikaz edilmektedir: “Dini yalanlayan g�rd�n m�? �ste yetimi itip-kakan, yoksulu doyurmay� te�vik etmeyen odur. �ste namaz k�lanlar�n vay haline, ki onlar namazlar�nda yan�lg�dad�rlar, onlar g�steri� yapmaktad�rlar, ve ufac�k bir yard�m� da engellemektedirler”. Biz Alevilerce anla��lmas� gereken en �nemli nokta buras�d�r.

Konun daha iyi anla��lmas� ve do�rular�m�z�n bilince ��kar�lmas� i�in baz� tekrarlar� yapmak durumunda kal�yoruz. Konuya hakim olanlar�n anlay��na s��n�yoruz.

�nceki sat�rlarda da belirtmeye �al��t��m�z gibi namaz Fars�a bir kelimedir. Kuran da ki kar��l�� Salat�ir. Salat�in anlam� ise Allah�i i�ten an�p selamlama ve duad�r. Bu g�n egemen S�nni anlay��n g�nde be� vakit k�ld�� ve Alevilere dayatt�� ve neredeyse dinin temeli sayd�� namaz ibadetinin Kuran da be� vakit oldu�u y�n�nde ac�k bir beyan yoktur. Madem namaz inanc�n �z� say�lacak kadar �nemli bir ibadet neden Y�ce Yarat�c� bu konuda ac�k ve kesin h�k�mler ortaya koymas�n?

Aleviler namaz� ret etmiyor. Nitekim Cem ibadetinde halka namaz� seklinde ibadetlerini yerine getiriyorlar. Ancak bu namaz hi� bir �ekilde egemen S�nni anlay��n namaz�yla benzer de�ildir. Baz�lar� ��k�p diyebilir ki: “su kadar milyon insan namaz� b�yle k�l�yor da siz Aleviler neden farkl� anl�yor ve uyguluyorsunuz?” Hemen belirtelim ki �o�unluk her zaman do�ru yap�yor anlam�na gelmez.

�badetle ama�lanan ki�inin kendini yenilemesi, ar�nd�rmas� ve sosyal dayan��mayla ki�ili�ini tamamlamas�d�r. Maun s�resi b�yle bir anlama sahip. �badet i�in ibadet, g�steri� i�in yap�lan ibadet nafile ibadetlerdir.

Alevi ibadet anlay�� bi�imsellikten uzak i�tenli�i esas al�r. Al-i �mran Suresi 191. Ayetinde “Onlar; ayakta iken, otururken, yan yatarken Allah�i anarlar”. Bakara s Suresi 239. Ayeti: “E�er korkarsan�z, (namaz�) yaya yahut binekte iken kilin”. Bu ve benzer ayetlerde de anla��laca�� zere Allah insanlara i�ten ibadet etmeyi emrediyor.

Birileri kabul etsin veya etmesin, Alevilerin ibadet anlay�� bu minval �zeredir.

Kral_Aslan

20 Temmuz 2007 10:35

Alevilik

Alevilik (mezhep)

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/thumb/0/07/Zulfikar.png/200px-Zulfikar.png

Alevilik'te ve �iilik'te �nemli bir yere sahip olan Z�lfikar isimli k�l�c�n tensili bir resmi.

Alevilik, �slamiyet'in T�rkiye'deki ba�l�ca iki mezhebinden biri. S�nnilikten sonra en fazla mensubu olan ikinci mezheptir. AB'nin yapt�� bir ara�t�rmaya g�re T�rkiye'de 12 - 20 milyon Alevi vatanda� bulunmaktad�r. [1][2]
Alevilik baz� Alevi kaynaklar�nda �u �ekillerde tan�mlan�r:

Alevilik, �slam'� benimseyen, Tanr�'n�n birli�ine (Tevhid) inanan, Muhammed'i Peygamber kabul eden, kitab� Kur'an olan, Muhammed'in Ehlibeyt'ini seven, namaz�, niyaz ile b�t�nle�tiren, k�yam, r�ku ve secdesi ile ibadetini kendi lisan�yla yapan, �mmet yerine h�r insan�, yaratanla yarat�lan ayr�l��n� "Vahdet-i V�cut" ile birle�tiren, Tanr� korkusu yerine, sevgisini benimseyen, zahiri (g�r�nen) bat�nla (g�r�nmeyen), bat�n� zahirle birle�tiren, �eriat kap�s�n� a��p, marifet yolu ile hakikat d�nyas�na ula�an, Kur'an'�n �ekline de�il, �z�ne inen ak�l ve g�nl� ile "Seyr-� s�luk" (Ruhsal olgunla�ma) olan bir tasavvuf yoludur.

Alevilik, �z�n� insan sevgisinde bulan, Tanr�’n�n insanda tecelli etti�ine ve zerresinden olu�tu�una, onun i�in de insan�n �l�ms�zl��ne inanan, ibadetlerinde kad�n erkek ayr�m� yapmadan, kendi �z diliyle, musikisiyle, semah�yla inanc�n� icra etme bi�imine denir.

Alevilik, �slamiyet’e ve Kuran’a dayal�, Muhammed’in buyruklar�na g�re �slam’� evrensel boyutuyla yorumlay�p, yery�z� insanl��na yeni kap�lar a�an b�y�k bir d��nce ak�m� ve tasavvuf felsefesiyle hayat bulan bir inan� b�t�nl��ne denir.

Alevilik ve �iilik

�slamiyet'in S�nnilikten sonra d�nyada en �ok mensubu olan ikinci mezhebi �iilik ile ��k�� noktas� ve 12 �mam inan�� gibi temel kavramlar� olduk�a benzer olsa da anlay�� ve genel uygulamalar bak�m�ndan bir �ok farkl�l�k vard�r. Ancak Bat�l� kaynaklarda Alevilik, genellikle �iili�in bir kolu veya T�rk veya Osmanl� �iili�i olarak tan�mlan�r.

Alevilik'te Allah kavram�

Alevilikte Allah'tan ba�ka tanr� yoktur. Bu y�n�yle Alevilik monoteist bir mezheptir. Bununla birlikte Alevilik'te Tanr�n�n insan dahil evrendeki her �eyin i�inde oldu�u inan�� vard�r.

'D�rt kap� k�rk makam' inanc�

D�rt Kapi Kirk Makam seklindeki kamil insan olma ilkelerini Hac� Bekta� Veli’nin tespit ettigine inanilir. Hac� Bekta� "Kul Tanr�’ya k�rk makamda erer, ula��r, dost olur." demi�tir.
D�rt Kap� �unlard�r: 1. �eriat, 2. Tarikat, 3. Marifet ve 4. Hakikat
Her kap�n�n on makam� vard�r.
�eriat kap�s�n�n makamlar�: 1. �man etmek, 2. �lim �grenmek, 3. �badet etmek, 4. Haramdan uzakla�mak, 5. Ailesine faydal� olmak, 6. �evreye zarar vermemek, 7. Peygamberin emirlerine uymak, 8. �efkatli olmak, 9. Temiz olmak ve 10. Yaramaz i�lerden sak�nmak.
Tarikat kap�s�n�n makamlar�: 1. T�vbe etmek, 2. M�rsidin �g�tlerine uymak, 3. Temiz giyinmek, 4. Iyilik yolunda savasmak, 5. Hizmet etmeyi sevmek, 6. Haksizliktan korkmak, 7. �mitsizlige d�smemek, 8. Ibret almak, 9. Nimet dagitmak ve 10. �z�n� fakir g�rmek
Marifet kapisinin makamlari: 1. Edepli olmak, 2. Bencillik, kin ve garezden uzak olmak, 3. Perhizkarlik, 4. Sabir ve kanaat, 5. Haya, 6. C�mertlik, 7. Ilim, 8. Hosg�r�, 9. �z�n� bilmek ve 10.Ariflik.
Hakikat kapisinin makamlar�: 1. Alcakg�n�ll� olmak, 2. Kimsenin ayibini g�rmemek, 3. Yapabilecegin hicbir iyiligi esirgememek, 4. Allah’in her yarattigini sevmek, 5. T�m insanlari bir g�rmek, 6. Birlige y�nelmek ve y�neltmek, 7. Gercegi gizlememek, 8. Manayi bilmek, 9. Tanrisal sirri �grenmek ve 10. Tanrisal varliga ulasmak.

Alevilikte ibadet

Ana madde: cem Cem, Alevilerin toplu halde ettikleri ibadetin ad�d�r.
Kavram olarak Cem Arap�a bir kelime olup toplanma, birikme, bir araya gelme manalar�na gelmektedir.
Cem'in kayna�� K�rklar Cem'idir.
Cem ibadetini di�er inan�lardaki ibadetlerden farkl� k�lan en �nemli unsur; Cem de bulunanlar�n ayni zamanda toplumda hesap vermekle y�k�ml� olmalar�d�r. Cem de bulunanlar birbirlerinden raz� olmak zorundalar.
Cem de bulunan bir ki�i ba�ka bir ki�iye darg�nsa, bu iki ki�inin darg�nl�klar� giderilmeden, bar��malar� sa�lanmadan Cem'e ba�lanmaz.
Alevilerin toplu anlamda temel ibadeti olan Cem, bir dedenin g�zetiminde, �nderli�inde yerine getirilir.
Cem ibadetine katil, h�rs�z, yolsuz, d��k�n kimseler giremez.

Cem'de 12 hizmet

1- M�rsid (Dede): G�rev itibariyle Muhammed, Ali ve Hac� Bekta�i Veli'yi temsil eder. Cem erkani Baskanligini yapar,ikrar alir nasip verir. Cenaze, M�sahiplik, Nikah, S�nnet, Ad takar (isim takar)
2- Rehber : G�rev itibariyle Imam H�seyin�i temsil eder. Yola girmek isteyenleri hazirlar, yol g�sterir. M�rsidin en yakin yardimcisidir.
3-G�zc� : G�rev itibariyle Ebuzer Gaffari’yi temsil eder. Rehberin yardimcisidir. Cem’in sessiz ve sakinlik icinde gecmesini saglar. Cem’in bekcisidir.
4- �eragci (Delilci) : G�rev itibariyle Cabir El Ensari’yitemsil eder.Cem evinde bulunan aydinlatma araclarini yakar.Buhardanliklari ve Mumlari (Ceraglari) hazirlar.
5- Zakir (Asik) : G�rev itibariyle Bilal Habes’i temsil eder. CEM’de Tevhid, duazde imam, Mersiye, Semah, Nevruzi ye s�yler.
6- S�p�rgeci(Ferras) : G�rev itibariyle Selman’i Piri paki temsil eder. CEM evinin s�rekli temizligi ile meskul olur.
7- Meydanci : G�rev itibariyle H�zeyme t�l Yemeni’yi temsil eder.CEM evinde Semahserleri kaldirir. Postlari yerine dizer.
8- Niyazci : G�rev itibariyle Mahmut el Ensari’yi temsil eder. Kurbanlaritekbirler ve keser. Gelen Lokmalari alir ve dagilimini saglar.
9- Ibrikci : G�rev itibariyle Kamber Hz.lerini temsil eder. CEM de M�rsidin ve Cem erenlerinin abdest almalarini saglar.
10- Kapici : G�rev itibariyle G�lam Keysani’yi temsil eder. Cem’e gelen erenlerin evlerini g�zetler.
11- Peyik�i : G�rev itibariyle Amri Ayyari’yi temsil eder. Cem olacagini t�m canlara duyurur.
12- Sakaci : G�rev itibariyle Ammari Yaseri’yi temsil eder.Cem evinde Su Serbet, Saka, S�t vb. dagilimini saglar.

Duaz ve deyi�

Duaz, Duazdeh'in k�salt�lm�� halidir. Duazdeh Fars�a olup on iki (12) anlam�na gelmektedir.
Duaz, cem ayinlerinde s�ylenen ve On �ki Imamlarin adlar�n�n ge�ti�i deyi�lerdir. Bu deyi�lerde Ayr�ca On �ki Imamlarin yani s�ra basta Peygamber ve Hac� Bekta� Veli olmak �zere Alevi ulularinin adlar� gecmektedir.
Duaz icin “deyi�ler”lerdir tan�m�n� yapt�k. Anla��l�r olmas� i�in b�yle bir tan�m uygundur. Ancak duaz bir nevi dua olarak da alg�lana bilinir.
Alevilik ve Aleviler hakk�nda biraz bilgi sahibi olan ki�iler i�in duaz'in, nefes'in, t�rk�'n�n, deyi�'in farkl� anlamlara sahip oldu�u a�ikard�r. Fakat g�n�m�z ger�ekli�i do�rultusunda genel bir tan�m olmas� ve bu tan�m�n yayg�nla��p kabul g�rmesi i�in Deyi� tan�m� en uygun olan�d�r. Deyi�; Alevili�i �a�r��t�ran her melodinin ad�d�r. T�rk�, nefes, duaz bunlar da alt adlard�r. Yoz ve yobaz �retimden farkl� olundu�unun anla��lmas� i�in Deyi� en uygun tan�md�r.

Semah

Semah, Cemlerde deyi�ler e�li�inde yap�lan dinsel t�renin ad�d�r. Ulu H�nk�r Hac� Bekta�� Veli bu konuda ��yle s�yler: "Semah, ariflerin aleti, muhiplerin ibadeti, taliplerin maksududur. Bizim Semah�m�z oyuncak de�il, ilahi bir s�rd�r. Bir kimse ki Semah� oyuncak sayar o cahildir".
Semah�n kayna�� K�rklar meclisine dayan�r. Bu meclise gelen Hz. Muhammed’e Salman� Farisi taraf�ndan bir �z�m tanesi verilir ve Salman� Farisi kendisinden bunu payla�t�rmas�n� ister. Muhammed Cebrail’in getirdi�i tabakta bu �z�m tanesini s�kar. Bunu i�en K�rklar "Ya Allah" deyip Semah d�nmeye ba�larlar.
Semah yaln�z Cemlerde d�n�l�r. Bunun d��nda g�n�m�zde oldu�u gibi asla d��nlerde ve benzer e�lencelerde d�n�lmez. Semah�n d�n�ld�� ortam mutlaka �zel ve dinsel anlam� olan bir ortam olmal�d�r. Yani ilahi bir s�rd�r. �yle g�n�m�zde yap�lanlar gibi herkesin kolunu a�arak yapaca�� bir dans de�ildir.

Alevi ocaklar�

Alevilik, ocaklar �eklinde �rg�tlenmi� bir inan��t�r. Ocaklar�n aras�nda inan� y�n�nden k��k farklar olabilmesine ra�men esas felsefe ayn�d�r. Ama tarikat yap�s� olarak incelemek gerekti�inde, Anadolu Alevili�i, Alevi-Caferi, Nusayrilik (Arap alevili�i), Bekta�ilik, Mevlevilik,Abdallar,Babailer,Hurufiler,olarak ayr�lmal�d�r.
Alevilik; �iilik, ismaililik, caferilik gibi, Muhammed'in vefat etmesi, Ali'nin �ld�r�lmesi ve �slamiyet i�inde di�er mezheplerce iyi say�lan, ama Alevilerce k�t� say�lan ki�ilerin hakimiyet kurmaya �al��mas�na kar�� hak yolunu savunmak i�in bir araya gelen ki�ilerin mezhebidir. Aleviler 12 imam'�n �nc�l��ne inan�rlar. Anadolu Alevilerine K�z�lba� da denmi�tir.
Alevilik'i ilk benimseyenler ve bu yolu yayanlar Erenler ve Pirlerdir. T�rkistan'dan bu inan� Hoca Ahmet Yesevi �nderli�inde yay�lm��t�r,kimi ara�t�rmac� inan� �nderleri ve yazarlar Alevili�in ,T�rkmenlerin �slamiyet yorumu oldu�ular�n� savunmaktad�rlar.Keza bakt��m�zda ocaklar ve �nan� �nderlerinin hepsinin T�rkmen olu�u,bu s�ylemin do�ru oldu�unun kan�t�d�r. Ayr�ca, Suriye de Arap ve K�rt Aleviler vard�r. Tunus'da Arap Aleviler vard�r. �ran i�erisinde T�rkmenler de Alevidir. T�rkiye'de T�rk, Zaza, Kurman� ve Arap Alevileri bulunmaktad�r. Bu inan��lar da ocaklar gibi, uygulamada farkl�l�klar bar�nd�rmas�na ra�men, inan� felsefesinin esas� olarak bir b�t�n arz eder.

K�z�lba�l�k

Ana madde: K�z�lba�l�k K�z�lba�l�k Alevilik i�inde bir kol olarak g�r�lse de esas�nda Alevili�in ta kendisidir. K�z�lba� kavram� d�nem d�nem Alevileri karalamak veya k��k d��rmek i�in kullan�lm��t�r.
K�z�lba� kelimesi k�z�l ba�l�k takan anlam�na geliyor. Tarih�esi Uhut sava��na kadar uzan�r. Uhut sava��nda Ali kendisini Peygambere siper etti�i s�rada ba��ndan yaralan�r. Bu sava�tan sonra Ali’ye K�z�lba� denmi�tir. Yine S�ff�n sava��nda Ali’nin taraftarlar� ba�lar�na k�rm�z� ba�l�k takm��lard�r. Alevi devleti olan Safevi ordusunun askerleri de ba�lar�na k�z�l ba�l�k takarlard�.

Bekta�ilik

Ana madde: Bekta�ilik Hac� Bekta�� Veli ad�na kurulan, Ali ve 12 �mam sevgisine dayanan Anadolu ve Balkanlarda yay�lan g�n�m�zde de varl��n� s�rd�ren �nemli bir Alevi tarikat�d�r.
Bekta�ili�in do�u�u 1240 y�l�na dayan�r. Babailer isyan�n�n bast�r�lmas�ndan sonra Baba �shak’�n halifesi olan Hac� Bekta�� Veli etraf�nda toplananlar Hz. Muhammed’i m�r�it, Hz. Ali’yi rehber, Hac� Bekta�� Veli’yi de pir olarak kabul ettiler.
Bekta�ilik genel anlamda Alevi inanc�n� olu�turan Ali, Oniki �mamlar� esas almas�n�n d��nda eski T�rk k�lt�r�n� ve Anadolu inan�lar�n�n baz� olumluluklar�n� da alarak geli�mesini tamamlad�.
Bekta�ili�i kurumla�t�ran ki�i Bal�m Sultan’d�r. Bekta�ilik idare bak�m�ndan iki kola ayr�l�r. Babaganlar ve �elebiler. Babaganlar kendilerinin Hac� Bekta�’�n "yol evlad�" olduklar�n� belirtirler. Babaganlar daha �ok kentlerde �rg�tlendiler. �elebiler kendilerini Hac� Bekta�’�n "bel evlad�" olduklar�n� belirtirler. �elebiler daha �ok k�rsal alanda �rg�tlendiler. B�t�n bu �eli�kilere ra�men Bekta�ilik geli�mesini s�rd�rd�. Osmanl� ordusunun �zel birlikleri olan Yeni�erilerin tamam�na yak�n� Bekta�i’ydi. Padi�ah II.Mahmud Yeni�eri oca��n� kald�r�rken Bekta�ili�i de yasaklamay� ihmal etmedi (1826).
Bekta�ilik g�n�m�zde Alevi inanc�n�n en �nemli ��esi niteli�indedir. Bir �ok Bekta�i kural� Alevi inanc� i�inde kabul g�rm��t�r. Hac� Bekta�� Veli’nin T�rbesi de bulunan Nev�ehir ilinin Hac�bekta� il�esi bu anlamda sadece Bekta�iler i�in de�il, b�t�n Aleviler i�in �nemli bir merkez konumundad�r.

Siyasi olarak Alevilik

12. ve 13.y�zy�lda Anadolu'da olduk�a etkin olan alevilik, daha sonra 14. y�zy�l�n ba�lar�ndan itibaren devlet otoritesinin yeniden kurulmas� ve kurulan devletin mezhep olarak sunnili�i se�mesi �zerine, cumhuriyet d�nemine kadar s�recek bask� ve zul�me maruz kal�nm��t�r. Kendilerini din d�� olarak g�ren y�netime kar�� defalarca ayaklanm��lard�r. �nanc�n temelinde "e�itlik" "m�lkiyetin reddedilmesi" gibi kavramlar oldu�undan siyasi olarak da bir duru�u bulunmaktad�r.

T�rk siyasal hayat�nda Alevilik

Aleviler, �smet �n�n�'n�n deyimiyle, milli m�cadele y�llar�nda 'herkesten �ok millici' bulunmu�tur. Cumhuriyet T�rkiyesi ve onun laikli�i se�mesi, (tekkelerinin kapat�lmas�na ra�men) ho� kar��lanm��t�r. Aleviler geleneksel olarak, Cumhuriyet devriminin ilkeleri taraftar� olmu�lar,Atat�rk ilke ve ink�laplar�na herzaman ba�l� olduklar�n� g�stermi�lerdir, �ovenist ve islamc� ak�mlar� hi�bir zaman desteklememi�lerdir. Mara�, �orum, Sivas olaylar�, cumhuriyet tarihinde alevi mezhebine yap�lan en �iddetli ve a�ikar sald�r�lard�r

Osmanl� Tarihi'nde Alevilik

Osmanl� devleti, kurulu�unda herhangi bir mezhebi kabul etmemi� bir devletti. Kurulu� d�neminde, devlet kademelerinin bir�ok yerinde aleviler yer alm��t�. Hatta, fethedilen topraklardan getirilen gayrim�slim �ocuklardan olu�an yeni�eri oca�� da alevili�in bir oca�� olan bekta�ili�e ba�l�yd�. Fakat devlet, imparatorlu�a do�ru gittik�e, devlet y�netimi a��s�ndan daha uygun olan s�nni inanc�, daha �ncelikli hale gelmeye ba�lad�. Osmanl�'da alevilerin zul�m g�rmelerine kadar gidecek d��lanmalar�n�, �ald�ran sava�� ve beraberinde getirdi�i olaylar zinciri ba�latt�. Osmanl� padi�ah� olan Yavuz Sultan Selim, �ah �smail ile ters d��t�. Devlet y�netiminin giderek s�nnile�mesinden �ikayet�i olan alevi halk, �ah �smail'in devletinin alevilik tabanl� bir Safevi devleti olmas� nedeniyle �ah �smail'e sempati duymaya ba�lad�.

sudeniz

10 Ekim 2007 13:22

ALEV�-ALEV�LIK

D�rd�nc� halife Hz. Ali'nin soyundan gelen, onu diger sah�beden ve diger �� hal�feden �st�n tutan mezhebe mensup kimse. Alev�lik d�s�ncesi, ister a�ik�a, ister gizlice, Ali'ye uyup onun Kur'an'daki n�s ve Resulullah (s.a.s.)'in vasiyetiyle imamliga tayin edildigini ileri s�ren; imametin* onun soyundan disari �ikmayacagina inanan ve onu diger sah�beden �st�n g�ren z�mrelerin baslattigi fikir ve siyas� kavgalarla ortaya �ikan" hareketin genel adidir. Bu fikir ve harekete katilanlar, Ali'ye (r.a.) uyduklari ve onu, �teki sah�b�lerin �n�ne ge�irdikleri i�in Alev�; buna taraftar olanlara da 'tarafini tutan' anlaminda "Sia"* denilmistir. Sia, Alev�ligin ifade ettigi katiliktan daha m�ted�l bir kelimedir ve Isl�m �limleri Alev�lik i�in Sia'dan farkli olarak 'R�fiza' 'Rav�fiz' tabirlerini kullanirlar.

Isl�m tarihinde Hz. Peygamber'den sonra hal�fe olarak Hz. Ali'yi taniyanlara, Ali'ye mensup, inanci bakimindan, Ali taraflisi anlaminda "Alev�" tabiri kullanildi. Alev�lik, halifelikte Hz. Ali'nin hakkinin yendigini, sah�benin Hz. Peygamber'den sonra Eb� Bekr*'e bey'at etmekle, Isl�m'a aykiri hareket ettigi iddiasini yansitir. Alev�ler Hz. Ali'nin hil�fette hak sahibi oldugunu su sebeplere dayandirirlar: Ali*, Hz. Peygamber'in tabii olarak varisiydi. O, Islam'i ilk kabul eden kimsedir.

Hz. Muhammed (s.a.s.)'in amcasinin oglu ve damadidir. Isl�m savaslarinin kahramaniydi. Yasadigi s�rece Hz. Muhammed'in en yakin yardimcisiydi. Onun b�t�n islerine bakardi. Hz. Muhammed (s.a.s.) Ali'ye olan sevgisini ve g�venini bildirerek, onun kendisinden sonra hal�fe olacagina isaret etmistir. Bu y�zden onlar, Eb� Bekir, �mer* ve Osman*'in isbasina getirilisini batil saydilar. Yani bunu ser�at kurallarina ve Hz. Peygamber'in s�nnetine aykiri g�rerek bununla savasmayi din� bir g�rev kabul ettiler. Ancak, Hz. Peygamber'in, Hz. Ali hakkinda s�yledikleri ve Ali'nin �st�nl�kleri dogru olmakla birlikte, Allah Resul� benzer s�zleri Hz. Eb� Bekir ve Hz. �mer gibi diger b�y�k Sah�b�ler hakkinda da s�ylemistir. �stelik, hastalandiginda imamliga Hz. Eb� Bekr'i ge�irmistir. Diger yandan Hz. Peygamber, kendisinden sonra m�sl�manlarin basina kimin ge�ecegini isim vererek belirtmeden bu d�nyadan ayrilmistir. B�yle bir had�s olsaydi, Hz. Eb� Bekr'in halife se�ildigi sirada yapilan konusma ve m�z�kerelerde bu had�sin s�zkonusu edilmesi gerekirdi. ��nk� ash�b-i k�r�m, kendi aleyhine bile olsa, Hz. Peygamber'den isittigini nakletmekten �ekinmeyecek derecede �st�n mez�yetlere sahiptir. Ancak, Allah Resul�'n�n cenaze isleriyle ugrasmasi y�z�nden, hal�fe se�imi sirasinda hazir bulunamayan Hz. Ali ile bu kadar �nemli bir konunun istisare edilmemis olmasi bir eksiklik sayilabilir. Fakat, Ens�r'in hil�fet konusunu m�z�kere etmekte oldugu topluluga Hz. �mer'le Hz. Eb� Bekr bile sonradan katilmisti. Bu �ok �nemli meselede yanlis bir adimin atilmasi endisesi ve isin kisa s�rede ��z�lmesi zar�reti, se�imin Hz. Eb� Bekir lehine yapilmasini gerekli kilmistir. Nitekim daha sonra Hz. Ali de Eb� Bekr'e bey'at* etmistir.

M�sl�manlar, Ehl-i Beyt denen 'Ali ve ailesini' �teki Ash�b-i K�ram'dan ve Allah Resul�'n�n �teki hal�felerinden ayirmadan severler. Onun ailesine yapilan haksizliga ve zulme karsidirlar ve tarih i�inde de karsi olmuslardir. Mesel�, Ahmed b. Hanbel* (rh.a), "Ehl�'s-S�nne ve'-l Had�s" taraftarlarinin Hz. Muhammed (s.a.s.)' in ailesine hak ettikleri muhabbeti g�sterdikleri ve Ali Ibn Eb� T�lib'in (r.a.) haklarini tanidiklari i�in "Ali'nin 'siasi, taraftari" oldugunu ifade etmektedir. Ayni tavri Imam-i �'zam da takinarak Abbas�lere karsi Imam Zeyd'i desteklemistir. Bu anlamda Sia, �tik�d� ve siyas� bir mezhep olarak kabul edilirken, Alev�lik, Hz. Eb� Bekr es-Siddik'a (r.a.), �mer el-Faruk'a (r.a.) ve Osman Z�nnureyn (r.a.)'e ve daha pek �ok ash�b-i kir�m'a bugz ve d�smanlik tasiyan fikirlerle dolu bir tar�kat g�r�n�m�ndedir. Bu ifrata sebep olan Emevilerdi. Emeviler devrinde, �mer Ibn-i Abdulaziz'in hil�fetine kadar cuma hutbelerinde Ali Ibn Eb� T�lib'e (r.a.) ve ehl-i beytine hakaret edilir ve l�netler okunurdu. Onlarin bu yanlis hareketleri �teki m�sl�manlari baglamazdi. ��nk� onlar, b�t�n m�sl�manlari temsil edemezlerdi. Hele hil�fet konusundaki olaylari g�ze alarak �teki, m�sl�manlari zalim g�rmek ve g�stermek haksizliktir ve hakdan sapmadir. Ne Resulullah'in �� halifesi ne de Ash�b-i Kir�m, Ali Ibn Ebi Talib hakkinda d�smanlik eseri birakmamislardir. Alev�lik, zaman i�inde par�alanmis ve sayisi y�ze varan tar�katlara ve yollara ayrilmistir.

Ancak bunlari Imam Ebu C�'fer es-S�dik'in i�tihatlariyla amel eden ve m�sl�manlarla aralarinda bir fark g�rmediklerini s�yleyen, yery�z�nde Allah'in h�kimiyetini istediklerini haykiran Ca'feriyye ve Zeydiye kollarina bagli m�sl�manlarla karistirmamak gerekir. C�fer� m�sl�manlari Sia i�erisinde incelerken, d�n�, bug�n� ve �man-amel iliskisiyle g�z�n�ne almak ve ona g�re degerlendirme yapmak faydali olacaktir. C�fer�lerle, Zeyd�leri Alev�ligin diger kollari olan Bat�n�ler, * Karmat�ler, * hatta kuzey Afrika ve Misir'da uzun yillar h�k�m s�ren F�tim�lerden, bug�n Anadolu'da yasayan Alev�ler'den, L�bnan ve Suriye'deki D�rz� ve Nusayr�lerden ayirt etmek gerekir. Alev�lerden Gul�t olanlar yani asiri gidenler Hz. Ali'de, diger halifelerde bulunmayan il�h� nitelikler ve �zellikler olduguna inaniyorlar. Isl�m tarihinde bu g�r�s� ve inanci daha da ileri g�t�rerek, Allah'in Ali'nin varliginda, insan suretinde g�r�n�s alanina �iktigini, onun bir il�h-insan oldugunu s�yleyenler bile �ikti. Ali'nin mehdi oldugunu, �lmedigini ve kiyamet g�n�nden �nce �ikarak d�nyada adaleti saglayacagini �ne s�rd�ler. Bunlar "sebe�ler"dir. Isl�m'da ilk d�n� ayrilik hareketini teskil eden ilk Alev�lik, Hz. Ali daha hayatta iken San'ali bir Yahudi olan Ibn Sebe'nin telkini ile baslamistir.

Bundan sonra Ali'nin ve soyunun, hatta Ibn Sem'an, Eb� Mansur el-Icl�, Ebu'l-Hatt�b, Horasanli Eb� M�slim gibi Ali ile aile bagi bulunmayan ve sadece taraftarlik yapan birtakim yabancilarin �nc�l�k ettigi ten�s�ha, ib�haya, farzlari terketmenin caiz olduguna ve imanin, imami bilmekten ibaret bulunduguna inanan bir�ok Alev� kollari meydana �ikmistir. Daginik Alev� kollarini birlestiren C�'fer es-S�dik'*a bir aralik gidip gelen ve inanislarinda Isl�m'a aykiri seyler bulundugu i�in kovulan, Imam C�fer'in l�netlemesine ugrayan Eb� Mansur el-Icl� ile Eb�'l-Hatt�b'in ekol�, "Ism�iliye*" veya "Yedi Imam" mezhebini olusturmustur. Batin�lik adi verilen bu mezhep Yemen'de k�klesmis, Irak, Iran, Horasan ve T�rkistan'a kol atmis ve batida End�l�s'e kadar yayilmistir. Bu mezhepten olanlar Bahreyn'de ve Ahs�'da Karmatiyye mezhep ve h�k�metini, K�fe'de ve Basra'da bir�ok ihtil�lleri, Magrip'te �nce "Alev� H�k�meti"ni, sonra Misir'da F�tim� halifeligini v�c�da getirmislerdir. Cebel-i D�r�z'da L�bnan'da yasamakta olan "D�rz�lik"le daha bir�ok firka ve mezhepler Batin�likten dogmustur. Muhammed b. Nusayr de bu arada bug�n Suriye, L�bnan ve Adana y�resinde s�likleri bulunan "Nusayr�lik"i kurmustur. Hz. Ali'nin �l�m�nden sonraki gelismeler, �zellikle Kerbel� olayi Hz. H�seyin'in sehid edilmesi, Alev� toplulugun siyas� bir g�r�s �evresinde toplanmasina yol a�ti. Sonralari Sia (Si�lik) adini alan ve daha �ok Iran'da gelisen Alev� mezhebinin �z�n� besleyen bu olaylar zinciri oldu. Isl�m ordusunun doguya dogru ilerledigini g�ren Iran, bagimsizligini kaybedecegini anlayinca, Isl�m'in i�inde dogan ve gelisen Hz. Ali taraftarligini eski d�n ve siyasetleriyle kaynastirarak benimsedi. Bundan Alev�ligin, bir baska kolu dogdu.

Alev� inanci bu yeni ad altinda hizla gelisti. Bu inanca, ruhun bedenden bedene ge�isini (ten�s�h) kabul eden Hind inan�lari da yine Iran etkisiyle karisti. Anadolu Alev�ligi ise, sadece Batin�lik'in devami degildir. Yesev�, Kalender�, Hayder� gibi T�rk tarikatlarinin, Hur�filigin, V�c�diyye ve Dehriyye inan�larinin karistigi, bazi T�rk gelenek ve g�reneklerinin ve halk siirinin yasadigi bir d�nyadir. Onda "ten�s�h", "hul�l", "ib�ha" ve bir �esit "istirak" ilkeleriyle birlikte, T�rk s�lenlerini andiran �yinler de g�r�l�r. XIII. y�zyilda Anadolu'nun fikir hayatinda Orta Asya'dan ve Horasan'dan g��en bilgin ve mutasavviflarin derin etkileri olmustur. Bu arada Harezm'li g��menler, k�ylere varincaya kadar Anadolu'nun d�n� havasinin degismesine yol a�mislardir. Bu tarihi k�kenlere dayanan Alev�lik g�n�m�zde varligini s�rd�rmektedir. Si�lik, Bekt�s�lik ve Kizilbaslik gibi Alev� kollarinin �zel t�renleri, toplantilari bulunmaktadir. Bu kollarin hepsinde Hz. H�seyin'in Kerbel�'da sehid edildigi 10. Muharrem g�n� kutsal olup, matem g�n� kabul edilir. Si�ler o g�n, �zel anma t�renleri d�zenler, d�v�n�r, aglar, yakinirlar. Kizilbas ve Bekt�s�ler bu g�n�n acisini �eker, fakat d�v�nmezler. Alev� t�renlerinin en b�y�g� kadinlarin da katildigi "cem �yini"dir. Bu t�ren cuma g�nleri d�zenlenir. Cem �yininin k��g�ne "dernek" denir. Bu toplantilar sazlis�zl�, i�kili olur. �zel zikirler yapilir. T�reni y�neten dede tarafindan bir sure veya ayet okunur. Ayrica cem'�yininden baska "g�rg� �yini", canlardan birinin digerini sik�yeti h�linde "sorgu �yini" d�zenlenir. Nevr�z, hem bahar bayrami, hem de Hz. Ali'nin dogum g�n� sayildigi i�in, genellikle kutsal kabul edilir ve t�renler d�zenlenir . Alev�lik Iran'da oldugu gibi Anadolu'da da daha �ok siir ve edebiyatla yayilmistir.

Alev�lerin b�y�k tanidigi yedi sair; Nesim�, Fuz�l�, Hat��, P�r Sultan Abdal, Kul Himmet, Yemin� ve Vir�n�'dir. Bunlardan Nesim� ve Fuz�l� disindakiler tam batin�dirler. Yollarini m�stakil bir d�n ekol� ve Isl�miyetin esasi kabul eden Alev�ler, Hz. Peygamber, Hz. Ali, Oniki Imam ve Haci Bektas Vel�'yi kendi yorumcu ve d�s�n�rleri sayarlar.

ispermecet

3 Kas�m 2007 12:41

�slam �� ana gruba ayr�lm��t�r. S�nnilik, �iilik ve baz�lar�n�n m�sl�man olarak kabul etmedikleri Haricilik.

4 halife d�neminde Peygamberin halife olarak se�ti�i s�ylenilen damad� ve ayn� zamanda amcas�n�n o�lu Ali yerine s�ras�yla Ebubekir, �mer ve Osman'�n ge�mesi Ali bin Ebu Talib taraftaralar�nca do�ru kar��lanmad�. Ayn� zamanda peygamberin miras�n�n b�l��lmesinde istekleri kabul edilmedi. �nce �mer bin El Hattab, sonra da Osman bin Affan'�n �ld�r�lerek ya�amlar�n� kaybetmelerinden sor�mlu tutuldu. Ancak Osman'�n �ld�r�lmesi sonras� halifeli�i elde edebildi.
4,5 y�l s�ren halifeli�i s�ras�nda Osman taraftarlar� onun hilafetini kabul etmedi. �slam�n hen�z ilk y�llar�nda ba�layan bu ��kar kavgalar� sonunda Emevilerden Muaviye de Osman'�n katili bulunana kadar onun halifeli�ini kabul etmeyip kendini halifeli�e atay�nca iki halifeli bir y�netim ba�lad�. Bu k�sa devre islamda i� karga�alar�n ayr�l�klar�n ya�and�� d�nemdir. Ali'nin �l�m� sonras� Muaviye k�sa s�rede M�sl�manl�� inan�lmaz bir h�zla yayg�nla�mas�n� sa�lad�. �slam�n en h�zl� yay�ld�� d�nem bu 100 y�ll�k emevi d�nemidir.

Ba�lang��ta miras olaylar� ile ortaya ��kan ayr�l�klar daha sonralar� yorumlanan �slamda iki ayr� dal ortaya ��kard�.
S�nnilik ve Ali taraftarlar�n�n s�rd�rd�� iilik.

Bununla da kalmad� bunlar�n aralar�nda da ayr�lmalar ba�lad�.
�iilik �MAM�YE, ZEYD�YE ve �SMA�L�YE olarak 3 ana dala ayr�l�r.
Bu s�n�fland�rmada �smailiye mezhebinin de 3 ayr� kolu vard�r. Alevilik, Nizarilik ve D�rzilik.

Alevilikte Allah, Muhammet, Ali ��l� inanc� egemendir. Ba�da�t�rmac�d�r, farkl� inan� ve d��nceleri kayna�t�ran ileri bir felsefeye sahiptir; ve dolay�s� ile ezoteriktir. Bat�nili�in, �zellikle Hac� Bekta� Veli ile en g�zel �rneklerinden bir inan�t�r.

Yerlerin g�klerin binas�n d�zen
Ak �st�nde kara yaz�lar yazan
Eng�r �erbetini K�rklara ezen
H�nkar Hac� Bekta� Ali kendidir.

we come one

18 Ocak 2008 20:29

-Alevilik nas�l ba�lam��t�r-

Alevilik islam peygamberinin benden sonra ali gelir o benim damad�m ve allah�n arslan�d�r laf� �zerine muhammedin �l�m�nden sonra halife olarak aliyi g�rmek isteyenlere denmi�tir. alevi demek alinin yan�da olan demektir. mesela musevi nas�l ki musan�n z�mresine deniyorsa �yle. zaman i�erisinde ancak ebubekir, �mer ve osmandan sonra halife olabilen ali bu halifeli�ini de peygamberin en son ve en gen� kar�s� ay�e ile cemel ad� verilen sava�ta alabilmi�tir. ��nk� ay�e muaviyenin halife olmas�n� istemektedir. m�sl�manlar kutupla�maya ba�larlar. peygamberin han�m� do�ruyu bilir diyenler ve alinin hakk� yendi peygamberin vasiyetidir diyenler olarak. aralar�nda sava� ��kar. ali peygamberin han�m�n�n �ld�r�lmemesi i�in ay�enin bindi�i devenin ayaklar�n� k�rd�r�r ve kendi adamlar�n�n ba��na da k�rm�z� ba�l�klar takt�r�r kimin kimden oldu�u anla��ls�n diye ve o g�nden sonra ali yanda�lar�n�n ad� k�z�lba� olarak kal�r. ali sava�� kazan�p halife olduktan sonra birg�n camide muaviyenin adamlar� taraf�ndan �ld�r�l�r. ve o g�nden sonra aleviler camiye gitmez. zaman i�erisinde de muaviye g��lendi�i, yezid de kerbela da alinin �ocuklar� hasan ve h�seyini �ld�rd�� i�in ibadetlerini gizlerler ve hala alevi ibadetleri gizlenir. semah bir ibadet de�il dini bir t�rendir. ayr�ca alevilerin camiye gitmemesi h�ristiyanlar�n isan�n �ld�r�ld�� ha�� sembol olarak boyunlar�nda ta��malar�ndan �ok daha ak�ll�cad�r. �ekil olarak s�nnilerden bir farklar� olmad�� halde ibadetlerini gizli yapmalar� nedeniyle haklar�nda �e�itli hurafeler uydurulur ve bunlardan biri de mum s�nd� olay�d�r. alevilerin aile i�i cinsel ili�kide bulunduklar� toplant�lar d�zenledikleri uydurulur. y�pratmaya y�nelik bu uydurma �o�u ki�i taraf�ndan sorgulanmadan kabul edilir. oysa alevi inanc� k�sa �z ve nettir. eline diline beline sahip olacaks�n. ve bu �artlar esas�nda t�m dinlerin en net kurallar�d�r. alevilikte tarihten gelen gizli ibadet etme zorunlu�u ve soyunu s�rd�rme asimile olmama kayg�s� nedeni ile m�mk�n oldu�unca alevi cemaati i�erisinden evlenmeler g�r�l�r. day� hala teyze �ocuklar� evlenebilmektedir. ayr�ca bu �art bir zorunluluk olmamakla birlikte bir gerekliliktir. ��nk� s�nni bir aileden al�nan k�z ya da erkekle er ge� bir anla�mazl�k en az�ndan �ocu�un nas�l bir inan��la yeti�tirilece�i gibi bir kayg� do�ar. camiye yoksa cemevine mi gidilecektir. t�m bunlar�n yan�nda aleviler m�thi� �zg�rl�k�� bir yap�ya sahiptirler. belli bir ya�a gelmi� erkek �ocuklardan isteyenler alevili�i ��renmek �zere dede denen din adamlar�n�n yan�nda ders alabilir ve ancak ondan sonra alevilerin gizli ibadetlerine kat�labilirler. istemeyen erkek �ocuklar� ise zorlanmazlar. ayr�ca bir dededen e�itim almak alevi ibadetlerine kat�lmak zorunlulu�u getirmez. sadece ibadetlere kat�labilmek i�in bir anahtard�r. ibadet g�nde be� vakitde�ildir. s�nni ibadetlerinden fark� olup dualar da fark eder ama alevi toplumunun hakketti�i sayg� nedeniyle ne ibadetleri ne de ya�amlar�na ili�kin di�er unsurlara y�nelik daha fazla ayr�nt� vermek do�ru olmayacakt�r.

HerHangiBiri

8 Kas�m 2008 04:59

Sorularla Alevilik - I

Giri�

Sorularla Alevilik adl� bu �al��mam�z benzerlerinden farkl� bir anlama sahiptir. Farkl�l��, kullan�lan dilin sade, anla��l�r olmas� ve sorular�n-cevaplar�n somut ve derinlikli olmas�d�r. Konuyla ilgili insanlar�n kafalar�ndaki �eli�kilere ��z�m niteli�inde a��l�mlar var. Yine g�nl�k yasam i�erisinde geli�en diyaloglarda ortaya ��kan sorular ve bu sorulara mant�ksal, tarihsel, inan�sal, toplumsal fakt�rler ele al�narak verilen b�t�nl�kl� cevaplar var.

Baz� ideolojik saplant�lar� olan, tarihsel ve toplumsal ger�ekli�imizi kabul etmeyen, art niyetli, �n yarg�l� yakla��mlar�n sahibi olan ki�ilerce verdi�imiz cevaplar�n anla��lmayacak olmas� bizler ac�s�ndan anla��l�r bir durumdur. Bizlerin bu �al��mayla ama�lad�� inan�sal, tarihsel, siyasal, toplumsal etkileri de hesaba katarak Alevilik ve Alevilerle ilgili temel sorulara verdi�imiz cevaplar�n bilinmesidir. Bu cevaplarda inan� ger�ekli�imiz, felsefemiz, k�lt�r�m�z, tarihimiz, ya�am bi�imimiz, sorunlara ��z�m �nerilerimiz var. Yine bu cevaplarda ya�amsal Alevili�in nas�l olmas� gerekti�i y�n�nde i�aretler var.

�al��mam�z �n yarg�s�z bir �ekilde incelendi�inde anlaml� sonu�lara ula��laca�� kesindir.

�al��mam�z� Hak Erenlerin yolunu lay�k�yla s�renlere ithaf ediyoruz.

Erenler A�k �le.

Kavram Olarak Alevi kelimesi ne anlama geliyor?

Alevi kelimesi Hz. Ali taraftar�, Hz. Ali yanl�s� anlam�na geliyor. �slamiyet i�erisinde Hz. Ali�yi sevenlere Alevi denilmektedir.

Alevi kavram�n�n olu�um tarihi Hz. Ali`nin ya�ad�� d�nemde baslar. Hz. Ali daha yasarken bile Ali taraftar� Alevi diye bilinen ki�iler vard�. Yani Alevi kavram�n� dolay�s�yla Alevili�i ba�ka y�nlere �ekme gayreti i�erisinde olanlar Alevi kavram�n� ya Hz. Ali`den �ok �nceki bir d�neme ya da Hz. Ali`den �ok sonraki bir d�neme ait oldu�unu s�yl�yorlar. Bu her iki iddia da yanl��t�r. Do�rusu; Alevi kavram� daha Hz. Ali hayattayken olu�mu�tu. Fakat o zamanlar �ok dar bir cevre i�in kullan�l�yordu. Ancak tarihsel s�re�te Hz. Ali taraftarlar� �o�ald� ve b�ylece Alevi kavram� genelle�ti.

Alevilik �slamiyet i�indeki bir mezhep midir?

Cevaba ge�meden mezhep kelimesi ne anlama geliyor ona bakal�m. Mezhep kelimesi Arap�a olup “tutulan yol” anlam�na gelmektedir. Bu anlam�yla Alevilik �slami bir mezheptir. Ancak hemen belirtelim ki �slamiyet e�ittir S�nnilik veya �iilik de�ildir. Yine Alevi inanc�na dar mezhepsel bir tan�m Alevililerce asla kabul g�rmemi�tir. “Sorma be birader mezhebimizi/Biz mezhep bilmeyiz yolumuz vard�r” deyimi Alevi inanc�n�n mezhepsel tan�m� ast��n�n simgesidir.

Alevilik �slami bir inan�t�r. Ancak baz� art niyetli kimseler Alevili�i �slam’dan ay�rmaya �abalam��lard�r.

Alevili�i kendi grupsal, ideolojik, b�lgesel, etnik ��karlar� do�rultusunda kullanmak isteyen kimseler Alevili�i bu d��nceye hizmet edecek �ekilde tahrif etmi�lerdir. Yine Emeviler d�neminde doru�a ��kan ve daha sonralar� da devam eden Alevi d��manl�� da Alevili�i �slam dairesi d��nda g�rm��t�r. Onlara g�re, onlar gibi d��nmeyen herkes �slam d��d�r. Bu d��ncenin �ok yanl�� oldu�u ve �ok ac�lara sebebiyet verdi�i ortadad�r.

Alevilik �slami bir inan�t�r. Ancak tekrar tekrar �srarla belirtelim ki �slamiyet salt S�nnilik de�ildir. �slamiyet’i e�ittir S�nnilik olarak alg�layanlar �slamiyet’i baz� bi�imsel kurallara indirgeyerek Alevili�in �slam d�� bir inan� oldu�u sonucuna var�yorlar. Halbuki varmalar� gereken sonu� “Alevilik S�nnilik de�ildir ama S�nnilik ve �iilikten farkl� bir �slam inanc�d�r” sonucu olmal�d�r.

Aleviler Allah�a inan�rlar m�?

Asl�nda sorulmamas� gereken bir soru bir soru ancak art niyetli kimselerin buland�rd�� kafalar netle�mek zorunda.

Her �eyden �nce Alevilik bir inan�t�r. Bundan hareketle belki de Allah�a en �ok inanan, Allah��n birli�ini kabul eden topluluklardan biridir Aleviler. Cem t�renine kat�lanlar bu durumu a��k�a g�rebilirler. Yine binlerce Alevi deyi�inde, �iirinde bu a��k�a g�r�l�r.

Aleviler Allah�a inan�rlar, hem de b�t�n benlikleriyle Allah�in varl��na, birli�ine ba�l�d�rlar. Ancak kimse Alevilerin Allah�a inan�lar�n� S�nni ve ya ba�ka inan�tan insan�nkiyle k�yaslamaya ve b�ylece yanl�� sonu�lara ula�maya kalk��mas�n.

Aleviler peygamber olarak kimi kabul ederler?

Aleviler Hz. Muhammed�i peygamber olarak kabul ederler.

Aleviler b�t�n peygamberler ba�l�d�rlar.

Son peygamber olan Hz. Muhammed�e ba�l�l�klar� ve inan�lar� sonsuzdur.

Baz� iftiralar sonucu Alevilerin Hz. Muhammed�i peygamber olarak kabul etmedikleri d��ncesi olu�tu. Bu tamamen Alevi inanc�na terstir. Hz. Muhammed, Alevilerin inand�klar�, ba�land�klar� peygamberdir.

Hz. Muhammed son peygamberdir. Bu do�ruyu kimse yanl��a �evirerek, yeni peygamberlikler uydurarak, Hz. Muhammed�in yolundan giden Alevilere yamamaya �al��mas�n.

Tekrar belirtelim ki, birilerinin art niyeti ve birilerinin de cehaleti Alevileri ba�lamaz.

Hz. Ali�nin Alevi inanc�ndaki yeri nedir?

Alevi demek; Hz. Ali yanl�s�, taraftar�, seveni demektir. Bundan da anla��laca�� zere Hz. Ali�nin Alevi inanc�ndaki �nemini, yerini anlatmaya gerek yok. Ancak ne var ki baz� kimseler tarih boyunca ve g�n�m�zde de Hz. Ali sevgisini, ba�l�l��n� ya yanl�� anlad� veya hi� anlamad�. Alevilerin Hz. Ali�ye olan sevgileri, ba�l�l�klar� onun peygamber oldu�u anlam�nda de�ildir. Aleviler i�in peygamber son peygamber Hz. Muhammed�dir.

“Hz. Ali�nin Alevi inanc�ndaki yeri nedir?” diye sormak her ne kadar abes gelse de anla��l�r bir durumdur. ��nk� Hz. Ali�nin ad�ndan gelen Alevi kavram� ile kendisini ifade eden bu topluma �ok �e�itli tahribatlar ya�at�l�yor. ��te bunun i�indir ki Hz. Ali taraftarlar� Alevilere “inanc�n�zda Ali�nin yeri neresidir” diye soruluyor. Bize d��en usanmadan do�rular�m�z� anlatmakt�r

Aleviler namaz k�larlar m�?

Aleviler ve namaz konusunu bir ka� boyutuyla ele almak gerekiyor. ��nk� Alevilerin s�rekli olarak maruz kald�� sorular�n ba��nda “neden namaz k�l�nm�yor” sorusu geliyor.

Her Alevi mutlaka �mr�n�n birden fazla d�neminde “siz Aleviler neden namaz k�lm�yor, camiye gitmiyorsunuz?” sorusuyla kar��la�m��t�r

Bilindi�i gibi namaz Fars�a bir kelimdir. Namaz kelimesin Kuran�da ki kar��l�� salat�tir. Salat ise dua, tanr�y� i�ten an�p selamlama anlam�na geliyor. Allah�i i�ten an�p selamlaman�n, duan�n ise bi�imi, sekli yoktur. Dua, insanin Yarat�c� ile beraberli�idir. Bunun i�in belli bir saat, mekan, kural yoktur. �nsan istedi�i vakit, istedi�i dilde, istedi�i �ekilde dua edebilir, Y�ce Yarat�c�s�na ��k�r edebilir. Y�ce yarat�c�y� anmak, Yarat�c�yla dolu olmak, bir araya gelmek i�in belli bir zaman dilimi yoktur. Bu her an olmal�d�r ve her anda m�mk�nd�r. �badeti belirli zamanlarla s�n�rlayan kendisini bi�imsel kurallar ve �ekillerden ar�nd�rmam�� demektir. B�ylesi �ekilsel bir ku�atma ise ya�am�n gayesine ters bir durumdur.

Baz�lar� ibadeti bi�imsel kurallarla sinirliyor. �ok�a tekrarlamak durumunda kald��m�z gibi biz Alevilerde ise ibadeti kal�pla�t�rmak yoktur. Elbette ibadette belirli kurallar olmas� gerekiyor. �zellikle toplumsal olarak yerine getirilen ibadetin kurallar� vard�r. Ancak inanc�n temelidir gibi baz� yanl�� uygulamalarla s�rf ibadet olsun diye ibadet, ibadetin gayesini yok saymak demektir. Biz Alevilere dayat�landa budur. Deniliyor ki; “Aleviler illa camiye gidin, namaz kilin”. Ama� burada ibadet ise Aleviler zaten toplumsal olarak Cem de ibadetlerini yerine getiriyorlar. Aleviler kimseye, “Cem evine gelip Cem ederek ibadet edin” gibi bir dayatman�n sahipleri de�iller. Aleviler “herkesin inanc� kendisine” ilkesi ile hareket ederken ba�kalar� �srarla Alevilere dayatmalarda bulunuyor. Hem de inan�sal anlamda temeli olmayan gerek�elerle.

Amac�m�z burada Alevilerle S�nniler aras�ndaki inan� farkl�l��n� b�t�n boyutlar�yla tart��mak de�ildir. Amac�m�z �srarla Alevilere dayat�lan “g�nde be� (5) kez namaz kilin b�ylece iyi bir M�sl�man olursunuz” gibi inanc� bi�imsel kurallara indirgeyen, hatta neredeyse bunu inanc�n �z� sayan mant��n yanl�� oldu�unu belirtmektir. Namaz, neredeyse birileri taraf�ndan inanc�n as�l gayesi haline getirilmi�tir. “g�nde be� vakit namaz k�lan ki�i iyi bir insand�r ve ya�am� anlam�na uygun yasayan ki�idir, k�lmayan ise m�naf�k, kafir ki�idir” gibi bir anlay�� ortaya ��km��t�r. Aleviler as�rlard�r bunun inanc�n �z�ne ters bir tutum oldu�unu belirtmi�lerse de, siyasi anlamda iktidarda olmad�klar�ndan dolay� seslerini kimseye duyuramam��lard�r. �nanc�n as�l �z�n� takip edip uygulamak yerine g�steri� i�in yap�lan fiillerle zaman�n� harcayanlara Maun suresinde s�yle ikaz edilmektedir: “Dini yalanlayan g�rd�n m�? �ste yetimi itip-kakan, yoksulu doyurmay� te�vik etmeyen odur. �ste namaz k�lanlar�n vay haline, ki onlar namazlar�nda yan�lg�dad�rlar, onlar g�steri� yapmaktad�rlar, ve ufac�k bir yard�m� da engellemektedirler”. Biz Alevilerce anla��lmas� gereken en �nemli nokta buras�d�r.

Konun daha iyi anla��lmas� ve do�rular�m�z�n bilince ��kar�lmas� i�in baz� tekrarlar� yapmak durumunda kal�yoruz. Konuya hakim olanlar�n anlay��na s��n�yoruz.

�nceki sat�rlarda da belirtmeye �al��t��m�z gibi namaz Fars�a bir kelimedir. Kuran da ki kar��l�� Salat�ir. Salat�in anlam� ise Allah�i i�ten an�p selamlama ve duad�r. Bu g�n egemen S�nni anlay��n g�nde be� vakit k�ld�� ve Alevilere dayatt�� ve neredeyse dinin temeli sayd�� namaz ibadetinin Kuran da be� vakit oldu�u y�n�nde ac�k bir beyan yoktur. Madem namaz inanc�n �z� say�lacak kadar �nemli bir ibadet neden Y�ce Yarat�c� bu konuda ac�k ve kesin h�k�mler ortaya koymas�n?

Aleviler namaz� ret etmiyor. Nitekim Cem ibadetinde halka namaz� seklinde ibadetlerini yerine getiriyorlar. Ancak bu namaz hi� bir �ekilde egemen S�nni anlay��n namaz�yla benzer de�ildir. Baz�lar� ��k�p diyebilir ki: “su kadar milyon insan namaz� b�yle k�l�yor da siz Aleviler neden farkl� anl�yor ve uyguluyorsunuz?” Hemen belirtelim ki �o�unluk her zaman do�ru yap�yor anlam�na gelmez.

�badetle ama�lanan ki�inin kendini yenilemesi, ar�nd�rmas� ve sosyal dayan��mayla ki�ili�ini tamamlamas�d�r. Maun s�resi b�yle bir anlama sahip. �badet i�in ibadet, g�steri� i�in yap�lan ibadet nafile ibadetlerdir.

Alevi ibadet anlay�� bi�imsellikten uzak i�tenli�i esas al�r. Al-i �mran Suresi 191. Ayetinde “Onlar; ayakta iken, otururken, yan yatarken Allah�i anarlar”. Bakara s Suresi 239. Ayeti: “E�er korkarsan�z, (namaz�) yaya yahut binekte iken kilin”. Bu ve benzer ayetlerde de anla��laca�� zere Allah insanlara i�ten ibadet etmeyi emrediyor.

Birileri kabul etsin veya etmesin, Alevilerin ibadet anlay�� bu minval �zeredir.

Cem nedir?

Cem Alevilerin toplu halde ettikleri ibadetin ad�d�r.

Kavram olarak Cem Arap�a bir kelime olup toplanma, birikme, bir araya gelme manas�na gelmektedir.

Cem'in kayna�� K�rklar Cem'idir.

Cem ibadetini di�er inan�lardaki ibadetlerden farkl� k�lan en �nemli unsur; Cem de bulunanlar�n ayni zamanda toplumda hesap vermekle y�k�ml� olmalar�d�r. Cem de bulunalar bir birlerinden Raz� Olmak zorundalar.

Cem de bulunan bir ki�i ba�ka bir ki�iye darg�nsa, bu iki ki�inin darg�nl�klar� giderilmeden, bar��malar� sa�lanmadan Cem'e ba�lanmaz.

Alevilerin toplu anlamda temel ibadeti olan Cem, bir DEDE�nin g�zetiminde, �nderli�inde yerine getirilir.

Cem ibadetine katil, h�rs�z, yolsuz, d��k�n kimseler giremez.

Cem ibadetini k�sa bir �ekilde tan�mlamak m�mk�n de�il. Bu anlamda Cem'in ne oldu�unu ve nas�l uyguland��n� tam manas�yla kavramak i�in en yak�ndaki Cem evine gidip bilgilenmek gerekiyor.

Dedelik nedir, Dedenin g�revleri nelerdir.?

Dede, Alevi toplumunun inan�sal �nderidir. Dedelik ise kendine has bir is yap�s�/hiyerar�isi bulunan bir kurumdur.

Her Alevinin bir dedesi vard�r. Her dedenin de bir dedesi (m�r�idi) vard�r.

Talibin davran��lar�ndan (inan� anlam�nda) dede sorumludur.

Dede talipleri e�iten, yol g�sterendir.

Dede taliplerin b�t�n d��nsel, manevi sorunlar�na ��z�m, sorular�na cevap getiren ki�idir.

Dedelik kurumunun kendisine �zg� bir yap�lanmas� var. Bu yap�lanma (m�r�it-rehber ba�lam�nda) gere�i her dede ayni zamanda ba�ka bir dedenin talibidir. Nas�l ki talip bir yanl��a d��t��nde yada hata yapt��nda dedesine s��n�yorsa, ayni �ekilde dede de talibi oldu�u dedesine (m�r�idine) s��n�yor. B�ylece m�kemmel bir denetim mekanizmas� kurulmu� oluyor. Bu mekanizma halkalar misali bir birine ba�l�. Yani bir dedenin g�revini lay�k�yla yap�p yapmad��n� m�r�idi taraf�ndan denetlenir.

Herkes Dede olabilir mi?

Dedelik kurumu as�rlardan beri var olmu� bir kurumdur. �ok zorlu ko�ullarda a��r bask�lar g�rm��t�r dedeler. Buna ra�men Alevi inanc�n� bu g�ne de�in gelmesini sa�lam��lard�r. Bu misyonlar�n� geli�tirerek g�n�m�zde de s�rd�rmekle y�k�ml�d�rler.

Gelelim cevaba: �steyen herkes dede olamaz. �z manas�yla dede olmak i�in Evlad� Resul olmak gerekiyor. Yani soyunun Hz. Muhammed ve Hz. Ali�den olmas� gerekiyor. Ancak hemen belirtelim ki Alevi inanc�nda Yol, yolu kuran�nda �st�ndedir. E�er bir b�lgede Evlad� Resulden bir dede yoksa ve durum zamanla Yolun bozulmas�na sebebiyet verecekse durum de�i�iyor. Bu manada gerekli bilgi birikimine, yolun edebine, ahlak�na uygun olan bir ki�i Dergah�tan icazet almak �art�yla dedelik yapabilir. Nitekim tarihte b�ylesi durumlar �ok olmu�tur. Evlad� Resulden olmayan bir �ok ki�i Dergahtan gerekli e�itimi ald�ktan sonra dedelik yapabilmi�lerdir.

On �ki Hizmet nedir?

On �ki Hizmet, Cem ibadeti s�ras�nda g�revli on iki ki�inin yerine getirdi�i hizmetin ad�d�r. On �ki Hizmet olmazsa Cem de olmaz.

Cem de On �ki Hizmet sahipleri taraf�ndan yerine getirilen On �ki Hizmet, sembolik olarak alg�lansa da �zde �ok derin manalara ve ger�eklere i�aret ediyor. Dolay�s�yla On �ki Hizmet �ok �nemlidir. On �ki Hizmeti bi�imsel baz� kurallar alg�lamamak gerekiyor. Sembolize etti�i hizmetlerin derin felsefi, toplumsal, inan�sal boyutlar� vard�r.

On �ki Hizmetin da��l�m� su �ekildedir:

1. Dede(M�r�id)

2. Rehber

3. G�zc�

4. �era�c�(Delilci)

5. Zakir(A��k)

6. Ferra�(S�p�rgeci)

7. Sakka(�briktar)

8. Kurbanc�(Sofrac�)

9. Pervane

10. Peyik(Davet�i)

11. �znik�i(Meydanc�)

12. Bek�i

Aleviler domuz eti yerler mi?

Aleviler zorunlu ko�ullar d��nda domuz eti yemezler. Bu zorunlu ko�ullar�nda neler oldu�u biliniyor. Baz� Alevi inan�l� kimselerin domuz eti ve domuz etinden �retilen mamulleri yemeleri Alevi inanc�n�n domuz etinin yenilmesini me�ru k�ld�� anlam�na gelmez.

�nsan-� Kamil kime denilir?

D�rt Kap� K�rk Makam da sonuncu kap� olan Hakikat kap�s�na ula�m�� ve b�ylece Hakikati kavram� olan insana �nsan-� Kamil denilir.

Bir insanin manevi anlamda ula�abilece�i en �st boyut �nsan-� Kamil�lik boyutudur. �nsanin ger�ek manada insan oldu�u, Hakikat s�rr�na ula�t��, canl� cans�z her �eyin gizemine vak�f oldu�u a�amad�r �nsan-� Kamil�lik. �nsan, a�ama a�ama giderek ve b�t�n kap�lara ve makamlara ula�arak �nsan-� Kamil olur.

Alevi-S�nni karde�li�i nas�l geli�ir?

Alevi-S�nni karde�li�i gereklidir, m�mk�nd�r. Hatta Alevi-S�nni karde�li�inin �ahs�nda di�er inan�lardan insanlarla da karde�lik, bir arada, e�it ve �zg�r bir �ekilde yasamak gereklidir ve bu m�mk�nd�r de.

Alevi-S�nni karde�li�inin ger�ekle�mesi, kal�c� olmas� i�in en �nemli nokta; Alevi inan� ger�ekli�inin kabul edilmesidir. Hi� bir gerek�enin arkas�na saklanmadan Alevi toplumun tarihten g�n�m�ze kadar getirdi�i inanc�n�, felsefesini, k�lt�r�n�, yasam bi�imini kabul etmektir. Alevi toplumunun farkl�l��n� ret etmek, yok saymak, asimle etmeye �al��mak yerine kabul etmektir. �nsani olan, do�ru olan, karde�li�i olu�turacak/geli�tirecek olan b�ylesi bir yakla��md�r. E�er b�ylesi bir yakla��m esas al�nmazsa karde�lik olu�maz. Alevileri kendilerine benzetmeye, asimle etmeye, d��lamaya, yok saymaya devam ederlerse karde�lik olu�maz..

Alevi toplumu inanc� u�runa �ok bedeller �demi�/�deyen bir toplumdur. �nanc�n�n kabul edilmesini talep etmek, e�itli�i talep etmek Alevi toplumunun hakkidir. E�itlik olmadan, kar��l�kl� ho�g�r�, sayg� olmadan karde�lik geli�mez. Bu, karde�li�in do�as�na ayk�r� bir durumdur.

Alevi toplumu karde�li�e haz�rd�r ve bunu pratik olarak da di�er inan�lara ve mensuplar�na sayg� temelinde ortaya koymu�tur.

Erenler kimlerdir ve Eren kime denir?

Eren, kendini Hak yoluna adayan ve bu yolda bir �ok makam� a�arak baz� s�rlara vak�f olan kimseye denir. Erenler Hak s�r�na vak�f olmu�, �nsan.� Kamil mertebesine ula�m�� ki�ilerdir. Ancak g�nl�k dilde Erenler kavram� kar��daki ki�iyi y�celtmek, dikkat �ekmek, k�r�c� olmadan uyarmak i�inde kullan�l�yor. Yine bilge, olgun, alim, inan�l� kimselere de deniliyor.

Enel Hak ne anlama geliyor?

Enel Hak kavram�n� ilk olarak Hallac� Mansur kullanm��t�r ve bu kavram� s�k s�k tekrarlad�� i�in �ok a��r i�kenceler alt�nda katledilmi�tir.

Enel Hak kavram� Arap�a olup kelime manas�yla “ben Hakk�m, hakikat�m, ger�e�im” anlam�na geliyor. Enel Hak; Hakla Hak olmak, insanin kendisini a�mas� ve Hakka yak�nla�mas�, Hakkla b�t�nle�mesidir. Bu manada inanc� bir �ekiller, bi�imler, dogmalar b�t�n� olarak alg�layanlar Enel Hak kavram�n� da farkl� alg�lam�� ve yorumlam��lard�r. Hallac� Mansur ve daha sonralar� Seyyid Nesimi'nin �ahs�nda dile getirilen bu anlay��n yeteri kadar anla��lmad�� ve ta��d�� felsefi derinli�in -bi�imsel boyutuyla da olsa- onu sahiplenenler taraf�ndan dahi do�ru bir �ekilde alglanmad��n� g�r�yoruz. Hallac� Mansur ve Seyyid Nesimi'yi katledenlerin Enel Hak'k� anlamamalar�n� ve d��manl�klar�n�n sebebi bir noktada anla��l�r bir durumdur. Ancak Hallac� Mansur'u sahipleniyor g�r�nenlerinde Enel Hak'k� yeterince alg�lamad�klar�n� g�rmek kabul edilmemesi gereken bir durumdur. Umulur ki Hallac� Mansur ve Seyyid Nesimi'nin yolunu s�rd�r�yor iddias�nda olanlar Enel Hak'k�n bilincine var�rlar.

Aleviler tav�an eti yerler mi?

Aleviler tavsan eti yemezler. Bunun bir �ok sebebi var. Ancak as�l sebep; tav�an�n adet g�rmesi ve etinin �ok kanl� olup sa�l�ks�z olmas�d�r. Ayr�ca tav�an fizyolojik ve biyolojik yap�s�yla da ilgin�likler ta��yan bir hayvand�r. Tav�an�n kafas� kedi kafas�na, kulaklar� e�ek kulaklar�na, arka ayaklar� k�pek ayaklar�na, �n ayaklar� kedi ayaklar�na ve kuyru�u domuz kuyru�una benzemektedir. Yine tav�an kedi ile �iftle�mektedir. Bunca sa�l�kl� ve yenilmesinde sak�nca olmayan hayvan (koyun, ke�i s��r vb.) varken Alevilere “neden tav�an yemiyorsunuz” diye sorular sormak d��nd�r�c� olman�n �tesinde art niyetlilikten ba�ka bir �ey de�ildir.

Duaz nedir? Deyi� nedir?

Duaz, Duazdeh'in k�salt�lm�� halidir. Duazdeh Fars�a olup on iki (12) anlam�na gelmektedir.

Duaz, cem ayinlerinde s�ylenen ve On �ki Imamlarin adlar�n�n ge�ti�i deyi�lerdir. Bu deyi�lerde Ayr�ca On �ki Imamlarin yani s�ra basta Hz. Peygamber ve Hac� Bekta� Veli olmak �zere Alevi ulularinin adlar� gecmektedir.

Duaz icin “deyi�ler”lerdir tan�m�n� yapt�k. Anla��l�r olmas� i�in b�yle bir tan�m uygundur. Ancak duaz bir nevi dua olarak da alg�lana bilinir.

��phesiz Alevilik ve Aleviler hakk�nda biraz bilgi sahibi olan ki�iler i�in duaz'in, nefes'in, t�rk�'n�n, deyi�'in farkl� anlamlara sahip oldu�u a�ikard�r. Fakat g�n�m�z ger�ekli�i do�rultusunda genel bir tan�m olmas� ve bu tan�m�n yayg�nla��p kabul g�rmesi i�in Deyi� tan�m� en uygun olan�d�r. Deyi�; Alevili�i �a�r��t�ran her melodinin ad�d�r. T�rk�, nefes, duaz bunlar da alt adlard�r. Yoz ve yobaz �retimden farkl� olundu�unun anla��lmas� i�in Deyi� en uygun tan�ml�mad�r.

Mersiye nedir?

Mersiye, Kerbela vakas�n� i�leyen, Ehlibeyte ve On �ki �mamlara ba�l�l��, sevgiyi dile getiren bir �iir t�r�d�r. �zelikle Muharrem Ay'� boyunca s�ylenen ve Ehlibeyt taraftarlar�n�n oldu�u her co�rafyada ve her dilde s�ylenen a��tlar b�t�n�d�r mersiyeler. Mersiyelerde zalim olana, haks�z olana bir �fke var. Yine mazlum olana, hakl� olana bir sevgi ve sempati var. Mersiyeleri salt a��t boyutuyla alg�lamak eksiklik olur. Mersiyeler bu noktada bilin� ta��mas�d�r. Ayn� zamanda ne kadar da zaman ge�mi� olursa olsun iyinin unutulmayaca��n�n ve k�t�n�n, zalimin her daim lanetlenece�inin g�stergeleridir. Edebi a��dan, Ehlibeyte ba�l� olanlar i�in bir edebi zenginliktir.

D��k�nl�k nedir?

D��k�nl�k bir ceza sistemidir. Alevi toplumunun bunca a��r bask� ko�ullar�na ra�men, birli�ini koruyarak bu g�nlere gelmesinde i�levi g�z ard� edilemeyecek bir sistemdir.

Cem ibadeti, bilinen klasik ibadet anlay��lar�ndan farkl� bir ibadettir. �badetle beraber toplumsal meselelerinde ��z�me kavu�tu�u bir, bir araya gelinmedir.

Cem de insan sadece Allah'a ibadet etmekle kalmay�p topluma da hesap vermekle y�k�ml�d�r. Bu anlamda da Alevi inanc� di�er b�t�n inan�lardan �nemli farkl�l�klar ta��yor.

Egemen olanlar�n mahkemelerine gitmeyen Aleviler kendi yarg� sistemlerini geli�tirdiler. D��k�nl�kte bu sistemin �nemli ayaklar�ndan birisidir. �yle ya da b�yle bir ki�i su� i�lemi�se bu ki�i Dede'nin denetiminde yarg�lan�r. Cem de ger�eklesen bu yarg�lamaya Cem de bulunan herkes oylar�, g�r��leri ile kat�l�rlar ve b�ylece ortak bir karara var�l�r. Halk�n direkt kat�l�m�yla ger�ekle�en bir “Halk Mahkemesi”dir bu. Su�un a��rl��na g�re bir ceza verilir. D��k�nl�k, verilen cezalarin en b�y�klerinden birisidir. D��k�n olan kimse toplumdan d��lan�r. D��k�nl�� ve d��lanma s�resini halk ortak bir karar ile ald��nda Alevi toplumunda su� oran� minimum d�zeyde kalm��t�r. Toplumdan tecrit edilip d��lanmak �ok b�y�k bir ceza oldu�undan, o ki�iyi ba�ka toplumlarda i�ine almazlar. B�ylece bir �ok su�, daha i�lenmeden �n�ne ge�ilmi� olur.

D��k�nl�k kavram� g�n�m�zde daha �ok ��karc� ve ahlaks�z kimseler i�in kullan�lan genel bir kavram �eklini alm��t�r. Ancak d��k�nl��n ��k�� noktas� ve as�l anlam� yukar� da izah etmeye �al��t��m�z �er�evededir.

Muhabbet Cem'i nedir?

Muhabbet Cem'inin �nemi, i�levi g�n�m�zde �ok artm��t�r. �z itibariyle Muhabbet Cemlerinin as�l i�levi gen� insanlar� G�rg� Cem'ine haz�rlamakt�r. G�n�m�zde ise Muhabbet Cemlerinin i�levi �ok daha b�y�kt�r. Her t�r yozlu�un dayat�ld��, de�erlerin anlams�zla�t�r�ld��, ili�kilerin ��kar �eli�kisi etraf�nda �ekillendi�i g�n�m�zde Muhabbet Cemleri adeta bir insani olana d�n�� program�d�r.

Ad�ndan da anla��laca�� gibi Muhabbet Cemleri, muhabbetin oldu�u, insani duyarl�l��n oldu�u, ya�am�n anlam ve de�er kazand�� bir nurani iklim ortam�d�r. Bu atmosferdeki enerji his edilir olmaktan ��k�p insan� ba�ka boyuta, ba�ka alemlere g�t�r�r. G�t�r�r ve tekrar �z�n� bulan insan� sa�lamla�t�rm�� olarak geri getirir. �nsan�n en �ok da ihtiya� duydu�u bu de�il mi? Yani insan sadece fiziki g�r�nt�s�yle de�il, ruhuyla, duygular�yla, d��nceleriyle... yani bir b�t�n halinde insan olmal�d�r.

�nsani olan ne varsa kirletiliyor, anlams�zla�t�r�l�yor. S�rekli yapay mutluluklar, g�d�lerin doymak bilmez d�rt�leri pompalan�yor. B�ylesi ko�ullar�n hakim oldu�u bir ortamda insani olan�n sa�lam kalmas� m�mk�n de�il. Sa�lam olmak isteyen ve hayat� anlamland�rmak isteyenlerin s��na�� Muhabbet Cemleridir. Bu muhabbetler bir ba�lang��t�r. Sonsuz, s�n�rs�z lezzetler,manzaralar diyar�na yolculu�un ba�lang�c�. Per�embe'yi cuma'ya ba�layan gece b�ylesi bir nurani atmosferin en ideal an�d�r.

Z�lfikar neyi sembolize ediyor?

Z�fikar'in neyi sembolize etti�ine ge�meden �nce Z�fikar'in ne oldu�unu a�mam�z gerekiyor. Z�lfikar, Hz. Muhammed taraf�ndan Hz. Ali'ye arma�an edilen ucu �atal k�l�c�n ad�d�r. �nanc�m�za (Alevili�e) g�re Z�lfikar sava� �ncesi g�kten inmi�tir. Hz. Muhammed'de bu g�kten inen kutsal k�l�c� Hz. Ali'ye hediye etmi�tir.

Z�lfikar, as�rlard�r adaletin sembol� olarak i�levini s�rd�rmeye devam ediyor.

Z�lfikar, Hz. Ali'nin ki�ili�iyle bir b�t�nl�k haline gelmi�tir. Hz. Ali'yi Z�lfikars�z d��nmek m�mk�n de�ildir.

Z�lfikar'� salt bir sava� arac� olarak g�rmemek gerekiyor. Z�lfikar, ger�ek adaletin, hakkaniyetin, do�rulu�un, mertli�in sembolidir.

G�n�m�zde Z�lfikar Alevi olmay� (d��sal/zahiri anlamda da olsa) sembolize ediyor. �zelikle de Alevi gen�li�i Z�lfikar'� kolye �eklinde tak�yor. Bu “Aleviyim” demenin, kimli�ini Z�lfikar'�n tarihsel misyonuyla a��klama bi�imidir. Olmad�k bask�lara maruz kalan Alevinin kimli�ini sembolize ediyor Z�lfikar. Elbette boynuna her Z�lfikar kolyesi takan ki�i Alevi de�ildir. Alevi ise dahi baz�lar� Z�lfikar'�n ta��d�� misyondan, Z�lfikar da sembolle�en adalet anlay��ndan habersizdir. B�t�n bunlara ra�men Z�lfikar g�n�m�zde Alevi kimli�ini simgesel, bi�imsel de olsa d��a yans�t�yor.

�amanizmin ve Zerd��tl��n Alevili�e etkileri var m�d�r? E�er varsa bu etkinlik ne boyuttad�r ve g�n�m�zde nas�l bir i�leve sahiptir?

Seksenli y�llar�n ortas�ndan itibaren �e�itli ideolojik politik gruplar�n Alevili�e ve Alevilere ilgisi artt�. Bu ilgi elbette Alevi toplumunun gelece�ini in�aa etme, Alevili�in �z�n� tan�ma gibi bir nedene dayanm�yordu. Bu ilginin as�l sebebi kendi dar ideolojik-politik ��karlar�na bir zemin haz�rlamak, Alevili�i ve Alevileri kendi ideolojik yap�lar� i�in bir arka bah�e olarak haz�rlamakt�. ��te soruya kaynakl�k eden �amanizm ve Zerd��tl�kte bu nokta da devreye girdi.

Bilindi�i gibi �amanizm eski bir Orta Asya inanc�d�r. Yine Zerd��tl�k de eski bir Mezopotamya inanc�d�r. Her �eyi etnik kimli�e ba�lamak, etnik politikalar�na bir inan�sal dayanak bulmak isteyen ak�mlar Alevi inanc�ndaki baz� olgular� �amanizme ve Zerd��tl��e ba�lad�lar. Ve bu yolla Alevili�i Hz. Ali'den, On �ki �mamlardan, Ehlibeytten soyutlayarak kendi “etnik dini” yapmak istediler. Bunun i�inde yaz�l� kaynaklardan yoksun, Alevilik Bilincinden yoksun Alevi kitlelerin beynini kar��t�rd�lar. Bunun sonucunda baz� safdiller ve art niyetli kimseler Alevili�i e�ittir �amanizm veya Zerd��tl�k olarak g�rmeye ba�lad�lar. Olay�n �z� b�yledir. Yap�lan bunca teori, kaynak bulmak, benzerlik aramak bunun i�indir. Elbette Alevi inan� sistemi k�lt�rel anlamda eski Orta Asya ve Mezopotamya inan�lar� olan �amanizm ve Zerd��tl�kten baz� �geler alm��t�r. Bu do�ald�r da. Ancak bu k�lt�rel birer motif olan �geleri b�t�nl�kl� bir inan� olan Alevili�in esas� olarak g�stermek art niyetlilikten ba�ka bir �ey de�ildir. �amanizm ve Zerd��tl�kte bulunan ve g�n�m�z Alevi k�lt�r yap�s� i�inde birer “k�r�nt�” olarak kabul edilen baz� benzerlikleri Alevili�i farkl� y�nlere �ekmek i�in kullanmak haks�zl�k �tesi bir durumdur.

Bilinmesi gereken; her inan� di�er inan�lardan etkilenmi�tir. �o�u kez co�rafya farkl�l��, etnik farkl�l�k inanc�n k�lt�rel yap�s�na etki etmi�tir. Ancak bu etki Hi� bir zaman inanc�n merkezini etkilememi�tir. Etkilenme alt boyutlarda kalm�� ve bu haliyle de bir zenginlik olarak de�er kazanm��t�r. Unutulmamas� gerekir ki inanc�n �z�n� belirleyen olmay�p baz� k�lt�rel kazan�mlar olarak varl��n� s�rd�r�yor olmas� eski inanc�n kendisi de�ildir.

Asl�nda s�z konusu Aleviler ve Alevilik olunca �ok sa�ma sorular g�ndeme gelebiliyor. D��n�nki g�n�m�zde etkin olarak varl��n� s�rd�ren inan�lar�n tarihi en fazla bir ka� bin y�ld�r. Bu inan�lara inanan insanlardan kimse ��k�p demiyor ki; “benim atalar�m bundan bilmem ka� y�l �nce ��yle bir inanca inan�yordu, bende �imdi bu inanca tekrar d�n�yorum”. Ancak baz� “ukala” ki�iler diyebiliyor ki; “benim atalar�m �amanist ve Zerd��tt�. Bende �imdi bu inanca inan�yorum, Alevilik bize sonradan dayat�lm��t�r, ben Alevi de�ilim” diyebiliyor. Fakat bir Alman, Frans�z, �ngiliz bunu demiyor. Bundan bir ka� y�z sene �nce Almanlar�n, �ngilizlerin, �sve�lilerin atalar�da ba�ka inanca inan�yorlard�. Peki bunlar niye eski inan�lar�na d�nm�yorlar da ukala ki�i Alevili�i b�rak�p “atalar�n�n inanc�na” d�n�yor!!!???

Alevi inanc�na g�re �l�m bir yok olu� mudur?

Cevab� her y�ne �ekilmeye a��k bir soru. Ancak hemen belirtmeliyiz ki Aleviler �l�m� bir yok olu� olarak g�rm�yorlar. �l�m, yeni bir d�nemin/s�recin (buna ebedi s�re�te diyebiliriz) ba�lang�c�d�r.

B�y�k Alevi �nderi �ah �smail (Hatayi) bir �iirinde “d�n do�dum bug�n �l�r�m/�len gelsin i�te meydan” diyor. Yine bir �ok Alevi �iirinde/deyi�inde/deyiminde “�len tendir, can �lmez” s�z� ge�iyor.

Alevi inanc�nda �l�m ile ilgili �nemli bir boyutta “�lmeden evvel �lmek” �eklinde form�le edilen boyuttur. Bu konunun �ok derin Bat�n manas� vard�r. Farkl� anlamlara �ekiliyor olmas�ndan dolay� cevab� k�sa kesip �z olarak Alevi inanc�nda �l�m�n bir yok olu� olmad�� inanc�n� tekrar belirtiyoruz.

�l�m, yeni bir ba�lang�c�n ilk ad�m�d�r. Fakat burada �l�m� y�celtti�imiz manas� ��kmas�n. Ger�e�i vurgu manas�nda belirtiyoruz. �l�m ya�am�n bir ger�e�i. Ancak insana �l�m gelene kadar da insanin yapmakla m�kellef oldu�u g�revleri vard�r. Ve insano�lu son nefesine kadarda bu g�revleri en do�ru �ekilde yerine getirmek zorundad�r. Hayat�n anlam�na ula�mak i�in do�ru bir ya�am�n sahibi olmak ve �l�m ger�e�ini de bu �er�evede de�erlendirmek gerekiyor.

Tevella Teberra ne anlama geliyor?

Tevella= dostluk kurma, dost olma anlam�na geliyor.

Teberra= uzak durmak anlam�na geliyor.

Aleviler aras�nda Tevella ve Teberra'nin manas� ise Ehlibeytin dostlar�na dost, d��manlar�na d��man olmak anlam�na geliyor. Ancak tarihsel s�re� i�erisinde Tevella Teberra'nin anlam� daha �nemli hale gelmi�tir. Tevella Teberra iyiden, g�zelden, haktan, hakl�dan yana olmak; zalime, s�m�r�c�ye, haks�za, riyakara da kar�� olmak anlam�na geliyor. Bu anlam�yla bir duru�u, tavr� sembolize ediyor. Ehlibeytin �ahs�nda bir b�t�n halinde do�rulardan taraf olmay�, haks�za kar�� olmay� temsil ediyor. Baz� dar g�r��l� kimseler Tevella Teberra'nin ta��d�� anlam�, sembolize etti�i de�erleri dar bir �er�evede ele al�yor. Olay�n �z� ise �yle san�ld�� gibi dar bir �er�evede de�ildir. �zde bir duru�, tav�r vard�r. Ve bu duru� Ehlibeytin �ahs�nda b�t�nsel bir manaya sahip olup mekan ve zamanla s�n�rl� de�ildir. Yer y�z�nde haks�zl�k oldu�u m�ddet�e ve do�rular� hakim k�lma ideali oldu�u m�ddet�e Tevella Teberra da olacakt�r.

Oru� nedir?

Oru�, insanin bedenini disiplin ve denetim alt�na almak, ruhsal yap�s�n� g��lendirmek i�in yapt�� bir ibadettir. Oru� ibadeti belirli zamanlarda yeme, i�me ve cinsellik gibi istekleri/duygular� terk ederek zihinsel/ruhsal yap�ya a��rl�k vermektir. Baz� inan�larda oru� tamam�yla yeme-i�meden uzak durmak seklinde olabilece�i gibi, et ve di�er hayvansal mamuller gibi belirli yiyecekleri yememek �eklinde de olabilir.

Hemen hemen b�t�n inan�larda oru� ibadeti vard�r.

Aleviler oru� tutarlar m�?

Hemen hemen b�t�n inan�larda oru� ibadeti vard�r. Alevi inanc�nda da oru� ibadeti vard�r.

Muharrem Orucu nedir?

10 Ekim 680 de Hz. Ali'nin o�lu ve Hz. Muhammet'in torunu Hz. H�seyin ve sevenleri (toplam 72 ki�i) Kerbela'da ac�mas�z bir �ekilde katledildiler.
Aleviler bu ac� olay� k�namak i�in, her y�l Muharrem Ay�n�n onuncu g�n�nden ba�lamak �zere, 12 g�n oru� tutarak yas tutarlar. Aleviler Muharrem orucu ile Hz. H�seyin`in �ahs�nda Ehlibeyte ba�l�l�klar�n� dile getirirler ve ayni zamanda zalimin zulm�n� lanetlerler .

Muharrem orucunun bir di�er �zelli�i de insanin kendi i� benli�ine y�nelmesi, yanl��lar�n�-do�rular�n�, eksilerini-art�lar�n� hesaplamas� ve b�t�n bunlar�n sonucunda daha iyiye, do�ruya, g�zele y�nelmesidir. Muharrem orucu, b�t�n bu �zellikleriyle �nemli bir ibadettir.

Muharrem Orucu nas�l tutulur?

Kurban Bayram�n�n 1. g�n�nden ba�layarak 20 g�n say�l�r. 20. g�n�n ak�am� Muharrem Orucu i�in niyet edilir ve oru� ba�lar. Niyet edildikten sonra g�n do�umu ile g�n batimi aras�ndaki s�rede hi� bir �ey yenilmez ve i�ilmez. G�n batimi ile iftar a��l�r.

Oruc s�resince (12 g�n boyunca) d��n,ni�an,s�nnet ve benzer t�renler/etkinlikler yap�lmaz, kurban kesilmez, et yenilmez, Kerbela �ehitleri'nin �ektikleri susuzlu�u hissetmek i�in su i�ilmez (Su saf olarak i�ilmemektedir. V�cudun su ihtiyac� yenilen yemeklerden, �ay,kahve,me�rubat,meyve suyu,ayran gibi s�v� i�eceklerden kar��lan�r).

Muharrem orucunun on ikinci g�n� ise On iki �mamlar 'in an�s�na on iki �e�it g�dadan olu�an A�ure �orbas� pi�irilerek kom�ulara da��t�l�r ve b�ylece o y�lki Muharrem Orucu noktalan�r.

Aleviler Ramazan orucu tutarlar m�?

Aleviler Ramazan oruc tutmazlar. Ancak asimle olmu� baz� Aleviler Ramazan ay�nda oru� tutarlar. Yazar Cemal �ener, Alevilerin Ramazan Orucuna ili�kin g�r��lerini ��yle �zetliyor; „ORU� ibadeti, �ok tanr�l� dinlerde de tek tanr�l� dinlerde de vard�r. Oru� �slamiyet ile ba�lamam��t�r. Oru� ibadeti sadece �ekli bir ibadet de�ildir. O ki�inin nefis terbiyesi ile ili�kilidir.

Oru�, �slamiyet'ten �nce Arap Yar�mada-s�'nda Hanifler taraf�ndan da tutulurdu. Hanifler, Hz. �brahim'in dinine inananlara verilen isimdir. Hz. Muhammet de Hanif dinine inan�yordu.

�slamiyet'ten �nceki Hanif dininde oru�; ak�am niyetlenip yat�nca ba�lar, ertesi g�n g�ne� bat�nca sona erer. Sahuru yoktur.

Alevilerde, �slamiyet'ten �ncesine dayanan ve Hz. �brahim gelene�i ile s�ren t�m peygamberlerin tuttu�u Muharrem orucunu tutarlar. Sahur yoktur. Orijinal oru� budur.

Kuran'� Kerim'deki Bakara Suresi'nin belirtti�i oru� da budur. Kuran'da aynen ��yle yaz�yor, "Siz ey iman etmi� olanlar! Oru�, sizden �ncekilere farz k�l�nd�� gibi size de farz k�l�nd� ki, Allah'a kar�� sayg� ve sorumluluk duygular�n� kazanas�n�z."

G�r�ld�� gibi bu ayetle bahsedilen oru�, �slamiyet'ten �nce tutulan Hanif orucudur. ��te Aleviler bu orucu tutuyorlar.

Aleviler t�m peygamberlerin ve Hz. Muhammet'in de tuttu�u Muharrem orucunu tutuyorlar. Alevi olup da Ramazan orucunu tutanlar ya bilgisizlikten veya asimile olmaktan dolay� tutuyor olabilirler.

�lkemizde isteyen istedi�i orucu tutabilir. Ama Alevi inanc�nda/gelene�inde Ramazan orucu tutmak yoktur. Alevilerde, Muharrem orucu, H�z�r orucu ve 48 per�embe g�nlerinde dileyen ki�ilerin tuttu�u oru� vard�r.“

Nevruz Bayram� Aleviler i�in ne anlama geliyor ve Aleviler Nevruzu nas�l kutlarlar?

Nevruz; Fars�a bir kelimedir ve yenig�n (yeni/nev g�n/ruz) anlam�na geliyor. Miladi takvime g�re 21 Mart g�n� Nevruz g�n�d�r.

Nevruz, Alevi toplumun �nemli bayramlar�ndan biridir. Yine Nevruz bayram�, salt Aleviler i�in de�il hemen hemen b�t�n do�u toplumlar� i�in �nemli bir g�nd�r.

Alevi s�ylencelerinde Nevruz g�n�nde ger�eklesen �nemli olaylar s�yle s�ralan�r:

* D�nya kurulu�unu bug�n tamamlar.
* Hz. Muhammed’e n�b�vvet bug�n ihsan edilir.
* Hz. Ali’nin bug�n do�mu�tur
* Bug�n Hz. Ali ile Hz. Muhammed’in k�z� Hz. Fatma’n�n evlendi�i g�nd�r.
* Hz. Muhammed, bug�n Gadir-hum’da okudu�u hutbede, Hz. Ali’yi Vasi tayin eder ve kendisinden sonra M�sl�manlar�n �nderi (imam�) ilan eder.
* Bug�n Hz. Ali’nin hilafeti elde etti�i g�nd�r.
* Bug�n Haci Bekta� veli’nin Anadolu’ya geli�inin ilk g�n�d�r. Rum Erenlerinin �ah-� Velayeti kar��lad�klar� g�nd�r.
* Bug�n Gaip Erenleri “K�rklar’�n” topland�� g�n olarak inan�l�r. Bu nedenle bug�n “K�rklar Bayram�” olarak ta bilinir.
* Hz. H�seyin’in intikam�n� almak i�in Muhtar Sakafi �nderli�inde gizli bir te�kilat kurulur. �htilal i�areti olarak mahallelerde b�y�k bir ate� yak�l�r. Bu g�nde tesad�fen 21 Mart’a denk gelir. O g�nden bug�ne de�in Alevilerce zulme ba�kald�r� i�areti olarak ate� yak�l�r.
* Bug�n Hz. Adem Peygamberin yarat�ld�� g�nd�r.

# Alevi toplumu Nevruzu inanc� esas alarak kutlarken, bir �ok toplumda Nevruz g�n�ne ba�ka anlamlar y�kleyerek kutlar. Her toplum kendisine �zg� bir anlat�mla Nevruzu tan�mlar ve yine kendisine �zg� bir �ekilde kutlar. Alevi toplumu ise Nevruz bayram�n� su �ekilde kutlar:

*Nevruz bayram� erkan� sabahtan ba�lar. Toplu olarak sabah yeme�i yenecekse, �nce Dede bir dua okur ve herkese s�t ikram edilir ve kahvalt� yap�l�r. Daha sonra darg�nlar bar��t�r�l�r. Hasta ve yoksullar ziyaret edilir, g�n�lleri al�n�r. Yeni �lm��lerin evlerine taziyeye gidilir. T�rbe ve mezarl�klar ziyaret edilir. Nevruz �enliklerinin yap�laca�� ev ve k�r yerleri �nceden saptand�� i�in, bu yerlerde t�m haz�rl�klar tamamlan�r. Ya�l�lar i�in ayr� bir mekanda, gen�ler i�in ayr� bir alanda muhabbet sofralar� kurulur. Gen�ler k�rlarda �enlikler yaparlar, halaylar �ekerler, ate� �st�nden atlayarak dilekler tutarlar. Gen� k�zlar ve o�lanlar kar��l�kl� mani s�ylerler...

# Nevruz Bayram� ak�am� “Meydan” a��l�r. Taliplere “Nasip” verilir. Cem evinde toplan�l�r. T�m canlar haz�r olduktan sonra , saat 20.00 civar�nda Nevruz Erkan�n�n icras�na ba�lan�r.

Musahiplik nedir?

Musahipli�in temeli dayan��ma ve payla�maya dayan�r. Musahiplik Alevi inanc�n�n en �nemli kurumlar�ndan biridir. Musahiplik arkada�l�k �tesi bir birlikteliktir.

Musahipler aras�nda ayr� gayr� bulunmaz. Babailerin deyimiyle "musahipler yarin al yana��ndan gayr� her �eyde ve yerde ortaklard�r". Yine me�hur bir Alevi deyimiyle "musahip musahibini ate�ten aland�r". Musahiplik zordur, zor oldu�u kadar da �ereflidir. Musahiplik g�n�m�zdeki anlam�yla "sigorta"d�r. Musahipli�in tarih�esi Hz. Muhammed’in hicretinin birinci y�l�nda M�sl�manlar�n say�s�n�n �o�almas�yla geli�tirdi�i bir birlikteliktir. Musahiplik Kuran-� Kerim’in �u ayetleriyle a��klanm��t�r:

Enfal sur esi ayet 72-73, "Onlar ki inan�p hicret ettiler ve mallar�yla canlar�yla Allah yolunda sava�t�lar ve onlar ki (hicret edenleri) bar�nd�r�p yard�mda bulundular, i�te bunlar, bir birilerinin dostu ve yar�d�rlar .

�nk�r edip k�fre sapanlar ise bir birilerinin yar�d�rlar. E�er b�yle yapmaz (birbirinize dost ve yak�n olmaz) san�z, yery�z�nde bir fitne ve b�y�k bir fesat meydana gelir".

Bu ayetlerle Hz. Muhammed hicret edenleri ve hicret edenleri kabul edenleri birbirine karde� yapt�. Aleviler bu do�rultuda bunu geli�tirdiler.

Musahiplik, baz�lar�n�n belirtti�i gibi tarihte kalan bir kurum de�ildir. Musahipli�e insanlar�n g�n�m�zde daha �ok ihtiya�lar� vard�r. ��nk� insanlar tarihte oldu�u gibi g�n�m�zde de d��nsel ve ya�amsal sorunlarla bo�u�maktalar. ��te bu bo�u�may� kazanmak i�in insanlar�n musahiplere ihtiyac� vard�r. Beraberli�e, karde�li�e, payla�maya ihtiyac� vard�r.

K�z�lba�l�k nedir ve K�z�lba� kimdir?

Her ne kadar baz�lar� bir yan�lg� i�ine girip K�z�lba�l�� Alevilik i�inde bir kol olarak g�rseler de esas�nda K�z�lba�l�k Alevili�in ta kendisidir. K�z�lba� kavram� tarih boyunca ve g�n�m�zde Alevileri a�a��lamak, karalamak ve k��k d��rmek i�in kullan�lm��t�r. Alevilerin d��manlar� K�z�lba�l�� Alevileri k��k d��rmek maksad�yla kulland�klar� oranda Aleviler K�z�lba� kavram�na sahip ��kt�lar .

K�z�lba� kelimesi k�z�l ba�l�k takan anlam�na geliyor. Tarih�esi Uhut sava��na kadar uzan�r. Uhut sava��nda Hz. Ali kendisini Hz. Peygambere siper etti�i s�rada ba��ndan yaralan�r. Bu sava�tan sonra Hz. Ali’ye K�z�lba� denmi�tir. Yine S�ff�n sava��nda Hz. Ali’nin taraftarlar� ba�lar�na k�rm�z� ba�l�k takm��lard�r. Alevi devleti olan Safevi ordusunun askerleri de ba�lar�na k�z�l ba�l�k takarlard�.

Alevi d��manlar� Alevi kavram�n� kullanmazlar, onun yerine K�z�lba� kavram�n� kullan�rlard�. Bunu Alevileri a�a��lamak amac�yla yaparlard�. Aleviler ise K�z�lba�l�� sahiplenip, kendilerini �yle de ifade ederlerdi.

Sonu� olarak bilinmelidir ki; K�z�lba�l�k Alevi inanc� i�indeki bir kol veya tarikat de�ildir. K�z�lba�l�k Alevi d��manlar�n�n Alevileri a�a��lamak maksad�yla kulland�klar� bir terimdir. Ve K�z�lba�lar b�t�n Alevilerdir, K�z�lba�l�kta Aleviliktir.

Bekta�ilik nedir?

Hac� Bekta�� Veli ad�na kurulan, Hz. Ali ve On �ki �mam sevgisine dayanan Anadolu ve Balkanlarda yay�lan g�n�m�zde de varl��n� s�rd�ren �nemli bir Alevi tarikat�d�r/�rg�tlenmesidir.

Bekta�ili�in do�u�u 1240 y�l�na dayan�r. Babailer isyan�n�n bast�r�lmas�ndan sonra Baba �shak’�n halifesi olan Hac� Bekta�� Veli etraf�nda toplananlar Hz. Muhammed’i m�r�it, Hz. Ali’yi rehber, Hac� Bekta�� Veli’yi de pir olarak kabul ettiler.

Bekta�ilik genel anlamda Alevi inanc�n� olu�turan Hz. Ali, On �ki �mamlar� esas almas�n�n d��nda eski T�rk k�lt�r�n� ve Anadolu inan�lar�n�n baz� olumluluklar�n� da alarak geli�mesini tamamlad�.

Bekta�ili�i kurumla�t�ran ki�i Bal�m Sultan’d�r. Bekta�ilik idare bak�m�ndan iki kola ayr�l�r. Babaganlar ve �elebiler. Babaganlar kendilerinin Hac� Bekta�’�n "yol evlad�" olduklar�n� belirtirler. Babaganlar daha �ok kentlerde �rg�tlendiler. �elebiler kendilerini Hac� Bekta�’�n "bel evlad�" olduklar�n� belirtirler. �elebiler daha �ok k�rsal alanda �rg�tlendiler. B�t�n bu �eli�kilere ra�men Bekta�ilik geli�mesini s�rd�rd�. Osmanl� ordusunun �zel birlikleri olan Yeni�erilerin tamam�na yak�n� Bekta�i’ydi. Padi�ah II.Mahmud Yeni�eri oca��n� kald�r�rken Bekta�ili�i de yasaklamay� ihmal etmedi (1826).

Bekta�ilik g�n�m�zde Alevi inanc�n�n en �nemli ��esi niteli�indedir. Bir �ok Bekta�i kural� Alevi inanc� i�inde kabul g�rm��t�r. Hac� Bekta�� Veli’nin T�rbesi de bulunan Nev�ehir ilinin Hac�bekta� il�esi bu anlamda sadece Bekta�iler i�in de�il, b�t�n Aleviler i�in �nemli bir merkez konumundad�r.

�iilik nedir?

�iilik, kavram olarak Hz. Ali taraftarl�� demektir. �iilik s�zc�� ia kelimesinden t�retilmi�tir. Her ikisi de ayn� anlama gelmektedir: Hz. Ali taraftarl��.

Genel anlamda Alevilik konusunda, Alevili�in ne oldu�u konusunda kavramlar alabildi�ine �arp�t�lm��, anlamlar� de�i�tirilmi�, her t�rl� yoruma t�bi tutulacak bir hale gelmi�tir. Bu kavramlar�n ba��nda �iilik kavram� gelmektedir. Yukar�da da belirtildi�i �zere �iilik kavram�, Hz. Peygamberin Hakka y�r�mesinden sonra Hz. Ali’nin halifeli�ine (dini-siyasi �nderli�ine) inananlar i�in kullan�lm��t�r. �iili�in bir ba�ka manas� da Aleviliktir. Neticede Alevi kelimesi de Hz. Ali’nin isminden t�retilmi�tir. Ama bir �ok olayda, olguda oldu�u gibi tarihsel s�re�, yo�un bask� ve asimilasyonla ge�ti�i i�in, bu kavramlar ve temsil ettikleri de�erler de deforme olmu�lar, ba�ka anlamlar y�klenmi� ve ba�ka ba�kala��mlar ger�ekle�mi�tir. �z olarak �iilik ve Alevilik ayn� �eylerdir. Fakat tarihsel geli�im s�recindeki olaylar baz� de�i�imler, yenilikler, adetler, sapmalar getirmi�tir. Tekrar belirtmek gerekir ki; �z olarak, ��k�� noktas� olarak ikisi de ayn� anlama gelmektedir.

�iilik ve Alevili�in ortak noktalar�ndan ba�layarak bunlar� tarihsel s�re� i�erisinde ya�ad�klar� farkl�la�maya kadar biraz a�al�m.

Hz. Peygamberin vefat�ndan sonra Hz. Ali’ye yap�lan haks�zl�klar, Emevi saltanat� s�ras�nda Hz. Ali’nin soyuna kar�� devam etti. Bu s�re�te ya�anan haks�zl�klar, katliamlar, adaletsizlikler saflar� iyice netle�tirdi. Hz. Ali ve Ehlibeyt taraftarl�� slam’�n Hak davetini s�rd�r�rken, buna kar��n Emevilerde temsilini bulan S�nnilik bir devlet dini oluyordu. Her tarihsel olayda oldu�u gibi burada da egemen olan�n s�z� daha ge�erli, getirdi�i kurallar daha etkili ve din ad�na y�r�tt�� al��ma daha verimliydi. Emevilerin bu yo�un �al��malar� ve kurumla�malar� �slamiyet’i b�t�n co�rafyalara yay�yordu. Bu arada Ehlibeyt taraftarlar� da davetlerini ger�ekle�tiriyordu. Ehlibeyt taraftarlar�, devlet �rg�tlenmesine sahip olmad�klar� i�in �rg�tlenmeleri daha �ok g�n�ll�l�k temeline dayan�yordu. Emevilerinki zora dayan�yordu. Ama yine tarihin kan�tlad�� gibi; g�n�ll�l�k daha kal�c� olurken, zora dayal� geli�im daha g��l� ama ge�ici oluyordu. Bunun en b�y�k �rne�i End�l�s Emevi Devletidir. Bu devlet hazin bir sonla y�k�lm��t�r. ��nk� temelinde inan� yerine zora dayal� bir iktidar vard�. H�lbuki o devlette ve dolay�s�yla o co�rafyada Ehlibeyt taraftarlar� bir �al��ma yapm�� olsalard�, sonu� daha farkl� olurdu. Nitekim Emeviler zor ile �slam’� yaymaya �al��rken Ehlibeyt taraftarlar� sevgi ile yap�yordu. Emevilerin ard�llar�n�n �slam ad�na yapt�klar� tahribatlar� Ehlibeyt taraftarlar� d�zeltiyordu. Ehlibeyt taraftarlar� inanc�n �z�n�n; Emevilerin yapt�� ve uygulad�� gibi olmad��n� kan�tl�yordu. Nitekim Ehlibeyt taraftarlar� bu kadar bask� alt�nda geli�im bulmu�sa bunun en b�y�k sebebi Ehlibeyt taraftarlar�n�n �iddet ve zor yerine sevgiyi esas almalar�d�r.

Yukar�da da izah etmeye �al��t��m�z gibi, Hz. Peygamberin vefat�ndan sonra �slamiyet iki kutuba ayr�ld�.

Ehlibeyt ve Ehli s�nnet. Bunlardan tarihsel s�re� i�erisinde bir �ok olu�um olu�tu. Ehlibeyt taraftarlar� d�nyan�n her taraf�nda, hemen hemen b�t�n co�rafyalarda varlar. Ama bunlar�n ortak noktalar� azalm��, farkl�l�klar� �o�alm��t�r. Her co�rafyadaki Ehlibeyt taraftarlar�, o co�rafyadaki tarihsel geli�meler �er�evesinde farkl�la�m��, yeniden �ekillenmi�tir. ��phesiz ayn� durum Ehli s�nnet taraftarlar� i�inde ge�erlidir.

Aradaki fark; Ehli s�nnet hemen hemen her zaman bir iktidar diniydi. Bu avantaj kullan�larak ortak noktalar korundu. Ehlibeyt taraftarlar� ise yo�un bask�lar sonucu her zaman gizlenmek zorunda b�rak�ld�lar. Bunun sonucu ortak bir �rg�tlenme yarat�lamad�. Yarat�lamay�nca da kopukluk ba�lad� ve b�ylece temel de�erlerin d��nda kalan ama g�nl�k ya�amda belirleyici bir �ok konuda farkl�l�klar ortaya ��kt�. Bunun en can al�c� �rne�i g�n�m�zde kendisini Alevi ve �ii olarak adland�ran toplumlar aras�nda g�r�l�yor. Aleviler daha �ok Anadolu’da, Balkanlar’da ve k�smen Ortado�u’da ya�amaktalar. �iiler ise Ortado�u, Kuzey Afrika ve Asya’da ya�amaktalar. Aleviler ile �iiler aras�ndaki temel noktalar: Peygambere, On �ki �mamlar’a, Ehlibeyt’e, Kuran’a, Hz. Ali’ye ba�l�l�kt�r. Bunun d��nda ��phesiz daha bir �ok ortak nokta var. Ama ayr� noktalar da bir o kadar fazla. �imdi hangisinin hakl� veya daha do�ru oldu�u tart��mas�na girmeyece�iz. Bu tart��ma yakla��k 200 y�l kadard�r s�r�yor. Ayr�l��n ba�lang�c� 1800’l� y�llara dayanmaktad�r. 1500’l� y�llarda ba�layan ve �ah �smail’in �nderlik etti�i birliktelik 1800’l� y�llarda son bulmu�, d�nyadaki Ehlibeyt taraftarlar� aras�ndaki ba�lant� kopmu�tur. ��te ya�anan b�t�n farkl�l�klar bu 200 y�ll�k zaman diliminde ger�ekle�mi�tir. Ama farkl�l�k �ok belirleyici olmu�tur. �rne�in Asyal� bir �ii`nin �nder kabul etti�i bir �ahsiyeti di�er Ehlibeyt taraftarlar� tan�m�yorlar bile. Yine bir Anadolu Alevisinin �nder kabul etti�i birisini di�er Ehlibeyt taraftarlar� tan�m�yorlar. Biz olay�n �zetini b�yle vermeye �al��t�k. Sonu� olarak �unu belirtebiliriz ki; Ehlibeyt taraftarlar� birbirilerine inan�lar�n� empoze etmek, dayatmak, kabullendirmek yerine ya da kendi do�rular�n� savunmak yerine ortak de�erler etraf�nda bulu�mad�lar. Bu salt Aleviler i�in de�il, b�t�n insanl�k i�in ge�erlidir. Yine Ehli s�nnet i�in de ge�erlidir. Ehlibeyt ve Ehli s�nnet taraftarlar� ortak noktalarda bulu�mal� ayr� noktalarda ise kar��s�ndakinin inanc�na sayg� duymal�d�r. �nsanl��n huzuru, bar�� b�ylesi bir atmosferde ger�ekle�ir. Aleviler, Ehlibeyt taraftarlar� b�ylesi bir d�nyan�n �zlemi i�inde olup bunun i�in azami �aba sarf edenlerdir. �imdi s�ra di�er inan� sahiplerinde.

Tahtac�lar kimlerdir?

Tahtac�lar, Ege ve Akdeniz b�lgelerinde ya�ayan Alevilerdir. Anadolu Alevi mozai�inin en renkli ��elerinden olan Tahtac�lar, genellikle orman i�iyle u�ra�t�klar� i�in bu ismi alm��lar. Osmanl� kay�tlar�na 16. y�zy�lda "Cemaat Tahtac�yan" olarak ge�mi�lerdir. Baz� bilgilere g�re Tahtac�lar 11. y�zy�lda Anadolu’ya g��en "A�a�eri"’lerin soyundan gelen bir topluluk. Tahtac�lar �o�unlukla g��ebelikten yerle�ik d�zene ge�mi� durumdalar.

Tahtac�lar tarih boyunca bir �ok bat�l� ara�t�rmac�n�n dikkatini �ekmi�lerdir. Bu ara�t�rmac�lar�n dikkatini en �ok Alevili�i uygulama bi�imleri ve do�ayla olan ili�kileri �ekmi�tir.

Tahtac�lar tarih boyunca hep do�ayla i� i�e ya�am��lard�r. Do�ay� sevmek, onunla birlik olmak, onu ya�am�n kayna�� olarak g�rmek... Bununla beraber Tahtac�lar do�al bitkilerden elde ettikleri ila�larla kendi dertlerinin derman�n� kendileri bulmu�lard�r. Yine Tahtac�lar�n giyim ku�amlar�, el sanatlar�, yemek k�lt�rleri ile b�y�k bir k�lt�rel zenginli�e sahipler. �rne�in desen desen hal�lar�, yine b�y�k k�l �ad�rlar. Bu �ad�rlar ya�mur ge�irmez. K��n s�cak, yaz�n serinletici olurlar. B�t�n bu �zg�nl�klerle beraber Alevi ��retisini uygulamalar�, Alevi inanc�n�n kad�na verdi�i �zg�rl�� ya�amsalla�t�rmalar�, tarih boyunca ve g�n�m�zde b�t�n Alevilerde oldu�u gibi Tahtac�lar i�in de bir a�a��lanma konusu olmu�lard�r. Tahtac� kad�n� ger�ek anlam�yla yi�it bir kad�nd�r. Zorlu g��ebelik ko�ullar�nda i�in en b�y�k k�sm� Tahtac� kad�n�n�n omuzundad�r. Tahtac� kad�n� ana olarak fedak�rd�r, �ocuklar�n bak�m�, klasik ev (�ad�r) i�leri, hayvanlar�n bak�m� ve hayvansal �r�nlerin �retime d�n��t�r�lmesi, b�t�n bunlar� Tahtac� kad�n� ger�ekle�tiriyor. Bunun yan� s�ra da� ko�ullar�nda olu�an yi�itlik ve �zg�rl�k. Yi�itli�i iki anlamda kullanabiliriz. Hem fiziksel hem ruhsal yi�itlik.

Ba�ta da belirtti�imiz gibi Tahtac�lar Alevi toplumunun �nemli bir ��esi durumundad�r. G�n�m�zde her ne kadar yerle�ik hayata ge�ip kendilerine Tahtac� denilmesinden ho�lanmasalar da, Tahtac�lar ger�ek anlam�yla b�y�k bir k�lt�rel zenginli�e sahiptirler. Bu zenginlikler salt Tahtac� Aleviler ve di�er Alevi topluluklar i�in de�il, b�t�n insanl�k i�in bir de�erdirler.

Yobazl�k nedir ve yobaz kimdir?

Eskimi�, koku�mu�, kirlenmi�, bozulmu�, miad�n� doldurmu� olan d��nce ve ya�am bi�imini inatla savunan, bunun do�rulu�una kat� bir �ekilde inanan ve bu do�rulu�u kendine ya�am bi�imi se�erek dolayl� ya da direkt bunu di�er insanlara dayatan insan yobazd�r. Bu yobaz kavram�n� daha �e�itli �rneklerle ele al�p de�erlendirmekte m�mk�n. Fakat �z itibariyle yobaz, gerili�i temsil eden ki�idir.

Yobazl�k gericiliktir. Yobazla muhafazak�r kar��t�r�lmas�n. Yine yobazl�� geriye gitme �eklinde belirtirken, bu her t�rl� yozlu�u yenilik ad�na sunan ve sahiplenen olarak anla��lmas�n. Nas�l ki yobazl�k eskimi�i, k�hnemi�i, kirlenmi�i temsil ediyorsa; yozluk da yenilik ad�na sap�tm��, dejenere edilmi�i temsil etmektedir. Yobazl��a da, yozlu�a da kar�� olmak gerekiyor.

�smaillilik nedir?

�smaillilik diye de bilinen �smailliye mezhebi, ad�n� alt�nc� imam Caferi Sad�k’�n o�lu �smail’den almaktad�r.

�mam Ali, �mam Hasan, �mam H�seyin, �mam Zeynel Abidin, �mam Muhammed Bak�r ve �mam Caferi Sad�k’tan sonra gelen yedinci �mam konusunda anla�mazl�k ��kt�. Alevilerin b�y�k �o�unlu�u yedinci imam olarak Musa Kaz�m’� tan�d�. Bir k�s�m Alevi ise yedinci imam olarak �smail’i tan�d�.

�smaillilik daha �ok Fat�miler vas�tas�yla kuzey Afrika’da geli�im buldu. Di�er Aleviler kadar olmasa da daha bir �ok co�rafyada taraftar buldu. �smailiye’nin di�er Alevi mezheplerinden farklar�, talidir. �z ayn�d�r. Yine co�rafyan�n belli etkileri ve imaml�k se�imi konusunda anla�mazl�k olmas�na ra�men bir �ok noktada birliktelik vard�r.

G�n�m�zde az say�da da olsa �smaillilik taraftar� vard�r. �smaillilik di�er Alevi mezhepler gibi tarih boyunca bask�lara u�ram��, bu bask�lar�n neticesinde �ok say�da taraftar�n� kaybetmi�tir. B�t�n asimilasyona ra�men �smaillilik belki Fat�miler d�nemindeki kadar etkin de�il ama varl��n� s�rd�r�yor. �smailiye’yi bir zenginlik olarak alg�lamak gerekir. Ve onlar�n do�rular�na �a�da� �l��ler dahilinde, yine Ehlibeyt’e ba�l�l�k temelinde sayg� g�sterilmesi gerekmektedir.

Kerbela ne anlama geliyor?

Kerbela g�n�m�zde Irak s�n�rlar� i�inde yer alan bir b�lgenin ad�d�r.

Kerbela’y� �nemli k�lan; Hz. Muhammed’in torunu, Hz. Ali’nin o�lu ��nc� �mam H�seyin’in 680’de Emevi halifesi Muaviye o�lu Yezid’in askerleri taraf�ndan Kerbela’da �ehit edilmesidir. Bu insanl�k d�� katliam tarihe "Kerbela Olay�" olarak ge�mi�tir.

Kerbela Olay�n�n Aleviler i�in �nemi nedir ve Kerbela Olay� nas�l geli�ti?

Kerbela olay� aradan as�rlar da ge�se unutulmayacak kadar derin, anlaml�, ��reticidir.

Kerbela, iyi ile k�t�n�n, zalim ile mazlumun, lanetli ile kutsal�n, karanl�k ile ayd�nl��n hesapla�mas�d�r. �mam H�seyin burada kutsall��, mazlumu, ayd�nl�� temsil etmektedir.

Kerbela Olay�’n�n k�keni Hz. Peygamberin veda hac�’na ve yaz�lmayan vasiyetine kadar gider. Bilindi�i gibi Hz. Muhammed peygamberli�ini a��klad�ktan sonra �slamiyet h�zla geli�ti. Bu geli�me Mekkeli m��rikleri tela�land�rd�. Onlar Hz. Muhammed’e olmad�k engeller ��kard�lar. Hz. Muhammed b�t�n bu engelleri a�t�. Hz. Muhammed b�t�n bu m��riklerin, putperestlerin ��kard�� sorunlar ve engellerle m�cadelede en b�y�k yard�m� Hz. Ali’den g�r�yordu. Hz. Ali Peygamberin yan�nda e�itim alm��, �slamiyet’i ilk kabul etmi� ve ayni zamanda Peygamberin k�z� Hz. Fatma ile evlenerek Peygamberin soyunun s�rd�r�c�s� olmu�tu. Hz. Ali Kuran’da ge�en ve onlarca hadiste ge�en Ehlibeyt’tendir. Ehlibeyt Hz. Muhammed’in ailesi demektir. Ehlibeyt Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Fatma, Hz. Hasan ve Hz. H�seyin’den olu�maktad�r.

Hz. Muhammed’in Medine’ye hicretinden sonra �slam dini geli�meye devam etti. O kadar geli�ti ki, Mekkeli putperestler bile M�sl�man oldular. ��te bu putperestlerin i�inde Mekke’nin en zengin ki�ilerinden biri olan Ebu S�fyan da vard�. Ebu S�fyan ve benzerleri �slam’a Peygambere inand�klar� i�in M�sl�man olmad�lar. Onlar geli�en �slamiyet’in maddi de�erlerine sahip olmak i�in M�sl�man oluyorlard�. Hz. Muhammed b�t�n bunlar� g�r�yor ve ona g�re de �nlem al�yordu. Hz. Muhammed �ok a��k bir �ekilde kendisinden sonra M�sl�manlar�n �nderinin (Halifesinin) Hz. Ali olmas� gerekti�ini beyan etmi�tir. Ama b�t�n bunlar hi�e say�ld�. Hz. Muhammed’in vefat�ndan sonra bu eskinin putperest, m��rik bezirganlar� bir ara ge�i� d�nemi haz�rlad�lar. Bu d�nemde s�ras�yla Ebubekir, �mer ve Osman halife oldular. Daha sonraki d�nemde ise Hz. Ali halife oldu. Hz. Ali’nin halifeli�i daha ba�tan engellenmi� ve onun a�a��lanmas�, yi�itli�inin, fedak�rl��n�n basitle�tirilmesi sa�lanm��t�. Hz. Ali b�t�n bu oyunlara kar�� do�ru bildi�i Hak yolundan �a�mam��, d�nya mal�na, paraya pula tamah g�stermemi�ti. Hz. Ali kendisine yap�lan onca haks�zl��a kar��n sab�r g�stermi�, �slam toplumunun i�ine nifak sokulmas�n diye, kan d�k�lmesin diye insanlar� do�rulu�a davetini s�rd�rm��t�r. Ama ne yaz�k ki, Hz. Ali’nin b�t�n bu �abalar�na kar��n d�nya mal�na tamah g�sterenler, g�z�n� iktidar h�rs� b�r�m�� olanlar bunu anlam�yordu. Nitekim Ebu S�fyan o�lu Muaviye yapt�� bin bir dalavere ve haks�zl�kla kendisini halife il�n ediyordu. �slamiyet’i bir iktidar arac� olarak g�r�yordu. Muaviye Hilafeti de babadan o�ula ge�ecek bir kurum olarak �ekillendiriyordu. Muaviye d�nemindeki Emevi saltanat� salt Hilafet i�in de�il, ayn� zamanda kendi iktidarlar�na hizmet edecek b�t�n din d�� gelenekleri, t�releri, adetleri din ad�na kuralla�t�r�yor, kurumla�t�r�yordu.

Hz. Ali ve Ehlibeyt var g�c�yle b�t�n olumsuzluklar� gidermeye �al��yor, insanlar� ger�e�e davete devam ediyorlard�. Ama Muaviye ac�mas�zd�. Hz. Ali �ehit ediliyor, ard�ndan ikinci imam Hasan zehirlettirilerek �ehit ediliyordu. Bu arada Muaviye �l�yor, yerine o�lu Yezid ge�iyordu. Yezid kendi iktidar� i�in �mam H�seyin’i tehlikeli g�r�yordu. ��nk� �mam H�seyin Ehlibeyttendir. Yani Hz. Peygamberin torunu, Hz. Ali’nin o�luydu. O, do�rulu�un, hakk�n, adaletin, ger�eklerin y�lmaz savunucusuydu.

Bu arada Emevi saraylar�nda din d�� ne varsa din ad�na me�ru g�steriliyordu. Halk isyan ediyor ama Emevilerin kurdu�u askeri te�kilat halka g�z a�t�rm�yordu. ��te K�fe halk� da bask�lardan b�km��t�. K�feliler her g�n �mam H�seyin’e davet �st�ne davet g�nderip, kendisini halife olarak kabul ettiklerini belirtiyorlard�. �mam H�seyin engin �ng�r�s�yle K�felilerin ihanet edebileceklerini biliyor buna kar��n kendi sorunlulu�unun gere�ini yerine getirece�ini s�yl�yordu. Ve �mam H�seyin yak�n aile �evresi ile K�fe’ye varmak i�in yola ��k�yordu. Emevi saltanat�n�n s�rd�r�c�s� lanetli Yezid bu durumu haber al�yor ve �n�ne engeller ��kar�yor, onu �ld�rmek i�in planlar kuruyordu. Yezid ve taraftarlar� K�felilerden Hz. H�seyin taraftarlar�n� bask� alt�na ald�lar. Baz�lar�n� ise r��vetle ve �e�itli vaatlerle �mam H�seyin’den ba�l�l�klar�n� vazge�irdiler. �mam H�seyin’in ailesi yakla��k 70 ki�iden olu�uyordu. Buna kar��n Yezid’in ordusu ise binlerce ki�iden. Yezid’in komutanlar�, �mam H�seyin’e Yezid’e biat etmesini ve b�ylelikle onu b�rakacaklar�n� s�ylediler. �mam H�seyin asla zalime biat etmeyece�ini, boyun e�meyece�ini ve gerekirse bunun i�in �ehit olaca��n� defalarca tekrarlad�.

�mam H�seyin dedi�i gibi yapt� ve Yezid’e biat etmeyerek, onurlu bir �ekilde direnerek �ehit d��t�.

Kerbela Olay� �slam’da saflar� netle�tirmi�tir. Zalime asla biat edilmeyece�ini g�stermi�tir. Alevilik inanc�nda Kerbela Olay� b�y�k bir �neme haizdir. Aleviler d�nyan�n neresinde olurlarsa olsunlar, adlar� ne olursa olsunlar, Hz. H�seyin’e ba�l�d�rlar. Onun i�in oru� tutarlar, yas tutarlar. Onun �ekti�i ac�lar� bir nebze de olsa hissetmek i�in �ile �ekerler. Aleviler sadece yas tutarak �mam H�seyin’i anmazlar. Ayn� zamanda ondan her defas�ndan bir �eyler ��renirler. D�nya d�nd�k�e, insanlar varoldu k�a Kerbela unutulmayacak.

Nusayrilik nedir?

Ad�n� kurucusu Muhammed Bin Nusayri’den alan Nusayrilik daha �ok Ortado�u ve Anadolu’da geli�mi�, taraftar bulmu�tur.

Nusayriler tarih boyunca en �ok ezilen Alevi f�rkalar aras�nda ilk s�ralarda yer al�rlar. Nusayrilere insan onurunu zedeleyen yak��t�rmalar, a�a��lanmalar, iftiralar yap�lm��t�r. G�n�m�zde dahi bu t�r sapk�n d��nceli kimseler Nusayrileri a�a��lamaya, karalamaya, k��k d��rmeye devam ediyorlar.

Nusayrili�in kurucusu olarak tan�mlanan Muhammed Bin Nusayr, on birinci (11.) imam Hasan Askeri zaman�nda ya�am��t�r. 11. imam Hasan Askeri’nin en sad�k, bilgin ��rencilerindendi.

Nusayrili�i di�er Ehlibeyt mezheplerinden/�rg�tlenmelerinden ayr� tutamay�z. Nusayrilikte kesin bir Ehlibeyt ba�l�l�� vard�r. Nusayrili�in inan� temelleri bu ba�l�l�k temelinde �ekillenmi�tir. Tarih boyunca baz� ak�mlar ve kimseler Nusayrili�i Ehlibeyt d��na atmaya �al��t�lar. Ama bunda ba�ar�l� olamad�lar. Nusayrili�in inan� esaslar�, baz� �ahsiyetsizlerin iftiralar�na kar��n Ehlibeyt ve On �ki �mamlar sevgisi ve ba�l�l�� temelinde olu�mu�tur.

Anla��lmas� ve bilinmesi gereken; Nusayrilik bir Alevi inanc�d�r. Farkl�l�klar�, �zg�nl�kleri olmas�na kar��n bir Alevi inanc�d�r. Bu farkl�l�k ve �zg�nl�kler birer zenginlik ve kazan�md�r. Nusayrilik b�t�n �arp�tmalara, karalamalara, sapt�r�lmalara ra�men g�n�m�zde de varl��n� s�rd�ren Ehlibeyt ve On �ki �mamlar’a ba�l� bir Alevi inanc�d�r.

HerHangiBiri

8 Kas�m 2008 05:06

Sorularla Alevilik - II

“Eline, Beline, Diline sahip ol” ne anlama geliyor?

Herhalde d�nyada anlam� bu kadar derin ve kapsaml� olan ama ayn� zamanda sadece �� s�zc�k olan ba�ka bir kavram yoktur. Baz�lar�n�n onlarca kitaba, y�z binlerce s�zc��e s��d�ramad��n� Alevi �nderi Hac� Bekta� Veli �� s�zc�kle anlatm��. EL�NE, BEL�NE, D�L�NE SAH�P OL.

�nsan�n bu �� organ� toplumu ve insan� geli�tirdi�i, �zg�rle�tirdi�i gibi ayn� zamanda insan� ve toplumu d��k�nle�tirir, yozla�t�r�r. Ulu H�nk�r b�t�n bu ger�eklikten yola ��karak Alevi inanc�nda sa�lam bir ahl�k sistemi kurmu�tur. �imdi bu ahl�k sistemini biraz daha inceleyelim:

EL: �nsan�n eli her t�rl� iyili�in ve yine k�t�l��n uygulay�c�s�d�r. �nsan eline sahip olmad� m� katil, h�rs�z olur. �nsan eline sahip oldu mu �retir. �reten ve yaratan, �aba sarf eden, emek harcayan insanda g�zel insand�r. G�zel insanda kendisinden ba�layarak topluma hizmet edendir. Toplumsal huzuru, bar�� sa�layand�r.

BEL: �nsan kendi hayvani cinsel g�d�lerine h�kim olmad� m� her t�rl� *****l�� yapar. *****l�k, toplumsal ��r�meye, ahl�ks�zl��a g�t�r�r. Bunun z�dd� olan, yani insan cinselli�i olumlu anlamda bir �reme arac� olarak de�erlendirdi�inde sonu� yine toplumsal ve bireysel huzur olur. Yine insan do�an �ocu�una gereken ilgiyi g�stermedi mi o �ocuk toplumun ba��na bel� olur, her t�rl� zararl� olaya a��k olur. Demek ki; insan eline, beline h�kim olmakla salt hayvani g�d�lerini dizginlemiyor. Bununla beraber olu�turdu�u aile sistemiyle kendisinin vesile oldu�u �ocu�unu da e�itiyor.

D�L: Dil insanlar aras�nda ileti�imi sa�layan organd�r. Bir insan dilini iyilik i�in de kullanabilir k�t�l�k i�in de. �nsan dilini yalandan, riyadan, sahtelikten korumal� ve yalana, sahteli�e alet etmemeli, yani diline sahip olmal�. Duydu�u olumsuzluklar� d�zeltmeli, yalandan ka�mal�, kilit vurmal�. Dilini iyi, g�zel insan� ve dolay�s�yla toplumu huzura kavu�turacak �ekilde kullanmal�.

Ulu H�nk�r Hac� Bekta� Veli, Makalat adl� kitab�nda ��yle sesleniyor insanl��a: "�nsan�n �� iyi dostu vard�r. �ld��nde, bunlardan biri evde, �b�r� yolda kal�r. ��nc�s� ise kendisiyle birlikte gider. Evde kalan mal�, yolda kalan dostlar�d�r. Kendisiyle giden ise iyili�idir."

Bir insan Eline, Beline, Diline sahip oldu�u m�ddet�e iyi bir insand�r. Eline sahip olmakla; kendisini her t�rl� �iddetten, h�rs�zl�ktan, cinayetten korumu� olur. Beline sahip olmakla; �ocu�una iyi bir baba, e�ine ise iyi bir e� olur. Yoksa her t�rl� hayvani g�d�y� tatmin etmek i�in �mr�n� ge�irir. Diline sahip olan ise kendisini her t�rl� yalandan, sahtelikten korumu� olur. E�er insanl�k bu ilkeleri asgari bir �ekilde uygulasa her t�rl� yozlu�un ve yobazl��n sonu gelir.

Alevi deyi�lerinde s�k�a gecen “K�rklar” kimleridir ve ne anlama geliyor?

K�rklarla ilgili farkl� anlat�mlar var. Ama bu zaman�, mek�n� farkl� anlat�mlar�n hemen hemen hepsinin �z� ayn�d�r. Bu ortak �ze g�re K�rklar; bir g�n Hz. Muhammed, Medine’de yapt�rd�� ibadethanenin biti�i�indeki toplant� yerine gelir ve kap�ya vurur, i�eride K�rklar toplant� halindedirler. Yaln�zca bir i� i�in d��ar�da bulunan Salman-i Farisi orada yoktur. Hz. Muhammed’e kap�y� a�madan kim oldu�unu sorarlar. Peygamber oldu�unu s�yleyince, "bizim i�imizde peygamberin yeri yok" diyerek kap�y� a�mazlar. Hz. Muhammed �z�lerek geri d�ner. Yolda, kula��na Tanr�dan bir ses gelir. Bu sese uyarak tekrar kap�y� �alar. Kim o dendi�inde "kavmin seyyidi, yoksullar�n hizmet�isiyim" kar��l��n� verir ve kap� a��l�r. ��erdekilere kimler oldu�unu sorar. Onlarda "biz K�rklar�z, topland�k, konu�uyoruz" derler. Hz. Muhammed, "siz k�rk de�il, otuz dokuz ki�isiniz" deyince, onlarda "biz k�rk ki�iyiz, k�rk�m�zda bir ki�iyiz" kar��l��n� verirler. Hz. Muhammed karars�zl�k ge�irince Hz. Ali koluna bir kesik atar, otuz dokuz ki�inin kolundan yere birer damla kan akar. Bu kan damlalar�n�n ortas�na bir damla kan da �at�dan d��er. Bu, d��ar�da g�revli olarak bulunan Salman� Farisi’nin kan�d�r. Sonra Hz. Ali kolunu sarar ve kan� durur. Bundan sonra Salmani Farisi elinde bir �z�m tanesiyle i�eri girer ve Hz. Muhammed’e; "al bunu pay et" der. Hz. Muhammed’de �z�m tanesini ezer ve suyunu k�rk ki�iye pay eder. �z�m suyundan i�en k�rk ki�i kendilerinden ge�erek aya�a kalk�p d�nmeye ba�larlar. Hz. Muhammed’de onlara e�lik eder. Bir ara Hz. Muhammed’in takkesi yere d��er. Bunu al�p k�rka b�lerler ve ku�ak yap�p bellerine sararlar.

�nanca g�re di�er insanlardan farkl� ama kim olduklar� bilinmeyen Allah dostu erenler vard�r. Bunlara "Gayb Erenler" de deniliyor. K�rklar�nda hepsinin kimler olduklar� bilinmiyor. Ama Cem ibadetine kaynakl�k ettikleri de bir ger�ek.

Yunus Emre Alevimiydi?

Her ne kadar baz�lar� gizlemeye �al��sa da Yunus Emre bir Alevidir.

Sanat�yla, d��ncesiyle kendinden sonraki ku�aklar� etkileyecek kadar b�y�k bir ki�ilik Yunus Emre, bu ki�ili�e giden yolda ilk dersi b�y�k Alevi �nderi Hac� Bekta�-� Veli’den alm��t�r.

Yunus Emre Anadolu’da h�k�m s�ren Sel�uklu devletinin halk� zul�m alt�nda tuttu�u, bask�lar uygulad�� ve bir de durmaks�z�n yinelenen Mo�ol sald�r�lar�n�n oldu�u bir d�nemde ya�am��t�r. Bu d�nemde bir de k�tl�k olunca Anadolu insan� daha da peri�an oldu. Peri�an olanlardan biri de Yunus Emre’ydi. Hac� Bekta�� Veli’nin yap�tlar�ndan "Vilayetname"’de ge�en anlat�ma g�re Yunus Emre bu k�tl�k olan y�lda k�y�nden yola ��karak ulu H�nk�r Hac� Bekta�� Veli’nin derg�h�na var�p biraz bu�day isteyecekti. Giderken eli bo� gitmemek i�in yolda heybesine al�� doldurdu. Ulu H�nk�r’�n huzuruna var�p halini anlatt�. Bir ka� g�n misafir kald�ktan sonra gitme vakti gelmi�ti. H�nk�r, Yunus’a ��yle dedi: "Bu�day m� verelim nefes mi?" Yunus: "Nefesi ne edeyim, e�im �ocuklar�n a� bana bu�day verin." Bunun �zerine Yunus’a bu�day verdiler. Yunus derg�htan ayr�l�nca yapt�� hatay� fark etti ve tekrar derg�ha d�nd�. Halifeler durumu H�nk�r’a bildirdiler, o da: "Biz kilidin anahtar�n� Tapduk Emre’ye sunduk. Vars�n ondan nasibini als�n." dedi. ��te as�rlard�r g�ncelli�ini ve derinli�ini koruyan Yunus Emre ki�ili�inin ba�lang�� noktas� buras�d�r. Yunus bundan sonra y�llarca Tapduk Emre’nin derg�h�nda emek verir. Bu ayn� zamanda e�itimdir de. Bu e�itim sonucu ��rendiklerini insanlarla payla�mak i�in b�t�n Anadolu’yu gezer.

Aleviler i�in m�zi�in anlam� ve �nemi nedir?

Her dinsel toplumun kendine has bir m�zi�i vard�r. Bu m�zik, inanc�n felsefesinin insan ruhuna ve d��ncesine daha kolay hitap etmesini sa�lar.

Dinsel m�zikler daha �ok dinsel t�renler, toplant�lar s�ras�nda seslendirilir. Genel anlamda dinsel il�hiler, m�zikler g�ndelik ya�amda yokturlar. Bu durum Aleviler ve Alevi m�zi�i i�in ge�erli de�ildir. Bu d�nyada e�ine ender rastlanan bir durumdur. Alevi m�zi�i salt Alevilerin ibadet t�renlerinde de�il, ya�am�n b�t�n�nde yer al�r. Yine Alevi m�zi�i salt Alevilere hitap etmez. Toplumun b�t�n kesimlerine hitap eder. Bu Alevi m�zi�ini g�ndelik ya�am�n vazge�ilmez bir par�as� yapar.

Alevilerde vazge�ilmez olan saz, s�z, semah, Alevilerin belleklerini yitirmelerini engeller, onlar� moral olarak motive eder, duygular�n� fetheder, bilin� verir, toplumu birbirine kenetlenmesini sa�lar. Alevi �nderleri bu ger�e�i g�rm��ler ve �nderliklerinin yan� s�ra ayn� zamanda sanatsal anlamda �retimleri ile Alevili�in evrenselle�mesini sa�lam��lard�r. �rne�in �ah �smail. �ah �smail’in Hatayi mahl�s� ile yazd�� iirler, t�rk�ler g�n�m�zde dahi pop�ler.

Anla��lmas� ve bilinmesi gerekenler:

Alevi m�zi�i salt dinsel bir m�zik olmay�p ya�am�n i�inde, g�ndelik sorunlardan tutal�m insan�n duygular�na kadar hitap edebilen ve b�ylece insan� moral olarak y�celten, onu felsefi olarak geli�tiren, toplumsal olarak �rg�tleyen bir i�leve sahiptir. Bu tarih boyunca b�yleydi. G�n�m�zde de ge�erlili�ini korumaktad�r.

Caferilik nedir?

Caferilik, On �ki �mamlar’�n alt�nc�s� olan �mam Caferi Sad�k taraf�ndan kurulmu� bir Alevi mezhebidir. Caferili�in temelinde Hak-Muhammed-Ali sevgisi, Ehlibeyt’e ba�l�l�k ve On �ki �mamlar’a ba�l�l�k vard�r.

Caferilik, Ehlibeyte inananlar�n �o�unlu�u taraf�ndan kabul g�rm��t�r.

Caferilik inanc�n�n temellerini alt�nc� �mam Caferi Sad�k atm��t�r. Caferi Sad�k, derin bilgisiyle di�er imamlardan farkl�d�r. Yine �nsanl�� ilgilendiren ilmi konularda yapt�� yorumlarla, getirdi�i ��z�mlerle bir �ok insan� e�itmi�, geli�tirmi�tir. �mam Caferi Sad�k bu �ok y�nl� bilge ki�ili�iyle salt Ehlibeyt’e ba�l� olanlar� de�il, ayn� zamanda Ehli-S�nnet’e ba�l� olanlar�nda hayranl��n� kazanm��t�r. Caferi Sad�k’�n bu �ok y�nl� geli�kin ki�ili�i, onun d��ncelerinin Ehli-S�nnet taraf�ndan benimsenmesini beraberinde getirmi�tir. Ama maalesef Caferi Sad�k’�n d��nceleri genellikle de�i�tirilmi�, �z�nden bo�alt�lm�� halde Ehli-S�nnet’e ula�m��t�r. Bunun sonucunda, Caferi Sad�k’�n kesin olan Ehlibeyt’e ba�l�l�� bile tart��l�r hale getirilmi�tir. Her ne kadar ba�ta Anadolu Alevileri olmak �zere Caferi Sad�k d��ncesi sahiplenilmi�se de baz� alanlarda Caferilik ad� alt�nda geri bir S�nnilik temsil edilir hale gelmi�tir. Yine iyi niyetlice de olsa baz� Caferi Aleviler pratikte S�nnile�mi�lerdir.

��phesiz bu duruma gelinene kadar onlarca a�amadan ge�ildi. Ve bu tarihsel a�amalarda Aleviler egemen iktidarlar taraf�ndan s�rekli ve sistematik bir �ekilde asimilasyona tabii tutuldu. Bunun sonucunda maalesef egemenler yer yer ba�ar�l� oldular. Egemen g��ler bu ba�ar�lar�yla tarih boyunca Alevilere �nderlik etmi� Caferi Sad�k gibi bir �nderi bile sahiplendiler. Bu sahiplenme Caferi Sad�k�in �z d��ncesi ve inanc� ile olmay�p, d��nceleri yontulmu�, inanc� de�i�tirilmi� �ekilde ger�ekle�ti.

Caferilik �zerine bilinmesi gereken temel bilgiler:

Caferi Sad�k’�n d��ncesi ve inanc�n�n �rg�tlenmesi olan Caferilik her ne kadar yozla�t�r�lmaya, �arp�t�lmaya �al��lsa da bir Alevi inanc�d�r. Yine Caferi Sad�k b�t�n �arp�tmalara, yozla�t�r�lmaya, anlams�zla�t�r�lmaya kar��n b�y�k bir Alevi �nderidir. Aleviler yeniden, inatla, �srarla ve kararl�l�kla Caferi Sad�k d��ncesini ve inanc�n� sahipleniyorlar. Alevilik inanc� var olduk�a Caferi Sad�k ulu bir Alevi �nderi olarak Aleviler taraf�ndan sahiplenilmeye devam edinilecektir. Caferi Sad�k g�n�m�zde de b�t�n �arp�tmalara, anti propagandaya kar��n Alevilere yol g�stermeye, �nderlik etmeye devam ediyor.

Yedi Ulu Ozan kimlerdir?

Alevi tarihine deyi�leriyle, �iirleriyle y�n vermi�, Alevi inanc�na ba�l�l�klar�n� ya�amlar�yla kan�tlam�� olan yedi ulu ozan �unlard�r:

�ah Hatayi

Pir Sultan Abdal

Kul Himmet

Yemeni

Virani

Fuzuli

Seyit Nesimi

Bu yedi ulu ozana Alevili�i teorile�tirenler de diyebiliriz. Bu ozanlar Alevilik felsefesini en iyi �ekilde dile getirmi�lerdir. Bu ozanlar�n �iirleri, s�yledikleri s�zler Aleviler i�in adeta kanun say�lm��t�r. Cemlerde en �ok bu ozanlar�n deyi�leri �al�n�r, �iirleri okunur. Bu ozanlar�n �iirleri ve deyi�leri g�n�m�zde de pop�lerdir. Buradan da anla��laca�� zere bu ozanlar aradan ge�en tarihi silmi�ler, g�ncelli�inden hi� bir �ey kaybetmeden g�n�m�zde de Alevilerin moral ve direnme g�c� olan �iirleri, deyi�leriyle �l�ms�zle�tirmi�lerdir. San�r�z bu konuda yanl�� bir anla��lma mevcut. Baz� kimseler Alevi ozanlar�n say�s�n�n yedi ozan ile s�n�rland��n� d��nmekte, s�ylemekteler. Bu bir yan�lg�d�r. Alevilerde ��phesiz ulu mertebesine gelecek daha nice ozanlar var. Yaln�z bu ozanlar sembold�r. Kimse Alevi ozanlar�n sadece bu yedi ulu ozan ile s�n�rl� oldu�unu sanmas�n. Bu yedi ulu ozan di�er ozanlar�n temsilcisi, s�zc�s�, sembol� konumundad�rlar

Dua nedir ve i�levi nedir?

Son tahlilde insano�lu aciz i�inde olan bir varl�kt�r. Bu durum insanl�k tarihine kadar uzan�r. Teknoloji ne kadar geli�mi� olursa olsun, ya�am standard� ne kadar y�kselmi� olursa olsun insano�lu her zaman yarat�c� g�ce muhta� olacakt�r. Dua’da bu a�amada devreye giriyor.

Dua bir ibadet bi�imidir. Hz. Peygamberin ifadesiyle "ibadetin �z�d�r". �nsanlar s�k�nt�l� anlar�nda oldu�u gibi bolluk ve bereketli d�nemlerde de duaya s��nm��lard�r.

Duay� di�er ibadetlerden ay�ran en b�y�k �zellik onun bi�imsel olmay�p daha �ok bireysel bir ibadet �ekli olu�udur. Yani Allah ile kurulan bire bir "ileti�imdir". Bu ileti�imin zaman�, mekan� ve bi�imi yoktur. ��phesiz toplumsal olarak bir araya gelindi�inde birlikte okunan dualar da vard�r. Bu dualar daha �ok ortak noktalar�n �o�almas�na yaramaktad�r.

Tekrar belirtmekte yarar var. Bu ibadetin en �nemli �zelli�i zaman, mekan ve bi�imsellikten ar�nm�� olmas�d�r, ayr�ca yarat�c� g��le insano�lunun birebir ileti�imi olmas�d�r. Ama toplumsal geli�im a��s�ndan genel dualar�n bilinmesi ve zikredilmesi de �nemlidir.

Alevi Hukuku nedir?

Alevi hukuk sistemi S�nni hukuk sisteminden �ok farkl�d�r. Tarih boyunca Aleviler, kendilerini s�rekli ve sistematik bir �ekilde bask� alt�na alan ve zul�m eden egemenlerin hukuk sistemine alternatif bir sistem geli�tirdiler. Bu hukuk sisteminin S�nni hukukuyla ortak noktalar� �ok azd�r. Toplumsal ya�am� d�zenlemede, toplumsal ya�am i�inde ��kan anla��lmazl�klarda getirilen ��z�mler, sunulan �neriler bir �ok alanda z�tl�k te�kil etmi�lerdir. Aleviler, S�nni hukuk anlay��na nadiren ba�vurmu�lar. Kendi aralar�nda ��kan sorunlar� kendi M�r�id’leri �nderli�inde halk mahkemesi �eklinde ��zm��lerdir. Bu anlam�yla halk mahkemesini toplumun bire bir kat�ld�� ve ��z�m getirdi�i, ceza verdi�i bir kuruma d�n��t�rm��lerdir. Tabii g�n�m�zde bu hukuk anlay�� ne kadar uygulan�yor tart��l�r. Fakat ger�ek olan Aleviler tarih boyunca zorunlu olmad�k�a devletin/devletlerin mahkemelerine ba�vurmam��lard�r.

Alevi hukuk sistemi, toplumsal ya�am i�erisinde ��kan irili, ufakl� anla�mazl�klar� Alevi inanc�n�n temel ilkelerini esas olarak ��zm��t�r. Alevilere atfedilen, hi� bir ger�ekli�i olmayan tamamen Alevili�i ve Alevileri karalamaya y�nelik iftiralar�n aksine; Alevi toplumu kendisini bu hukuk sistemi ile g��lendirmi� ve buna ba�l� olarak ta muazzam bir ahl�k sistemi (eline, beline, diline sahip ol) ile iftirac�lar�n aksine m�thi� ahl�kl�, payla��mc�, e�it bir toplumsal ya�am olu�turmu�tur. Biz burada Alevi hukuk sistemini b�t�n detaylar�yla a��klamay� gereksiz g�r�yoruz. Yine de Alevi hukuk sistemini �zet olarak belirtmek gerekir:

Alevilikte yarg�laman�n amac�; hakl� olan�n hakk�n� geri almak ve su�lu olan� k�t�l�klerinden ar�nd�rarak tekrar toplumsal ya�am i�erisine d�nmesini sa�lamakt�r. Bu anlamda yarg�lama ayn� zamanda bir ele�tiri-�zele�tiri, ar�nma, temizlenmesine ve ger�e�i bulmak i�in bir vesiledir.

Alevilikte su� oran�na g�re cezalar vard�r. Alevi hukukunda ceza, cezal�dan �� alma de�il, onu d�zeltme, yeniden ahl�kl� k�lma ve topluma kazand�rmak i�in bir ara�t�r. Alevi hukuk sisteminde toplumsal sorunlarda en a��r ceza te�hir ve tecrit etmedir. Te�hir ve tecrit edilen birisi "d��k�n"d�r. D��k�n, ceza s�resi bitene kadar toplum taraf�ndan d��lan�r. Cezas� bittikten sonra ise tekrar toplum i�ine d�nebilir.

Buyruk nedir?

Alevi inanc� g�n�m�ze kadar iki kaynaktan ula�t�. Bunlar s�zl� ve yaz�l� kaynaklard�r. S�zl� gelenek daha �ok etkili olmu�tur. ��nk� Aleviler d�nyan�n b�t�n co�rafyalar�nda hep muhalefet olmu�tur. Muhalifli�inden dolay� yaz�l� kaynaklar�n �o�u yok edilmi�tir. Edilemeyen bu kaynaklar�ndan birisi de Buyruk’tur. Alt�nc� imam Cafer Sad�k taraf�ndan yaz�lan ve Alevili�in ilkelerini, t�renlerini anlatan Buyruk, Alevi inanc�n�n en �nemli yaz�l� kaynaklar�ndan birisidir.

Ehlibeyt ne anlama geliyor ve kimlerden olu�uyor?

Anlam olarak Ehlibeyt Hz. Muhammed’in ailesi demek. Bu aile Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Fatma, Hz. Hasan ve Hz. H�seyin’den olu�maktad�r.

Alevi inanc�n�n temelini Ehlibeyt sevgisi ve ba�l�l�� olu�turuyor. Ehlibeyt’in kutsall�� ve masumlu�u Kuran’da ��yle ge�iyor:

Ahzap suresi 33. Ayet

"Ey Ehlibeyt, Tanr� sizi her t�rl� kirden ar�nd�rd� ve sizin tertemiz kalman�z� diler".

Yine sevgili Peygamberin Ehlibeyt i�in s�yledi�i hadisler var. ��te bu hadislerden bir ka��:

* Kuran ve Ehlibeyt ikizdir.
* Ey halk, biliniz ki bende insan�m. Allah’�n daveti bana yak�nda gelecektir. Bende onu kabul edece�im. ��te ben size iki m�him ve en de�erli emaneti miras b�rak�yorum. Bunlardan birincisi Kuran, ikincisi benim Ehlibeyt’imi. Allah’�n huzurunda size Ehlibeyt’imi tavsiye ediyorum. Allah’�n huzurunda size Ehlibeyt’imi tavsiye ediyorum. Allah’�n huzurunda size ehlibeytimi tavsiye ediyorum.
* Bana ve Ehlibeyt’ime Selat� selam getirmeyenin duas� kabul olmaz.
* Benim �efaatim, �mmetimden Ehlibeytimi sevenleredir.
* Ehlibeytim Nuh un gemisine benzer, ona sar�lan ebedi kurtulu�a erer. Kim binmezse hel�k olur.
* Ey insanlar, Allah’� kendi nimeti ile sizi besledi�i i�in seviniz. Beni de Allah’a olan muhabbetinizle seviniz. Ehlibeyt’imi de bana olan muhabbetle seviniz.
* Her �eyin bir esas�, bir temeli vard�r. Dinin esas� da Ehlibeytimdir ve onlara muhabbettir.
* Ehlibeyt’ime eziyet eden, Allah’a eziyet eder.

# B�t�n bu hadislerden anla��laca�� zere Hz. Peygamber �mmetine Ehlibeyti’ne uymay� emretmi�tir. Ama maalesef �mmetinden baz�lar� d�nya mal�na tamah g�sterip Ehlibeyt’e her t�rl� d��manl�� yapt�lar. Hz. Hasan’� zehirlediler, Hz. H�seyin’i Kerbela’da �ehit ettiler. Ama sevgili peygamber olacaklar� g�rm�� ve �mmetine ��yle seslenmi�tir:

"Yahudiler 71 f�rkaya b�l�nd�ler, H�ristiyanlar 72 f�rkaya b�l�nd�ler, sizlerse (M�sl�manlar) 73 f�rkaya b�l�neceksiniz. Ama bu 73 f�rkan�n i�inde sadece bir tanesi do�ru yolu bulacakt�r. O da benim Ehlibeyt’ime uyanlar olacakt�r."

Fazla s�ze gerek yok. Her �ey ortada. Ehlibeyt’e muhabbet ve ba�l�l�k ibadettir.

Semah nedir?

Semah, Cemlerde deyi�ler e�li�inde yap�lan dinsel t�renin ad�d�r. Ulu H�nk�r Hac� Bekta�� Veli bu konuda ��yle s�yler: "Semah, ariflerin aleti, muhiplerin ibadeti, taliplerin maksududur. Bizim Semah�m�z oyuncak de�il, ilahi bir s�rd�r. Bir kimse ki Semah� oyuncak sayar o cahildir".

Semah�n kayna�� K�rklar meclisine dayan�r. Bu meclise gelen Hz. Muhammed’e Salman� Farisi taraf�ndan bir �z�m tanesi verilir ve Salman� Farisi kendisinden bunu payla�t�rmas�n� ister. Hz. Muhammed Cebrail’in getirdi�i tabakta bu �z�m tanesini s�kar. Bunu i�en K�rklar "Ya Allah" deyip Semah d�nmeye ba�larlar.

Semah yaln�z Cemlerde d�n�l�r. Bunun d��nda g�n�m�zde oldu�u gibi asla d��nlerde ve benzer e�lencelerde d�n�lmez. Semah�n d�n�ld�� ortam mutlaka �zel ve dinsel anlam� olan bir ortam olmal�d�r. Yani ilahi bir s�rd�r. �yle g�n�m�zde yap�lanlar gibi herkesin kolunu a�arak yapaca�� bir dans de�ildir.

SEMAHIN BAZI �ZELL�KLER�

Semah� kad�nlar ve erkekler oynar/d�ner. Semah Cemlerde d�n�l�r. (Bunun d��nda Alevi inanc�n� tan�tan toplant�larda d�n�l�r.) Semah s�ras�nda Alevi ozanlar�n deyi�leri ba�lama e�li�inde okunur. Semah s�ras�nda el ele tutu�ulmaz, ayaklar ��plakt�r. Ya kar�� kar��ya ya da Halka �eklinde d�n�l�r.

Semah a��r �al�nan ve s�ylenen nefesler e�li�inde d�n�l�r. Nefesler giderek h�zlan�r, buna ba�l� olarakta Semah d�nenler h�zlan�r. Semah��lar Dede/M�r�idin oturdu�u b�l�me s�rtlar�n� d�nmezler. B�l�me geldikleri zaman y�zleri �era�a d�n�k ve boyunlar� hafif b�k�k ge�erler.

�z� ayn� olan ama farkl�l�klar� tali olan bir �ok Semah t�r� vard�r. Belli ba�l� Semah t�rlerini s�ralayabiliriz:

Mira�lama

Ali Nur Semah�

K�rklar Semah�

Turnalar Semah�

Erk�n Semah�

G�n�ller Semah�

Ya H�z�r Semah�

Nevruz Semah�

Hac� Bekta� Semah�

Muhammed Ali Semah�

Mevlana Alevimiydi?

Mevlevilik bir Alevi kurumumudur?

Mevl�na’n�n Alevi olup olmad�� hep tart��lm��t�r. Bizce Mevl�na Alevidir! Hatta diyebiliriz ki, Anadolu’daki Alevili�in geli�mesinde, yayg�nla�mas�nda katk�lar� olmu�tur.

Mevl�na, baz� ki�ilerce anla��lmamakta ya da yar�m yamalak anla��lmaktad�r. Bu yanl��l��n temelinde Mevlevilik kurumunun �o�u zaman iktidarlardan yana tav�r almas�ndan kaynaklanmaktad�r. Ama g�zden ka�an -ya da bilin�li bir �ekilde g�zlerden �rak tutulmaya �al��lan- Mevl�na’n�n d��nceleri, felsefesidir. ��nk� bu felsefe ve anlay��, de�il iktidar ile u�ra�may� d�nya mal� ile bile u�ra�mamakta, insan�n manevi sorunlar�na e�ilmekte, varl�k sorununa cevaplar vermekte. B�ylece de insan�n i� d�nyas�yla ilgilenmekte ve i� b�nyeyi kirden ar�nd�rmaya davet etmektedir. �u ger�e�i de dile getirmek l�z�m; Mevlevilik, Mevl�na’dan �ok sonra kurumla�m��t�r. Dolay�s�yla Mevlevilik kurumla��nca da onun y�neticileri sistem ile iyi ge�inmeye �al��m��lar, sistemin kendilerine sa�lad�� olanaklardan yararlanm��lard�r. Bunun Mevl�na’n�n d��ncesi ile ilgisinin oldu�unun, onun felsefesinin orta yolcu oldu�unu b�ylelikle de onun ad�na kurumla�anlar�n b�yle davrand��n� s�yleyenler yan�lmaktalar.

“Kim olursan ol

+ gel.
+ Y�z bin kere t�vbe
+ etsen ve y�z bin kere
+ t�vbeni bozmu� olsan da
+ gel.”

# B�ylesi bir d��nceye sahip ulu bir �ahsiyetin, iktidar diye bir sorunu oldu�unu s�ylemek en hafif deyimle utanmazl�kt�r. Nas�l ki Hac� Bekta�, Bekta�i derg�h�n� idare edenlerin sorumlusu say�lmazsa, Mevl�na’dan �ok sonralar� onun ad�na derg�h kuranlar, iktidarlar ile ha��r ne�ir olmu�larsa bunda Mevl�na’n�n ne sorumlulu�u var? Do�rudur. Mevlevilik ad�na hareket edenlerden baz�lar� iktidar ile ili�kiler geli�tirmi�lerdir. Hatta bu y�zden olsa gerek Mevlevilik, Bekta�ilik gibi kitleselle�memi�tir. Ama bunun sorumlusu Mevl�na’n�n d��nceleri asla de�ildi.

Mevl�na, d��nce, inan� itibariyle kesinlikle Alevidir. Mevlevilik �z�nden sapt�r�lm��, iktidarlara hizmet eder h�le gelmi�tir, o ayr� konu. Ama Mevl�na kesinlikle Ehlibeyt taraftar�d�r. Bu, ne kadar gizlenmeye �al��lsa da a��kt�r.

On D�rt Masumu Pak kimlerdir?

Hen�z �ocuk ya�ta iken zalimce katledilen ond�rt �ocu�un ad�d�r. Ond�rt Masum Pak, ar�l��n, masumlu�un, safl��n sembol�d�rler. Ond�rt Masum Pak, Alevi toplumu i�in masumiyetin temsilcileri olmalar� ile g�nl�k ya�am i�inde dahi an�l�rlar. Ond�rt Masum Pak, Ehlibeyt ve Oniki �mamlar’�n evlatlar�d�rlar.

Ond�rt Masum-� Paklar�n isimleri ve �ehadetleri:

* Muhammed Ekber: Hz. Ali’nin o�ludur. Hen�z 40 g�nl�k iken Hz. Ali’yi Ebubekir’e biat ettirmek i�in evine bask�n d�zenleyen �mer’in adam� olan Tahir taraf�ndan kap� Hz. Fatma’n�n �zerine devrilir. Bu esnada Fatma Ana’n�n kuca��nda bulunan Ekber kap� alt�nda ezilerek �ehit olur.

* Abdullah: Hz. Hasan’�n o�ludur. Yedi ya��nda iken Muaviye’nin adamlar�ndan Talha bin Amir taraf�ndan �ehit edilir.

* Abdullah: Hz. H�seyin’in o�ludur. �ki ya��nda iken Kerbela’da Erzak D�m��ki taraf�ndan �ehit edilir.

* Kas�m: Hz. H�seyin’in o�ludur. �� ya��nda iken Kerbela’da Hezime Kahl taraf�ndan �ehit edilir.

* Ali Asgar: Kerbela k�y�m�nda bir ya��ndayd�. Babas� Hz. H�seyin taraf�ndan su verilmesi i�in Yezid’in askerlerine g�sterilir. Bu esnada �bni Sadi’nin emriyle Harmele ad�nda bir ok�u taraf�ndan �ehit edilir.

* Kas�m: Zeynel Abidin’in o�ludur. �� ya��nda iken Bekir �bni Ur taraf�ndan �ehit edilmi�tir.

* Ali Eftan: Be�inci �mam Muhammed Bak�r’�n o�ludur. Alt� ya��nda �ehit edilir.

* Abdullah: Alt�nc� imam Cafer Sad�k’�n o�ludur. �� ya��nda �bni Mercan taraf�ndan �ehit edilir.

* Yahya Hadi: Alt�nc� imam Cafer Sad�k’�n o�ludur. �� ya��ndayken Abbasi h�k�mdar�n�n huzurunda �ehit edilir.

* Salih: Yedinci imam Musa Kaz�m’�n o�ludur. D�rt ya��nda iken �ehit edilir.

* Tayyip: Yedinci imam Musa Kaz�m’�n o�ludur. Yedi ya��nda iken �ehit edilir.

* Cafer Tahir: Dokuzuncu imam Muhammed Taki’nin o�ludur. D�rt ya��nda iken �ehit edilir.

* Cafer: Onuncu imam Ali Naki’nin o�ludur. Bir ya��nda iken �ehit edilir.

* Kas�m: Onbirinci imam Hasan Askeri’nin o�ludur. Bir ya��nda iken �ehid edilir.

Not:Ayr�ca Ond�rt Masum-i Pak deyimi Hz. Muhammed, Hz. Fatma ve On �ki �mamlar i�inde kullan�l�yor.

On Yedi Kemerbest kimlerdir?

Onyedi Kemerbest; Hz. Muhammed’e, Hz. Ali’ye, Ehlibeyt’e ba�l� k�rklar meclisinin �yeleri aras�nda bulunan, Hz. Ali taraf�ndan kemerleri ba�lanm�� olan onyedi �nderdir. Onyedi Kemerbest’in �o�u Ehlibeyt yolu i�in �ehit olmu�tur.

Onyedi Kemerbest’in adlar�:

* 1. Selmani Farisi
* 2. Ammar bin Yaser
* 3. Malik E�ter bin Haris
* 4. Muhammed bin Ebubekir
* 5. Veysel Karani
* 6. Abuzer Gaffari
* 7. Harrim bin Haris
* 8. Abdullah bin Yedi-Hazai
* 9. Abdullah bin Adiel
* 10. Abu el Hi�am
* 11. Haris �eyhani
* 12. Ha�im bin Utbe
* 13. Muhammed bin Abu Hazika
* 14. Kamber hazretleri
* 15. Murtefi bin Vezza
* 16. Said bin Kays
* 17. Abdullah bin Abbas

Ahi Evren Alevimiydi?

Ahi Evren, Ahi �rg�t�n�n kurucusudur. Ahi �rg�tlenmesi bir esnaf, zanaat��, �ift�i �rg�tlenmesidir. Ahi �rg�tlenmesinin temelini Baba �lyas att�. Bir kurum olarak geli�mesini ise Ahi Evren sa�lad�.

Ahi Evren 1169 y�l�nda Azerbaycan’da do�mu�tur. Hac� Bekta� Veli ve Mevl�na ile ya��t ve ayn� zaman diliminde ya�am��lard�r. Hac� Bekta� Veli ile musahip olduklar� bilinmektedir. Hac� Bekta� Veli’nin Vilayetnamesinde �u �ekilde bahsi ge�er: “Hac� Bekta� ile Ahi Evren birbirilerini �ok severlerdi. Hatta bir sohbet an�nda Ahi Evren, ‘her kim bizi �eyh edinirse asl�nda �eyhi Hac� Bekta� H�nk�r’d�r’ demi�tir.”.

Baz� olaylar g�n�m�zde olduk�a �arp�t�lmaktad�r. Tarihsel bilgiler tahrif edilmekte, sapt�r�lmakta, ger�ek ile ba�lant�s� kopar�l�p, yerine farkl� ama�lara hizmet eden bilgiler eklenmektedir. Ahilik ve Ahi Evren i�in de ayn� durum ge�erli. Ahi Evren hakk�nda ger�e�inden �ok farkl� anlamlar y�klenmekte, tarihsel ��k�� noktas� unutulmakta, i�i bo�alt�lmaktad�r. Ahi Evren ger�e�ini biraz anlatmaya �al��t�k. Daha anla��l�r olmas� i�in �zetleyelim:
Ahi Evren inan� itibari ile bir Alevidir. Baz� art niyetliler ger�e�i saklamak istese de ger�ek b�yledir. Ahi Evren, �a��n �ok �ok ilerisinde bir kurumla�ma yaratm��t�r. Yarat�lan bu kurumla�ma bir �ok �lkeye �rnek olmu�tur. Ahi Evren kurumla�mas�n�n s�reklili�ini sa�lamak i�in Ahili�i tekke ve zaviyelere ba�lad�. Herhangi bir meslekte �al��mak i�in o mesle�in zaviyesini ba�l� olmak gerekiyordu. Atamalar i�in merkezi tekkeden atama yap�l�yordu. Bu tekke K�r�ehir’deydi. Ahi Evren 01.04.1261 y�l�nda K�r�ehir’de katledildi.

Hayyam kimdir, nas�l bir inan� ve d��nce yap�s�na sahipti?

Hayyam, 1048 y�l�nda Ni�abur’da do�du. 1122 y�l�nda Ni�abur’da hakka y�r�d�. Hayyam ad� �ad�rc� anlam�na geliyor ve babas�n�n mesle�i olan �ad�r yap�c�l��ndan dolay� verilmi�tir.

�n ad� �mer olan Hayyam, b�t�n d�nyada en �ok tan�nan �ahsiyetlerden biridir. 18. y�zy�ldan itibaren Hayyam bat� d�nyas�nda tan�nmaya ba�lad�. Hayyam’�n d�nya �ap�nda tan�nmas�n� sa�layan ruba�leridir. Ruba�ler, d�rtl�klerden olu�an �iirlerdir. Bu ruba�lerde Hayyam, ya�am�n g�zelli�ini anlat�r. Hayyam’�n ruba�leri, bir �ok softa taraf�ndan anla��lmam�� ya da yar�m yamalak anla��lm��t�r. Hayyam’�n �iirlerinde �ok derin manalar gizlidir. D�nya mal�na heves edenlerin ahmakl��n� vurgular Hayyam.

Ruba�lerden �rnekler:

A�k yaz�l�d�r d�nya defterinin ilk sayfas�nda,

gen�lik denilen �iirin ilk dizesi ba�lar a�kla.

A�k evrenidir ya�ad��n, g�rd��n her bir �ey,

ya�am�n as�l anlam�, �z� a�kt�r, ��ren, anla.

Akl�nla ya�a, akl�ndan ba�ka �ey be�enme,

varsa iyi bir arkada��n k�t�ye y�nelme,

ho� ge�in herkesle be�ensin herkes seni,

sen kendini bil ama kendini hi� be�enme.

�l�m bir kere gelir �mr�nce ancak.

Bir kere �l bakal�m korkak,

varl�k bir avu� damar, kan, deri mi?

Bunlar� yok sayda �z varl��a bak.

Hayyam’a g�re do�ru ya�am sahibi olmak �nemlidir. Do�ru ya�am i�in de, ki�isel tutkulardan, kazan� h�rs�ndan ve bunlar�n sonucu olan “bir tak�m al�ak kimselerin buyru�u alt�na girmemektir”.

Hayyam’�n d�nya �ap�nda tan�nmas�n� sa�layan ruba�leridir belki fakat Hayyam sadece �air de�ildi. Gen�li�inde iyi bir e�itim alm��t�. Bu e�itim do�al yetenekleri ile birle�ince, Hayyam ba�ta t�p, astronomi, matematik olmak �zere bir �ok bilim dal�nda -g�n�m�z deyimiyle- profes�rd�. Baz� bat�l� tarih�ilere g�re Hayyam, d�nyan�n yuvarlak oldu�unu ve g�ne�in etraf�nda d�nd��n� tespit eden ki�idir. Bu ba�lamda Hayyam �a��n�n �ok ilerisinde bir �nderdir. Ya�am�n� akl� ve duygular� ile dengeli bir halde y�r�tm��, dolay�s�yla �ok �nemli bilimsel �al��malar yapm�� ve insanlar�n i� d�nyalar�n� da derinlemesine g�zlemleyip, �eli�kilerine ��z�mler sunmu�tur.

Fat�miler devleti ne zaman kuruldu, kimler kurdu, ka� sene varl��n� s�rd�rd�, Alevi inanc�n�n esas oldu�u bir devlet miydi?

Ad�n� Hz. Muhammed’in k�z�, Hz. Ali’nin e�i, �mam Hasan ile �mam H�seyin’in annesi olan Fatma’dan alan Fat�miler Devleti Fas, Cezayir, Tunus, M�s�r ve Suriye’de egemenlik kurdu.

Fat�milerde kesin bir Ehlibeyt ba�l�l�� vard�r. Fat�miler daha �ok Alevili�in �smailliye koluna ba�l�d�rlar.

Fat�milerin ��k�� noktas� Abbasi egemenli�inin oldu�u y�llara dayanmaktad�r. Bu y�llarda Abbasi iktidar� Alevileri eziyordu. Fat�miler, Abbasi egemenli�ine kar�� muhalefeti �rg�tl�yordu. Ne gariptir ki; Abbasi egemenli�i Alevilerin sayesinde iktidara gelmi�ti. Kanl� Emevi iktidar�n� Aleviler y�km��t�. Abbasiler iktidara geldiklerinde Ehlibeyt taraftarlar�na yani Alevilere bask� uygulamayacaklar�n�, onlar�n inan�lar�n� �zg�rce ya�amalar�n� sa�layacaklar�n� vaat ediyorlard�. �ktidara gelince Emevi iktidar�ndaki bask� ve zul�m aynen devam etti. Aleviler bu zulme kar�� rg�tlenmeye ba�lad�lar. ��te bu �rg�tlenme Abbasi iktidar�n�n g�z�nden ka�mad�. Bunun �zerine Alevilerden bir k�sm� Kuzey Afrika’ya ve Yemen’e y�neldiler. Bunlar daha sonra Fat�miler ad�n� alarak b�t�n Kuzey Afrika’da bir Fat�miler Devleti kurdular. 340 y�la yak�n bir d�nem iktidar olan Fat�miler, egemenlik alan�na �talya’n�n Sicilya b�lgesini de katt�lar.

Fat�miler Devletinde salt inan�sal anlamda geli�meler olmad�. Bununla beraber g�n�m�zde dahi b�y�k �neme sahip olan El-Ezher �niversitesi de dahil olmak �zere bir �ok olumlu geli�me ya�and�. El-Ezher �niversitesi g�n�m�zde S�nni inanc�n en yo�un ��retildi�i merkez olarak ta bilinir. Bu da kaderin garip bir cilvesi olsa gerek. Yine Kahire kentini Fat�miler kurmu�lard�r.

K�saca belirtmek gerekirse...

Fat�miler Alevi inanc�n geli�mesine �nc�l�k etmi�lerdir. El-Ezher �niversitesi �rne�inde oldu�u gibi bilime �nem vermi�lerdir. Ama ne yaz�k ki; Fat�miler Devleti’nin yenilgiye u�ramas�ndan sonra bu kazan�mlar ya yok olmu�lar ya da di�er inan�lara hizmet edecek hale getirilmi�lerdir. G�n�m�zde Kuzey Afrika topraklar�nda Fat�milerin izleri olmakla beraber bu izler �ok zay�f g�r�nmekteler.

Alevilerde mizah�n yeri nedir?

Aleviler tarih boyunca inan�lar�n� bask� alt�nda ya�amak zorunda kald�lar. S�nni inan� k��k bir kesit d��nda hep iktidar inanc� oldu.

Egemenler �slamiyet ad�na Alevilere yobazl�� dayatt�lar. Aleviler bunlara hep direndi. Alevilerin direnci salt zorba iktidara kar�� de�ildi. Ayn� zamanda din ad�na s�rd�r�len hurafelere, dogmalara, cahilliklere de kar��yd�.

Bekta�i Alevilerin ak�l dolu, iyi d��n�lm�� adeta �o�unlukla Alevili�in felsefesini anlatan f�kralar� g�n�m�zde bile Alevilerin moral kayna�� olmaya devam ediyor.

Bekta�i babalar Allah ad�na uygulanan hurafeleri mizah yoluyla ele�tirmi�, yine mizah yoluyla kendi do�rular�n� ortaya koymu�tur. Bekta�i Alevilerin f�kralar� salt mizah i�ermiyor, ayn� zamanda derin bir felsefe ve mant�k i�eriyor. Alevilerin mizah anlay�� zengindir. Bu b�y�k bir mirast�r. Bu miras�n �nemi g�n�m�zde daha �oktur. ��nk� Aleviler g�n�m�zde de ya yozla�mak ya da yobazla�mak ikileminde b�rak�l�yorlar. Egemen g��ler Alevili�in dayand�� felsefi kaynaklar� yok etmeye �al��yorlar. Alevilikle �eli�en bir �ok kavram ve kural� Alevili�e yerle�tirmeye �al��yorlar. Aleviler de, Alevilik ve tarih bilincinden yoksun olduklar� i�in bunlar� kabullenmek zorunda kal�yorlar. H�lbuki bir Bekta�i baban�n f�kras�, bu egemenlerin onlarca tezini ��r�tecek boyuttad�r. Abartt��m�z san�lmas�n. Ulu H�nk�r Bekta� Veli’nin de buyurdu�u gibi "inanmazsan gelir g�r�rs�n". Biz de diyoruz ki; ��renmek isteyenler bu zengin mirasa baks�nlar.

Babailer isyan� nas�l geli�ti?

Alevi tarihi bir isyanlar, ba�kald�rmalar tarihidir de. Aleviler tarih boyunca hep zul�m edenlere kar�� isyan etmi�, ayaklanm��lard�r. BABA�LER isyan� da bu �anl� ba�kald�r� zincirinin onurlu halkalar�ndan biridir.

Ad�n� Baba �LYAS’tan alan bu ayaklanman�n etkileri y�llarca s�rd�. Babailer isyan� Sel�uklu devleti i�in oldu�u kadar Aleviler i�in de �nemli bir tarihsel s�re�ti. Sel�uklu devletinin etkinsizle�mesinin sebebi bu �anl� isyand�.

Baba �lyas ve Halifesi (yard�mc�s�) Baba �shak Anadolu topraklar� �zerinde h�k�m s�ren Sel�uklu devletinin politikalar�ndan b�kan, vergilere t�bi tutulan, gittik�e yoksulla�an halk kitlelerinin do�al �nderi olmu�lard�.

Sel�uklu sultan� II. G�yaseddin Keyh�srev, halk �zerindeki bask�lar�n� art�r�yordu. Adaletsizlik ve zul�m Anadolu’yu sarmalam�� durumdayd�. ��te b�yle karanl�k g�nlerde Baba �lyas, g�n�m�zde dahi �nemini koruyan hak�� d��ncelerini Anadolu insan�na anlat�yordu. Baba �lyas ve ard�llar�n�n d��ncelerini k�saca �zetlemek gerekirse: Baba �lyas’a g�re Tanr� sevgisi, dinin kat� kurallar�yla sa�lanamazd�. �nsan ancak kendi g�nl�nce bu sevgiyi yaratabilirdi. Toplum kad�n-erkek ayr�m�n�n olmad��, t�m bireylerin (kad�n�yla-erke�iyle) e�it oldu�u bir b�t�nd�. Ama Sel�uklular ve onlar�n egemenli�indeki beylikler b�yle olmas� gereken bu tanr�sal d�zeni kendi ��karlar� i�in bozmu�lar ve bir adaletsiz zul�m d�zeni kurmu�lar. Oysa as�l ama� b�t�n insanlar�n karde��e, bar�� i�inde ve beraberce �reterek ya�amalar� olmal�yd�.

Baba �lyas’�n bu d��nceleri de�il 13 as�rda, g�n�m�zde dahi insanlar�n �zlem duydu�u istemlerinin dile gelmesiydi. Nitekim Babailerin �iar� olan "yarin al yana��ndan gayr� her �eyde e�itlik" slogan� aradan ge�en bu kadar zamana kar��n h�l� g�ncelli�ini koruyor.

1239 y�l�nda Sel�uklu sultan� II. G�yaseddin Keyh�srev, ans�z�n birliklerini insanl��n �zlemlerini dile getiren Baba �lyas’�n �zerine s�rd�. Ve b�ylece ayaklanma ba�lad�. Sald�r�lar�n ba�lamas�yla Baba �shak Anadolu’nun d�rt bir taraf�na ayaklan�n �a�r�s�n� yapt�. Babailer ilk etapta Elbistan, Sivas daha sonraki a�amalarda Amasya ve Kayseri’yi ald�lar. II. G�yasettin Keyh�srev ba�kent Konya’y� terk etmek zorunda kald�.

Baba �lyas’�n Amasya kalesindeki �ahadetinden sonra �at��malar �iddetlendi. Babailer K�r�ehir’e y�neldi. Bu arada Sel�uklu ordusu toparland� ve paral� Frenk askerlerini de yan�na alarak inisiyatifi ele ge�irdi. 1240’ta Baba �shak Amasya’da as�larak �ehit edildi ve Babailerin b�y�k �o�unlu�u k�l��tan ge�irildi.

Babailerin d��nceleri daha sonralar� Hac� Bekta� Veli ba�ta olmak �zere bir �ok kimselerin d��ncelerini �ekillendirerek yenilmedi�ini kan�tlam�� oldu.

Alevilerde �iirin anlam ve �nem nedir?

Herhalde d�nyada �iirle bu kadar i� i�e olan, �iirle b�t�nle�en, duygular�n� ve d��ncelerini �iirle dile getiren ba�ka topluluk yoktur. Aleviler hayallerini, sevgilerini, yergilerini, inan�lar�n� �iirle dile getirmi�lerdir. Alevilerin tamam�na yak�n� �airdir dersek abartt��m�z san�lmas�n.

Alevi �iiri yap� ve �l�� olarak halk�n anlayaca�� tarzda oldu�u i�in, halk� �iirin i�eri�ini kolay anlam�� ve i�selle�tirmi�tir. ��selle�tirdi�i i�in de onu her yerde s�ylemi�, b�ylelikle inanc�n� ve moralini b�t�n olumsuzluklara ra�men korumu�tur.

Alevi �iirinin tarihi de Alevi toplumunun tarihi gibi kan ve can vererek yaz�lm��t�r. Pir Sultan, Nesimi �rneklerinde oldu�u gibi Alevi �iiri halk �iiridir. Egemenlerin �iiri de�ildir. Dolay�s�yla �airi de halkt�r. Oysa Osmanl� iktidar�nda ve benzer iktidarlarda �iir dolay�s�yla sanat iktidara hizmet etmi�tir. �rne�in Osmanl�’da Divan edebiyat� vard�r. Divan edebiyat� Osmanl� iktidar�n� s�sleyip-p�sleyip anlat�yordu. Ve sanat��lar s�sleme kar��l��nda devletten para al�yorlard�. Buna kar��n geli�en Alevi �iiri ise bask�lar�, s�m�r�leri k�n�yor, halk� bu zul�m kar��s�nda uyar�yor. Onlar� e�itli�e, karde�li�e, sevgiye davet ediyordu.

Alevilerde �iir bir �ok a��dan �nemli bir �rg�tlenme ve propaganda arac� niteli�indeydi. Alevi yaz�l� kaynaklar�n�n �rne�in Menk�benamelerin, Velayetnamelerin �o�alt�lmas� imk�n� yoktu. Az say�da var olan yaz�l� kaynak da a��r bask� ko�ullar�nda yok ediliyordu. Bu sebeple Alevi �nderleri a��rl�� iire verdiler. ��nk� �iir bir �ok bilgiyi i�eriyor ve haf�zada tutulmas� kolay oluyordu. Aleviler �iiri geli�tirip g�n�m�ze kadar getirdiler. Ama maalesef Alevi sanat��lar, ayd�nlar bu y�zy�lda b�t�n sanat alanlar�nda oldu�u gibi �iirde de bir gerileme i�ine girdiler. Var olan tarihsel miras� iyi de�erlendirip �a�a uygun bir ��k�� yapamad�lar.

Alevilerde �iirin i�eri�i ba�l�ca �u konulara ayr�l�r. �nsan, Hak-Muhammed-Ali sevgisi, Kerbel� Olay�, do�a sevgisi, yergi (lanetleme) �iirleri, Duaz� �mam (On �ki �mam), �l�m ile ya�am �zerine �iirler, kavga ve umut �iirleri. Asl�nda bu listeyi uzatabiliriz. Ba�ta belirtti�imiz gibi Alevi �iiri, ya�am�n olumlu olumsuz b�t�n renklerini yans�t�yor ve bu haliyle de Alevilere moral ve e�itim kayna�� olmaya devam ediyor.

Alevi birisi S�nni birisiyle evlenebilir mi?

Alevi bir ki�i ile S�nni bir ki�inin evlenmesi O ki�ilerin bilece�i bir i�tir. Dini olarak herhangi bir sorun yok. Ama ge�mi� tecr�belerden biliyoruz ki i�in pratik taraf� olduk�a zor oluyor. Yani evlendikten sonra sorunlar ba�l�yor. Evli �iftler birbirlerinden kendi inan�lar�na girmelerini istiyor, hatta bu noktada bask� yap�yor. O vakitte sorunlar ba�l�yor.

Sonradan alevi oluna bilinir mi?

Evet.

Alevilik bir inan�t�r. isteyen Alevi olabilir, isteyen Alevilikten ��kabilir. Alevi inanc�n�n kurallar�n� yerine getiren herkes Alevi olabilir

Kirve �ocuklar� evlenebilirler mi?

Kirvelik bilindi�i gibi tarihte �ok �nemli i�levi olan bir kurumsal yap�yd�. Kirvelik, kirve olanlar aras�nda kesin bir karde�li�i emrediyordu. Dolay�s�yla, bir nevi sigorta i�levi g�r�yordu. Zorlu yasam ko�ullar� kar��s�nda insanlar�n bir birlerini desteklemelerini; yard�mla�may�, dayan��may� esas al�yordu. Bu ba�lamda kirvelik karde�likten de yak�n olarak g�r�ld��nde evlilik �o�u b�lgelerde m�mk�n olmuyordu. Ancak de�i�en ko�ullar bu gelene�i pratikte i�levsiz hale getirdi.

Do�rusuda budur. Yani kirvelerin �ocuklar� bir birleriyle evlenebilirler. ��nk� inan�, insan ya�am�n� zorla�t�r�c� kurallar b�t�n� de�ildir. Alevi inanc� bi�imsel kurallar�, hurafeleri, dogmatik d��nceleri, bat�l inan�lar� ret eden bir �zelli�e sahiptir. Bu anlamda inan� diye dayat�lmak istenen baz� yoz ve yobaz geleneklerin Alevi inanc�nda yeri yoktur. Nitekim tarih boyunca Aleviler bu insan ya�am�n� zorla�t�r�c� gerici geleneklerle �at��m��lard�r. Bu demek de�ildir ki Alevi toplumu geleneklerine ve de�erlerine ba�l� de�ildir. Aksine, Alevi toplumu �z de�erlerine ve toplumsal b�t�nl�� sa�layan de�erlerine kesinkes ba�l�d�r. Bunca bask� ve zulme kar��n bu ba�l�l�ktan vazge�memi� ve bedeller �demi�tir. Ama toplumu geriye g�t�ren bo� inan�lara, hurafeye taviz vermemi�tir.

Tasavvuf nedir?

Her grup, ak�m, hizip... tasavvufa farkl� manalar vermi�ler.

Aleviler tasavvufu, insana ve tanr�ya g�n�l g�z�yle bakma, d�nyay� sevgi temelinde anlamland�rma ve buna uygun ya�ama tarz� olarak tan�mlarlar. Tasavvuf, Kur’an’�n batini yorumu olarak dinin tebli�i ile birlikte varolan, onun �z�n� anlama ve ya�ama halidir. Mutasavv�flar Kur’an tefsirinin geli�tirilmesinde b�y�k rol oynam��lard�r. Onlar sadece s�zc�klerin mealini yani zahiri manas�n� vermekle yetinmemi�, s�zc�klerin ard�ndaki simgesel anlam�, batini manas�n� a��a ��karm��lard�r. B�ylece dinin ho�g�r�ye a��k, herkesi kucaklayan �z�n� yakalam��lard�r.

�nsan�n maddi alemden kurtulup Hak’ta yok olmas�n�, ikilikten kurtulup birli�e ula�mas�n�, Hak ile Hak olmas�n�, O y�ce a�k halini ya�amas�n� ��reten ilmi yol tasavvuftur. Alevilik Tasavvufsuz d��n�lemez. Alevili�in �slamiyet’i anlay��, yorumlay�� ve ya�ay�� bi�imini hayata ge�irme �eklidir.

Tasavvuf, �slam’a sonradan eklenmedi�i gibi, ondan sapma da de�ildir. Tasavvuf dinin �z�d�r.

Tasavvuf, �slam dininin yay�ld�� her yere gitmi�tir. Dini zahiri olarak anlayan, onu ki�isel ��kar ve siyasal ama�lar�na g�re yorumlayanlar�n kar��s�nda olmu�, k�l�ca ra�men g�n�lleri feth etmi�tir.

Tasavvuf bir gayb (Gizli,Mana) alemidir. Hak s�rlar�yla doludur. Bu alemi benimsemek ve ta��mak y�ce bir ba�l�l�k (A�K) gerektirir. Bu a�k hali anlat�lmaz ya�an�r. Bu a�k halinin ilmi Hak dostlar�na aittir. Hak dostlar� s�rlar�n� yine Hakka a��k olmu� ki�ilerle payla��r.

Vahdet-i V�cud ne anlama geliyor?

“Varl��n birli�i” anlam�na geliyor. Alemde var olan her �ey Allah’�n bir yans�mas� ve insan “varl��n” bir par�as�.

Vahdet-i V�cud fikrini savunup geli�tirenler aras�nda Hallac-� Mansur, Bayazid Bestami, Yunus Emre, Mevlana gibi Alevi toplumunca sayg� ile an�lan de�erli �nderler vard�r.

Vahdet-i V�cud, �yle k�saca anlat�lacak bir olgu de�ildir. Bu anlam�yla baz� yanl�� anla��lmalar oluyor. �nyarg�l� dogmatik d��nce/inan� sahipleri olay� derhal farkl� boyutlara �ekebiliyorlar. Nitekim Hallac-i Mansur ve benzer �nc�lerin ba��na gelenler ibret vericidir.

Bat�n-Zahir ne anlama geliyor?

Bat�n; i�sel, giz, s�r anlam�na geliyor. Zahir ise g�r�nen, apa��k ortada olan anlam�na.

Her �eyin bir �ny�z� oldu�u gibi birde arka y�z� vard�r, bir g�r�nen taraf� oldu�u gibi birde g�r�nmeyen taraf� vard�r. G�r�nen taraf Zahir, g�r�nmeyen tarafta Bat�nd�r.

Bu a��l�mdan sonra kavramlar�n inan�sal boyutuna da de�inelim: e�er ki�i tanr�sal hakikate ula�mak istiyorsa kendisini g�r�nen(zahir) ile s�n�rlamamal�d�r. G�r�nenlerin yan�nda birde g�r�nmeyen(batin) olan� da anlamaya �al��mal�d�r. Sadece g�r�nen, d��sal(zahir) ile kendisini s�n�rlayanlar hakikat s�rr�na eremezler. Zahir ve Batin bir b�t�n olarak ele al�nmal�d�r.

Tasavvufun bir �ok boyutun da oldu�u gibi, Zahir-Batin meselesinde de kafalar �o�u zaman kar��yor. Bu t�r, her ak�ma g�re farkl� manalar ta��yan kavramlar� iyi irdelemek gerekiyor. B�ylece do�ru anlamlar verilmi� olur.

�eyh Bedrettin Alevi miydi?

�eyh Bedreddin ��renimine Edirne’de ba�lad�. Bursa ve Konya’da e�itimini tamamlad�ktan sonra M�s�r’a giderek zaman�n �nl� bilginlerinden dersler ald�. �eyh Bedreddin’in d��ncesi ve ya�am� M�s�r’da �eyh H�seyin Ahlati ile tan��mas�ndan sonra de�i�ti. ��nk� Bedreddin o g�ne kadar hep S�nni �slam anlay��n� benimseyenlerin �evresinde bulunmu� ve kendi d��nceleri de �yle �ekillenmi�ti. �eyh H�seyin Ahlati ise Ehlibeyt d��ncesini yani Alevili�i benimseyen birisiydi. �eyh Bedreddin, �eyh H�seyin Ahlati ile yapt�� say�s�z tart��ma ve sohbet sonras� Alevili�i benimsemi�ti . Bu a�amadan sonra �eyh Bedreddin Tebriz’e giderek sarayda d�zenlenen tart��malara kat�l�r. Tekrar M�s�r’a d�n��nden k�sa bir s�re sonra �eyh H�seyin Ahlati vefat eder. �eyh Bedreddin, H�seyin Ahlati’nin yerine ge�er.

H�z�r kimdir ve H�drellez ne anlama geliyor?

“Yeti� ya H�z�r” deyimi as�rlad�r darda kalan�n, zorda olan�n umut ��l�� olarak s�ylenmektedir. H�z�r, zor durumda kalanlar�n, son �areleri t�kenenlerin �a��rd�klar�, medet diledikleri erendir.

Bilinenlerin aksine H�z�r, sadece Anadolu’da de�il bir �ok co�rafyada ayn� anlamda an�lmaktad�r. Aleviler H�z�r’� bir peygamber olarak kab�l ederler. Ondan H�z�r Peygamber, H�z�r Aleyhisselam ya da H�z�r Nebi olarak s�z edilir. �nanca g�re H�z�r Peygamber �l�ms�zl�k suyu (Ab� hayat) i�mi�ti. Zaman zaman d�nyaya gelerek, darda olanlar�n yard�m�na ko�ar ve do�aya yeniden can verir. H�z�r Nebi halk aras�nda ��yle tarif (tasavvur) edilir: �zerinde �i�eklerden yap�lm�� bir c�bbesi bulunan, ak sakall�, nur y�zl� ya�l� biri olarak betimlenir. Bast�� yerde g�ller a�ar, ekinler ye�erir. Elini s�rd�� ki�i dertlerden, u�ursuzluklardan, hastal�klardan ar�n�r, �m�r boyu huzurlu ya�ar.

H�z�r �zerine ger�ek mi yoksa hayali biri mi oldu�u y�n�ndeki tart��malar devam etmektedir. Baz� kaynaklar Kuran-� Kerim’de Kehf s�resinde ge�en ve Hz. Musa ile beraber olan ama ismi zikredilmeyen ki�inin H�z�r oldu�u y�n�ndedir. B�t�n bu tart��malar bir yana, Alevilerin alg�lad��, and�� H�z�r’� biraz daha somutla�t�ral�m.

5 may�s� 6 may�sa ba�layan gece H�z�r ile �lyas’�n yery�z�n� gezdi�i ve bulu�tuklar� gecedir. Buna H�drellez denilir. Bu H�drellez bayram�n� bir �ok topluluk kendine g�re kutluyor. Ayr�ca y�reden y�reye tarihi de�i�en ama genelde birinci ve ikinci ayda olan �� g�nl�k H�z�r Orucu tutulmaktad�r.

Sonu� olarak; Hac� Bekta�� Veli’nin Vilayetnamesinde an�lan H�z�r, Aleviler i�in zor g�n�n, dar g�n�n dostudur. H�z�ra ��kran manas�nda 3 g�nl�k oru� tutuluyor. �nanan kalpler i�in H�z�r her yerde ve her zaman i�in haz�r-naz�rd�r.

Yeni�eriler Alevi miydi?

Yeni�erilerin Alevili�i konusu en �ok �arp�t�lan konulardan biridir. Genel anlamda yeni�erili�in ne anlama geldi�ini �zetlersek; Yeni�eri oca�� ,1362 y�l�nda I.MURAT taraf�ndan kurulmu� daimi ve �cretli askeri bir te�kilatt�r. Yeni�eri askerleri, Osmanl� ordusunun ilk d�zenli sava� birli�iydi. Kazan�lan sava�lar�n sonunda esir olarak al�n�p getirilen ve daha sonraki tarihlerde de H�ristiyan tebaadan da dev�irilen 8-20 yas aras� �ocuklar, s�k� disiplin alt�nda askeri e�itim g�r�yorlar ve "Yeni�eri " oluyorlard�.

Yeni�eriler Osmanl�n�n sava� g�c�yd�. Bu g�ce hakim olan unsurlar devlete hakim oluyordu. Devlete hakim olmasa bile s�z� ge�enlerden oluyordu. Bu durumu g�ren Alevi �nderleri yeni�erileri etkilemeye �al��t�lar ve bunda ba�ar�l�da oldular. Ancak dikkat edilmesi gereken bir nokta var: iddia edildi�i gibi Aleviler yeni�eri oca��n� kurmad�, ancak zamanla yeni�eri oca�� zerinde b�y�k bir etkiye sahip oldular. K�sacas� yeni�eriler ilk etapta Alevi de�illerdi. Zamanla Alevi inanc�n�n hakim oldu�u bir z�mre oldular. Bu hakimiyetin belirgin bir �ekilde kendini g�stermesi sonucu yeni�eri oca�� kapat�ld� (1826 y�l�nda) ve yeni�eriler k�y�mdan ge�irildi. 1826 tarihi ayni zamanda Osmanl� topraklar�nda Alevili�in yasaklanmas�n�n da tarihidir.

Hac� Bekta� Veli kimdir?

Anadolu Alevilerinin piri olan Hac� Bekta� Veli, kesin olmamakla beraber 1210’da do�mu�tur (1271’de hakka y�r�m��t�r). Horasan’dan gelip Anadolu’ya yerle�mi�, burada �ileke� Anadolu insan�n�n yolunu ayd�nlatm��, g�n�llerini muhabbet ile doyurmu�tur -bu misyon bug�nde canl�l��ndan hi� bir �ey kaybetmeden, hatta daha da sa�lamla�arak devam ediyor-. Hac� Bekta� Veli’yi �l�ms�z k�lan, onun Anadolu insan� �ahs�nda insana verdi�i de�erdir.

Hac� Bekta� Veli’nin hayat� hakk�nda bir �ok tez var. Bu tezlerin sahipleri genellikle b�y�k H�nkar’� kendi ideolojik �ekillenmelerine g�re de�erlendiriyorlar. Yaln�z �u bir ger�ek ki; ne kadar mu�lakla�t�rmaya �al��rlarsa �al��s�nlar, Hac� Bekta� Veli ger�ekli�ini yok edemezler. Bu a��dan bakt��m�zda Hac� Bekta� Veli’nin kronik hayat hikayesinden �ok �nemli olan onun insanl��a kazand�rd�� de�erlerdir. Bu de�erlerin ba��nda da, ‘her ne arar isen kendinde ara’ ve ‘eline beline diline sahip ol’ ilkeleridir. Bunlar y�zlerce cilde s��acak olan� �� sat�rla belirtiyor. A�a��da Hac� Bekta� Veli’nin zengin d��nce de�erlerinden bir ka��n� aktar�yoruz:

* �limden gidilmeyen yolun sonu karanl�kt�r.
* D��nce karanl��na ��k tutanlara ne mutlu.
* Eline, beline, diline sahip ol.
* Murada ermek sab�r iledir.
* Ara�t�rma a��k bir s�navd�r.
* Nebiler, Veliler insanl��a tanr�n�n bir hediyesidir.
* D��man�n�z�n dahi insan oldu�unu unutmay�n�z.
* Hi� bir milleti ve insan� ay�plamay�n�z.
* Nefsine a��r geleni kimseye tatbik etme.
* �nsan�n cemali s�z�n�n g�zelli�idir.
* Marifet ehlinin ilk makam� edeptir.
* Arifler hem ar�d�r, hem ar�t�c�.
* Her ne ararsan kendinde ara.
* Bir olal�m, iri olal�m, diri olal�m

Bal�m Sultan kimdir Alevili�e katk�s� nedir?

Bekta�ili�i kurumla�t�ran �nder olarak bilinen Bal�m Sultan, 1457’de Dinetoka’da do�mu�tur. 1517 tarihinde hakka y�r�m��t�r.

Bal�m Sultan �zerine alabildi�ine spek�lasyonlar, karalamalar mevcut. Bu iftiralar�n, ele�tirilerin �o�u dayanaks�zd�r. Di�erleri ise yanl�� bilgi ve yanl�� yorumlamadan kaynaklanmaktad�r. Bu iddialar�n neler oldu�u ve bunlara kar��n ger�eklerin neler oldu�una burada de�inmeyece�iz. Bizce bilinmesi gerekenler, Bal�m Sultan’�n Bekta�ili�i kurumla�t�ran �nder oldu�udur. Kurumla�ma beraberinde s�reklili�i de getirmi�tir. Ve Bekta�ilik g�n�m�ze kadar bask�lara, katliamlara ra�men gelmi�tir. Bekta�ili�in bug�ne kadar kurumsal anlamda gelmesindeki en b�y�k fakt�r Bal�m Sultan’d�r. Bal�m Sultan, derg�htaki b�t�n �al��malar� kay�t alt�na alm��t�r. Ger�i bu kay�tlar�n �o�u �e�itli zamanlarda yok edilmi�lerdir. Buna ra�men bu durum Bal�m Sultan’�n �nderlik kabiliyetini g�stermektedir. Bal�m Sultan, salt kay�t tutmakla yetinmemi�, mevcut olan bir �ok olguyu da sistemle�tirmi�tir. ��te Bal�m Sultan’�n Cem ayinlerinden tutal�m, derg�htaki e�itime kadar verilen b�t�n hizmetleri sistemle�tirmesi bir noktada merkezile�tirmesi, baz� dar kafal�lar�n ve art niyetlilerin Bal�m Sultan’� karalamalar�na nedendir.

Pir Sultan Abdal kimdir ve neler yapm��t�r?

Pir Sultan Abdal, yedi ulu Alevi ozan�ndan birisidir. Ki�ili�iyle, sanat�yla, direni�iyle g�n�m�zde de g�ncelli�ini ve hakl�l��n� korumaya devam ediyor.

Pir Sultan Abdal’�n as�l ismi Haydar’d�r. Soyu Yemen’den olup oradan Hoy’a yerle�tikleri Anadolu’ya g��le beraber Sivas Y�ld�zeli Banaz yaylas�na yerle�ti�i belirtilmektedir. Kesin do�um ve �ahadet tarihi bilinmemekle beraber 1500’l� y�llarda ya�ad�� varsay�lmaktad�r. Pir Sultan Abdal’�n en b�y�k �zelli�i ne pahas�na olursa olsun inand�� de�erlerden zerre kadar taviz vermemesidir. Pir Sultan Abdal’�n g�n�m�zde de olduk�a pop�ler olan �iirlerinden anla��ld�� zere, Pir Sultan komple bir insand�r. O salt bir �air de�il, ayn� zamanda halk�n �nderi, s�zc�s� olarak siyasi bir ki�iliktir de. Nitekim bunu bilen Osmanl� devleti, Pir Sultan’a mevki makam sunmu� bunda ba�ar�l� olamay�nca Pir Sultan’� idam ettirmi�tir. Osmanl� devleti onu idam edip yok edeyim derken Pir Sultan Abdal daha da �l�ms�zle�ti.

Pir Sultan Abdal, �iirlerinde genellikle Alevi davas�na ve ulular�na olan ba�l�l��n� i�lemi�tir. Bunlar�n ba��nda da Hz. Muhammed, Hz. Ali, On iki �mamlar, Hac� Bekta�i Veli gelmektedir.

Pir Sultan kendi �a��n�n ac�lar�na ancak direni�le son verilece�ini co�kulu bir �ekilde �iirlerinde dile getirmi�tir. Pir Sultan Abdal’�n ya�ad�� 1500’l� y�llarda Anadolu da Osmanl� zulm� vard�. Osmanl� devleti halk� a��r vergilere ba�l�yor olmad�k bask�lar uyguluyordu. Bu bask�lar�n sonucu s�rekli isyanlar, ba�kald�r�lar geli�iyordu. Geli�en ba�kald�r�lar anl�-�anl� Osmanl� imparatorlu�unu sars�yordu. Osmanl� imparatorlu�unun y�neticileri sadece isyan edenleri de�il, bir ba�tan bir ba�a t�m halk� k�l��tan ge�irip, kanl� saltanatlar�n� s�rd�r�yorlard�. ��te Pir Sultan Abdal b�ylesi ko�ullar�n a��r oldu�u bir d�nemde Anadolu’yu kar�� kar�� gezerek bir muhalefet hareketi geli�tiriyor ve halk� s�m�r�c� d�zene kar�� direnmeye �a��r�yordu. Pir Sultan Abdal’�n �a�r�s� salt Aleviler i�in de�il, Osmanl�n�n s�m�rge d�zeninden rahats�z olan herkeseydi. Pir Sultan’�n en b�y�k propaganda malzemesi Alevi ��retisindeki e�itli�i, payla�mac�l�� dile getirdi�i �iirleriydi. Pir Sultan Abdal Alevi ��retisi hakk�nda muazzam bir bilgi birikimine sahipti. Bu bilgisini �iirlerine yans�t�yor, bir ‘yol’ insan� olarak inanc�n�n gereklerini yerine getiriyordu. Bilindi�i gibi Alevi inanc�n�n en belirgin �zelliklerinden biriside, ne pahas�na olursa olsun haks�zl��a, s�m�r�ye, zalimin zulm�ne kar�� olmakt�r. Pir Sultan bu ilkeyi sonuna kadar savundu ve sonunda da Osmanl� devletinin Sivas pa�as� H�z�r (H�nz�r) taraf�ndan ast�r�larak ilkeleri u�runa �ehit edildi.

Pir Sultan Abdal, Alevi toplumunun yeti�tirdi�i en b�y�k kahramanlardan biridir. Pir Sultan Abdal eylemiyle, sanat�yla bir ��r a�m��t�r. Anadolu da Pir Sultanlar gelene�ini ba�latm��t�r. Bu gelenek onurlu, erdemli insan olma gelene�idir. Bu gelenek ve yaratt�� de�erler, evrensel anlamda b�t�n insanl�k i�in bir �ereftir.

Safevi ne anlama geliyor?

Safevi, b�y�k Alevi �nderi �ah �smail’in 1501’de kurdu�u devletin ad�d�r. Safevi ad� �ah �smail’in atas� olan �eyh Safiyeddin’den gelir. �eyh Safiyeddin Safeviye tarikat�n� kurmu�tur. Bu Alevi �rg�tlenmesi �zellikle Bat� �ran’da ve Azerbaycan’da geli�mi�ti.

Safevi devletinin kurulmas�na, geli�mesine �nderlik eden �ah �smail’dir. Dolay�s�yla �ah �smail’in ya�ant�s�, �nderlik g�c�, yetenekleri bilinmeden Safevi devletinin nas�l kuruldu�u ve o g�n�n ko�ullar� bilinmez. �ah �smail’in babas� �eyh Haydar’�n �ehit edilmesinden sonra Safeviye tarikat�n�n �nde gelenleri taraf�ndan y�llarca s�recek bir e�itime t�bi tutuldu. Bu gizlilik i�inde s�ren bir e�itimdi. �ah �smail 15 ya��nda ortaya ��karak babas�n�n ve atalar�n�n intikam�n� almak i�in �al��malara ba�lad�. Bu �al��malar var olan Safeviye �al��malar�yla birle�ince �ah �smail 1501’de Tebriz’i Akkoyunlular devletinden ald�. B�ylelikle tarihte Alevilik ad�na olumlu bir s�recin ba�lang�c� ilan edildi. Bu ilan edilen; y�llard�r ezilen Alevi inanc�n�n resmi anlamda ilk defa bir devlet inanc� olmas�yd�.

�ah �smail 1501-1510 y�llar� aras�nda Safevi devletinin s�n�rlar�n� geni�leterek Musul ve Ba�dat gibi merkezi yerleri de Safevi Devleti s�n�rlar� i�ine ald�.

�ah �smail’in Hakka y�r�mesinden (1504) sonra yerine o�lu 1.Tahmasp ge�ti. Tahmasp, Safevi Devlet �rg�tlenmesini g��lendirmeye �al��rken babas� gibi Osmanl� Devleti’nin sald�r�lar�na maruz kal�yordu. Bu d�nemlerde bir �ok defa sava�lar ��kt�. Baz� �nemli merkezler s�k s�k el de�i�tiriyordu.

Safevi Devleti tarihinin �nemli bir �nderi de 1.Abbas’t�r. 1.Abbas (do�umu 1588, Hakka y�r�mesi 1629) orduyu yeniden d�zenledi. K�lt�re, bilime, sanata, mimariye b�y�k �nem verdi. Bu d�nemde ba�kent �sfahan bu geli�melerin merkezi oldu. Yine bu d�nemde Safevi s�n�rlar� Afganistan i�lerine kadar geni�ledi. Safevi Devleti’nin y�netimi bu geni�lemeden sonra zay�flad�. Y�netimi eline alan Nadir 1736’da �ahl��n� ilan ederek bir d�nemin kapand��n� il�n etti. K�saca belirtmek gerekirse; Safevi Devleti Alevi tarihi a��s�ndan �nemli bir d�nemi temsil eder. Safevi Devleti kesinlikle �rka dayal� bir devlet modeli de�ildi. Bu anlamda Safevilerin etnik kimli�ini kullanmak isteyenler olaylar� �arp�tm��lard�r. Safevi devleti Alevi inanc�n�n resmi olarak tan�nd�� , geli�mesinin desteklendi�i, hatta �rg�tlendirildi�i bir devlettir, �nemi de buradad�r.

Ahmet Yesevi Alevimiydi?

Ahmet Yesevi, Alevili�i etkileyen en �nemli �nderlerden biridir. Ona “T�rkistan Piri” de deniliyor. Ahmet Yesevi’yi �rk��l��a, yobazl��a mal etmek isteyen, onun y�ce �ahsiyetini kendi dar d��nceleri i�in kullanmak isteyenler var. Ahmet Yesevi’yi Alevilik d�� sayanlar mevcut. Bunlar�n baz�lar� art niyetli, baz�lar� ise cahillikten b�yle davran�yor. Ahmet Yesevi, bir rivayete g�re Anadolu’ya ve di�er b�lgelere binlerce halife g�ndermi�tir. Bir �ok Alevi menk�besinde ve �iirinde ad� ge�mekte olan, hatta en b�y�k pirlerden kab�l edilen bir �ahsiyete ba�ka ba�ka anlamlar bi�mek, tek kelimeyle ger�eklerin �arp�t�lmas�d�r. Ahmet Yesevi, d��ncesi itibari ile g�n�m�zde dahi Alevi toplumu i�inde ya�at�lan bir alimdir. Onun kad�n erkek e�itli�i i�in s�yledi�i s�zler, hep kendisine ve ona tabii olanlara kar�� kullan�lm��t�r. AhmetYesevi ��yle demektedir; “kad�n ve erkek birlikte zikir ve tap�nma yaparlarsa, kirlilikten ar�n�rlar. Aralar�nda d��manl�k yerine sevgi olu�ur”. Bu s�zler Hoca Ahmet Yesevi ile Alevi felsefesinin kad�n erkek e�itli�i konusundaki tutumuna bir b�t�nl�k sa�lamaktad�r. B�ylesi d��ncelere sahip olan ulu bir �ahsiyeti yobazla�t�rmak, �rk��la�t�rmak komiklik olmaktad�r.

Bilinmesi gereken; Hoca Ahmet Yesevi’nin b�y�k bir Alevi �nderi oldu�udur. Yanl�� yorum sahiplerini tarih yalanlayacakt�r.

Hallac-� Mansur kimdir ve Aleviler i�in ne gibi bir �neme sahiptir?

Alevi inanc�n�n felsefesini derinden etkileyen ve �ekillendirenlerin ba��nda Hallac-� Mansur gelmektedir. Hallac-� Mansur, d��ncesiyle, eylemiyle sadece �slami co�rafyalarda de�il, b�t�n d�nyada �e�itli inan�lara mensup insanlar� taraf�ndan da sayg�nl�k g�rm��, etki b�rakm��t�r. Tabii ki en b�y�k sahiplenme Aleviler taraf�ndan g�sterilmi�tir.

Hallac-� Mansur, 857 Tur’da do�mu�tur. (�ahadeti: Mart 922 Ba�dat).

B�t�n Alevi �nderlerinde oldu�u gibi Hallac-� Mansur hakk�nda da sa�lam ve g�venilir bilgi yoktur. Hallac-� Mansur hakk�ndaki b�t�n bilgiler s�zl� gelenekle ya�at�lm��t�r. Yaz�l� kaynaklar tahrip edilmi�, Hallac-� Mansur ger�e�i yok edilmek istenmi�tir.

B�t�n tahribatlara ra�men Hallac-� Mansur d��ncesi g�n�m�ze dek gelmi�tir. Hallac-� Mansur’u bu kadar g��l� k�lan ve g�n�m�ze kadar gelmesini sa�layan felsefesi b�t�n boyutlar�yla Alevi ��retisinde yer alm��t�r. �rne�in Cem t�reninin en �nemli a�amalar�ndan biri olan ve hakl�y�, ger�e�i ortaya koyan "Dar-� Mansur" en b�y�k kan�tt�r. Dar-� Mansur bir noktada mahkeme i�levi g�rmektedir. Ama bu �yle bildi�imiz mahkemelerden olmay�p, halk mahkemesi �eklindedir. B�yle oldu�u i�in de hakl� ve ger�ek her zaman daha yo�un ger�ekle�mi�tir.

Hallac-� Mansur, d��ncesi i�in dara�ac�n� g�ze alm�� ve hi� bir karanl�ktan �ekinmeden d��ncesini a��klam��t�r. D��nce(si)leri ne kadar "ayk�r�" olsa da onlar� �l�m�ne savunmu�tur.

Hallac-� Mansur kendisini k�rba�lara, dara�ac�na g�t�ren d��ncesini iki kelime ile �zetlemi�tir: Enel Hak. Enel Hak, ben Hakk�m, hakikatim anlam�na gelmektedir. ��phesiz bu iki kelimenin alt�nda y�zlerce cilt kitaba s��maz derin anlamlar yatmaktad�r. Hallac-� Mansur d��ncesine g�re; insan Tanr�n�n bir yans�mas�d�r. �nsan Tanr�dan ayr� d��n�lemez ve e�er insan kalbini k�t�l�klerden ar�nd�r�rsa Tanr� ile b�t�nle�ebilir.

Aradan 1000 bin y�l ge�mesine ra�men Hallac-� Mansur’un d��nceleri tart��lmaya ve etkilemeye devam ediyor. Anla��lan daha da devam edecek

Bozoklu Celal kimdir ve neler yapm��t�r?

"Celallenmek" kavram� T�rk�e’ye Bozoklu Celal vas�tas�yla girmi�tir. Bozoklu Celal’in ya�am� hakk�ndaki bilgiler g�n�m�ze kadar a��a ��kmam��t�r. Var olan bilgilere bak�l�rsa; Bozoklu Celal Tokat y�resinde ya�am�� ve bu b�lgede �rg�tlenmesine ba�lam��t�r. Muhtemelen 1520’lerde Bozoklu �syan� ger�ekle�mi�tir. Bu y�llarda (1500’ler) Anadolu halk� b�y�k bir zul�m alt�ndayd�. Egemen Osmanl� iktidar� halk� a��r vergilere ba�larken, onlar� bir de Alevi olduklar� i�in d��l�yor, en k��k bir hak talebine b�y�k bask�larla, katliamlarla kar��l�k veriyordu. Bozoklu Celal b�ylesi a��r ko�ullar�n h�k�m s�rd�� topraklarda Alevi inanc�n�n biat etmez, ba� e�mez ilkelerini hayata ge�iriyordu. Alevi inanc� Hz. Ali’den, �mam H�seyin’den ba�layarak hi� bir zaman zalime boyun e�memi�tir. Alevi inanc�n� �ekillendiren etmenlerden biri de zalimin zulm�ne boyun e�memek, neticesi ne olursa olsun onlara kar�� direnmektir. Bozoklu Celal bu �erefli tarihi bilince ��karm�� ve kendisinden sonrakilere �rnek olacak �ekilde etraf�na yaym��t�r. Nitekim daha sonra geli�en bir �ok ayaklanmaya "Celali Ayaklanmas�" ad� verildi. Bozoklu Celal, tarihe �anl� bir ayaklanmalar zincirinin ba�lat�c�s�, �nderi olarak ge�mi�tir. Bu anlam�yla �nemli olan Bozoklu Celal’in kesin olarak ka� y�l�nda ya�ad�� ve �ahadete ula�t�� de�ildir. �nemli olan Bozoklu Celal’in bask� ve zulme kar�� direnmi� olmas�d�r. A��r bask� ko�ullar�nda Osmanl� iktidar�na kar�� ba�kald�rmak ve bu ba�kald�r�y� s�reklile�tirmek �nemli bir olayd�r. Bozoklu Celal bunu ba�arm��t�r. Anadolu’nun d�rt bir taraf�nda ezilen insanlara kurtulu�un yolunu g�stermi�tir.

Karacao�lan Alevimiydi?

Karacao�lan’�n hangi b�lgede do�du�u, hangi inan�tan oldu�u, hangi a�irete ba�l� oldu�u hep tart��lm��t�r. Bizce bu tart��malar�n hi� bir k�ymet-i harbiyesi yok. Neden diye sorulacak olursa; ��nk� Karacao�lan do�aya, insana, sevgiye, a�ka verdi�i �nem ile kibre, benli�e, sosyal stat�ye vermedi�i �nemle her �eyden �nce bir Hak a��d�r. Bu anlam�yla da Alevi bir gelenekten gelmektedir. Ama Karacao�lan, bilinen klasik tekke dervi�lerinden de�ildir. Baz� kaynaklara g�re, Karacao�lan’�n a�ireti derg�htan uzakla�m�� ve Karacao�lan da bu sebepten olsa gerek, fazla bir derg�h e�itimi almam��t�r. Karacao�lan’�n a�iretinin neden derg�htan koptu�u bilinmemektedir. Bu t�r bilgiler her vakit tart��lm��t�r. T�pk� Karacao�lan’�n nereli oldu�unun tart��ld�� gibi. Ama kesin olan, Karacao�lan’�n g�ney (Mara�, Antep, Adana, Tarsus) b�lgesinden oldu�udur.

Kaynak Alevikonseyi.Com

HerHangiBiri

15 Kas�m 2008 16:38

Sekizinci �mam ve hat�rlatt�klar�

NAMIK KEMAL ZEYBEK

T�RK�YE / 15/11/2008

�lkemizde ve �slam �leminde bir�ok ki�inin ad� AL� RIZA’d�r. Onlar sekizinci imam�n ad�yla adlanm��lard�r.
D�n onun do�um g�n�n� kutlad�k... Ankara’da Diyanet Vakf�’n�n Konferans Salonu’nda... Kocatepe Camisi’nin eklerinde...
�mam Ali R�za, �slam Peygamberi’nin torunlar�n�n en se�kinlerindendir. Ehlibeyt �izgisinin maneviyat ve bilim ba�kanlar�ndan...
Bir�ok insan onun vesilesiyle �slam oldu ve erenlerden oldu.
Abbasi h�k�mdar� Memun ona halifeli�i teklif etti; kabul ettiremedi. Kendisinin veliaht� olmas� i�in yalvard�. M�sl�manlar aras�nda bar�� ortam� do�sun diye kabul etti ama halife olmayaca��n� biliyordu.
Sekizince �mam zehirlenerek �ehit edildi. Memun kendisinden ku�kulan�lmas�ndan korktu. Kendisi de ayn� yemekten yemi� ve hastalanm��t�. Halk� ikna etmek i�in �abalad�. Ger�e�i bilmiyoruz...
Bunlar oniki imamlard�r.
�slam Peygamberi’ne m�jdelenen Kevser’den do�an nur kaynaklar�d�r. Peygamberin soyu onlarla s�rm��t�r. Bug�ne kadar...
O en b�y�k insana ‘ebter’ yani ‘soyu kesik’ diyenlerin soyu nerede?
Kevser’den ak�p gelen ayd�nlat�c� yollar k�yamete kadar s�recek...
O ayd�nl�k kayna�� kesilirse k�yamet kopmu� demektir.
Ehlibeyt’i sevmek ve onlar�n yolunun izini s�rmek m�min olan M�sl�manlar i�in
vazge�ilmez �artt�r.
Evet... �iiler ve Aleviler �ncelikli olarak Ali ve Ehlibeyt ba�l�l��n� esas alm��lard�r. Biri f�k�h’a di�eri tasavvufa �ncelik vererek...
Ancak!..
Hanefiyim, �afiyim, diyenler i�in de Ehlibeyt’e sevgi, sayg� ve ba�l�l�k dinin esaslar�ndand�r. �lkemizde M�sl�manlar�n �o�unlu�u Hanefi’dir. �afiler de az de�ildir. �kinci �o�unluk
Alevi-Bekta�ilerdir. Cafer-i �iiler de az de�ildir.
Sekizinci imam’a ve b�t�n imamlara ve ehlibeyt soyuna Hanefi �afii imamlar�n bak��n� yine hat�rlatmak isterim.
�mam �afii demi�tir ki:
“Bana Raf�zi diyorlarm��, Ehlibeyti sevmek Rafizilikse evet ben Rafiziyim...”
�mam-� Azam Ebu Hanife hakk�nda Diyanet ��leri Ba�kanl��’ndan yay�mlanan ve Muhammed Eb� Zehra adl� S�nni �limin yazd�� kitaptan bir b�l�m� yeniden ilginize sunuyorum.
Bu i� iyice anla��ls�n istiyorum.
“O evvela Emevilere kar�� ayaklanan Peygamberin akrabas�ylad�r. Sonradan bu i�i Abbasiler s�rf kendi ellerine al�p Hazreti Ali’nin evl�d�n�, mahrum b�rak�nca Hz. Ali evl�d�n�n Abbasilere kar�� ayaklanmas�n� hakl� g�rd�. Emevileri din ve �eriat bak�m�ndan hi�bir suretle hak ve hakimiyet sahibi g�rm�yordu. Fakat i�i k�l�ca sar�lmaya vard�rarak isyan etmiyordu. Belki de bunu yapmay� kuruyordu, fakat baz� sebepleri hesaba katarak buna imkan g�rm�yordu. Zeyd bin Zeynel-�bidin, 121 Hicri y�l�nda Hi�am bin Abd�lmelik’e kar�� ayaklan�nca, rivayete g�re Eb� Hanife: Onun bu ��k��n�, Hazreti Peygamber Efendimizin Bedir Harbi ��k��na benzer demi�tir.”
Bu konu �ok geni� ama yerim dar...
Ne mi istiyorum.
�stiyorum ki M�sl�manlar i�inde ister Hanefi, ister �afii, ister Caferi, ister Alevi-Bekta�i olsunlar yol Ehlibeyt yolu olsun; Emevicilik, Muaviyecilik, Yezitcilik olmas�n...
��nk� ger�ek �slam’a ula�man�n yolu burada ba�lar.

RAD�KAL

Muhabbetci

16 Kas�m 2008 10:34

Eline y�regine saglik g�zel dost...“K�rklar” kimleridir ve ne anlama geliyor? konusuna birkac sey eklemek isterim...

Kirklar olayi sadece alevilikde degil, bircok ehli s�nnet alimlerindede gecmekdedir ve bundan baska Islam tarihindede gecer...Zaten Kirklarin asil olayini bilmeyende yoktur...

Hz Muhammed Mustafa(salat� selam olsun ona) ilk vahiy aldiginda "ikra" ve ondan sonra ilk kisilere teblig ettiginde , gizli bulusmalar yapiliyordu...Iste kirklar aynen bu kisilerdir...Yani gizli bulusup, bir evde toplananlar, bu toplantida dini konulari aciklamalari, teblig nasil edilcegini vesaire konusuyorlardi...Taki Vahiy emri gelip " Aciklamasi" istenene kadar..Lakin bu kirklarin toplantilari devam s�rd�r�ld�g�ne dahil rivayetler mevcut...

Alevilikdeki Kirklarin asli burdan gelme...Kaynaklari beraberinde veriyorum...

- Enes bin M�lik“rad�yallah� anh” buyurdu ki, (Ebd�l) k�rk ki�idir.

�m�m-� Taber�n�nin “rahime-hullah� te�l�” (Evsat) kit�b�nda bildirdi�i had�s-i �er�fde buyuruyor ki, (Yery�z�nde, her zem�n k�rk ki�i bulunur. Herbiri, �br�h�m aleyhissel�m gibi bereketlidir.

�bni Ad� “rahimehullah� te�l�” buyuruyor ki, (Ebd�l, k�rk ki�idir).

Eb� Nu’aym�n “rahime-hullah� te�l�” (Hilye) kit�b�nda bildirdi�i had�s-i �er�fde, (�mmetim i�inde,her y�z senede iyiler bulunur. Bunlar be�y�z ki�idir. K�rk� ebd�ldir. Bunlar, her memleketde bulunurlar) buyuruldu.

Eb� Nu’aym�n merf�’ olarak bildirdi�i had�s-i �er�fde, (�mmetim aras�nda her zem�n k�rk ki�i bulunur. Bunlar�n kalbleri,�br�h�m aleyhissel�m�n kalbi gibidir. Allah� te�l�, onlar�n sebebi ile, kullar�ndan bel�lar� giderir. Bunlara ebd�l denir.

Ebdal t�rkcede ABDAL olarak bildigimiz ayni kelimedir....

vesselam

asla_asla_deme

18 A�ustos 2009 13:37

KEL�ME M�N�SIYLA Alev�, Hz. Ali’yi seven ve ona mensup olan ki�i demektir. Hz. Ali’yi sevenler, ba�l�ca iki gruba ayr�l�rlar: Hasb� ve samim� taraftarlar ve siyas� taraftarlar. Bunlardan birincisi, ona Allah i�in muhabbet g�stermi�lerdir. Bu muhabbet safi, net ve durudur. Kayna�� sal�bet (sa�lam) ve hamiyet-i diniyedir. Bu hasb� taraftarlar, Hz. Ali’ye (ra) iki nokta-i nazardan tevecc�h g�stermi�lerdir. Birincisi Hz. Ali’nin (ra) y�ksek kemal�t� ve �st�n meziyetleridir. Onun fazilet ve kemal�t�, takva ve ubudiyeti, m�minlerin kalb ve dima�lar�nda, muhabbet ve takdire ink�l�p etmi�tir. �kincisi, Hz. Ali’nin (ra) Ehl-Beyt silsilesinin m�messili olmas�d�r. M�sl�manlar o silsilenin ba�� olan Hz. Ali’ye (ra) samim� bir muhabbet ve derin bir sayg� g�stermektedirler. Bu iki cihetten kaynaklanan muhabbet, Kur’an ve S�nnet �izgisine uygundur. Dine g�lge de�il, vesile olmaktad�r. Me�rudur, m�kuld�r. F�tr�, hasb� ve samim�dir. Hz. Resûlullah (sav), istikb�lde ortaya ��kacak fitne ve fesatlarda, Hz. Ali’yi (ra) �mmet nazar�nda ithamlardan korumak i�in onun kemal�t ve meziyetlerini ehemmiyetle ��yle nazara vermekte: “Ben kimin dostu isem, Ali de onun dostudur.” “Ali’yi yaln�z m�’minler sever, ona yaln�z m�naf�klar bu�zeder.” “Ben size iki �ey b�rak�yorum: Kur’an ve Ehl-i Beyt’im. Bunlara temess�k ederseniz, kurtulursunuz” gibi had�s-i �er�fleriyle bu iki ciheti tescil ve il�n etmektedir. Hz. Resûlullah’�n (sav) bu takdirk�r beyanlar�, onun kemal�t�n bir h�ccet ve delil te�kil eder. Bu emr-i Peygamber�’den dolay� ba�ta Sah�be-i Kiram olmak �zere b�t�n M�sl�manlar, Hz. Ali’ye (ra) ve Ehl-i Beyt’e tevecc�h g�stermi�ler ve o silsile-i azimeyi hasb� olarak sevmi�lerdir. Bu m�n�da Hz. Ali’yi (ra) sevmek, dini sevmek, Hz. Peygamber’i (sav) sevmek demektir. �kinci grub taraftarlar ise, onu siyas� m�n�da sevenlerdir. Bunlar aras�nda cidd� bir hedef birli�i yoktur; herbiri, ayr� bir sebeble Hz. Ali’ye (ra) taraftarl�k g�sterirler. Bilindi�i gibi, siyas� tercih ve taraftarl��n kendine mahsus bir mant�k ve bir hedefi vard�r. Genellikle, siyas� faaliyetler, ister istemez siyas� varl��n tesciline ve devam�na hizmet edebilecek muhtelif s�iklerin emir ve kontrol�ne girer. Bilhassa siyas� tansiyonun y�kseldi�i zamanlarda, siyas� faaliyetler i�erisinde tarafgirlik, menfaat, rekabet, k�skan�l�k, kin, hased, h�rs, soy-sop taraftarl�� gibi hisler, �iddetli ve ac�mas�z bir bi�imde ortaya ��kar. ��tima� b�nyede bir �at��ma iklimine girilir. Hareket noktalar� birbirinden farkl� bir�ok fikirler, ayn� hedefte birle�ebilir. Siyas� taraftarl�k �ekil ve sat�h �st� hedefler a��s�ndan bir birlik ruhu g�sterirken, ger�ek cephesiyle, yani gaye ve niyet itibariyle birbirinden farkl� ve da��n�kt�r. Siyas� taraftarlar, bir y��n� and�r�r. Bu y��nda farkl� keyfiyette hizipler, grublar mevcuttur. Genelde her grub, her siyas� hizib, kendi maksad�n� tahakkuk ettirmek i�in siyas� kitleye g�� ve kuvvet katar. Bu sebeble, siyas� tercih ve tarafgirlikte, fikr� ve hiss� bir insicam yani uygunluk bulunmaz. Peki Alevilik bir f�rka veya mezhep midir? ALEV�L�K asl�nda bir f�rka veya mezheb de�ildir. �l-i Beyt’in muhabbetini esas alan bir tarikat �eklinde ortaya ��km��t�r. Mes’elenin tarih� seyrine bakt��m�zda Alev�li�in bir tarikat �eklinde geli�mesi ��yle olmu�tur: Timur, Osmanl� Sultan� Y�ld�r�m B�yezid’i yendikten sonra, Anadolu’dan ald�� otuzbin kadar esiri �ran’a g�t�rm��t� ve bunlar� Erdebil’e yerle�tirmi�ti. Bunlar, zamanla Erdebil �eyhiolarak bilinen �eyh Ali’ye intisap ettiler ve ondan tarikat dersi ald�lar. Bir s�re sonra Timur, aras�ra ziyarete gitti�i Erdebil �eyhi’nin kendisinden bir arzusu olup olmad��n� sordu�unda, �eyh: “Hi�bir dile�im yok, sadece Anadolu’dan esir olarak getirmi� oldu�un T�rkleri serbest b�rakman� istiyorum” dedi. Timur, �eyhin bu arzusunu memnuniyetle kabul etti ve onlar� serbest b�rakt�. Bu esirler, bu vesile ile, �eyhe olan muhabbetlerini a��r� derecede ziy�dele�tirdiler. �eyhin bu sofilerinin bir k�sm� Anadolu’ya d�nd�, bir k�sm� da Erdebil’de kald�. Erdebil �eyhi, Anadolu’ya d�nen bu m�ritleriyle al�kas�n� devam ettirdi. Bu tarikatta Hz. Ali (ra) muhabbeti esas al�nd�� i�in, bu tarikata devam edenler, Hz. Ali (ra) sevgisi ile tamamen boyand�lar. Bunlara bu vas�flar�ndan dolay� Alev� denildi.

Mehmed K�rk�nc�

Misafir

22 A�ustos 2009 22:46

Alevilik

Vikipedi, �zg�r ansiklopedi

�slam

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Shia_Imam.jpg/100px-Shia_Imam.jpg

Alevilik

Alevilikte �nderler

Ehl-i Beyt • Muhammed
Hatice • Fat�ma • 12 �mam
Ali • Hasan • H�seyin • El-Mehdi
14 Masum-u Pak
17 Kemerbest • 40 Erenler

12 �mam

1.Ali • 2.Hasan • 3.H�seyin
4.Zeynel Abidin • 5.Muhammed el-Bak�r
6.Cafer-i Sad�k • 7.Musa K�z�m
8.Ali er-R�za • 9.Muhammed Tak�
10.Ali Nak� • 11.Hasan Askeri
12. Muhammed Mehdi

Alevi mutasavv�fla

Ahmet Yesev� • Pir Sultan Abdal
Hac� Bekta� Veli • Abdal Musa
Yunus Emre • Celalettin Rumi
�ah �smail Hata�

Alevi tarih

Ahilik • Baba� �syan�
Baba �lyas • Keyh�srev
�eyh C�neyt • �eyh Haydar
K�z�lba� • Safevi Devleti
�ahkulu �syan� • Nur Halife �syan�
Yavuz Sultan Selim • �ald�ran Sava��
Av�arlar • Ka�arlar

Alevi inan�

Hak-Muhammed-Ali
Kur’an • Buyruk
D�rt Kap�
�eriat • Tarikat • Marifet • Hakikat
Takiyye • Tevella • Teberra

Alevi ibadet

Cem • Cemevi • Keramet
Dua • Oru� • Kurban, Adak
Zek�t • Ziyaret • Semah
M�sahip • D��k�nl�k

Alevi dini g�nler

Nevruz • H�d�rellez • A�ure
Kurban Bayram
Masum-u Pak Orucu
Muharrem Orucu • H�d�r Orucu
Hac� Bekta�i Anma T�renleri Abdal Musa Anma T�renleri
Gadir Hum Bayram�

er
Hizipler

S�nnilik • �iilik

Gruplar

Yesevilik • Bekta�ilik
Babailik • Safevilik • Ehl-i Hak • Nusayrilik • Mevlevilik
I��k��l�k

g • t • d
Alevilik (Arap�a: علویون), T�rkiye'de S�nnilik'ten sonra en fazla mensubu olan ikinci mezheptir. T�rkiye'de en �ok Alevi yerle�imi yakla��k 550'den fazla Alevi k�y� ile SivasTunceli , Erzincan ve Tokat illeri gelmektedir. ilindendir. Ard�ndan da

�nan�

Temel inan�

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f1/Asadullah.gif

Alevilik, Allah-Muhammed-Ali ��lemesi ve Ehl-i Beyt, Oniki �mamlar� �nemseyen �iili�in Onikicilik ile ortak noktalara sahip bir yoldur.

Alevilikte incelenmesi gereken as�l inan� varl��n birli�idir.
Alev�lik'te tanr�n�n insan d�hil evrendeki her �eyin i�inde oldu�u inan�� vard�r.
Alevilik Tanr� korkusu yerine sevgisini benimseyen, Kuran'�n �ekline de�il, �z�n� kabul ettiklerini belirten, amac� "Seyr-� s�luk" (Ruhsal olgunla�ma) olan bir tasavvuf yoludur.

�z�n� insan sevgisinde bulan, Tanr�’n�n insanda tecelli etti�ine ve zerresinden olu�tu�una, onun i�in de insan�n �l�ms�zl��ne inanan, ibadetlerinde kad�n erkek ayr�m� yapmadan, kendi �z diliyle, musikisiyle, semah�yla inanc�n� icra etme bi�imine denir.En-el Hak (Arap�a: أنا الحق, Anal Haq), Arap�a "Ben Hakk�m" anlam�na gelir. "Haktan gayr� degilim" demektir. "Ben Tanr�'y�m" anlam�na gelmez. Ba�ka bir �ekilde s�ylemek gerekirse, "Ben Haktan ibaretim, ancak Hak benden ibaret degil" denebilir.

Hayat�n amac�n� insan�n ham ervahl�ktan ��karak, insan-� k�mil olup, �z�ne d�nmek olarak tan�mlamaktad�r.M�r�id, P�r ve Rehber huzurunda ikrar verilerek D�rt Kap� K�rk MakamCemevidir. a�amas�ndan ge�ilir. Alevi ibadedinin uyguland�� mek�n

Tarihsel Geli�imi

Horasan Erenleri ve K�rklar Meclisi

Anadolu'nun �slamla�mas�n� sa�layan Hac� Bekta�-� Veli'yi, Yunus Emre'yi, Abdal Musa'y�, Ebul Vefa'y�, Hoca Ahmet Yesevi'yi �ah �smail (Hatai)'yi �nemser. Ayr�ca Aleviler Mustafa Kemal Atat�rk'e ba�l�l�klar�yla tan�n�r. �ah �smail Alevilik inanc�n�n T�rkmenler aras�nda yay�lmas�nda b�y�k etkisi olmu�tur. �ncelikli hedef Do�u anadolu oldu�undan burada ise �zellikle Zazalar�nK�rt topluluklar�n�nda Alevi inanc�n� kabul etmelerinde b�y�k etkileri olmu�tur b�y�k bir �o�unlu�u ve bir k�s�m

Anadolu’ya gelen Hazret-i P�r’le ve ozanlar�n nefesleriyle hayat buldu�una inan�lmaktad�r.

Yedi Ulu Ozan

'D�rt Kap� K�rk Makam' �nanc�

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54/Shia_Imam.jpg

Ali bin Ebu Talib betimlemesi. Alevi �slam inanc�nda Ali'nin �ok �zel bir yeri vard�r ve Alevi-�ii ament�s�nde bulunan imamet anlay��na g�re Muhammed �ld��nde yerine imam olmas� gereken ki�i Ali'dir ve imamet Ali'nin soyundan devam eder.

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/thumb/0/07/Zulfikar.png/200px-Zulfikar.png

Alev�lik'te ve �i�lik'te �nemli bir yere sahip olan Z�lfikar isimli k�l�c�n tems�l� bir resmi.

D�rt Kap� K�rk Makam �eklindeki k�mil insan olma ilkelerini Hac� Bekt��-� Vel�’nin tespit etti�ine inan�l�r. Hac� Bekta�, "Kul Tanr�’ya k�rk makamda erer, ula��r, dost olur" demi�tir.

D�rt Kap� �unlard�r:

�eriat,
Tar�kat,
M�rifet ve
Hak�kat

Her kap�n�n on mak�m� vard�r.
�eriat kap�s�n�n makamlar�:

�man etmek,
�lim ��renmek,
�b�det etmek,
Haramdan uzakla�mak,
Ailesine faydal� olmak,
�evreye zarar vermemek,
Peygamberin emirlerine uymak,
�efkatli olmak,
Temiz olmak ve
Yaramaz i�lerden sak�nmak.

Tar�kat kap�s�n�n makamlar�:

T�vbe etmek,
M�r�idin �g�tlerine uymak,
Temiz giyinmek,
�yilik yolunda sava�mak,
Hizmet etmeyi sevmek,
Haks�zl�ktan korkmak,
�mitsizli�e d��memek,
�bret almak,
N�met da��tmak,
�z�n� fakir g�rmek

Marifet kap�s�n�n makamlar�:

Edepli olmak,
Bencillik, kin ve garezden uzak olmak,
Perhizk�rl�k,
Sab�r ve kanaat,
Haya,
C�mertlik,
�lim,
Ho�g�r�,
�z�n� bilmek,
Ariflik.

Hakikat kap�s�n�n makamlar�:

Al�akg�n�ll� olmak,
Kimsenin ay�b�n� g�rmemek,
Yapabilece�in hi�bir iyili�i esirgememek,
Allah’�n her yaratt��n� sevmek,
T�m insanlar� bir g�rmek,
Birli�e y�nelmek ve y�neltmek,
Ger�e�i gizlememek,
M�n�y� bilmek,
Tanr�sal s�rr� ��renmek ve
Tanr�sal varl��a ula�mak.

Alevilikte �badet

Aleviler, Muhammed'in son Peygamber oldu�una, Ali'nin ise Velili�ine (ya da �maml��na) inan�rlar.T�rk Alevileri,ibadetlerini cem evinde yaparlar. Kadir Gecesi 'ni ba�layan g�nlerde �� g�n ve Muharrem ay�nda ise 12 g�n oru� tutarlar. Muharremden sonra da �� g�n H�z�r Orucu tutarlar. Muharrem orucundan evvel 3 g�n Masumu Paklar orucunu tutarlar.

T�rk Alevileri kendi i�inde bir �e�it hiyerar�i olu�turmu�tur. �rne�in "yol"a g�n�l vermi� olana "talip" denir. Ki�i, yolun kurallar�n� yerine getirip bilgi d�zeyini artt�rd�k�a y�kselir. Alevilik'te "yol" denen deyimin temelini 4 kap� 40 makam anlay�� olu�turmaktad�r. S�ras�yla �eriat, tarikat, marifet ve hakikat 4 kap�y� olu�turmaktad�r. Bu kap�lar�n hepsinin "alt b�l�m" olarak niteleyebilece�imiz on'ar tane makam� vard�r. B�t�n kap� ve makamlar�n kendi i�inde bir anlam� bulunmaktad�r. �eriat kap�s�, �zetle do�ru inan� ve do�ru ya�am tarz�d�r ve toplumdaki her bireyin inan� ve ya�am kurallar�n� d�zenler. Tarikat kap�s� ise tarikata hizmet etmek, Alevili�in kurallar�na �zen g�stermektir. Marifet kap�s� ise bir nevi kendisi i�in kurallar� a��p ba�kalar� i�in de bir�eyler yapabilmek, fedakar olabilmektir. Hakikat kap�s�, b�t�n d�nyevi kayg�lar� a��p ki�inin Tanr� ile aras�ndaki s�rra nail olmas� demektir.

Cem

Cem toplu halde ettikleri ibadetin ad�d�r. Kavram olarak Cem Arap�a bir kelime olup toplanma, birikme, bir araya gelme manas�na gelmektedir.
T�rk Alevilerinde cemde bulunan bir ki�i ba�ka bir ki�iye darg�nsa, bu iki ki�inin darg�nl�klar� giderilmeden, bar��malar� sa�lanmadan Cem’e ba�lanmaz.
Alevilerin toplu anlamda temel ibadeti olan Cem, bir Dede nin g�zetiminde, �nderli�inde yerine getirilir,

Cemevi

Ana madde: Cemevi
Alevilerin ibadet etti�i yere “toplanma” anlam�nda “cemevi” denir; bir olma, b�t�nle�me yeri, Yaratan’la bir olma, b�t�nle�me anlam�ndad�r.Cem herhangi bir yerde yap�labilir.Evde ya da temiz olan her yerde yap�labilir.�nemli olan Allah'a s��nmak ve ibadet etmektir. Cemevi ise sadece ibadet ama�l� kullan�lm�yor,Cemevleri, salt tap�nma maksad� ile kullan�lmam�� ve kullan�lmamaktad�r.T�rk Alevi toplulu�unun tap�nma gereksinimi d��nda toplumsal, bireysel sorunlar�n ��z�me kavu�turuldu�u bir meclis i�levi de g�rm�� ve g�rmektedir.

Duaz ve deyi�

Duaz, Duazdeh'in k�salt�lm�� halidir. Duazdeh Fars�a olup oniki (12) anlam�na gelmektedir.
Duaz, cem �yinlerinde s�ylenen ve Oniki �mamlar'�n adlar�n�n ge�ti�i deyi�lerdir. Bazen dua olarak da nitelendirilirler. Bu deyi�lerde ayr�ca Oniki �mamlar'�n yan� s�ra ba�ta Peygamber(s.a.v) ve Hac� Bekta� Veli olmak �zere Alev� ulular�n�n adlar� ge�mektedir.
Alev�lik ve Alev�ler hakk�nda biraz bilgi sahibi olan ki�iler i�in duaz�n, nefesin, t�rk�n�n, deyi�in farkl� anlamlara sahiptir.Fakat g�n�m�z ger�ekli�i do�rultusunda genel bir tan�m olmas� ve bu tan�m�n yayg�nla��p kabul g�rmesi i�in Deyi� tan�m� en uygun olan�d�r. Deyi� Alev�li�i �a�r��t�ran her melodinin ad�d�r. T�rk�, nefes, duaz bunlar da alt adlard�r.
Alevilikte Duaz ve Deyi�lerin ibadet dili T�rk�e'dir.

Mersiye

Ana madde: Mersiye
Mersiye, bir edebiyat terimidir.
Divan edebiyat�nda �len bir kimsenin yi�itli�ini, c�mertli�ini, iyili�ini, yapt�klar�n� �vmek ve �l�m�nden duyulan ac�y� dile getirmek i�in yaz�lan �iir t�r�ne mersiye ad� verilir. Kutsal g�nlerde, �l�m t�renlerinde mersiye okuyan ki�iye de mersiyehan denir. Mersiyeler genellikle mesnevi ve terkib-i bent naz�m bi�imlerinde yaz�lm��t�r. �nl� divan �airi Baki'nin Kanuni Sultan S�leyman'�n �l�m� �st�ne yazd�� Kanuni Mersiyesi, bu t�r�n en g�zel �rneklerindendir. 8 beyitten olu�ur. Arap�a ve Fars�a kelimeler �ok oldu�undan dili a��rd�r. Aruz �l�us�yle yaz�lm��t�r.

Semah

Ana madde: Semah
Semah, Cemlerde deyi�ler e�li�inde yap�lan dinsel t�renin ad�d�r. Ulu H�nk�r Hac� Bekta�� Veli bu konuda ��yle s�yler: "Semah, ariflerin aleti, muhiplerin ib�deti, taliplerin maksududur. Bizim Semah�m�z oyuncak de�il, ilahi bir s�rd�r. Bir kimse ki Semah� oyuncak sayar o cahildir".
Semah�n kayna�� K�rklar meclisine dayan�r. Bu meclise gelen Muhammed’e Salman� Farisi taraf�ndan bir �z�m tanesi verilir ve Salman� Farisi kendisinden bunu payla�t�rmas�n� ister. Muhammed Cebrail’in getirdi�i tabakta bu �z�m tanesini s�kar. Bunu i�en K�rklar "Ya Allah" deyip Semah d�nmeye ba�larlar.
Ge�mi�te sadece Cemlerde d�n�len semahlar, g�n�m�zde �z�ne ayk�r� d��medik�e izleyiciler �n�nde de icra edilmektedir.

Muharrem Orucu

Daha �ok bilgi i�in: Kerbela Sava��
10 Ekim 680 de Ali'nin o�lu ve Muhammed’in torunu H�seyin ile ailesi ve takip�ileri (toplam 72 ki�i) Kerbela’da �ehit edildiler.
Aleviler bu olay� anmak i�in, her y�l Muharrem Ay�nda 12 g�n oru� tutarak yas tutarlar. Aleviler Muharrem orucu ile H�seyin (RA)`in �ahs�nda Ehlibeyt'e ba�l�l�klar�n� dile getirirler ve ayn� zamanda zalimin zulm� olarak nitelendirdikleri bu olay� lanetlerler .

Alevilikte Kutsal G�nler ve Anma G�nleri:

Muharrem Orucu

A�ure G�n�

H�z�r Orucu

H�seyin'in katledilmesi(Kerbela Olay�)

21 Mart- Hz. Ali (e)'�n do�um g�n� ve Nevruz

Gad�rhum

5-6 May�s:H�d�rellez

6-7 Haziran:Abdal Musa Anma T�renleri

2 Temmuz-Sivas Katliam�n�n y�ld�n�m�

16-18 A�ustos:Hac� Bekta�-� Veli'yi anma t�renleri

N�fus da��l�m�

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Alevis.png/400px-Alevis.png
T�rkiye'deki Aleviler. Beyaz renkle g�sterilen �ehirlerdeki Alevi oran� %10'dan azd�r. Renk koyula�t�k�a oran artmaktad�r

Alevilerin %60 T�rkmen, %20'si Zaza ve K�rt, %8'i Arap, kalan� da di�er etnik k�kenlerden gelen ki�ilerden (Arnavut, Bo�nak vb.) olu�uyor.
��te biri �stanbul b�lgesinde ya�ayan Alevilerin daha sonra en yo�un olarak bulunduklar� iller Ankara, Izmir, Adana, Mersin, Bursa, Antalya, Gaziantep,Ad�yaman ayr�ca Orta ve Do�u Anadolu (Sivas,Malatya, Tokat, Tunceli, Erzincan, �orum, Amasya ve Kahramanmara�). Alevilere ya�ad�klar� yerde ne kadar zamand�r bulunduklar� soruldu�unda, T�rkiye geneline g�re daha hareketli bir n�fusa sahip olduklar� anla��l�yor. T�rkiye genelinde her 10 ki�inin 6's�, do�du�undan beri ayn� yerde oturuyor. Halbuki bu her 10 Alevinin sadece d�rd� i�in ge�erli. Di�er bir deyi�le her 10 Aleviden 6's� do�du�u yerde oturmuyor.

Milliyet gazetesine g�re Aleviyim diyenlerin say�s� 4,5 milyon (23/03/2007)
Alevilerin n�fus oran� Cumhuriyet’in ilk y�llar�nda da bu oranda bulunuyor.Bu konuda �� kaynak verilebilinir.Birincisi; �ttihat Terakki’nin Baha SaitBey’e yapt�rd�� ara�t�rmada Alevi n�fus yakla��k; 4 milyondur. �kinci kaynak Atat�rk’�n yan�nda Erzurum veSivas kongrelerini izleyen Mazhar M�fit Kansu’da Alevi n�fusu; 3-4 milyon olarak belirtir.

. ��nc� kaynak ise; EnverBehnan Sapalyo, Mezhep veTarikatler kitab�nda Alevi n�fusu 6 milyon civar�nda belirtmesidir. O y�llarda yani 1920 y�llar�nda T�rkiye’deki toplam n�fus; 13,5 milyondur.

Tunceli Alevileri

Alevi nufusun en yo�un ya�ad�� Dersim'de ki n�fusu; Zaza ve K�rt k�kenli Alevilerden olu�turmaktad�r.B�lgede T�rkmen alevileride bulunmaktad�r.

Malatya Alevileri

Malatya n�n yakla��k % 30 u alevi n�fusa sahiptir.. �u ana kadar resmi kaynak olmad��n� d��nerek, Malatya ilinde ya�ayan alevilerin n�fusu sadece oy da��l�m�na bakarak rakam ��kart�l�r. Malatya'da oylar�n %90'i �� partiye b�l�n�r : Cumhuriyet Halk Partisi, Milliyet�i Hareket Partisi ve Adalet ve Kalk�nma Partisi.
Malatya y�resinin da�l�k kesiminde ya�ayan alevilerin k�ken olarak bak�ld��nda Horasan'dan geldikleri s�ylenebilir. Malatyan�n ye�ilyurt ve merkez il�elerinde K�rt k�kenli alevi vatanda�lar�m�zda ya�amaktad�rlar.

Ad�yaman Alevileri

Ad�yaman alevileri 3 a�ireten olu�maktadand�r .bunlardan ba�l�ca a�iretler �unlard�r h�d�rsur ve kavi ,balyan bunlar en nufusu yo�un olan a�iretler bunlard�r.bunlar�n en kalabal�� ve en �nde gelen vede k�lt�r�yle �nden gelen a�iretidir.Hepsi k�rt�r.h�d�rsur a�iretine mensup omaklar vard�r. bunlardan ba�l�ca kurey�an kabilesi ve kure usan , birikanlar ,h�seniler gelir. Ad�yaman merkeze ba�l� (BALYAN)Yaylakonak beldesi belediye ba�kanl�� ayn� zamanda bu belde bir a�iretten olu�maktad�r. Bu a�iret K�rt k�kenlilidir. Bu a�iretin c�var�nda da baz� k�yler ve besni il�esi, g�lba�� il�esi, kahta il�esindede K�rt k�kenli aleviler vard�r. Balyan a�iretine mensup Mersin'de, Gaziantep'te, Malatyada, Adana'da, �orum'da, Ankara'da, �stanbul'da ki�iler ya�amaktad�r. Yurt d��nda, �rne�in Almanya'da, Fransa'da, �svi�re'de ve �ngiltere'de balyan a�iretine ba�l� insanlar mevcuttur. Beldenin nufusu se�men olarak 2300 ki�idir. Sadece Mersin ilinde 800 hane ev mevcuttur.ad�yaman da alevilerin �o�u ise Kavi a�iretine mensuptur. ADIYAMAN ALEV� K�YLER�: ADIYAMAN �n yakla��k y�zde 35 i alevidir ve burada ki alevi n�fus K�rt etnik k�keninden gelmektedirler.

MERKEZ:56 k�y Atakent beldesi(kar��k),K�m�r kasabas�,Yaylakonak kasabas�, A�a�konak k�y�(kuram�ll�), Ahmethoca, Ak�al�, Akhisar, Atak�y, Ayd�noluk, Ba�l�ca, Bo�az�z�, B�rgenek,B�y�kk�r�kl�, �amgazi, �aml�ca, �amyurdu, �atala�a�,�okp�nar,Da�kuyucak (kar��k), Dand�rmaz, Darda�an, Davuthan, Do�anl�, Durukaynak, Ekinci, Elmac�k(kar��k), G�k�ay, G�ztepe, G�ne�li, �pekli, Kara�a�, Karak�y, Karah�y�k, Karako�, Kayac�k, Kaya�n�, K�nd�rali, K�z�lcah�y�k, K�z�lcap�nar(kar��k), Koru k�y�, Kozan, Ku�akkaya, Ku�tepe (kar��k), Lokman (kar��k), Mestan, Oluklu, Pa�a Mezra k�y�, Payaml�, Sar�kaya, Tekp�nar, Uzunk�y,Varl�k ,Yarmakaya, Yayladam,Yaz�ba��, Yedioluk

BESN�:9 k�y Kesmetepe kasabas� (kar��k), K�seceli k�y� (kar��k), Akkuyu k�y�, Akp�nar, Be�koz, Burun�ay�r, G�m��l�, Karalar, Konuklu,
�EL�KHAN:4 k�y P�narba�� kasabas�, Aksu k�y�, Recep k�y�, K�seu�a��
G�LBA�I:7 k�y �elik, Haydarl�, Yarba��, Yenik�y, �atala�a�, Savran (kar��k),Aktoprak
KAHTA:2 k�y Ortanca (susan),Bizirin

Sivas Alevileri

Sivas, T�rkiye'de en �ok Alevi k�y� bulunan il'dir. 638.585 ki�ilik Sivas ilinde aleviler s�nnilere g�re daha azd�r.bunun nedeni de alevi k�yleri s�nni k�ylere g�re �ok yo�un g�� vermi�tir..bu g��lerde sivas�n merkezi ve il�elerine de�il b�y�k�ehirlere ve yurtd��na olmu�tur... gerek �stanbul gerek Ankara, �zmir ve yurtd��nda Almanya, Hollanda, Fransa gibi yerlerde alevi sivas'l�lar, sunni sivas'l�lardan daha fazlad�r.

Erzurum Alevileri

Bir bol�m� Horasan bir b�l�m� de Tunceli'den g��medir. Merkezde pek olmamalar�na kar�� g�ney il�e ve k�ylerinde ya�arlar. Erzurumun , Tekman / H�n�s / A�kale / �enkaya / Pasinler / �at/ il�elerinde orta yo�unlukta bulunmakla beraber Erzurum merkez ve di�er il�elerinde de az�nsanmayacak �l��de alevi n�fusu mevcuttur.

S�ra�lar

S�ra�lar bir T�rkmen boyunun ismidir. S�ra� s�zc�� Kuran da ge�mektedir.nur sa�an ��k sa�an yol ��k anlamlar�na gelir. bu g�ne kadar tam t�rk ibadetlerini ve geleneklerini s�rd�rler. Aleviler aras�ndaki baz� topluluklara da "s�ra�lar" denmektedir. �rne�in Hubyar y�resindeki Alevi topluluklar�ndan baz�lar�na "s�ra�lar" denilmektedir. S�ra�lar Alevilikte "Dede" olarak adland�r�lan rehbere "Baba" derler. Anadolu'nun ba�ka b�lgelerinde de "s�ra�lar" olarak nitelenen Alevi topluluklar� mevcuttur. Anadolu'da ya�ayan kendini t�rk diye tanomlayan boylar aras�nda en saf ve kat�ks�z �z be �z t�rk boyu s�ra� t�rkmenleridir nedeni ise g�n�m�zde bile kendi i�lerinden evlenmeleri s�nnilerle ve di�er etnik gruplarla kan kar��m� olmamas�d�r.

Tahtac�lar

Ana madde: Tahtac�lar
Eskiden orman i�leriyle u�ra�an g��ebe T�rkmen a�iretidir, Tamam� Alevidir. Bug�n �o�u Tahtac� yerle�iktir. Kazda�lar� Tahtac� T�rkmenlerinin merkezidir. Ancak Gaziantep'e kadar uzanan k�y� hatt�nda, Toroslar'da ve �zellikle Ege B�lgesinde pek �ok Tahtac� k�y� vard�r.

�epniler

�epniler Alevili�i se�en ilk T�rkmen boylar�ndan biridir.Anadolunun de�i�ik yerlerinde ya�arlar. Eski bir �epni yerle�imi olan G�relenin eski ad� ise Eleviye'dir. Karadeniz �epnileri bug�n ezici olarak S�nnidirler. S�nni �epniler Trabzon, Ordu ve Giresundan ba�layarak bu b�lge ve �evresinde yerle�iktirler.Alevi olanlar�n�n �o�uda zamanla sunnile�mi�tir. S�nnile�meleri Osmanl� Alevi �at��malar� ile ba�lam��t�r.Cumhuriyetten sonra da pek �ok �epni k�y� s�nnile�mi�tir.Osmanl� kay�tlar� incelendi�inde,karadeniz �epnilerinin bir k�sm� sunni iken,bir k�sm�n�nda alevi oldu�u anla��lmaktad�r.
Alevili�ini b�rakmayan �epniler ise daha �ok Bal�kesir, Manisa, �zmir, �anakkale, Burdur, Gaziantep gibi illerde yerle�iktirler. �epniler Hac� Bekta�i Velinin ilk m�ritli�ini yapan T�rkmen A�iretidir. Tokat, �orum, Amasya gibi illerdeki Alevi k�yleri de �epnidir.

Balkan Alevileri

Osmanl� devletinin kurulu�undan �nce Deliorman ve Dobruca b�lgelerine Seyyid Sar� SaltukT�rkmenler yerle�mi�lerdir, Osmanl� devletinin kurulu�undan sonrada yine ayn� b�lgelere g�n�ll� Alevi yerle�imleri ve isyana kat�lan Alevilerin s�rg�nleri ger�ekle�mi�tir. Deliorman ve Dobrucada 2.Mahmud'dan �nce hemen hemen t�m T�rk k�yleri Alevi-Bekta�i ve Bedreddini iken, 2.Mahmud'un Bekta�i tekkelerine Nak�ibendi �eyhleri atamas�yla ve kuzeyden gelen S�nni-Tatar g��leriyle S�nnilik yay�lm��t�r. G�n�m�zde Bulgaristan�n bu iki b�lgesinde Aleviler halen olduk�a etkindirler, b�lge S�nnileride Nak�i-Bekta�isi olduklar�ndan k�lt�rel bir ayr��ma ve farkl�l�k g�r�lmemektedir. Hatta S�nniler ve Bekta�iler sorunsuz bir �ekilde ya�arken,Hac� Bekta�-� Veli'nin yoluna ba�lanmayan ve kendilerini di�er T�rklerden ayr� g�ren, kendilerine K�z�lba� diyen birka� k�y vard�r. Yani Anadoludaki K�z�lba�-Bekta�i �zde�le�mesi Bulgaristan ve Romanya'da yoktur, hatta Bekta�i ve K�z�lba�lar�n aralar�nda hi�bir ili�ki bulunmaz. Balkanlarda yasayan ve kendilerini Kizilbas olarak tan�mlayan insanlar�n tamam� T�rkce konusur ve kendilerini T�rk sayarlar.

Ayr�ca Makedonya ve Kosova taraflar�nda da Arnavut k�kenli Bekta�i inanc�na ait gruplar bulunmaktad�r. Bu gruplar Bulgaristan, Yunanistan ve Romanyadaki Alevilerle ayn� ge�mi�e sahip de�ildirler, Arnavut,S�rp,Makedon dev�irmesi olan Yeni�eriler Hristiyan ailelerinden toplan�p Bekta�i tekkelerinde yeti�iyorlard�, emekli olup memleketlerine d�nd�klerinde ise buralarda Bekta�ili�i yayd�lar ve tekkelerin ba��nda bulundular. Ar navut, Bo�nak ve Makedon Bekta�ileri, T�rkmen k�kenli olmad�klar�ndan Alevi-Bekta�i de�il yaln�zca Bekta�idirler yani Belo�lu diye tarif edilmezler.

Tarih�e

Erenler

Alevilik tarihinde yer edinmi� bilgili ki�iler Kelime anlam� : Bilgili ki�i , �nder ...

Ahilik ve Alevilik

Kendi kural ve kurullar� vard�r. G�n�m�z�n esnaf odalar�na benzer bir i�levi olan Ahilik iyi ahlak�n, do�rulu�un, karde�li�in, yard�mseverli�in k�sacas� b�t�n g�zel meziyetlerin birle�ti�i bir sosyo-ekonomik d�zendir. "Ahilik Te�kilat�" ile, Osmanl� Devleti'nin kurulu� devrinde Anadolu'da sosyal yap�n�n geli�mesinde �nemli katk�larda bulundu.Ahilik'in kurucusu Ahi Evran 13.as�rda K�r�ehirde ya�am��t�r.G�n�m�zde ad� ile an�lan bir t�rbe ve camii bulunmaktad�r.Ahili�in felsefesi ak�l-ilim-devlet-sa�l�kt�r

Babai �syan�

Ana madde: Babailik
Baba �shak ve Baba �lyas'�n ��kard�� bug�nk� Alevi yerle�im yerlerini belirleyen isyand�r. �syan Alevilerin �o�unlukta oldu�u b�lgeler ba�ta olmak �zere, Anadolu'da etkili olmu�tur.

K�z�lba� ve Safeviler

Ana maddeler: K�z�lba� ve Safevi Devleti
Safevi ordusunda ki alevi askerlerin ba�lar�na giymi� oldu�u k�z�l renkli mihverin etraf�na Oniki �mam inanc�n� simgeleyen oniki k�vr�ml� kuma� ile sar�lm�� band� takt�klar� i�in k�z�lba� olarak adland�r�lm��lard�r.

asla_asla_deme

24 A�ustos 2009 14:46

Oniki imam - Oniki imamlar

Oniki imam (veya Oniki imamlar), �slam dininin �ia mezhebinin alt mezheplerinden �mamiye-i isna a�eriye (Onikicilik, f�kh� mezhep olarak Caferilik) mezhebinin kabullendi�i imam silsilesine verilen add�r. Alevilik'te de 12 �mam inanc� temel dini esas� olu�turur.
Ehli Beyt olarak an�lan Ali ile ba�layan Oniki imamlar� �slam Peygamberi Muhammed'in torunlar�ndan H�seyin'in soyundan devam eder.
�ia'ya g�re �slam'�n me�ru Halifeli�i (Velayeti) Oniki �mamlara aittir. �mamet ad� verilen bu husus, Caferi f�k�h�n�n temel kayna��n� olu�turur.

http://img190.imageshack.us/img190/2900/onikimam.png

Vikipedi

asla_asla_deme

24 A�ustos 2009 14:52

14 Masum-u Pak

14 Masum-u Pak k��k ya�ta �ehit edilen Ehl-i Beyt ve Oniki �mamlar'�n o�lular�. �zellikle Alevilikte �nemseniyor. Ya�lar� k��k oldu�u i�in pak ve masum diye adland�r�lm��t�.

http://img268.imageshack.us/img268/3406/14masumupak.png

Vikipedi

asla_asla_deme

30 Aral�k 2009 02:12

Alevilik Nedir?

Do�. Dr. �brahim ARSLANO�LU
G.�. Gazi E�itim Fak�ltesi ��retim �yesi

Alevili�in ne oldu�u, gerek Aleviler ve gerekse bu grubun d��nda bulunan ki�iler ve bilim adamlar� taraf�ndan tart��lmaktad�r. Bu �abalarda genellikle g�r�len, objektif Alevili�in ne oldu�unu ortaya ��karmak yerine, ki�ilere g�re Alevili�in ne olmas� gerekti�i �zerinde toplanmaktad�r. ��phesiz bu tip �al��malar�n da yarars�z oldu�u s�ylenemez. Ancak bu �al��malar, sosyal bilim y�ntemiyle sosyal ger�e�in ara�t�r�lmas�ndan �ok, konuya felsefi tarzda bir yakla��m mahiyetini ta��maktad�r.

Bu yaz�da, konunun felsefesinin yap�lmas�ndan �ok �e�itli materyallere ve canl� kaynaklara dayanarak sosyal bir ger�eklik olarak Alevili�in ne oldu�u �zerinde durulacakt�r.

En ba�ta Alevi, Peygamber ailesi ve taraftarlar� anlam�na gelir (�bn Haldun,1990:579). Ali taraf�n� tuttuklar� i�in bu manada Ali'nin ordu komutanlar�ndan Abbaso�lu Abdullah, Yasiro�lu Ammar gibi sahabeler de Alevidir. Daha Ali'nin sa�l��nda onu en �st�n sahabe, Halifeli�e en lay�k insan sayanlara ve Ali'nin komutanlar�ndan Malik-i E�ter ve Sa'saa gibi kimselere de Alevi denmi�tir (Y�r�kan, 1998:463).

Arap�a'da Alevilik, Ali'ye mensup, Ali'ye ait anlamlar�na gelir. Mezhepler tarihi ve tasavvuf edebiyat�nda ise, Hz. Ali'yi sevmek, saymak ve her hususta ona ba�l� olmak anlamlar�nda kullan�lm��t�r. Bu bak�mdan Hz. Ali'yi seven, sayan ve ona ba�l� olan kimseye "Alevi" denir (F��lal�, 1996:7).

Ali sevgisinin normal ve kabul edilebilir �l��s� yan�nda bunun derece derece Hz. Ali'yi Tanr�l��a vard�racak kadar marazi �ekilleri de bulunmaktad�r. Bu sevgi ve sayg�, �ok defa "Ehl-i Beyt" sevgi ve sayg�s� ile bir arada bulunmaktad�r. Ev halk� anlam�na gelen "Ehl-i Beyt”ten kastedilen, Hz. Muhammed'in ailesi ve soyudur. Rivayete g�re bir g�n Hz. Muhammed; k�z� Fatma, damad� Hz. Ali ve torunlar� Hasan ile H�seyin'i h�rkas�n�n, abas�n�n alt�na alarak onlar� korumu�, �efkat g�stermi� ve elini abas�n�n �st�ne koymu�tur. Bundan sonra kendisi ile 5 ki�i olan ocak mensuplar�, aile �yeleri "Ehl-i Beyt" ad�yla an�l�r olmu�tur (Er�z, 1990:33).

Cibali Oca�� Dedesi ve taliplerine g�re Alevilik; Allah'a kul, Hz. Muhammed Mustafa'ya �mmet, �mam Ali'ye talip olan, Ehl-i Beyt'i seven ve �mam H�seyin'in yolundan giden toplulu�un kabul edip benimsedi�i inan� bi�imidir. Yani �slaml�k e�ittir Aleviliktir. Bu tan�ma ba�l� olan ve ya�am�nda bunu uygulayan ki�i Alevidir (Arslano�lu,99/12:1 16).

Alev�: Eline, diline ve beline sahip olan, kendisine yap�lmas�n� istemedi�i bir �eyi ba�kas�na yapmayan; b�y��ne sayg�l�, k��n� seven, anaya, babaya ve kom�usuna sayg�l� ve itaatkar olan, konu�u Hakk bilip sayg�da ve a��rlamada kusur etmeyen; kad�n� erke�e e�it g�ren; 72 milleti bir g�r�p Yaradan'dan �t�r� seven; Allah'�n ademde (insanda) s�r olup mek�n tuttu�una ve ademde tecelli etti�ine inanan; her t�rl� iyili�in Tanr�dan geldi�ine ve her t�rl� k�t� fiilin insan�n nefsi nedeniyle insandan oldu�una inan�p iman eden; al�ak g�n�ll� olmay� kendisine d�stur edinmi�, ba�ka ki�ileri kendinden �st�n sayan ki�idir (a.g.y: 116).

Dede Mustafa G�ven� (1999:42)'e g�re Alevilik, Kur'an'dan sonra Hz. Peygamber ve Ehl-i Beyt'in i�tihatlar�na �ncelik veren, b�t�n insanl�� kucaklayan ve insanlar aras�nda �rk, renk, soy-sop ayr�m� g�zetmeyen bir �slami yorumdur. Alevilik, �slam dininin bozulmam�� ekli olup ayn� zamanda Nazenin tarikat�, Muhammed Ali yolu ve erk�n�d�r.

�sra Suresi 71 .ayette:"Her insan toplulu�unu �nderleri (imam) ile birlikte �a��raca��m�z o g�nde kimlerin amel defteri sa��ndan verilirse, onlar, en k��k bir haks�zl��a u�ramam�� olarak amel defterlerini okuyacaklard�r" buyrulmaktad�r. Alevi inanc�na g�re bu ayet gere�i M�sl�manlar�n mutlaka bir imama tabi olmalar� gerekir. Bunlar Hz. Ali soyundan gelen imamlar olup, g�n�m�zde T�rkiye'de bunlar� takip edenler, Alevi dedeleri olarak kabul edilmektedir.

A. �ian�n Kollar� a. �mamiye

�bn Haldun (1990:579)'a g�re Aleviler, Hz. Ali'yi imam diye and�lar. Halifenin �zelliklerinden olan imameti anlatmak ve mezheplerine g�re Ali'nin namazlarda imam olarak cemaata namaz k�ld�rma�a Ebubekir'den daha lay�k oldu�una i�aret etmek �zere Ali'ye imam ad�n� verdiler.
Bundan ba�ka �mamiye, Hz. Muhammed'in vefat�ndan sonra halifeli�in Hz. Ali ve onun Fatma'dan do�ma o�ullar�n�n hakk� oldu�unu kabul edenlerin inan�lar�na verilen add�r. Onlara g�re, m�min olmak i�in imam� bilmek ve tayin etmek �artt�r. �mam� bilmek dinin temelidir. Hz. Muhammed, Tanr�'ya ortak ko�anlar ile ilgili ayetleri Araplar'a okumak �zere Hz. Ebubekir'i g�ndermi� ise de Peygambere kendi ailesinden birisini g�ndermesi vahiy ile emredilince Hz. Ali'yi g�ndermi�tir. Ayr�ca Tanr� el�isi, Ali'nin kat�ld�� b�t�n gazalarda Ali'den ba�kas�n� komutan tayin etmemi�tir. Ebubekir ile �mer'e gazalardan birinde Usame bin Zeyd, di�er bir gazada ise Amr �bn As komutanl�k yapm��t�r. �mamiye'ye g�re b�t�n bunlar, Hz. Muhammed'in kendisinden sonra Hz. Ali'yi kendisine halef tayin etmi� oldu�una ve kendisinden sonra halifeli�in onun o�ullar�na ge�ece�ine i�arettir (�bn Haldun, 1990:497-499).

�mamet i�in 4 �art�n yerine gelmesi gerekiyor: 1 .�mam�n bilim sahibi olmas� 2. �mam�n adaletli olmas� 3. �mam�n ehliyetli olmas� 4. �mam�n ak�l sahibi olmas�. Ak�ldan kastedilen, i� ve uygulamaya etki edecek derecede duygu ve organlar�nda kusurlu olmamakt�r (a.g.e:486).

�mamiye, hem itikat hem de ibadet ve muamelatta �mam Cafer Sad�k'�n g�r��lerine dayand�� i�in buna Caferiyye de denilmektedir. Bunlar 12 imam inanc�n� benimsemi�lerdir.

Oniki �mamlar

1. Hz. Ali: K�nyesi Ebu'l Hasand�r. Ebu Turab, el-Murtaza, Haydar, Esadullah gibi lakaplar� vard�r. Fil y�l�n�n 30. senesi Recep ay�n�n on ��nc� (29 Temmuz) g�n� do�du. Hz. Muhammed'in amcas� Ebu Talib'in o�lu ve ayn� zamanda Peygamberin damad�d�r (Terc�man, 1987:103). 5 ya��ndan itibaren Hz. Muhammed'in yan�nda b�y�m��t�r. Hz. Muhammed'e Hz. Hatice'den sonra ilk inanan, Peygamberin terbiyesi alt�nda yeti�en Kur'an ve s�nneti en iyi bilen, gerek Hz. Ebubekir ve gerekse Hz. �mer zaman�nda kendisine ak�l dan��lan bir sahabedir (F��lal�, 1996:238-240).

Hz. Ali, Hz. Muhammed'in Medine'ye g�� edece�i g�n onun yata��na yatarak m��rikleri oyalad�ktan sonra Peygamberin emanetlerini sahiplerine iade edip Hz. Fatma ve annesi Fatma

Binti Esad ile birlikte Medine'ye hicret etti. Hz. Ali, Peygamberin terbiyesi alt�nda b�y�yen, her y�nden iyi yeti�mi�, �zellikle Kur'an ve s�nneti, bilimi, helal ve haram� iyi bilen sahabe unvan�n� kazanm��t�r. Ebubekir ve �mer zamanlar�nda sahabeler i�inde mutlaka kendisinden ak�l dan��lan bir isim olmu�, tarih ve tabakat kitaplar�nda "Ebubekir ve �mer'in M�ft�s�" olarak ad� ge�mi�tir. O var�n� yo�unu fakirlere da��tan, vefas�, c�mertli�i ve M�sl�manlar�n haklar�n� g�zetip korumakla ��hret kazanm�� y�ce bir �ahsiyetti (a.g.e:239-243).

Hz. Muhammed Miraca ��kt��nda Tanr� kendisine s�rlarla dolu nurlu yetmi� bin kelime s�yledi. Bunlardan otuz be� binini a��klamakta serbestsin, bunlar� hay�rl� dostlar�na ve istedi�ine s�yle, geriye kalan otuz be� binini gizle, buyurdu. Peygamberimiz bu s�zlerden bir k�sm�n� kerim ashab�na s�yledi, geriye kalan s�rlar�ndan on binini Hz. Ali'nin kula��na f�s�ldad�. Hz Ali, bu metin s�rlar ve nurlarla dopdolu oldu�u vakit heyecanlanarak ve feryat ederek ��llere gider, ba��n� kuyular�n i�ine sokar, ah vah eder, manalar sa�ar ve daima: "Perde kalksayd� yak�ynim artmazd�" buyururdu (A. Eflaki II,1995:171-172).

Hz. Ali'nin �� y�ce adeti vard�. Bunlardan birincisi, eve misafir geldi�inde �n�ne bal ��karmak; ikincisi fakir ve zavall�lara �alvar giydirmek; ��nc�s� ise, mescitlere �era� g�ndermekti. Hz. Ali'nin yak�nlar� bu �� adetinin s�rr�n� sorduklar�nda O buna �u cevab� vermi�tir: Fakir misafirlerin a��zlar� tatlan�nca hakk�mda dua etmeleri; "insanlar k�yamet g�n�nde ��plak olarak ha�rolunacaklar", hadisine g�re o g�nde ��plak olarak dirildi�imde, avret yerimi kapatacak bir �eyimin olmas�; Y�ce Tanr�'n�n benim karanl�k mezar�m� kendi l�tfu ile nurland�rmas� ve beni ��ks�z b�rakmamas� i�in bunlar� yap�yorum (A. Eflaki I,1995:441).

Alevi inanc�na g�re, Allah� Taala evreni yaratmadan �nce Hz. Muhammed ile Hz. Ali'nin nurlar�n� yaratt� ve evreni bu nurlar�n �� ile ayd�nlatt�. Tanr� �eriat� Hz. Muhammed'e, tarikat� ise Hz. Ali'ye verdi. Alevi cemlerinde delil uyand�rmak maksad�yla yak�lan �era� (mum) Hz. Ali'nin nurunu temsil eder ve onun i�in bu kutsald�r (Bozkurt,?: 157).

Tanr�, Nur Suresi 36. Ayette; "(Bu kandil) bir tak�m evlerdedir ki, Allah (o evlerin) y�celmesine ve i�lerinde isminin an�lmas�na izin vermi�tir. Onlar�n i�inde sabah-ak�am O'nu tesbih ederler." buyurarak, insanlara bu �era��n ibadet yap�lan mek�nlarda yak�lmas�n� emretmi�tir. G�r�ld�� gibi Alevi derg�hlar�nda yak�lan mum, yukar�daki ayete ve tasavvufi inanca dayanmas�na ra�men, bu t�renlerin gizli olmas� ve S�nnilerce mahiyetinin anla��lamamas� sebebiyle, zaman zaman mum s�nd� gibi su�lamalara neden olabilmektedir.

Mevlana'n�n rivayetine g�re, Hz. Ali bir g�n sabah namaz�na gidiyordu, �n�nde ya�l� bir Yahudi'nin y�r�mekte oldu�unu g�rd�. Ali; insanl��, civanmertli�i ve ahlak�n�n y�celi�i ile o ihtiyara sayg� g�sterip onun �n�ne ge�medi ve arkas�ndan yava� yava� y�r�d�, fakat sabah namaz�n�n birinci rekat�n� ka��rd�. Bunun �zerine Cebrail Hz. Muhammed'e gelerek kendisini Tanr�'n�n g�nderdi�ini ve bir Yahudi'ye sayg� g�stermesi y�z�nden Ali'nin, y�z senelik ibadetten daha hay�rl� olan sabah namaz�n�n birinci rekat�n�n sevab�ndan mahrum kalmad��n� bildirdi (Eflaki I,1995:285).

F�t�vvet, peygamberlerden Hz. Muhammed'e geldi. K�yamette her peygamber kendi derdine d��erken O, "�mmetim, �mmetim" diye halk�n kayd�na d��ecektir. F�t�vvet, Hz. Muhammed'den Hz. Ali'ye ge�ti. Hz Muhammed: "Ben ilmin �ehriyim, Ali kap�s�d�r ve Ali bendendir, ben Ali'denim, buyurmu�tur. Hz. Ali F�t�vvet kutbudur ve 17 ki�inin belini ba�lam��t�r. Bunlar�n ba��nda Selman-� Farisi gelir. O daHz. Ali'nin emriyle baz�lar�n�n
bellerini ba�lam��t�r. B�ylece �edd erkan� (kemerbestlik), Hz. Muhammed, Ali ve Selman vas�tas�yla kurulmu� bir silsile meydana getirmi�tir (Arslano�lu, 1977:20).

Bir g�n bir dilenci gelmi� ve bir �ey istemi�ti. Peygamber, buna bir �ey verin, dedi. Ali kalkt�, gitti ve bir dinar, be� dirhem ve bir kap yemek getirdi. Hz. Muhammed sorunca dedi ki: "O istedi�i zaman i�imden bir par�a yemek vermeyi ge�irdim. Derken hat�r�ma be� dirhem vermek geldi. Giderken bir dinar�m var, onu da vereyim, dedim. Hat�r�ma geleni ve i�imden ge�eni vermemezlik edemezdim." ��te bunun �zerine Hz. Peygamber: "La feta illa Aliy: Ali'den ba�ka er yok" dedi (Arslano�lu,1977:15).

Hz. Ali: "Bana ay�plar�m� g�steren kimseye Tanr� rahmet etsin. Ben iyi huyumla insanlara galip gelirim, imkan�m nispetinde onlar� �slah ederim. Bana s�ylemek d��er, kabul ettirmek benim elimde de�ildir" demi�tir (A. Eflaki II, 1995:59).

Hz. Ali'nin yolunun �art� 6 olarak kabul edilmektedir: 1.t�vbe 2.teslim 3.�l�m 4.takva 5 .kanaat 6.uzlettir (Arslanoglu, 1997:49).

Alevilere g�re Hz. Muhammed'den sonra �slam dini bozulmu�tur ve ger�ek �slam'�n savunucusu Hz. Ali'dir. Hz. Ali, b�t�n T�rkler'de yi�itlik ve kahramanl��n sembol�d�r. Alevi toplumunda ise yi�itlerin alplerin bile�imidir. O�uz gibi yi�it, Dede Korkut gibi bilgedir. Bir �ok Alevi k�y�nde Hz. Ali'nin T�rk oldu�una inan�l�r. Hz. Muhammed ile Hz. Ali, �brahim Peygamber'in soyundan gelirler (Bozkurt, 1990:106-108).

2.Hz. Hasan: Hz. Peygamber'in k�z� Hz. Fat�ma ile Hz. Ali'nin b�y�k o�ullar�d�r.
Hicretin 2.Y�l�nda do�du�u rivayet edilirse de kaynaklar�n �o�unlu�u 625 y�l�nda do�mu�
oldu�unda birle�irler. Muaviye ile anla�t�ktan sonra Medine'ye yerle�ti ve burada 10 y�l
ya�ad�ktan sonra Yezid B. Muaviye ile evlendirilmek vaadiyle kar�s� Ca'de Binti E�'as B. Kays
taraf�ndan zehirlenerek �ehit edildi. Baki mezarl��nda annesi Hz. Fat�ma'n�n yan�na g�m�ld�
(Terc�man, 1987:163). Do�. �brahim Sar��am (1997:297)'a g�re Hz. Hasan, kar�s�n�n
zehirlemesi y�z�nden �lm�� olabilece�i gibi, Muaviye ile yap�lan sava�ta alm�� oldu�u
yaralardan da vefat etmi� olabilece�ini ileri s�reler bulunmaktad�r.

3.Hz. H�seyin: K�nyesi Ebu Abdullah'd�r. Lakab� S�bt (torun) ve �ehid'dir. Hz. Ali ile
Hz. Fat�ma'n�n o�ullar�d�r. Hicretin d�rd�nc� y�l�nda do�mu� (626); 10 muharrem 61/10 Ekim
tarihinde Yezid'in ordusu taraf�ndan Kerbela'da �ehit edilmi�tir. Gerek Hz. Hasan ve gerekse
Hz. H�seyin Hz. Muhammed'in en sevdi�i torunlar�d�r (Terc�man,1987:104).

4.Ali Zeyne'l Abidin: K�nyesi Ebu Muhammed ve Ebu'l Hasan'd�r. Lakab�, ibadet
edenlerin ziyneti ve secde edenlerin efendisi anlam�na gelen "Zeyne'l Abidin" ve " Seyyidu'l
Sacidin"dir. Babas� �mam H�seyin, annesi son �ran h�k�mdar� Yezdc�rd'�n k�z� �ehribanu'dur. 5 �aban 38/6 Ocak 659'da Medine'de do�mu� ve 22 Muharrem 95/17 Ekim 713 tarihinde vefat etmi�tir. Medine'de baki mezarl��nda g�m�l�d�r (a.g.e:104).

5.Muhammed el-Bak�r: K�nyesi Ebu Cafer'dir. Lakab�, ilim ve hikmeti yaran, ilmin
derinli�ine inmi� anlam�na Bak�rd�r. 3 Safer 57/16 Aral�k 676'da Medine'de do�mu� ve 7
Zilhicce 114/28 Ocak 733'de Medine'de vefat etmi� ve babas�n�n yan�na g�m�lm��t�r. Babas�
Ali Zeyne'l Abidin, annesi Hz. Hasan'�n k�z� Umm� Abdullah'd�r. O babas� Zeynel-Abidin gibi
siyasetten tamamen uzak kalm�� ve ilimle me�gul olmu�tur. Muhammed el-Bak�r, bir �ok hadis
ve f�k�h imam� ile g�r��erek fikir al��-veri�inde bulunmu� olup, b�y�k bir hadis bilginidir
(F��lal�, 1996:262).

6.Cafer es-Sad�k: K�nyesi Ebu Abdullah, lakab� Sad�kt�r. 17 Rebi�levvel 80/23 May�s
699 tarihinde Medine'de do�mu�, 25 �evval 148/15 Aral�k 765 tarihine ayn� yerde vefat etmi�tir. Baba taraf�ndan Hz. Ali'ye ve Hz. Fatma vas�tas�yla da Hz. Muhammed'e, ana taraf�ndan ise Hz. Ebubekir'e dayan�r. Medine'de bah�eli evinde dersler vermi�tir. Kendisinden ders alanlar daha sonra f�k�h ve kelam�n geli�mesinde �nemli katk�lar� olan �ahsiyetlerdir. Bunlar aras�nda Ebu Hanife, Malik Bin Enes, Mutezile'nin kurucusu Vas�l B. Ata ve me�hur kimyac� Cabir B. Hayyan bulunur (F��lal�, 1996:264-265).

B�t�n kaynaklar�n ittifakla bildirdi�ine g�re �mam-� Cafer Sad�k, ihlasl�, sab�rl�, c�mert, ho�g�r�l�, yi�it ve heybetli bir ki�ili�e sahipti (Terc�man, 1987:43).
�mam-� Cafer Sad�k'�n; Zeydin, o�lu Yahya'n�n, torunu Mehdi'nin, onun karde�i �brahim ve �sa bin Zeydin �ld�r�leceklerini �nceden haber verdi�i i�in kendisinin kerametlerine inan�lmaktad�r (�bn Haldun, 1990:505).

7.Musa el-K�z�m: K�nyesi Ebu'l Hasan, lakab� K�z�m'd�r. 7 Safer 128/8 Kas�m 745 tarihinde Mekke ile Medine aras�ndaki Ebva'da do�mu�, babas� Cafer es-Sad�k, annesi ise Berberi bir kad�n olan Hamide'dir. Siyasetle u�ra�mamas�na ra�men Abbasi Halifelerinin ��phesini �ekmi�tir. Bu y�zden Onu Abbasi Halifesi El-Mehdi, Ba�dat'a getirerek hapsetti. Daha sonra Harun Re�id �nce onu Basra'ya, sonra Ba�dat'a nakleder, burada hapiste iken 25 Recep 183/1 Eyl�l 799 tarihinde Ba�dat'ta vefat etmi� ve Kaz�meyn'de Kureys Mezarl��na defnedilmi�tir. �mam Musa K�z�m; alim, tasavvuf ehli, yumu�ak huylu, c�mert ve yard�m sever bir zatt� (F��lal�, 1996:266-267).

8. Ali er-R�za: K�nyesi Ebu'l Hasan, lakab� R�za'd�r. 11 Zilkade 148/29 Aral�k 765 tarihinde Medine'de do�mu�tur. Babas� Musa el-K�z�m, annesi �ehd, Neciyye, Necme veya Mersiye adl� bir cariyedir. Ali er-R�za, bilim ve tasavvuf ehli olmas� ile tan�nm��, babas�ndan hadis rivayet etmi� ve Medine'de Hz. Muhammed'in mescidinde fetvalar vermi� ve hayat�n�n b�y�k bir k�sm�n� siyasetten uzak ge�irmi�tir. Ancak Abbasi Halifesi Me'mun, ona k�z� Habib'i vererek kendisine veliaht tayin eder. Bu olay Ba�dat'ta tepki uyand�r�r ve halifeye kar�� ayaklanarak Memun'un amcas� �brahim B. Mehdi'ye biad ederler. Me'mun bir ordu ile Ba�dat'a gitmek �zere yola ��kar yan�na Ali Er-R�za'y� da al�r. Ordunun Tus �ehrine var��nda fazla miktarda �z�m yemi�, taraftarlar�na g�re de Ali.B. Hi�am taraf�ndan verilen bir nar� yiyerek zehirlenmi� ve 3 g�n sonra bir hastal�ktan 29 Safer 203/5 Eyl�l 818 tarihinde vefat etmi�tir. Buna �ok �z�len Me'mun, cenaze namaz�n� bizzat kendisi k�ld�r�r ve 1 y�l �nce �len babas� Harun Re�id'in g�m�ld�� Tus �ehrinin Senabad k�y�ne, babas�n�n t�rbesine defneder. Daha sonra buras� Me�hed ad�yla b�y�k �nem kazan�r (a.g.e:267-269).

9.Muhammed et-Taki: K�nyesi Ebu Cafer, lakab� Taki'dir. Bazen Cevad ve �bnu'r-R�za da denilir. 15 Ramazan 195/11 Nisan 811 tarihinde Medine'de do�mu� ve 30 Zilkade 220/25 Kas�m 83 5'de Ba�dat'ta �lm�� ve Kaz�meyn'de defnedilmi�tir (Terc�man, 1987:104).

10.Ali en-Naki:K�nyesi Ebu'l-Hasan'�l-Askeri, en me�hur lakab�, El-Hadi ve En-Naki'dir. Babas� Muhammed El-Cevad (et-Taki), annesi ma�ripli bir cariye olan Semane'dir. 212/7 Mart 828'de Medine civar�nda do�mu�tur. En-Naki, Medine'ye yerle�ir ve orada bilimle u�ra��r. Zamanla Ehl-i Beyt taraftarlar�n�n �ok oldu�u Irak, �ran, M�s�r gibi yerlerden �ok say�da insan ondan ders almaya gelirler. Halife El-M�tevekkil, evinde �ok say�da insan topland�� ve silahlar�n bulundu�u ihbar� �zerine evinde arama yapt�r�r. Eve gelenler onu
k�bleye d�nm�� ibadet yapar halde bulurlar. Halife El-M�tevekkil onu Samarra'da ikamete mecbur eder. Orada 20 y�l 9 ay ya�ad� ve 3 Recep 254/28 Haziran 868 tarihinde vefat etti ve Samarra'da evine g�m�ld� (F��lal�, 1996:270-271).

11.Hasan el-Askeri: K�nyesi Ebu Muhammed, lakab�; Hadi, Er-Refik ve Ez-Zeki'dir. Samarra'da El-Asker adl� bir mahallede oturdu�u i�in El-Askeri'dir. 8 Rebiul'ahir 232/2 Aral�k 846 tarihinde Medine'de do�mu�tur. Hasan El-Askeri babas� ile birlikte 2 ya��nda iken Samarra'ya gelmi� ve orada yeti�mi�tir. Kendisinin Hint�e, T�rk�e ve Fars�a dillerini bilen bilgin bir �ahsiyet oldu�u rivayet edilir. Bilginli�inin yan�nda kerem sahibi, ba��lay�c� ve sakin bir tabiata sahipti ve 8 Rebiulevvel 260/2 Ocak 873 tarihinde vefat etmi� ve babas�n�n yan�na g�m�lm��t�r (a.g.e:27 1-272).

12.Muhammed el-Mehdi: K�nyesi Ebu'l Kas�m, lakab� Muntazar, Huccet, Sahibu'z-Zaman ve Mehdi'dir. 15 �aban 255/30 Temmuz 869 tarihinde do�mu�tur. �iilere g�re babas� Hasan el-Askeri'nin vefat�ndan sonra gizlenmi�tir ve halen sa�d�r. K�yametten �nce ortaya ��karak zul�mle dolmu� d�nyaya adaleti getirecektir (Terc�man, 1987:104).

Alevi inanc�na g�re, Cenab-� Allah, evreni yaratmadan y�z bin sene �nce Hz. Muhammed ile Hz. Ali'nin nurlar�n� yaratt�. Sonra evreni yaratt� ve yedi kez �e�itli yarat�klar� (Dev kavmi, Peri kavmi, Cin kavmi) yaratt� ise de kendini bildirip a��a vuramad�. Sonra kendi s�fat� �zerine Adem'i yaratt� ve b�ylece Ademle zahirle�ti ve bilindi, daha �nce yaratm�� oldu�u Hz. Muhammed ile Hz. Ali'nin nurlar�n� Adem'in beline koydu. Sonra Adem'den Havva'y� yaratt�. Ademle Havva'n�n evlenmesiyle 124 000 peygamber ve 4444 veli geldi. Yukar�da ad� ge�en nurlar nesilden nesile ge�erek en son Abd�l'Muttalib'e kadar geldi. Onda ikiye ayr�larak birisi o�lu Abdullah'a di�eri ise o�lu Ebu Talib'e intikal etti. Abdullah'tan ge�en nur, peygamberlerin sonuncusu olarak Hz. Muhammed'de zahirle�ti. Ebu Talib'e ge�en nur ise Hz. Ali'de velilerin �ah� olarak zahirle�ti. Sonra Hz. Ali ile Hz. Fat�m'n�n evlenmesi ile bu iki nur, Hz. Hasan ve H�seyin'de birle�ti. Bu nur s�ras�yla 12 imamlara ge�erek en son Mehdi'de kald�. Mehdi ma�arada kayboldu�u i�in halen onda ya�amaktad�r. Mehdi tekrar d�nyaya gelip d�nyay� d�zelttikten sonra tekrar Allah'a d�necektir (Bozkurt,?: 1 8-19).

Mehdinin d�nyaya d�nerek k�t�l�kleri �nleyece�i ve d�nyay� d�zeltece�i inanc� S�nni bilim ve tasavvuf adam� olan Erzurumlu �brahim Hakk� taraf�ndan da kabul edilmekte ve Marifetn�me(s.5 1) adl� eserde bu durum ��yle dile getirilmektedir: "K�yamet alametleri gizli ve a��k olarak ikiye ayr�l�r. A��k alametlerden alt�nc�s�, Hz. Muhammet soyundan Mehdi'nin ��k�p 40 y�l adalet �zere gidip Hz. �sa'y� bulmas�d�r.

b. Zeydilik:Hz. Peygamberden sonra Ali ve s�ras�yla Hasan, H�seyin ve onun o�lu Zeynelabidin ve onun o�lu Zeyd bin Ali'nin imaml��n� kabul edenlere Zeydiyye ad� verilmi�tir (�bn Haldun, 1990:505). Zeyd, Ehli Beyt i�inde Hz. H�seyin'den sonra Emeviler'e kar�� harekete ge�en ilk kimsedir. Fakat adamlar� O'nu terk etmi� ve 400 askeri ile sava�t�ktan sonra at�lan bir okla 740 y�l�nda �ehit olmu�tur. Adamlar� onu k��k bir nehir yata��na g�md�ler, fakat baz� k�leler onun kabrini Em evi ordusu komutan� Yusuf Bin �mer'e g�sterdiler. O kabri kazd�rarak cenazeyi ��kart�p ��plak olarak ast�rd� ve sonra cesedi yakt�r�p k�llerini F�rat nehrine att�rd� (Mutlu, 1994:211-212.)

�mam-� Azam, "E�er insanlar�n onun dedesini (Hz. H�seyin) yaln�z b�rakt�klar� gibi, onu da yaln�z b�rakmayacaklar�n� bilseydim, onunla birlikte cihada kat�l�rd�m. ��nk� O hak imamd�r. Ancak bu d��nce ile ona sadece para yard�m�nda bulundum", demi�tir. �mam-� Azam, Zeyd'e on bin dirhem g�ndermi�, bunu ��renen Emeviler, �mam-� Azam� s�k� bir kontrol alt�nda tutmu�lard�r (a.g.e:2 11-212).

Zeydilere g�re Hz. Muhammed isim ve �ah�s belirtmek suretiyle bir imam vasiyet etmemi�tir. Ancak �mam, vas�flar� itibariyle bilinebilir. �mamda bulunmas� gereken vas�flar, Ha�imi, vera sahibi, muttaki, alim ve c�mert olmas� ve imametini ilan ederek ortaya ��kmas�d�r. Bu vas�flar�n Hz. Ali'de bulunmas� nedeniyle bu ki�i Hz. Ali olmal�d�r. Ayr�ca sahabenin en �st�n� Hz. Ali'dir. Buna ra�men Zeydiler, ilk �� halifeyi me�ru saym��lard�r (Terc�man, 1987:223). Zeydiler, amelde birka� mesele d��nda �mam-I Azam Ebu Hanife'nin g�r��lerini benimserler (Mutlu, 1994:209).

Zeydilerde ermi�, yi�it ve c�mert olmayanlar imam olamazlar. �mam olmak i�in mutlaka Hz. Fat�ma'n�n evlatlar�ndan olmak �artt�r. B�t�n bunlara ra�men imaml�k babadan o�ula ge�mez, bunun i�in se�im yap�lmaktad�r. Onlara g�re iki de�i�ik b�lgede iki imam�n bulunmas�nda bir mahzur yoktur (Tai, 1998/6:146). Fatma evlad�ndan se�ilecek olan imam�n bilgin, zahit, civanmert, bahad�r olmas�n�, kendisinin biada �a��rmas�n� ve zuhurunu �art ko�arlar (�bn Haldun,1990:499).

Zeydilere g�re iman�n iki temel dayana�� vard�r: Bunlardan birincisi, iman�n do�rudan bir bilim oldu�udur. �kincisi ise bu iman� a��k�a ikrar gereklidir. �man�n uygulama bi�imleri �unlard�r: Allah'�n isteklerini bilmek, helal olanlar� haramdan ay�rmak, yasaklar� ��renmek. Allah'�n insano�luna verdi�i emirleri yerine getirmek, adam �ld�rmek ve zina yapmaktan ka��nmakt�r ( Mutlu, 1994:146).

c.Rafizilik: Emevi komutan� Yusuf bin �merle sava�aca�� s�rada Zeydi, terkedenlere, Arap�a terkedenler anlam�nda Rafizi denildi. Rafiziler, �ian�n a��r� u�lar�ndan olup Hz. Ali'yi �lah olarak g�r�rler (a.g.e:228-229)

�smail Mutlu'ya (1994:229) g�re, Hz. Muhammed hadislerinde Hz. Ali'ye bir grubun a��r� sevgi, bir grubun da a��r� d��manl�k sebebiyle helak olaca��n� bildirdi. Bunlardan birincisi Rafiziler, ikincisi Haricilerle Emevilerin Nasibi denilen koludur

d.�smailiyye: �iilerden bir grup Cafer Sad�k'�n o�lu Musa Kaz�m'� tan�rken, di�er bir grup ise Cafer Sad�k'�n b�y�k o�lu �smaili imam olarak tan�rlar, �smailiye Ortado�u'nun eski dinleri ile Yeni Platonculuk'tan derledikleri ve Bat�nilik denilen bir akidenin temsilcisi olmu�lard�r. Onlara g�re namaz imam� sevmektir, hac ise imam� ziyaret etmektir. Oru� ise imam�n s�rr�n� a��a vurmaktan korunmakt�r. Zina Bat�ni s�rlar� a��klamakt�r. Adem Hz. Ali, �eytan ise Ebubekirdir. Ebubekir Ali'ye secde et denildi�i halde secde etmemi�tir. Anadolu Alevileri, �mam-� Cafer Sad�k'�n o�lu Musa K�z�m'� �mam olarak kabul eden gruptand�r (a.g.e:214-216).

e.D�rzilik: �iili�in �smailiye kolundand�r. Onlara g�re El-Hakim Allah, Hamza ise peygamberdir. D�rziler �slam�n 5 �art�n� iptal etmi�lerdir (a.g.e:222).

Buhara'l� bir T�rk olan (407/1016) tarihinde M�s�r'a gelen Ne�tekin Er-D�rzi ad�nda birisi ortaya ��kar. Ne�tekin, El-Hakim'in g�r��lerini kendi lehine propaganda eder ve kendisini "yol g�sterenlerin efendisi" olarak tan�t�r. Ne�tekin a��r� fikirlerinden dolay� 510 tarihinde �ld�r�l�r. Sonra Hamza �evreye dailer g�ndererek herhangi bir ibadet zorunlulu�u olmayan manevi bir inan� i�in taraftar toplamaya �al��r (Terc�man,1987:53-54).

D�rzi toplumu ak�ll�lar ve cahiller olmak �zere iki gruba ayr�l�r. Ak�ll�lar, din i�lerini bilen ki�ilerdir. Bunlar�n �zel k�yafetleri vard�r, sigara ve �arap i�mezler. S�ze sadakat, �ehvetten ka��nma, haram yememe, insan �ld�rmeme ve fas�kl�k, h�rs�zl�k, zina ve riya gibi davran��lardan kendilerini al�koyma bunlar�n zorunlu g�revlerindendir. Ak�ll�lar�n �nderleri, ak�ll�lar�n �st�nde bir tabakad�r. Bunlar�n en �nemli �zellikleri, uzlette ya�amak ve kutsal D�rzi eserlerini kopya etmektir (a.g.e:54).

Cahiller, D�rzilerin ikinci tabakas�n� te�kil eder. Bunlar D�rzi eserlerin asl�n� de�il de �erhlerini okumaktan ba�ka bir �ey yapacak de�ildir. Bunlar sigara i�ebilir, refah i�inde ya�abilir, d�nya zevklerini tadabilirler. D�rzilik 4 esasta �zetlenebilir: 1 .ElHakim'i Allah bilmek 2. Emri tan�mak ki, bu da Hamza b. Ali'dir. 3.Hududu tan�mak. Bunlar Hamza ile be� vezirdir. 4. Yedi esas� bilmektir: Kelime-i �ahedet, namaz, oru�, hac, zekat, cihat, velayet yerine konan yedi vasiyettir (a.g.e:54).

D�rziler'e g�re ahiret, cennet, cehennem, ar�, k�rsi, hesap, ceza ve m�kafat gibi �eyler hep bu d�nyadad�r (a.g.e. :56)

B. Anadolu Alevili�inin Olu�mas�n� Etkileyen Ak�mlar

Anadolu Alevili�i, Bat�nilik, Yesevilik, Haydarilik, Kalenderilik Hurufilik, Yunan felsefesi, tasavvuf gibi ak�mlar�ndan ve Yunan felsefesi, �amanizm gibi inan� ve k�lt�rlerden etkilenmi� bir d��nce ve inan� sistemidir. Bunun d��nda Yahudilik, H�ristiyanl�k, Budizm, ruh g��, paganizm gibi inan� ve k�lt�rlerin de etkisinde kalm��t�r. ��nk� her inan� ve k�lt�r eski k�lt�r� tamamen silip yerine tamamen yeni bir k�lt�r ikame edemeyece�i gibi kom�u oldu�u inan� ve k�lt�rlerden de ister istemez etkilenecektir.

1.Bat�nilik: Her zahirin (a��k) bir bat�n� (gizli) oldu�unu ve Kur'an ile hadislerin ancak tevil (yorum) ile anla��labilece�ini ve bunun da masum imam taraf�ndan ve onun yolundan y�r�yenlerce bilinebilece�ini iddia eden f�rkalara denir. Nas�l yumurtan�n i�e yarayan k�sm� kabu�u de�il de i�i ise, aynen onun gibi Kur'an ve hadislerin de g�r�nen ve ilk anda anla��lan k�sm� de�il as�l batini manas� de�erli ve gereklidir (Terc�man,1987:36).

Kur'an�n bi�ime ba�l� yorumu tefsir iken tevil, bu a��klaman�n �z�n� g�stermektir. Tevil, bat�n�n kar��l��d�r. Tefsir �eriat�, tevil ise hakikat� g�sterir. Vahiy, Peygamberle sona ermi�, fakat ilham ile ke�if yolu ile bilme olgusu devam edecektir. Ke�if yolu ile gizli olan, �rt�l� bulunan ger�e�e ula�may� engelleyen sebepler yok edilir (Zelyut, 1992:37).

2.Yesevilik: Ahmet Yesevi (�l. 1166) taraf�ndan kurulan ilk T�rk tarikat� olarak bilinir. Ahmet Yesevi'nin ��hreti b�t�n T�rkistan, Mavera'�nnehir, Horasan ve Harezm'e yay�ld�. Zaman�nda zahir ve bat�n ilminde herkesten �st�nd� ve m�ritlerine bu bilimleri anlat�yordu. B�t�n vaktini ibadet ve taat ile ge�iriyor, bo� vakitlerinde de ka��k ve kep�e yontarak ge�imini sa�l�yordu (K�pr�l�, 1984:32).

Yesevilik, T�rk k�lt�r�n� �slami a��dan, �slam'� T�rk k�lt�r� a��s�ndan yorumlam�� ve �slam'la T�rk ruhunun b�t�nle�mesinde �ok �nemli rol oynam��t�r(B��ak, 1999:66). Yesevilik ba�lang��ta Seyhun havalisinde, daha sonra b�t�n T�rkistan'da h�zla yay�l�p yerle�ti. Zamanla da Seyhun'un �tesindeki bozk�rlara kadara geni�ledi. Mo�ol istilas�ndan sonra Horasan, �ran ve Azerbaycan T�rkleri aras�nda ra�bet g�rd� ve XIII. As�rda Yesevi dervi�leri vas�tas�yla Anadolu'ya ge�ti. Anadolu'da en �nemli Yesevi dervi�leri Hac� Bekta� Veli ve Sar� Saltuk idi (A. Yesevi. 1991:45).

Ahmet Yesevi'nin sa�l��nda 99 bin m�ridi oldu�u ve bunlar� T�rk d�nyas�n�n her yerine g�ndererek �slam'�n yay�lmas�na hizmet ettikleri s�ylenir. Ahmet Yesevi'nin Divan-� Hikmeti, K�p�aklar yani Kuzey T�rkleri, T�rkmenler, Azeriler, Bat� T�rkleri yani Anadolu ve Rumeli gibi T�rk d�nyas�n�n geni� alanlar�nda etkili olup edebi n�fuz kazanmas�n� ba�arabilmi�tir (K�pr�l�, 1984:176).

Ahmet Yesevi, T�rkistan'da Hz. Muhammed'den sonra en y�ce ki�i olarak kabul edilir. O toplumda ve derg�hta kad�n ve erke�in birlikteli�ini savunmu�tur (K��lal�,1997:167). Ona g�re erkek ve kad�n bir ehl-i hak meclisinde birle�erek beraber zikir ve ibadete devam etseler bile, Hak Taala, onlar�n kalplerindeki her t�rl� kin ve d��manl�� yok etmeye muktedirdir (K�pr�l�, 1984:34). Bu inan� T�rkiye'deki Alevi toplulu�unca benimsendi�i i�in, cem t�renlerinde kad�n-erkek birlikte zikir yap�l�r.

Ahmet Yesevi, bir bilim dili olmas� dolay�s�yla Arap�a ve Fars�a'y� gayet iyi bilmesine ra�men Arap ve Acem dili hastal��na yakalanmam��, g��ebe T�rkler'e T�rk�e ile hitap etmi� ve �z T�rk�e �iir, nefes, hikmet ve ilahiler s�ylemi�tir.

Ahmet Yesevi'yi me�gul eden tek �ey, halk� ir�at ederek do�ru yola y�neltmektir. Onun tavsiye etti�i ba�l�ca �eyler �unlard�: Erenlerin s�z�n� dinlemek, Kur'an ve hadislerin h�k�mlerine riayet etmek, �eriatla tarikat� ba�da�t�rmak, z�ht ve takva esaslar�na ba�l� kalmak, d�nyan�n s�s�ne, mal�na ve ��hretine ba�lanmamak, riyazat ve m�cahade yolunu a��k tutmak. O ayr�ca a�k yoluna girmenin �ok zor oldu�unu, a�k yolunun faziletli, feyizli fakat �ilelerle dolu oldu�unu belirtir. Yesevilik'te co�kun, ta�k�n bir ruh hayat�n� te�vikten �ok, temkinli ve �l��l� davran��lar tavsiye edilir (Terc�man, 1987:215).

Yesevilik'te tarikat adab� �unlard�r: �ki dizi �zerine ��k�p tevazu ve edeple oturmak. Kendini herkesten al�ak g�rmek. Herkesi kendinden daha faziletli bulmak. �eyh ve azizlerin huzurlar�nda edepli ve sessiz durmak ve onlar�n meclislerinde izinsiz konu�mamak. �eyhinin ve ba�ka �eyhlerin velilik s�rlar�n� ve keramet rumuzlar�n� a��klamay�p saklamakt�r (a.g.e:216).

Ahmet Yesevi'nin yan�nda e�itim g�ren ��rencileri bir g�n kendisinden icazet isterler. Ahmet Yesevi �cret olarak her sene birer �inik dar� getiren ��rencilerinden bu dar� y��n� �zerinde ve y��n� hi� bozmadan iki rekat namaz k�lan�n icazete hak kazanaca��n� s�yler. ��rencilerden hi�birisi bunu ba�aramaz. Orada olmayan Hac� Bekta� Veli geldi�inde bunu ��renir ve dar� y��n� �zerine seccadesini atarak iki rekat namaz k�lar. Bunun �zerine Ahmet Yesevi'de bulunan Hz. Ali'nin h�rkas� gelip kendili�inden Hac� Bekta� Veli'nin s�rt�na ge�er. Seccade ortaya a��l�p sofra serilir, ta� ba��na konar, �era� alevlenir. Ahmet Yesevi, dut a�ac�ndan alevlenen �era�� tutup att��nda Horasan'dan K�r�ehir'deki Hac� Bekta� Tekkesi'ne d��er. Tekkedeki bir taraf� yan�k dut a�ac� budur. Ahmet Yesevi, Hac� Bekta�'a "Biz senin nasibini Anadolu'da verdik, git o memleketi ir�at et”der (Er, 1994:40).

Yesevi'nin kabri hala �nemli bir ziyaret yeridir. T�rbesi bir hankah ilavesi ile Timur taraf�ndan yeniden yapt�r�lm��t�r. Menk�beye g�re Ahmet Yesevi, Hz. Muhammed 63 ya��nda vefat etti�i i�in bu ya�tan sonraki �mr�n� yer alt�nda bir h�creye �ekilerek orada ge�irmi�tir (Terc�man, 1987:16).

3.Melamilik: Kelime olarak k�t�lemek, azarlamak, serzeni�te bulunmak ve k�namak anlamlar�na gelir. Tasavvuf �st�lah� olarak, yapt�� iyilikleri g�steri� endi�esi ile gizlemek, yapt�� k�t�l�kleri nefsiyle m�cadele etmek i�in a��a vurmakt�r. Ba�ka bir ifade ile ruhsal hayattan kaynaklanan halleri saklamak, nefisten kaynaklanan davran��lara kar�� koymak veya onlar�n aksini yapmakt�r (Terc�man, 1987:137).

Melamili�in do�u�unda ve geli�mesinde Araplar�n kendilerini di�er �rklardan �st�n g�rmelerinin, Emevilerin Arap olmayanlara mevali (k�le) ad�n� takmalar�n�n ve Abbasilerin Hz. Ali evlad�n� kendilerine d��man saymalar�n�n rol� oldu�u kabul edilmektedir. Arap hakimiyetinin getirdi�i dini bask� di�er kavimleri rahats�z etmi� ve Melamilik ak�m�n� g��lendirmi�tir. Horasandan ba�layan Melamilik, Ni�abur, Herat ve Kabil'de yay�lm��t�r. T�rkmen ileri gelenlerinden Muhammed Ma�uki Tusi, S�leyman T�rkmani ve Ali Abu gibi kimseler, Melamili�in T�rkmenler aras�nda yay�lmas�na yard�mc� olmu�lard�r. Horasan erenleri, Alp erenler ve f�t�vvet ehli gibi deyimlerle anlat�lanlar�n Melamilikle ili�kili oldu�u ileri s�r�lm��t�r (G�ner,?:49-50).

Melamilik, bir tarikat olmad�� gibi, bir ya�ay�� bi�imi, �slamiyet'in hayata uygulanmas�nda de�i�ik bir yorumdur. Bu y�n�yle bir tepki hareketidir. Zamanla tarikat; tekke, zaviye, derg�h ve �zel k�yafetler ve zikir toplant�lar� ile kurumla�m�� ve halktan kopmu�tur. Baz�lar�na g�re i�te Melamilik buna bir tepki olarak do�mu�tur. Tasavvuf ve tarikat Tanr�'ya ula�mak i�in bir yol ise, bu bir tak�m g�steri�li merasimler ve halktan kopuk bir imtiyazl� s�n�f olu�turmakla m�mk�n olamazd�. ��te gittik�e kat�la�an bir tak�m �ekli davran��lar ve g�steri�li zikirlere d�n��en tarikat olay�na Melamiler kar�� km��lard�r. Onlara g�re, Allah'a bir tak�m �zel k�yafetler, t�renler, adet, anane ve zikir meclisleriyle kavu�mak m�mk�n de�ildir (G�ner,? :45).
Allah'a ula�mak ancak Hakk'a ba�lanmak, toplum i�inde ya�ayarak halka hizmet etmek, al�ak g�n�ll�l�k ve a�kla ger�ekle�ebilir. Bunun i�in tekke ve zaviye gibi �zel yerler de gerekli de�ildir. ��nk� �zel yer ve �zel k�yafetlerde riya tehlikesi vard�r. Bu da �hlas�n z�dd�d�r. Bu �ekliyle Melamilik tasavvuf hayat�n� �ekle ve d�� g�r�n��e kurban etmek isteyen tasavvufa kar�� iddetli bir reaksiyonu ifade etmektedir (Terc�man, 1987:137).

Melamilerde zaviye, tekke, derg�h ve hang�h gibi tarikat duraklar� yoktur. Zikri de merasimden sayd�klar� i�in bundan vazge�mi�ler, zikri Tanr�y� d��nmek, O'nun kudretini ve b�y�kl��n� anmak ve idrak etmeye �al��mak �ekline d�n��t�rm��lerdir. Melamiler, halk gibi �al��arak kazanmak, kendi el eme�i ile ge�inmek istemi�ler; �eyh, dervi�, hoca gibi s�fatlar�n ard�na saklanarak ba�kalar�n�n s�rt�ndan ge�inmeyi do�ru bulmam��lard�r (G�ner, ?:46).
�zet olarak Melamet, Hakk'�n hizmetinde olmak, halka sayg�l� davranmakt�r. Melamilik �ok defa Kalenderilik'le birlikte an�l�r (a.g.e: 50).

5.Kalenderilik: Kalenderilik, Nak�ibendi tarikat� b�y�klerinden Seyyit Celali Buhari taraf�ndan kurulmu�tur (a.g.e:50).

Kalender; kay�ts�z, laubali, d�nya ile alakay� kesmi�, Allah'a y�nelmi� gibi anlamlara gelir. Kalenderili�in en �nemli �zelli�i sa�, sakal, b�y�k ve ka�lar�n t�ra� edilmesidir. Bu tav�rda insanlar�n k�nanmas�n� �ekme amac� vard�r. Esasen Kalenderiye, Melamilikten do�mu� bir tasavvuf hareketidir, fakat ikisi aras�nda belli farkl�l�klar vard�r: Melami ibadetleri gizler, Kalenderi adetlere kar�� kar, onlar� tahrip eder. Melami, halk gibi giyinir, Kalenderi ise bu i�e ilgi g�stermez, onun amac� "ho� g�n�l" oldu�u i�in kendisinin tan�nmas� veya tan�nmamas� onu hi� ilgilendirmez Ayr�ca Kalenderiler, farz ibadetlerin d��nda ibadet yapmazlar (Terc�man, 1987:126,137).

6.Haydarilik: Haydar Fars�a'da arslan demektir. Esadullah yani Alah'�n arslan� denilen Hz. Ali hakk�nda kullan�l�r. Hz. Ali hakk�nda me�hur oldu�undan �ranl�'lar Ali yerine Haydar kelimesini kullanm��lar ve dilimize Fars�a'dan ge�mi�tir. Haydarilik, Hz. Ali'yi seven vetarikata mensup olan manas�na gelir.Kalenderiyeye ba�l� olarak 13 .Y�zy�lda kurulan tarikat�n ad�d�r (Terc�man, 1982:259).

Haydarilere g�re Ali, g�ktedir ve g�k bir sembold�r ve Mana (Ali)'n�n bulundu�u yerdir. G�ne� Muhammed'i, ay ise Selman'� temsil eder. Ali ayn� zamanda Muhammed'i temsil eden g�ne�te oturmaktad�r. Bu y�zden onlara �emsi denir. Ali ile Muhammed tezah�r olarak ayn� olmakla beraber nur itibariyle birle�mi�lerdir. Haydarili�in, ayn� zamanda XV. As�rda ya�am�� olan �eyh Haydar Ali taraf�ndan kuruldu�una da inan�rlar. Bu ikinci kol Yunus El-Kilazi (101 1/1602)'ye ba�l�d�rlar. Onlara g�re ay Ali'nin yeridir, g�ne� ise Muhammed'dir ve g�k Selman'd�r (Terc�man, 1987:161).

7.Hurufilik: Fazlullah Hurufi taraf�ndan H.800 (1398)'de Horasan'da kurulan bir mezhep ve tarikatt�r. Hurufilik, evreni sadece harflerden ibaret g�rmektir. Bu tarikata g�re kainattaki her �ey 32 harfe d�n��t�r�lebilir. Hurufililik, Allah'�n ve kainat�n belli ba�l� �zelliklerinin tarikat�n kurucusu Fazlullah'�n zat�nda tecelli etti�i inanc�na dayan�r. Bu inan��a g�re, evrende Allah'tan ba�ka bir varl�k yoktur. Ulu Tanr�, "Ben bir gizli hazineydim, bilinmek ve tan�nmak istedim, bu y�zden evreni yaratt�m" �eklindeki kutsi hadis gere�ince kendisini �nce kelam (s�z) suretinde ve harflerle g�sterir. Evrendeki her �ey harflerden meydana gelir. Fazlullah'�n iki halifesinden birisi olan Seyyid Nesimi, Ba�dat'ta derisi y�z�lerek feci �ekilde �ld�r�lmesinden sonra bu b�lgeden ba�layarak Anadolu'ya h�zla yay�lmaya ba�lar. Anadolu'da Hurufilik, Timur'un Y�ld�r�m Bayez�t'� esir edip Anadolu birli�inin da��lmas�ndan sonra Alevi T�rkler aras�nda h�zla yay�ld� (Terc�man, 1982:273).

Hurifilik'te �ran'�n k�lt�r �zelliklerini bulmak m�mk�nd�r. Fazlullah Hurufi, dini dil olarak Arap�a'n�n yerini Fars�a'n�n almas�n� istiyordu. Onun eseri olan Cavidname yeni bir Kur'an gibi g�r�lmekteydi. Fars�a'n�n Arap�a'dan �st�n oldu�u iddia edilmekteydi. Ayr�ca Al�ncak'� ziyaret Mekke'nin yerini alm��t� (T�rkdo�an, 19995:240).

asla_asla_deme

30 Aral�k 2009 15:22

8.Bekta�ilik (Hac� Bekta� Veli):Burada �zerinde durulacak olan konu, tarihsel geli�im i�inde olu�an Bekta�ilik de�il, k�saca Hac� Bekta� Veli'nin ki�ili�i ve tasavvufi inan�lar�d�r.

Hac� Bekta� Veli,�ran'�n kuzeydo�usunda Horasan eyaletinin Ni�abur kentinde do�mu�tur. Horasan h�k�mdar� II. �brahim'in o�ludur. Annesi �eyh Ahmet adl� Ni�abur'lu bir bilgininin k�z� Hatem Hatun'dur (Y�lmaz, 1999:31). Do�um tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte Miladi 1210-1220 y�llar� aras�nda do�du�u kabul edilmektedir (G�l�an,1975:10).

Bekta�i an'anelerine g�re Hac� Bekta� Veli, Ahmet Yesevi'nin halifelerindendir. Bir rivayete g�re de Hac� Bekta� Veli, Ahmet Yesevi'nin halifelerinden �eyh Lokman Parende'nin m�ridi idi. Anadolu evliyas�ndan Geyikli Baba, Abdal Musa ve Horoz Dede de Ahmet Yesevi'nin halifeleri aras�nda say�lmaktad�r (A.Yesevi. 1991:45-46).

Hac� Bekta� Veli, hocas�ndan pozitif ve dinsel bilimleri ��renmeye ba�lay�nca zek�s� ve bilim ��renme yetene�i hemen fark edilmi�ti. ��nk� bir konuyu ��renmek i�in arkada�lar� g�nlerce beklerken o konular� k�sa s�r�de anl�yor ve di�er konulara ge�mek istiyordu. ��renimini tamamlad�ktan sonra Allah'la ba� ba�a kalmay� tercih ederek yaln�z olarak bir yere �ekilmi�ti. Ahmet Yesevi Hazretleri ile g�r��m��, Ahmet Yesevi ona; "Senin i�in Sulucakarah�y�k'� vatan olarak se�tik", diyerek onu Anadolu'ya g�ndermi�tir (Y�lmaz,1999/10:3 1).

Hac� Bekta� Veli buna uyarak �nce Necef e giderek Hz. Ali'nin kabrini ziyaret etti ve 40 g�n o ulu ki�inin yan�nda kald�. Bu s�re i�inde her zamandan fazla ibadet yapt� ve Allah'� and�. Oradan Mekke'ye ge�erek hacc�n� yapt� ve Medine'ye giderek Hz. Muhammed'in kabrini ziyaret etti. Oradan ayr�ld�ktan sonra 40 g�n kadar �am ve Kud�s'te kald�. Oradan Haleb'e gelerek Bustan mevkiinde bulunan Ashab-� Kehf’in ma�aras�n� ziyaret etti. Sonra Sulucakarah�y�k'e gelinceye kadar yolda rastlad�� b�t�n t�rbe ve yat�rlar� ziyaret etti ve 1433 y�l�nda Orhan gazi d�nemindeki �l�m�ne kadar burada insanlar� ayd�nlatma ve ��retme g�revini s�rd�rd� (Y�lmaz, 1999/10:31-32).

Hac� Bekta� Veli, H�ristiyanl��n �ok yayg�n oldu�u bir b�lge olan Sulucakarah�y�k'e yerle�ti. Bug�n yer alt� kilise kal�nt�lar�ndan da bu durum anla��lmaktad�r. Bu b�lgede insanlar� ir�at etti ve gayri M�slimleri de sevgi ile �slam dinini �a��rarak onlar�n bu dine inan�p benimsemelerini sa�lam�� b�ylece Anadolu'nun T�rkle�mesine ve �slamla�mas�na katk�da bulunmu�tur.

Bundan ba�ka Hac� Bekta� Veli, dedelik �rg�t�n� kurarak T�rk boylar�n� birbirine ba�lad� ve bug�n i�in bile hayranl�kla bakt��m�z muazzam bir dayan��ma ve sosyal kontrol mekanizmas�n� geli�tirdi. Ayr�ca Bekta�ilik tarikat�n� kurarak soydan Alevi olmayan insanlar�n manevi e�itimlerini �zerine ald�. B�ylece kendisinden feyz alan b�t�n insanlar� ahlak bozukluklar�ndan kurtararak topluma ve insanl��a faydal� olgun birer insan olarak yeti�tirmeye �al��t�.

Hac� Bekta� Veli, Arap�a ve Fars�a'y� bilmesine ra�men T�rkl�k bilinci ile T�rk�e yazan buna kar��l�k edebiyat, geometri, astronomi gibi pozitif bilimlerden haberdar olan (E�ri,99/10:184) ayd�n bir erendi, �rene Melikoff un iddia etti�i gibi O bir meczup de�ildi.

Hac� Bekta� Veli, sade ya�ayan, samimi, yapmac�ks�z bir insand�. B�t�n yarat�klar� severdi. Ayn� zamanda al�ak g�n�ll�, ciddi ve hi�bir zaman kutsal liderlik taslamam��t�. Sayg�l�, terbiyeli, g�ler y�zl� idi. O v�cudunun ve giyim e�yalar�n�n tertemiz olmas�na �ok dikkat ederdi. �yilik yapmak ba�l�ca iste�i idi. Kendisi de ho�g�r� �rne�i idi. Kimsenin ay�b�n�, kusurunu g�rmez, y�z�ne vurmazd�. "G�rd��n� �rt, g�rmedi�ini s�yleme derdi (S�mer, 1975:4-6).

Hac� Bekta� Veli, bilimi, y�ld�zlara benzetir. Nas�l insanlar g�kte y�ld�z olmad�� zaman karanl�ktan yolu bulamazlarsa, ak�l ve bilim marifeti olmayanlar da Hakk'dan yana olan yolu g�remezler. O, bilim b�y�klerini ana ve babadan daha de�erli bulur (E�ri,99/10:183).

Hac� Bekta� Veli, �al��may� te�vik etmi� "G�nd�z �evk ile d�nya i�ine, gece a�k ile ahiret i�ine sar�l" buyurmu�tur (Noyan,98/5:56). Alevi cemlerinin gece yap�lmas�n�n sebebi bu olsa gerektir. ��nk� Aleviler g�nd�z d�nya i�i ile me�gul olup cem t�renlerini genellikle gece veya tatil g�nlerinde yaparlar.

Hac� Bekta� Veli'ye g�re c�mertlik d�rtt�r; mal c�mertli�i beylerindir, zenginlerindir. Ten c�mertli�i, zahitlerindir. Can c�mertli�i, a��klar�nd�r. G�n�l c�mertli� ise ariflerindir (a.g.y:57).

R�za Zelyut (1990:6)'a g�re Karamanoglu Mehmet Bey'in 1277 y�l�nda Anadolu'yu i�gal etmesi ve burada "Bundan sonra devlet dairelerinde evlerde, sokaklarda, T�k�e'den ba�ka dil kullan�lmayacakt�r. Aksi hareket edenler, idam olunacakt�r", ferman�n� yay�nlanmas�na T�rk�e bilincini uyand�rd�� i�in Hac� Bekta� Veli etkili olmu�tur. Yine Zelyut'a g�re, Hac� Bekta� Veli'nin (1240) Babailer �syan� lideri olan Baba �shak'�n halifesi oldu�u, g�r�� geleneksel bilgilere uymaz. ��nk� Hac� Bekta� d��ncesinde, bir �eyhin bir komutana m�rit olmas� m�mk�n de�ildir.

Alevi inanc�na g�re Hac� Bekta� Veli, �ld�kten sonra kendi cenazesini kendisi y�kam��t�r. Hac� Bekta� Veli bir g�n Sar� �smail'i �a��rd� ve ona �unlar� s�yledi: " Bug�n g�nlerden Per�embe ve ben bug�n ahirete g��ece�im. Ben ruhumu teslim edince sen kap�y� �rt ve d��ar� ��k. �ile Da�� taraf�n� g�zle, oradan bir boz atl� gelecek ve y�z�ne ye�il �rt� takm�� olacak. Bu zat at�n� d��ar�da b�rakacak ve i�eri girip bana "Yasin" sure sini okuyacak. Attan inince selam�n� al, onu a��rla. Hulle donumdan kefenimi getirecek, beni y�kayacak, beni y�karken su d�k. Bana ceviz a�ac�ndan taput yapacak ve beni ona koyacak. Sak�n onunla s�yle�meyin. ��d�m� tut, �l�m�mden sonra bin koyunla y�z s��r kurban et, b�t�n halk� �a��r, onlar� doyur ve onlara hizmet. Ne kadar m�rit ve muhip varsa hepsini davet et, onlara ��t ver, a�lamas�nlar (Zelyut, 1990:19).

Hac� Bekta� Veli'nin �l�m� �zerine erenlerin anas� Fatma Bac�, Seyyid Mahmud-� Hayrani, Karaca Ahmet, Kolu A��k Hac� Sultan, Res�l Baba, Cemal Seydi vb. b�t�n erenler atl�-yaya hepsi geldi, yan�p a�la�t�lar. Bir m�ddet sonra �ile Da�� taraf�ndan vasiyet edildi�i gibi bir atl� g�r�nd� ve Hac� Bekta� Veli'nin �nceden anlatt�� gibi cenazeyi y�kad�, kefenledi, taputa koydu, cenaze namaz�n� k�ld�rd� ve g�t�r�p kabre koydular. Boz atl� er, erenlerle vedala��p at�na atlad� ve at� ko�turdu gitti. Sar� �smail, bu ki�inin kim oldu�unu merak etti ve e�er H�z�r ise daha �nce g�r��m��t�m, tan�r�m dedi ve ard�ndan ko�up yeti�ti ve �unlar� s�yledi: "Namaz�n� k�ld��n er y�z� suyu h�rmetine kimsin? bana bildir." Boz atl� er, Sar� �smail'in niyaz�na dayanamad� ve �rt�s�n� a�t�. Sar� �smail'in kar��s�nda birden Hac� Bekta� Veli beliriverdi. Sar� �smail, at�n�n aya��na d��p hayranl��n� bildirdi ve "L�tfen erenler �ah�, 33 y�l hizmetindeyim, kusurum var, seni bilememi�im, su�umu ba��la" dedi. Bunun �zerine H�nkar Hac� Bekta� Veli �unlar� s�yledi: " Er odur ki, �lmeden �nce �l�r, kendi cenazesini kendisi y�kar. Git var, sen de buna gayret et." Bu s�zleri s�yledikten sonra birden g�zden kayboldu (Zelyut, 1990:19-20).

Eserleri: 1.Kitab'�l Fevaid 2. Fatiha Suresi Tefsiri 3.�athiyye 4. Hac� Bekta�'�n Nasihatlar� 5. Hadis-i Erbain �erhi 6. �erh-i Besmele 7. Makalat.

B�t�n tasavvuf erbab� taraf�ndan benimsenen 4 kap� ve 40 makam inanc�n� Hac� Bekta� Veli'nin Makalat�'nda ��yle a��klanmaktad�r: Allah'a giden yollar yarat�klar�n nefesleri say�s�ncad�r; ger�e�e ula�m�� ki�iler bunlar�n aras�ndan i�inde �u 4 mertebenin bulundu�u bir yolu tercih etmi�lerdir: 1. �eriat 2. Tarikat 3 .Marifet 4. Hakikat (T�rk K�lt�r� ve Hac� Bekta� Veli Vakf�,1988:72-85).
�eriat ve Makamlar�
1.�nanmak (Ament�ye)
2.�slam
3.�lim ��renmek
4.�hsan (Allah'a sanki O'nu g�r�yormu� gibi ibadet etmektir.
5.Evlenmek
6.Helal yemek ve helal giyinmektir
7.Kulun Ehl-i s�nnet ve'l cemaat �zere bulunmas�d�r.
8.�efkat ve merhamettir (Peygamberimiz'in bir hadisinde;"�efkat imandand�r. Yery�z�ndekilere merhamet ediniz ki, g�ktekiler de size merhamet etsinler", buyrulmaktad�r.)
9.Helal kazanmak ve faizi haram k�lmakt�r
10.�yiyi emretmek ve k�t�l�kleri yasaklamakt�r.

Tarikat Makamlar�
1.Yola koyulmak, pirden el almak ve g�nahlardan t�vbe etmektir
2.Kulun bir m�r�ide m�rit olmas�d�r
3.Ba�� t�ra� etmek, giyimini ve ki�ili�ini tasavvuf ehline benzetmeye �al��makt�r
4.Kulun korku ile umut aras�nda olmas�d�r
5.Hizmet etmektir
6.Nefsi ezmek ve kahretmektir.
7.Allah'a d�nmek ve Ondan ba�kas�n� b�rakmakt�r
8.H�rka, makas, zenbil (meslek edinmek ve ge�imini bir meslekle sa�lamak), seccade, icazet, ibret ve hidayettir.
9.Cemaat ve nasihat sahibi olmak ve Allah'�n kullar�na kar�� sevgi beslemektir.
10.A�k, �evk, fakirlik ve kanaatkarl�kt�r.

Marifet Makamlar�
1.Edepli olmak (�nsan ancak sayg� ve edep ile erer. Hz. Ali �eref, mal ve soy ile de�il ancak
bilgi ve edep iledir, buyurmu�tur.)
2.Allah'tan korkmakt�r (Allah�teala, Allah'tan ancak bilgili kullar gerekti�i �ekilde korkar,
buyurmu�tur)
3.Nefis terbiyesi, a�l�k ve kanaatkarl�kt�r
4.�krar ve tasdik etmektir.
5.Utanmakt�r (peygamberimiz; haya, imandand�r, buyurmu�tur)
6.C�mertliktir
7.�limdir (Bir Hadiste; d�nya, bilim adamlar�n�n bilimi, h�k�mdarlar�n adaleti, c�mertlerin el
a��kl��, yoksullar�n dualar� �zerinde durur, buyrulmu�tur)
8.Daima sakin olmak; h�rs, kin, �fke gibi olumsuz davran��lar� terk etmektir.
9.Kalp ve g�nl� ho�nut etmektir.
10.Kendini bilip tan�makt�r (Hz. Peygamber, Kendini tan�yan Rabbi'ni tan�r, buyurmu�tur.)

Hakikat Makamlar�
1.Kulun di�er yarat�klar aras�nda toprak gibi olmas�d�r (Bir ki�inin incitmesinden incinmemesi ve her �eyi Allah'tan bilmesi ve her �eye r�za g�stermesidir)
2.B�t�n evrene tek bir g�zle bakmak.(ki�ilerin i�ledi�ine iyi veya k�t� dememek, yaln�zca iyili�in ve k�t�l��n kendisini g�rmektir)
3.C�mert olmakt�r(Ki�inin mal, yiyecek ve giyeceklerden bol bol vermesidir)
4.�lmeden�nce �lmek ve nefsini yok etmektir.
5.Yarat�klardan hi�birine zarar vermemek ve onlardan cefa g�rmemektir.
6.Kulun sohbet s�ras�nda ger�ekleri s�ylemesidir.
7.�yi ve olgun kullar�n girdi�i yola girmektir
8.Kendisinde g�r�len kerametleri gizlemesidir
9.Sabretmektir (Tanr�'ya yakarmak ve O'na ula�mak)
10.�� g�z�yle g�zlemde bulunmak Tanr�sal bilimi (�lm-� led�n veya tasavvuf.) ��renmektir

Dede G�ven� (1999:48)'e g�re �eriat, Hz. Ademden Hz. Muhammed'e kadar olgunla�arak gelen ilahi kaynakl� �slam'a inanmakt�r. Tarikat, �eriatta gaip olarak inan�lan ve iman getirilen Allah'a ula�mak i�in tutulan yoldur, takva ehli olmaya �al��mak ve nefis ile m�cadele etmektir. Marifet; her �eyin yarat�l��n�n asl�na varmak ve bu konudaki bilgilere ula�makt�r. Hakikat ise �lmeden �nce �lmek, asl�na d�nmek ve Hak ile Hak olmakt�r. E�er bu 40 makamdan birisi eksikse olsa, ger�e�e (Hakikat'e) ula��lamaz. Hac� Bekta� Veli'nin Baz� S�zleri (G��g�n,1998:148-153):

�limden gidilmeyen yolu sonu karanl�kt�r.
Ger�ek erenlerin izinden ��kma.
Biz oldu�umuz gibiyiz, �yle kalaca��z.
Alimin ve olgunun sohbeti, cahilin ibadetinden daha hay�rl�d�r.
�z�nle, g�z�nle, s�z�nle i�inde ol.
Kad�nlar� okutunuz, kad�nlar� okumayan millet y�kselemez.
�lmi, bilgiyi aziz, y�ce tutan kimse, hi�bir zaman k��lmez, al�almaz.
Her insan�n �� yolda�� vard�r: sab�r, kanaat ve utanmakt�r. Elinle
koymad��n �eyi alma.
�nsan�n olgunlu�u, davran��lar�n�n olgunlu�udur.
Fikirsiz ilim; kanats�z ku�, Nuhsuz gemidir.
Kimsenin ay�b�n� arama; kendi ay�b�n� g�r.
Sorulmadan s�yleme.
Cahillere ve hak tan�mazlara s�kut ile kar��l�k veriniz.
Alimlere ve kendini bilenlere al�ak g�n�ll�l�k yara��r.
Allah, c�mertleri sever.
D��man�n�z�n dahi insan oldu�unu unutmay�n�z.
Dost y�zl� d��mandan sak�n.
Do�ruluk g�ster, yalanla u�ra�ma, konu�urken m�bala�a etme, abartma.
�a�r�lmadan gitme.
Sevgi ve ac�ma insanl�k; hiddet ve �ehvet hayvanl�kt�r.
Hakiki dervi�, olgun ki�i; kimsenin k�namas�ndan incinmez.
�z�nde ve s�z�nde temiz olmayanlar�n iman� tam de�ildir.
Allah'tan ba�ka dost aramay�n�z.
Allah'tan ba�ka her �eyi unutunuz.
Allah'�m iyi, g�zel, do�ru, faydal� d��nce ve davran��la beni �ereflendir.
Hac� Bekta� Veli'nin Di�er S�zleri (Zelyut, 1990:21):
Eline, diline, beline sahip ol.
�badet, cennet i�in de�il, Hak i�in yap�lmal�d�r.
�nsan�n ger�ek g�zelli�i s�z�n�n g�zelli�idir. �badetin
yeri ba�ka, i�in yeri ba�kad�r.
Yi�it odur ki, k�r�lmaya de�er bir kimseyi bile k�rmaz.
A��klar�n tenleri �l�r, canlar� �lmez.
Okunacak en b�y�k kitap insand�r.
Bilgelerin d��nceleri ibadetleridir.
�nsan Tanr�'ya ancak iyi i�lerle ula�abilir.
Kendini bilmeyen Tanr�'y� bilemez.
�al��madan ge�inen bizden de�ildir.
�nsan, yerde ve g�kte Tanr�'n�n vekilidir.
G�n�l Kabe'den bile �st�nd�r, ��nk� g�n�l Tanr�'n�n belirdi�i yerdir. Ki�i,
ilim b�y�klerini anadan babadan bile �st�n tutmal�d�r. G�n�ldeki hakikat
yemi�i, marifet suyu ile yeti�ir.
Allah'� �z�m�zde, �z�m�z� Allah'da biliriz.

Hac� Bekta� Veli'nin hemen b�t�n d��nceleri, g�n�m�zde de ge�erli olmakla birlikte kan�m�zca en dikkate de�er ve modern toplumsal anlay��la uygunluk g�steren ikisi: Kad�nlar�n� okutunuz" ile "�limle gidilmeyen yolun sonu karanl�kt�r" s�zleridir. Orta�a�da Bat�da kad�n, Adem'i ba�tan ��kararak cennetten kovduran g�nahk�r varl�k olarak g�r�l�rken Hac� Bekta� Veli, kad�nlar�n okutulmas�n� ��tlemi�tir. 21. Y�zy�l, bilim �a�� olarak nitelendirilmektedir. �u halde Hac� Bekta� Veli,"Bilimden gidilmeyen yolun sonu karanl�kt�r", diyerek kendi �a��n� a�arak 21. Y�zy�l�n anlay��na sahip son derece ileri g�r��l� bir d��n�r oldu�unu kan�tlam�� olmaktad�r.

8. �amanl�k: �amanizm kelimesi Tunguzca'd�r ve �amanl�k Sibirya'da ortaya ��km��t�r. T�rkler �aman yerine Kam derler. Kam, tabiat�st� kuvvetlerle temasa ge�ebilen insand�r. Bunlar kendilerine g�re bir tak�m usullerle trans haline girerler, yani kendilerinden ge�er ve normal insanlar�n g�r�p i�itemedi�i �eylerden haber verirlerdi. Bu halleriyle kam veya �amanlar, din adam� olmaktan �ok birer kabile b�y�c�s� durumundayd�lar. Gelecekten haber verirler, hastalar� iyile�tirirler, ruhlar aleminde neler olup bitti�ini bilirlerdi. Halbuki din deyince. Her �eyden �nce evren ve insan hakk�nda, en uzak ge�mi�i ve en uzak gelece�i de i�ine almak �zere, belli bir a��klama getiren inan� sistemini anl�yoruz (G�ng�r, 1992:61).
Yine Abd�lkadir �nan (1976:179,1829)'a g�re, G�kt�rk yaz�tlar� T�rkler'in dini hakk�nda pek az bilgi vermektedir. Bu yaz�tlar, koyu �amanist ruhda yaz�lm��t�r. Eski T�rklerin dinleri hakk�ndaki bildiklerimiz �in y�ll�klar�nda verilen bilgilerden ibarettir. �in kaynaklar� Hun T�rkleri'nin G�k Tanr�'ya inand�klar�n� ve buna kurban sunduklar�n� kaydederler (�nan, 1976, 179,182).

Kafeso�lu (1984:289,295)'na g�re, bir sihir karakteri ta��yan �amanizm, T�rk inan� sistemi olamaz. Bozk�r T�rk topluluklar�n�n as�l dini "G�k Tanr� Dini"dir. Bu inan� sisteminde Tengri (Tanr�) en y�ksek varl�k olarak inanc�n merkezinde yer alm��t�. Ayn� zamanda semavi mahiyete haiz olup, �ok kere "G�k Tanr�" diye an�l�yordu.

�amanizm bir dinden �ok, kendi �zel usulleri ile kazand�� (extase) hali i�inde ruhun bedenden ayr�larak g�klere y�kseldi�ini hisseden bir trans ustas�d�r. Ancak T�rk inanc� ile �amanizm aras�nda hayret edilecek bir uyum meydana gelmi�tir. �zellikle T�rklerdeki atalar k�lt�, kartal inanc�, demircilik ve at kurban� �amanik vas�f kazanm��t�r. Esasen �amanl��n en b�y�k �zelli�i n�fuz etti�i b�lge halk�n�n ruh alemine b�r�nme kabiliyetidir. �amanl�k, ruhun gezip dola�mas�"extase", tanr�larla ba�lant� kurmas� konusunda eski T�rk topluluklar�n�n tabiata atfetti�i gizli kuvvetleri istismar etmi�, yava� yava� geli�erek ona yeni unsurlar ekleyerek adeta bir din kimli�i kazanm��t�r (Kafeso�lu, 1984:288-289).

�amanizmin en �nemli �zelliklerinden birisi kad�na verdi�i de�erdir. Bu de�er neredeyse bir kad�n-erkek e�itli�i yaratabilecek kadar �nemlidir. �ran'�n �slam �ncesi inanc� olan
Zerd��tl�kte kad�n; k�t�, kirli, �eytan�n yans�mas� iken �amanizmde kad�n kutsald�r (K��lal�, 1997:122).

Prof. T�rkdo�an (1995:102)'a g�re �amanizm, adeta g�n�m�z Alevi-Bekta�i gelene�inde varl��n� s�rd�rmektedir. Cem t�renlerine kad�nlar�n erkeklerle birlikte kat�lmalar�, musahiplik merasimlerinde �ift olu�turmalar�, erkeklerle birlikte semah yapmalar�, alkoll� i�kileri(dolu) ho� g�rmeleri, �slam �ncesi �amanizmin izlerini ta��r. Bunun gibi dervi�ler, pirler veya dedeler �amanizm k�lt�ndeki Kam (ozan)'lar�n izlerini ta��r. On iki imam ile 12 muharrem yas g�n� 12 ayakl� T�rk takvimi ile ba�lant�l� olabilir.

�amanizmde kurban sunulmadan ayin ve t�ren yap�lmaz. Kurbanlar�n en �nemlisi att�r, bundan sonra koyun gelir ve kurban�n makbul�, erkek olan�d�r (Er�z, 1990:295). Alevi cem t�renlerinin �o�unlu�u kurban kesilerek yap�l�r.

�amanlar�n ola�an�st� halleri oldu�una inan�l�r. Don de�i�timek, ate�te yanmamak, ak�ldan ge�eni bilmek, tabiat g��lerine h�kmetmek, �l�y� diriltmek v.s. Bunlar Alevi-Bekta�ilikte "Evliya K�lt�" olarak devam eder (Ayd�n: 1998/8:40). Bundan ba�ka �amanlar�n hem kendi hastal�klar�n� ve hem de ba�kalar�n�n hastal�klar�n� iyile�tirdiklerine inan�l�r (Er�z, 1990:262).

Orta Asya ve �n Asya'dan Anadolu'ya gelen kitleler, M�sl�manl�� kabul etmekle birlikte eski �aman dinlerine ait �slam'a ayk�r� bir �ok k�lt�r� de �slam'la kayna�t�rm��lard�. Anadolu'nun ortas�nda gezinen bu �aman babalar�, Horasan dervi�leri bir lokma bir h�rka prensibini kabul etmi� olarak Anadolu kentlerinde geziyor, dola��yor, �rg�ts�z ve sistemsiz fikirler yay�yorlard�. Anadolu'ya daha �nce gelip yerle�en ki�ilere Rum Abdallar� denirken, Anadolu'ya gelen her dervi�e de hangi k�kten gelirse gelsin Horasan erenleri deniyordu. ��te Hac� Bekta� da bunlardan birisi idi (T�rkdo�an, 1995:284). Horasan erenlerinin �o�unun d��nceleri sistemsiz ve �al��malar� �rg�ts�z olabilir. Fakat Hac� Bekta� Veli, d��ncelerini sistemle�tirdi�i gibi da��n�k halde ya�ayan T�rkleri dedelik �rg�t� ile bir araya getirmi� ve bu eksikli�i m�kemmel bir �ekilde gidermi�tir.

9. Yunan Felsefesi

�zellikle Yunan filozoflar�ndan Platon ile Plotinos'un d��nceleri tasavvufla ve dolay�s�yla Alevilikle ba�da�maktad�r. ��nk� sevgi unsuru ve bu unsurun b�y�k �l��de Tanr�'ya dayanmas� d��ncesi her iki felsefede de ortak olan noktalard�r. �imdi bu iki filozofun d��ncelerine k�saca yer verelim.

Platon (Eflatun)
Platon'un ideler teorisine g�re bu d�nyada g�rd��m�z b�t�n varl�klar�n (insan, hayvan, bitki veya cans�z bir e�ya olsun) ideler d�nyas�nda bir idesi, yani asl�, �z� ve esas� vard�r. bu d�nyada g�rd�klerimiz ise onlar�n g�lgesi veya g�r�nt�s�d�rler. Bir cismin varl��a gelebilmesi ancak idesinden alabildi�i pay kadar m�mk�n olmaktad�r.

Bundan ba�ka insan ruhu d�nyaya gelmeden �nce ideler d�nyas�nda bulunmakta ve �u anda d�nyada bulunan b�t�n varl�klar�n �z (ide)'lerini orada tema�a etmi�ti. Bu d�nyaya geldikten sonra o idelerin g�lgesini g�r�nce onlar�n idelerini hat�rlad�. Onun i�in bilgi bir hat�rlamad�r. �rne�in g�zelli�in ne oldu�unu bilmeseydik, kar��m�zdaki nesnenin g�zel oldu�unu s�yleyemezdik. �u halde ruhumuzda uyuklama halinde de olsa bir g�zellik ideali vard�r.

Kar��m�zdaki objenin g�zel olup olmad��n� i�imizdeki g�zellik ideali ile kar��la�t�r�r ve g�zel oldu�u hakk�nda bir h�kme var�r�z. Alg�lar insan ruhunda, daha �nce ideler d�nyas�nda iken tema�a etmi� oldu�u asli �ekillerinin hat�ralar�n� uyand�rmaya yarar. Uyanan bu hat�ralar, insan ruhunu, bu asli �ekillere kar�� derin bir �zleyi�le doldururlar. �nsan, g�zelli�in kendine kar�� duydu�u bu derin �zleyi�in zoru ile bu ideal formlar� bu d�nyada ger�ekle�tirmeye �al��r. ��te ger�ek "eros"u yani platonik sevginin kayna��n�, ruhun bu asli �ekillere kar�� duydu�u sonsuz istek ve �zleyi� meydana getirir (Birand, 1987:54-55).

�nsan �ld�kten sonra bedeni par�alan�r ve ruhu daha �nce bulundu�u ideler d�nyas�na geri d�nmektedir. �nsan bu d�nyaya geldikten sonra bedenin tutkular� y�z�nden s�k�nt� i�ine d��m��t�r. �nsan, ancak do�u� �ark�n� k�rarak ger�ek mutlulu�a eri�ebilir. Platon'un bu d��nceleri Pisagorculardan gelmektedir. Pisagorcular ruhun �l�ms�zl��ne ve ruh g��ne (tenasuh) inan�yorlard� (Birand, 1987:54).

Platon Timaos diyalogunda, evrene idelere g�re d�zen veren daha do�rusu maddeyi idelere g�re �ekillendiren Demiorgus ad�n� verdi�i bir Tanr�'dan s�z eder. Ona g�re tanr�lar� maddi zevklerin esiri olarak g�steren �iir ve mitolojiler reddedilmelidir. Tanr�'n�n iyi ve adil oldu�una inanmal� ve O'nun en �st�n varl�k, iyili�in, adaletin, do�rulu�un ve m�kemmelli�in kayna�� oldu�u kabul edilmelidir. Tanr� iyili�in kendisidir ve yery�z�ndeki iyi �eylerin sebebini meydana getirir. M�kemmelli�in kendisi olan Tanr�, ideler sisteminin en tepesinde yer alan �yilik �desidir (a.g.e: 57,62,63,68). Ona g�re Tanr�, t�pk� bir ressam gibi d�nyadaki cisimleri onlar�n ideler d�nyas�ndaki idelerine bakarak �izer, �ekillendirir ve onlar� varl��a getirir.

Platon �yi idesini g�ne�e benzetir. Nas�l g�ne� hem varl�k veriyor hem de ayd�nlat�yorsa, �yi idesi, �teki idelere hem varl�klar�n� verir hem de onlar� ayd�nlat�r. Ba�ka deyimle idelerin do�ru bilgisini edinmek i�in, onlar� �yi �desinin ��nda g�rmek gerekir. ideler y�zdeki g�z ile de�il ak�ldaki g�z ile g�r�l�r. �deleri bilmek i�in yol, bilimle �zellikle matematikle u�ra�makt�r. Onun i�in Platon, Akademisinin kap�s�na "Geometri bilmeyen buradan i�eri girmesin" diye yazd�rm��t�r (K�yel, 1977:29).

�yi idesini bilmek i�in do�rudan do�ruya onu g�rmek �artt�r. Bu, onunla birle�mek anlam�na gelir. Onunla birle�mek g��t�r, ilkin birle�meyi haz�rlamak gerekir. Haz�rl�k ma�aradaki ba�lardan (be� duyu) kurtulmakla ger�ekle�ir. Bilimle u�ra�mak ve matematik yapmak, insan� g�r�nmeyenin bilgisini edinmeye al��t�r�r. Matematik tamamen duyular evreninden kurtulmaya yetmez. Onun i�in m�kemmel olan �yi �desine kadar y�kseltmez. Ma�aradan kurtulmak i�in matematik yapmak, Pisagorcular�n istedikleri gibi "do�u� �ark�n� k�rmak"t�r. Do�u� �ark�n� k�rmak, insan�n ruhunu bedenin etkilerinden kurtarmas�d�r. ��nk� onlara g�re beden ruh i�in bir hapishanedir. Beden kendi istekleri ile ruhu tutuklam��t�r, ruhu bu durumdan bir an �nce kurtarmak gerekir. Kurtulu�un yolu, bilimle sanatla �zellikle m�zik ve oranlar konusuyla ilgilenmektir. Demek ki, �yi �desine y�kselebilmek i�in �nce matematik ve sonra sevgi yolunu denenmelidir. Sevgi, ideler idesi olan �yiy'e �nceden tan�nm��, bilinmi� olan o g�zele do�ru, ruhun kanatlar�yla y�kselmek ve sonsuzla�mak iste�idir (K�yel, 1977:30).

Plotinos

Plotinos, Hellenistik d�nemde ya�am�� bir filozoftur. Hellenizm, birbirine z�t ve �e�itli felsefeleri ve dini inan�lar� kayna�t�rm��t�. O d�nemde felsefeden ��zmesi beklenen iki problem vard�. Birisi ruhun gelece�i, ikincisi ise ger�ekli�in felsefe yoluyla a��klanmas� sorunu. Bu iki problem birbirine ba�l�yd�. Ruhun gelece�i problemini S�rlar dini, Mitra dini kendilerine g�re cevapland�rm��lard�. ��yle ki, ruh yarat�ld�ktan sonra i�lemi� oldu�u g�nahlardan dolay� kirlenmi�ti, d��m��t� ve kurtulu�u gerekliydi. ��te Plotinus, ruhun kurtulu�una uygun bir varl�k anlay��n� tasarlamay� ba�arm�� bir filozoftu. Onun varl�k teorisi Bir, Nus ve Ruh olarak �� hipoztazda toplanm��t�. Bu hipoztas birbirine i�ten i�e ba�l�yd�. Ruh temizlenmek i�in bu �� hipoztas� iner, gerisin geriye ��kard�. Ruh kurtulu�a ermek i�in ��rp�n�r dururdu, felsefe yapard� (K�yel, 1 977:45).

Plotinos'un felsefesinin hareket noktas�n�, her t�rl� maddi olana kar�� bir aleyhtarl�k te�kil eder. ��nk� Aristo'dan sonra ortaya ��kan felsefi ak�mlar (Epikuroscu ve Stoal�lar) materyalist idiler. Her iki okul da Platon'a tam bir kar��tl�� ifade ediyordu. ��te Plotinos, Platon'un idealist felsefesine geri d�n�yordu. Plotinos, ilgisini ruh ve beden ili�kilerine �evirmi�tir. Ona g�re ruh, g�r�lmesi ve alg�lanmas� m�mk�n olmayan bir cevherdir. B eden ve ruh birbirinden tamamen ayr� olan iki cevherdir. Yaln�z ruh bedene hakimdir ve ona �ekil verir ve onu ayakta tutar. Nitekim beden ruhu terk edince beden, ��r�y�p da��l�r. Ruh ayn� zamanda bedeni g�zel yapan cevherdir. G�zel olan yaln�zca ruhtur. Bedenin g�zelli�i ancak ruhun g�zelli�inin bir yans�mas�d�r. Ruh bizatihi g�zeldir, halbuki beden ruhun bir aynas� olmak bak�m�ndan g�zeldir, ��nk� bedene �ekil veren ruhtur. Ruh �l�ms�z, beden ise �l�ml�d�r (Aster, 1971:1 6a- 17-a).

Plotinos'a g�re bireysel ruhlar�n ba�ka bir de k�lli bir ruh, bir evren ruhu vard�r. �nsanlar�n bireysel ruhlar� bir �ekilde bu k�lli olan evren ruhunun i�inde yer al�rlar (Aster, 1971,19-a). Ayr�ca herbir insan varl�� kendi ruhsal rehberine (spirit-Guides) de sahiptir (Plotinus, 1952:104).

Plotinos i�in Allah, kendisinden her �eyin sudur etti�i kaynakt�r, var olan her �ey Allah'�n emanationu (suduru)'dur. Allah her t�rl� varl��n kayna�� oldu�u i�in bir �eyin var olmas� Allah sayesinde m�mk�n olur. Bundan dolay� Allah mevcuttur, diyemeyiz, ��nk� o mevcudiyetin kendisidir ve bizatihi varl�kt�r. Sonra "Allah birdir" de diyemeyiz ��nk� Allah birli�in kendisidir. Yine bunun gibi Allah i�in m�essir ve faildir" de diyemeyiz, ��nk� Allah m�es sir ve fail olman�n kendisidir (Aster, 1971,20-a).

Plotinus i�in kendi olgunlu�una ula�an her varl��n kendili�inden ve zorunlu olarak bir ba�ka varl�� meydana getirmesi, olu�un bir yasas�d�r (Kurto�lu,1992:63).

�lk varl�ktan son varl��a kadar sudurda her �ey kendine �zg� olan yerinde kal�r; sudur eden �eyin s�ras�, kendisinden sudur etti�i �eyden a�a��dad�r ve her �ey rehberini izledik�e bu rehberine (zamanla) e�it konuma gelir (Plotinus, 1952:215). Bu durum, tasavvufta, talibin zorlu ve uzun bir e�itimden ge�tikten sonra vecd halini ya�ayarak Tanr� ile ileti�im kurmak suretiyle kamil bir insan olmas�n� and�rmaktad�r.

Plotinos'a g�re as�l varl�k, ger�ek varl�k, b�t�n varl�k hipoztazlar�n�n en tepesinde olan Bir'dir. O hi� belirleme almaz, her belirleme onun birli�ini bozar. O �ylesine varl�klarla doludur ki, ondan dolay� varl�k ondan ta�ar yay�l�r. Bir iyili�inden dolay� varl��n� ta��r�r, yayar, ge�irir, verir, ak�t�r. Her �ey Bir ile varl�k kazan�r. Birli�ini kaybeden, varl��n� kaybetmi� olur (K�yel,1977:45-46).

Birden ta�an bu d�nya, zorunlu olarak, O'nun g�zelliklerine sahip olmal�d�r (Plotinus,1952:76). Bu demektir ki, Bir g�zel oldu�una g�re, O'nun eseri olan evrendeki b�t�n varl�klar da mutlaka g�zeldir. K�sacas� g�zel olan Tanr�, g�zel eserler yaratacakt�r.

Bir �yle m�kemmel bir varl�kt�r ki, onun bollu�undan ve m�kemmelli�inden ta�ar. Ta�an her varl�k �tekiyle ilgilidir. Ta�an ilk ta�k�n kendi �zerine k�vr�l�r, kendine d�ner, kendine bakar, bu bak��ta Nus oldu�unu anlar. Ta�k�n, Nus'tan �teye ak�p gider Ruh oldu�unu anlar. Ruh kendi �zerine d�nd��nde Nus oldu�unu, Nus da kendi �zerine d�nd��nde Bir oldu�unu anlar. Demek ki, Bir ta�arak Nusa, Nus ta�arak ruha varl��n� vermektedir. Ruh, Nusun sonu, duyular�n ba��d�r. Ruh vecd halinde iken kendisinin Nus ve Bir oldu�unu bilir. Ruhun yukar� taraf�, Bir ile birle�ebilen taraf�d�r. Ruh i�in beden bir kirlilik, bir k�t�l�kt�r. Ruhun a�a�� taraf�nda beden, ruh i�in bir iyilik, bir zarurettir. D��m�� ruhu a�a�� seviyesinden yukar� seviyeye ��karmak gerekir. Bunun yolu extase (vecd)'dir. Extase ile ruh, yukar� seviyesine ��kar ve Bir ile birle�ir, Bir oldu�unu bilir. �nsan ruhlar� evren ruhunun k�s�mlar�d�r, hepsi ayn� �eyi (Nus'u) g�r�rler (K�yel, 1977:46)

Plotinos'a g�re Bir'den Nus, Nus'tan Ruh, Ruhtan duyu varl�klar� nas�l ortaya ��karlar? Nus kendi kendini d��nmeye ba�lay�nca o, d��nen ve d��n�len olarak ikile�ir. Bu ikilikten �teki varl�klar ��kar. Kendi kendini d��nmek, varl�klar� d��nmektir. Varl�klar� d��nmek varl�klar� yaratmakt�r (K�yel,1977:46). Plotinos'da Bir'in bilgisine iki yolla var�l�r:

1.Ad�m ad�m d��nerek, diyalektikle
2.Vecde kap�l�p sevgiyle.

Sevgi, her varl�� kendi iyili�ini aramaya g�t�ren g��t�r. Madde i�in iyilik surettir, beden i�in iyilik ruhtur, Ruh i�in iyilik fazilettir, Nus'tur (ak�ld�r), Bir'dir. Ruhun Bir'e eri�mesi mistik bir deneme konusudur ve bir haz�rl�k gerektirmektedir. �rne�in duyulardan y�z �evirmek ve perhiz yapmak gibi. Bunun sonunda vecd birden bire gelir ve Bir'le birle�mek m�mk�n olur (K�yel, 1977:47).

Plotinos, evrenin Tanr�'dan nas�l ��kt��n� ��k �rne�i ile a��klamaya �al��r. Nas�l g�ne� her t�rl� ��n kayna�� ise Tanr� da var olan her �eyin varl��, Tanr� ile a��klanabilir. Tanr�, varl��n kendisidir, birli�in kendisidir, etki ve eylemin kendisidir. Plotinos'un Tanr�s�, b�y�k evrensel dinlerde oldu�u gibi evreni yoktan var etmemi�tir. Ayr�ca Aristo ve Platon'da oldu�u gibi mevcut malzemeye �ekil ve d�zen veren de�ildir. Her �ey, Tanr�'dan yay�l�p ��km�� ve geli�mi�tir (Birand, 1987:124).

Plotinos'a g�re v�cut �l�ml�, ruh ise �l�ms�zd�r ve kendili�inden bir birliktir. O ruhun �l�ms�zl��n� tenasuh teorisi ile a��klar. Bir v�cuttan ayr�lan ruh bir ba�ka v�cut kal�b� i�inde yeniden d�nyaya gelir. Bununla birlikte ruhun as�l hedefi, v�cuttan b�sb�t�n kurtulup, saf ruh haline gelmektir (Birand, 1987:125).

Plotinos sisteminde estetik �nemli bir yer tutar. Eski Yunan d��ncesinde g�zellik, iyilik ve m�kemmellik ayn� anlamlarda say�lm��t�r. G�zelin �teki kavramlardan ayr� olarak tek ba��na ele al�nmas� denemesi ilk defa Platon'un Symposion adl� eserinde yap�lm��t�. Bu konu Plotinos taraf�ndan yeni ba�tan ele al�n�r. Plotinos'un esteti�i idealistir. Ona g�re kendili�inden g�zel olan �ey ruhtur, v�cut ancak ruhu aksettirdi�i �l��de g�zel say�labilir. G�zelin tema�as�na dalan kimse, duyular d�nyas�nda idenin aksini bulur (Birand, 1987:126-127).

Plotinos'a g�re insan�n ula�abilece�i en �st�n bilgi derecesini extase(cezbe) an� meydana getirir. Cezbeye ula�an insan ruhu Tanr�'ya a��l�r ve O'nunla birle�ir. �nsan�n Tanr�'y� do�rudan do�ruya bilip kavrad�� anlar, ruhun v�cuttan ayr�l�p Tanr�'ya y�neldi�i ve
y�kseldi�i mutlu anlard�r. Bundan dolay� cezbe, en �st�n bilgi derecesini ve insan�n en y�ksek hedefini meydana getirir (Birand, 1987:127).

�nsan her t�rl� varl��n kayna�� olan Bir'i (Allah) nas�l bilebilir? Plotinos'a g�re insan�n Allah'� bilmesi i�in mistik bilgisinin mesut anlar�ndan faydalanmas� gerekir. �nsan�n Allah'� do�rudan bildi�i anlar, kendi bilincini kaybedip kendi d��na ��kt�� extase (vecd) halleridir. �nsan cezbe halinde Allah ile birle�ti�ini hisseder. Plotinos'un kendisi hayat�nda bir defa bu an� ya�ad��n� s�ylemesine kar��l�k onun ��rencilerinden olan Prphyrios, Plotinos'un hayat�nda �� defa extase(vecd) haline ge�ti�ini iddia etmi�tir. Cezbe halinde insan kendi bedeninden s�yr�larak Allah ile birle�me imk�n�n� elde eder(Aster, 1971,22-a).

10. Tasavvuf: Anadolu Alevili�i, �slam tasavvufundan etkilenmi�tir. Tasavvufun di�erad� �slam mistisizmidir. Felsefede mistisizm, akl�n kavrayamayaca�� ger�ekleri mistik sezgi ile bilmek anlam�na gelir. Hindu mistisizmi, Yahudi mistisizmi, H�ristiyan mistisizmi gibi �slam mistisizmi de vard�r. Buna tasavvuf denir (G�ng�r, 1982:17-18).

Tasavvufi din anlay��n�n en belirgin �zelli�i, Kur'an ve hadisin zahiri anlam�ndan �ok bat�ni anlam�na �nem vermek ve Yaratan ile yarat�lan aras�nda ayr�l�k kabul etmemektir. ��nk� Allah'tan ba�ka varl�k yoktur ve insan Allah'tan gelmi�tir, yine Allah'a d�necektir. Ancak bunun i�in �l�m� beklemeye gerek yoktur, nefsi terbiye ederek ezeldeki Birli�e (Tanr�'ya) d�n�lebilir (G�ng�r, 1982:22).

Tasavvuf, s�z (kal) yolu de�il hal (iyi ahlak) yolu, velayet (ilm-� led�n) vas�tal� bir yol olup Hakikat ad� verilen de�i�mezli�e ula�may� ama�lamaktad�r (F�rat, 1999:131). K�sacas� tasavvuf, insan�n e�itimini esas alan ve onu olgun insan (k�mil insan) yapmaya �al��an bir yoldur.

Tasavvuf, kafanda ne varsa atmak, elinde ne varsa da��tmak, �n�ne ne ��karsa ��ks�n ona y�z �evirmemektir. Yani zihni k�t� d��ncelerden ar�nd�rmak, c�mert olup ba�kalar�na ikramda bulunmak, kar��na hangi �e�it insan ��karsa ��ks�n (iyi-k�t�, g�zel-�irkin, kad�n-erkek, dinlidinsiz) hepsine iyi g�zle bakabilmektir.

Tasavvuf, herkese dost olmak, kimseye y�k olmamak, g�l bah�esinin g�l� olmak, diken olmamakt�r (Terc�man, 1987:199).

Tasavvuf, ilahi ahlakla terbiye olmak demektir. Tasavvuf, bencillikten kurtulup di�erk�m olmak, kendisinden �ok ba�kas�n� d��nmektir (Terc�man, 1987:199).
C�neydi Ba�dadi'ye g�re tasavvuf, Allah'�n seni sende �ld�rmesi ve kendisinde diriltmesidir ve ayr�ca O'nun d��ndaki her �ey ile alakay� keserek Allah ile olmakt�r (K�sak�rek,1982:101). Gazali'ye g�re sufiler, nefsi k�t�l�klerden uzakla�t�rmak, ahlak� k�t� s�fatlardan ar�tmay� �ng�r�rler. �yle ki, kalbi Allah'tan gayr� her �eyden ay�rmak ve sadece O'nunla doldurmak gerekir (G�ng�r, 1982:81).
Dinin hem zahiri ve hem de bat�ni y�n�n� en iyi anlayan Hz. Muhammed oldu�una g�re tasavvuf Hz. Muhammed'le ba�lamas� gerekir. Hz. Muhammed Medine'ye g�� ederken H�ra ma�aras�nda Ebubekir 'e Kelime-i tevhid'i sessiz olarak s�ylemesini telkin etmi� buna gizli zikir denilir. Daha sonra Hz. Ali'ye de�i�ik zamanlarda �� defa ayn� s�z� sesli olarak tekrarlatt�� rivayet edilir. Bunun i�in Hz. Ali'ye dayanan tarikatlar�n hepsi a��k zikir yaparlar (Terc�man, 1987:195). Nitekim �ubuk Y�resinde kat�ld��m�z iki cem t�reninde Alevilerin "Allah Allah" diye ba��rarak a��k zikir yapt�klar�na �ahit olduk.
Allah, mutlak cemal ve kemal sahibi olarak her t�rl� g�zelli�in kayna��d�r. Hz. Peygamber'in ifadesi ile "Allah g�zeldir, g�zelli�i sever" �nsan, Allah'� ne kadar tan�rsa (marifeti artarsa) O'na kar�� olan sevgi ve a�k� da o oranda artar (Terc�man,1987:26).

Tasavvuf ehli aras�nda me�hur olan bir kutsi hadis vard�r: "Ben gizli bir hazine idim, bilinmeyi sevdim, beni bilsinler, tan�s�nlar diye mahlukat� yaratt�m." Buna g�re ba�lang��ta sevgi, Allah'tan ��km�� ve evrenin yarat�lmas�na sebep olmu�tur. Bunun i�in tasavvufta esas olan ulvi ve ilahi a�kt�r. Ger�ek a�k, insan ruhunun, Allah'a kar�� zlemidir. Bu durum Kur'an-� Kerim'de: "...�man edenlerin Allah'a kar�� pek �iddetli sevgileri vard�r" (Bakara: 165). Ayr�ca "Allah kullar�n� sever, onlar da Allah'� severler" (Maide:54).

Bir ba�ka anlamda tasavvuf, Allah'� g�r�r gibi kulluk etmektir. ��nk� biz O'nu g�rmesek bile Onun bizi g�rmekte oldu�unu bilmek, daima Allah'la beraber olmak ve O'nu hat�rdan ��karmamakt�r (Terc�man, 1987:199).

Nitekim Kur'an-� Kerim'in baz� ayetlerinde bu konu ile ��yle buyrulmaktad�r: ". . .Nerede olursan�z olun O sizinle beraberdir" (Hadid:4). "Andolsun, Biz insan� yaratt�k ve nefsinin ona f�s�ldad�klar�n� biliriz ve Biz ona �ah damar�ndan daha yak�n�z" (Kaf: 16). "Kullar�m sana Beni sorarlarsa (s�yle onlara) Ben �ok yak�n�m..." (Bakara186).

Tasavvufun temeli, insan�n yarat�l��na dayanmaktad�r. Zaman�n ba�lang�c�ndan �nce Allah Mutlak G�zellik idi. Mutlak Varl�k, Mutlak G�zellik veya mutlak Ger�ek olan Tanr�, var olmayan bir d�nya, yani yokluk d�nyas� ile bilinebilirdi (F��lal�,1996:217-218). Y�ce Tanr�, kendi sanat ve s�fat�n� g�stermek isteyince d�nyay� yaratt�, Kendi zat�n� g�stermek isteyince de Ademi yaratt� (A. Eflaki II, 103).

Adem yarat�lmadan �nce Tanr�, Adem o�ullar�n�n bellerinden z�rriyetlerini ��kard�, onlar� kendilerine �ahit tuttu ve dede ki: Ben sizin Rabbiniz de�il miyim? Onlar "Evet" �ahit olduk dediler (Araf Suresi: 172). Alevi-Bekta�ilere g�re Elesti Bezmi ile Yaradan'�n a�k� ba�lam�� ve insan bu Mutlak G�zellik kar��s�nda kendinden ge�mi�tir (F��lal�,1996:223). Cenab-� Allah, kullar�ndan ald�� bu s�zleri bir s�zle�me olarak yaz�p cennetten getirilen Hacer'�l Esved Ta�� i�ine koydu. ��te bu ta�� ziyaret etmek, insanlar�n verdikleri bu s�ze sad�k olduklar�n� g�stermek anlam�na gelir. Bu ta� cennetten ��kt�� zaman ye�il z�mr�t renginde olup etrafa ��k sa�arken, zamanla Ademo�ullar�'n�n yapt�klar� k�t�l�kten dolay� utanarak siyahla�t�. Hz. �brahim Kabe'yi yapt�� zaman bu ta�� Kabe duvar�na koydu. Hacer'�l Esved'e y�z s�rmek, kendi bedenine y�z s�rmek anlam�na gelir (Bozkurt,?:12). ��nk� Hacer'�l Esvet (Siyah Ta�), Adem topraktan yarat�ld�ktan sonra onun bedeninden arta kalan topraktan olu�mu�tur.

Alevi teolojisine g�re Hz. Allah, ruhlar� yarat�p onlar�n ikrar�n� ald�ktan sonra Elest� Bezmi denilen ruhlar Meclisini toplad�. Bu mecliste ruhlara bir i�ki ikram edildi, ruhlar bu i�kiden i�tikten sonra �ad olup ne�elendiler. Bu i�kiyi fazla ka��ranlar d�nyaya zahiri olarak insan s�fatl� divane olarak geldiler ki, bunlara elest� sarho�u denildi (a.g.e: 14).

�nsan�n yarat�l��, kutsall�� ve cennetten ��kar�l�� ile ilgili Kur'an-� Kerim'deki ayetler �unlard�r: "Rabbin, meleklere demi�ti ki: Ben muhakkak �amurdan bir insan yarataca��m. Onu tamamlay�p, i�ine ruhumdan �f�rd��m zaman, derhal ona secdeye kapan�n. B�t�n melekler toptan secde ettiler. Yaln�z �blis etmedi. O b�y�kl�k taslad� ve k�firlerden oldu" (Sad Suresi:7 1-74). "Biz: Ey Adem, sen ve e�in (Havva) beraberce cennete yerle�in; orada kolayl�kla istedi�iniz zaman her yerde cennet nimetlerinden yeyin; sadece �u a�aca yakla�may�n. E�er bu a�a�tan yerseniz her ikiniz de kendinize k�t�l�k eden zalimlerden olursunuz, dedik. �eytan onlar�n ayaklar�n� kayd�r�p haddi tecav�z ettirdi ve i�inde bulunduklar� (cennetten) onlar� ��kard�. Bunun �zerine: Bir k�sm�n�z di�erine d��man olarak ininiz, sizin i�in yery�z�nde bar�nak ve belli bir zamana dek ya�amak vard�r, dedik. Bu durum devam ederken Adem, Rabbinden bir tak�m ilhamlar ald� ve derhal t�vbe etti. ��nk� Allah t�vbeleri kabul eden ve merhameti bol oland�r" (Bakara:35-37).

Yukar�daki ayette ifade edildi�i gibi Adem bunun �zerine cennetten yery�z�ne indirildi ve yapt�klar�ndan pi�man olarak t�vbe etti. Bu durum, Kur'an-� Kerim'de ��yle ifade edilmi�tir: "(Adem ile e�i) dediler ki: Rabbimiz, Biz kendimize zulmettik. E�er bizi ba��lamaz ve bize ac�mazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruz." (Araf:23). ��te tasavvuf burada ba�lamaktad�r. ��nk� Tasavvufun temeli, yapt�� k�t�l�kten pi�man olmaya dayan�r. �nsan noksan bir varl�k oldu�u i�in daima hata yapabilir. �nemli olan hatay� kabul etmek ve bundan pi�man olarak do�ru yola y�nelmektir. Nitekim Adem, cennetteki yasak meyveyi yedikten sonra g�nahkar olmu� ve cennetten ��kar�larak d�nyaya g�nderilmi�ti. Sonu�ta yapt�klar�ndan pi�manl�k duyarak t�vbe etti ve g�nah� ba��land�� i�in tekrar peygamberli�e kadar y�kseldi.

"Sen olmasayd�n evreni yaratmazd�m", hadis-i kutsisi gere�ince Allah Hz. Muhammed'in hat�r� i�in di�er insanlar� ve evreni yaratt�. Adem yasaklanan meyveyi yiyip g�nahkar olduktan sonra cennette Allah'tan ba�ka ilah yoktur, Muhammed O'nunResul�d�r yaz�s�n� okudu ve Muhammed'in a�k�na kendisinin Allah taraf�ndan affedilmesini diledi (K�sak�rek, 1982:106).

Alevi inanc�na g�re. Hz. Allah, Adem Sefiyullah'� yaratt�, aln�na Muhammed Ali'nin N�b�vvet ve Velayet nurunu koydu ve Adem'e ruh �fledi. Bunun �zerine Adem aks�rarak uykudan uyan�r gibi uyand�. Bu s�rada bir ses i�itti. Adem bu sesi Allah-u Teala'ya sordu. Allah-u Teala buyurdu: "Ya Adem seni ve b�t�n kainat� h�rmetine yaratt��m benim Habibim Muhammed Mustafa ve O'nun vasisi muttakilerin imam�, benim veli kulum Ali'nin nurunu senin aln�na koydum. Sen aks�r�nca o nurlar birbirine dokundu. ��itti�in ses odur." Adem, "Ya �lahi, �ok sevdi�in Habibin ve dostun veli kulunu ben dahi �ok sevdim. �zzet ve azametin h�rmetine ve sevdiklerinin hat�r� i�in o nurlar� bana g�ster." Allah-u Teala, "Ya Adem sa� elinin �ahadet parma��n� kald�r�p t�rna��na bak" buyurdu. Adem babam�z bak�nca, Hz. Muhammed ile Hz Ali, televizyon ekran�ndaki gibi g�r�nd�ler. Bunun �zerine Adem babam�z, "La ilahe �llallah, Muhammed�n Resul�llah, Aliyyun Veliyullah" dedi. ��inden bir sevgi ve muhabbet has�l olup a�kla i�tiyakla o nurlara bakarken Cebrail, Ademin kar��s�nda i�aretle " Ya Adem, elini a�z�na g�t�rerek takbil et(�pme veya y�z s�rme) ve "Hu" diye selam ver, dedi. Adem atam�z da �yle yapt�, bu davran��, �mmetine s�nnet oldu ve o parma�a �ahadet parma�� denildi. G�n�m�zde S�nnilerin camilerde kamet okununca el ba�parma��n� t�rna��na takbil ederek g�zlerine s�rmeleri ve �ahadet getirirken ba� parma�� kald�rmalar� oradan gelir. Alevilikte buna niyaz denilir (G�ven�,99/9:43).

�bn Arabi'nin vahdet-i v�cut anlay��na g�re, varl�k �zde birdir, ancak �okluk halinde tezah�r etmektedir. Mutlak varl�k Allah't�r, var olan her �eyin tek kayna�� O'dur. Her �ey yarat�lmadan �nce Allah'�n ilminde mevcuttu. �u halde varl�klar�n suretleri ezelde Allah'�n zat� ile birdir. �nsan�n Allah'la bir olmas�ndan kastedilen budur. Yoksa insan�n Allah'la birle�erek bir varl�k olmas� de�ildir (G�ng�r, 1982:89).

Tasavvufta ikilik yoktur, birlik vard�r, yani hi�bir �ey yoktur, yaln�z Tanr� vard�r. Fena Fillah kulun Tanr�'da yok olmas�d�r. Tasavvuf e�itiminde kulun, derece derece k�t� huylar�n� terketmesi, onlar�n yerine iyi huylar� koymas�, cehaleti yok etmesi, bilgi ile bezenmesi, gafleti yok etmesi ve her an Allah'� hat�r�na getirmesi gerekir (Terc�man,1987:67).

�kilik ortadan kalk�p birli�e ula��l�nca Allah y�z�n� g�sterir: G�kteki her y�ld�zdan parlar, tabiattaki her �i�ekten bakar, her g�zel y�zde g�l�mser, her tatl� seste hitap eder, her�eyde Tanr� vard�r ve O'ndan ba�ka bir �ey yoktur (Er�z, 1990:204). ��te Hallac-� Mansur'un "Enel Hak" demesinin anlam� budur. Alevilikte insan�n kutsall�� ve cem t�renlerinde k�l�nan halka namazlar�nda dede ile talibin birbirlerinin k�blesi olmalar� bu inanca dayanmaktad�r. S�nni inan�taki namazda da Kabe bir i�aret olmak �zere herkes ayn� y�ne d�nmekle b�t�n m�minler, namazda birbirlerine ve birbirlerinin g�n�llerine y�nelmi� olmaktad�rlar. Yoksa kutsal olan Kabe'nin binas� de�ildir.

Mutasavvuflar, bir d�nya menfaati veya cennete gitmek i�in de�il, sadece Allah'� sevdikleri i�in ibadet ederler. Tanr� bizi ister cennetine koyar, ister cehennemine, bu tamamen Tanr�'n�n bilece�i bir i�tir, derler. Nitekim kad�n erenlerden olan Rabia(714-804) ��yle dua etmi�tir: "Allah'�m, sana cehennemden korkarak ibadet ediyorsam, beni cehennem ate�inde yak, yahut cennet �zleyerek Sana ibadet ediyorsam, cenneti bana haram k�l. Yaln�z seni sevdi�imden dolay� Sana ibadet ediyorsam, beni ezeli cemalinden mahrum etme ya Rabbi" (Terc�man, 1987:165).

Burada dikkati �eken husus, Rabia'n�n sadece g�zeller g�zeli olan ve g�zelli�i hi�bir yarat��n g�zelli�ine benzemeyen ve b�t�n insanl��n ilk ikrar�n� verdi�i "Kalu Bela'da" O'nun g�zelli�i kar��s�nda mest olup kendisinden ge�ti�i o ola�an�st� g�zelli�i istemesidir. �zet olarak tasavvuf Allah a�k�na dayan�r.

T�rk tarihinde Horasan erenleri denilen kimseler tasavvufi �sl�m anlay��n� yayan �ahsiyetlerdir. Bunlar�n �o�unun okuma-yazmas� yoktu. Fakat Horasan b�lgesindeki mutasavv�flardan tasavvufi �sl�m anlay��n� ��renmi�, sonra bunlar� ba�kalar�na ��retmeye ba�lam��lard�. Bu basitlikleri sayesinde g��ebelere n�fuz etmeyi ba�ard�lar. �evrelerindeki halktan olduk�a soyutlanm�� bir hayat ya��yorlard�, bu hayat onlara ola�an�st� �zellikler yak��t�r�lmas�na �ok m�sait bulunuyordu. En �nemli �zellikleri bir ba�ka alemle temasa ge�ebilmeleri idi, i�te ermi�lik tabiri buradan do�mu�tur (G�ng�r, 1982:186). Bunlar�n Anadolu'nun T�rkle�mesinde ve �slamla�mas�nda b�y�k hizmetleri oldu�unu biliyoruz.

Sonu� olarak tasavvuf, ba�ta Allah a�k�na, sonra i�lenilen g�nah ve k�t�l�klerden t�vbe etmeye, yani hatay� kabul etmeye, b�t�n insanlar� Tanr�'n�n yarat�� olmalar�ndan dolay� ho� g�r�p sevmeye, b�t�n canl�lar� korumaya, dolay�s�yla adalete, almak yerine bol bol vermeye ve a�lar� doyurmaya, buna kar��l�k kendi nefsini terbiye etmek i�in fazla yememeye, k�t� s�z s�yleme ihtimaline kar�� az konu�maya, vaktinin �o�unu uykuda ge�irmeyerek �al��maya topluma ve insanl��a faydal� olmaya dayan�r.

Do�. Dr. �brahim ARSLANO�LU
G.�. Gazi E�itim Fak�ltesi ��retim �yesi

asla_asla_deme

31 Aral�k 2009 12:54

Anadolu Alevili�i

Prof. Niyazi �ktem'e (1995:213-214) g�re sufilik, felsefi e�ilimlerle birlikte ger�ek �slam'� temsil etmektedir. Basit ya�am tarz�, insana sayg�, kul hakk� yememek, Allah'la b�t�nle�mek, �slam'�n �z ve esas� de�il midir? Sufilerin en g�zel temsilcileri Anadolu Alevili�inin yeti�tirdi�i dervi� ve ozanlard�r. Bunlar saz ve s�zleriyle insanlara sevgi ve bar�� anlatan T�rk sufileri Anadolu k�lt�r�n�n temel ta�lar�d�r.

G�r�ld�� gibi Anadolu Alevili�i, 12 imam inanc� ile birlikte Bat�nilik, Hurufilik, �amanl�k, Yunan felsefesi, �slam tasavvufu gibi �ok �e�itli inan� ve k�lt�rlerin etkisi alt�nda kalarak geli�mi� ve bug�nk� halini alm��t�r. Bundan ba�ka Anadolu Alevili�inin siyasal taraf� da bulunmaktad�r. Bu taraf asl�nda ba�l� ba��na ayr� bir ara�t�rma konusudur. Ancak Alevili�in do�ru anla��labilmesi i�in bu y�n�ne de k�saca de�inilmesi gerekmektedir.

S�nni ideolojiyi Emevi, Abbasi, Sel�uklu ve Osmanl� y�celtmi�tir. �smaili ideolojiyi ise Fat�miler g�ndeme getirmi�tir. G�r�ld�� gibi ama� hep siyasidir. �ah �smail, �ii-Alevi ideolojiye sar�lm�� ve kendi iktidar�n� g��lendirmek istemi�tir. E�er ba�ar�l� olsayd�, onun d�neminde olmasa bile daha sonra Alevili�in �zg�rl�k�� yap�s�n� s�rd�rmesi zor olurdu. ��nk� egemen g��lerin din yorumu daima bask�c� olmak zorundad�r (�ktem, 1995:313).

Sel�uklu ve Osmanl� T�rk y�neticileri �slam-Arap �rf ve adetlerine dayal� S�nni yorumu tercih etmi�lerdir. Tu�rul ve �a�r� beyler, Xl. y�zy�lda Abbasi Halifesi'nin hizmetine girdiklerinde ve sonra y�netime geldiklerinde Emevi-Abbasi gelene�ine ba�l� teokratik bird�zeni s�rd�rm��lerdir (a.g.e:267).

Hanefi d��nce T�rk topluluklar�nda ikiye b�l�nm��, bunlardan birisi, Maturidi d��nce olup o Hanefili�in �z�ne sad�k kalarak dini ak�lc� yorumlarla ele alm��t�r. Hanefili�in ikinci kolu ise E�'ari d��ncedir. Sel�uklularda Maturidi d��nce ile E�ari d��nce aras�nda bir rekabet g�zlenmi�tir. Osmanl� ulemas� Hanefili�in E�'ari kolunu tercih etmi�tir (a.g.e:286).

T�rk tarihinde Alevi�inin olu�mas�nda Babai Ayaklanmas�, �ah Kulu �syan�, �eyh Bedrettin Olay�, �ah �smail ile Yavuz Aras�ndaki m�cadele ve �ald�ran sava� ve Yeni�eri Oca��'n�n kapat�lmas� gibi olaylar etkili olmu�tur. Ancak bunlar�n i�inde en belirleyici olan ��phesiz Yavuz Selim ve �ah �smail aras�ndaki �at��ma olsa gerektir.

Sait Ba�er'e (1998:56) g�re Anadolu'da Alevilik, b�y�k �l��de �ah �smail ile Yavuz Sultan Selim aras�ndaki �at��man�n bakiyesidir. ��nk� o tarihe kadar �ran-Osmanl� inan��lar� bug�n d��nd��m�z kadar farkl� g�r�lm�yordu. Yavuz Selim, �ran siyasetinin etkisi alt�nda bulunan Erdebil Tekkesi'nin Anadolu'daki n�fuzunu k�rabilmek i�in daha g��l� bir inan� otoritesi olan hilafeti getirdi. Halk aras�nda taban bulamamakla beraber bunun yan�nda Arap M�sl�manl��'n�n E�'ari anlay��n� medreselere yerle�tirdi. B�ylece resmi otorite ile Alevi kitle aras�nda s�ren �at��ma, bug�n Alevi-S�nni �at��mas� diye bilinir. Bu ger�ekte do�ru de�ildir, do�ru olan E�'ari ve Maturidi zihniyetlerin �at��mas�d�r. Buna ra�men devletin en k�kl� bir kurumu olan Bekta�i-Yeni�erilik, Maturidi karakterini devam ettirmi�tir.

E�arilerle Maturidiler aras�nda esasta de�ilse de ayr�nt�larda baz� farkl�l�k ve anla�mazl�klar bulunmaktad�r. Bunlar�n en �nemlileri ��yle s�ralanabilir (F��lal�, 1980:51-55):

1.C�z'i irade: E�arilere g�re c�z'i iradeyi yaratan Allah't�r. Maturudilere g�re c�z'i irade Allah taraf�ndan yarat�lmaz.
2.Kesb: E�arilere g�re kesb, kulun g�c�n�n Allah'�n takdirine yakla�mas�d�r. Bu durumda kesb de aynen fiil gibi Allah'�n yarat��d�r. Maturidi, kesbin tamamen kulun kudreti ve etkisiyle do�du�u g�r��ndedir.
3.Husun ve kubuh: E�arilere g�re husn ve kubuh(bir �eyin iyi veya k�t� olu�u) ak�lla bilinemez. Maturidilere g�re husun ve kubuhun ak�lla bilinmesi m�mk�nd�r.
4.Marifet: E�arilere g�re Allah'� bilmek �er'an (dinen) vaciptir. Maturidilere g�re Allah'� tan�mak ve bilmek aklen vaciptir.
5.Tekvin: E�arilere g�re tekvin, hakki bir s�fat de�il, itibari bir s�fatt�r. Maturidilere g�re tekvin, kudret ve irade gibi ger�ek bir s�fat oldu�u g�r��ndedirler.
6.N�b�vvet: E�arilere g�re nebilik i�in erkek olmak �art de�ildir. Kad�nda nebi (peygamber) olabilir. Onlara g�re Havva, Meryem, Asiye, Sare, Hacer, Hz. Musa'n�n annesi birer nebidirler. Maturidilere g�re kad�nlar�n peygamber olmas� caiz de�ildir.
7.Teklif-i Ma-la Yutak (Kula g�c� yetmeyece�i �eyleri Teklif): E�arilere g�re Allah'�n insan�n g�c� d��nda kalan (cisim yaratmak, g��e ��kmak, u�mak vb.) bir �eyin yap�lmas�n� emretmesi ve kullar�n� bununla m�kellef k�lmas� caizdir. Maturidilere g�re b�yle bir teklif caiz de�ildir.
8.Sebep ve hikmet: E�ariler g�re Allah'�n fiilleri i�in bir sebep aranmaz ve bir hikmete de ba�l� de�ildir; ��nk� Allah yapt�klar�ndan sorumlu de�ildir. Maturidilere g�re ise Allah'�n fiilleri bir hikmete ba�l�d�r ve bir sebebe dayanmaktad�r, ��nk� Allah abesten m�nezzehtir.
9.Kur'an: E�arilere g�re Kur'an'�n baz�s� baz�s�ndan b�y�kt�r. Maturidiler'e g�re bu do�ru de�ildir.
10.Ezelde Ma'duma Hitab: E�arilere g�re Allah ezelde m�kellimdir (Konu�an) Maturidiler bunu kabul etmezler ve Allah'�n ezelde Konu�an olmad��n� s�ylerler.
11.�badetler: E�'arilere g�re M�sl�man olmayanlar da ibadet etmekle m�kelleftirler ve e�er ibadet etmezlerse ceza g�receklerdir. Maturidiler ise M�sl�man olmayanlar�n ibadet etmekle m�kellef olmad�klar�n� ve dolay�s�yla ibadetlerini b�rakt�klar�ndan dolay� ceza g�rmeyeceklerine inan�rlar.
12.�rtidat (Dinden D�nme): E�'arilere g�re dinden d�nen M�sl�man, yeniden iman ederse
eski iyilik ve k�t�l�kleri geri d�nm�� olur. Maturidiler'e g�re ise, yeniden iman eden kimsenin
dinden d�n��nden �nceki iyi ve k�t� amelleri geri gelmez.
13.T�vbe-i Ye's: �z�nt� halinde t�vbe E�'arilere g�re kabul edilmez. Maturidiler g�re ise kabul edilir.

�man: E�'arilere g�re iman artar,eksilir. Maturidiler'e g�re ise, iman ne artar ne eksilir.

Yukar�da g�r�ld�� gibi Maturidiler, E�'ariler'e g�re daha ak�lc�d�rlar ve dinsel konulara daha ak�lc� ve felsefi yakla�maktad�rlar. E�er Aleviler inan�ta Maturidi iseler, daha ak�lc� olmalar�n�n temeli buraya dayanabilir. Sait Ba�er'in ifade etti�i gibi, Anadolu'daki S�nni halk da Maturidi inanc� benimsedi�i i�in Alevi-S�nni halk aras�nda o tarihlerde bir �eli�ki ve z�tl�k olmam��, buna kar��l�k, E�'ari inanc� benimseyen ulema ve dev�irme y�netici z�mre ile Alevi halk� aras�nda z�tl�k ve �at��ma ya�anm��t�r.

Yine e�er Yavuz Selim d�neminden itibaren ulema ve ayd�n z�mre E�'ari inanc� benimsemi�se, o tarihten sonra Osmanl� Devleti'nin ak�l ve bilimden yava� yava� uzakla�maya ba�lamas� ka��n�lmaz olacakt�r. Nitekim, Katip �elebi (1609-1656), Fatih'in Sahn-� Seman'a koydu�u felsefe ve pozitif bilimlerin programlardan ��kar�lmas�n� ele�tirmi�, aritmetik, geometri, astronomi ve co�rafya bilen m�ft�lerle bilmeyenlerin verdikleri fetvalar�n farkl� olaca��n�, �rneklerle a��klam�� ve bu bilimlerin medreseliler i�in gerekli oldu�unu yazm��t�r. �rne�in �eyh�lislama alt� ay gece at� ay g�nd�z olan yerlerde be� vakit namaz�n nas�l k�l�naca��n� ve orucun nas�l tutulaca��n� sormu�, fakat �eyh�lislam, co�rafya ve astronomi bilgisinden yoksun oldu�u i�in bu sorular� cevapland�ramam��t�r (Aky�z, 1999: 108).

T�rkler, Orta Asya'da iken tek bir millet ve b�t�nsel bir toplum de�ildi. Horasan'dan Asya i�lerine oradan Sibirya'ya kadar farkl� T�rk boylar� ve devletleri vard�. Dolay�s�yla benzerli�in yan�nda farkl�la�malar da vard�. Bu nedenle Anadolu Alevi ve Bekta�ileri hangi boydan geliyorsa o izleri ta��rlar (Bal,98/8:39).

Bug�n T�rkiye'de Aleviler; �epniler, Tahtac�lar, K�z�lba�lar, S�ra�lar, Abdallar, Nalc�lar, G�l�eniler, El�i, Tat, Amuca, Arapkirli, Talibi, Bekta�i gibi gruplara ayr�l�rlar. Bunlar�n hepsi standart T�rk k�lt�r�n� temsil etmektedirler (T�rkdo�an, 1995:117,208).

SONU�

Alevilik; Hz. Ali'den ad�n� alan, onun soyu ve onu takip edenler taraf�ndan kurulmu� bir tasavvufi yoldur. Alevilikte on iki imam inanc� �nemli bir yere sahiptir. Bu y�n�yle Alevilik bir �slam inan��d�r. Ona �slam inan�lar� d��nda bir kimlik aramak tarihsel ve sosyal ger�eklerle ba�da�mamaktad�r. Bu, Alevili�in saf �slam inan�lar� olup, onun d��nda b�nyesinde hi�bir inanc� ve k�lt�r� bar�nd�rmad�� anlam�na gelmemelidir. Evrensel dinler, ayn� kaynaktan ��kt�klar� ve ayn� temel inan�lar� benimsedikleri i�in Alevili�in Musevi ve H�ristiyan unsurlar ta��mas� son derece do�ald�r.

Bundan ba�ka Anadolu Alevili�i, Bat�nilik, Yesevilik, Haydarilik, Kalenderilik, Melamilik, Hurufilik, Yunan felsefesi, tasavvuf gibi ak�mlardan ve �amanizm gibi inan� ve k�lt�rlerden etkilenmi� bir d��nce ve inan� sistemidir. Ayr�ca, bir toplumun daha �nceki k�lt�r�n� tamamen silip yok ederek yeni bir k�lt�r ikame etmesi m�mk�n de�ildir. Bu nedenle Alevili�in Orta Asya T�rk k�kenli inan� ve k�lt�rlerle ba�lant�l� olmas�n�n garipsenecek bir yan� da yoktur. Nitekim Alevilikte kad�na verilen de�er ve �e�itli dinsel t�renlerde kurban kesilmesi �amanizme dayanmaktad�r.

Alevilik, bug�nk� halini Anadolu'da ald��na g�re burada ya�ayan topluluklar�n k�lt�rlerinden etkilenmemesi m�mk�n de�ildir. ��nk� birlikte veya kom�u ya�ayan toplumlar aras�nda istense de istenmese de k�lt�r al�� veri�leri olacakt�r. Onun i�in Anadolu Alevili�i bu topraklar �zerinde bulunan toplumlar�n k�lt�rlerinden de etkilenmi�tir. �rne�in, paganizmin bakiyesi olan yat�rlara �aput ba�lama gelene�ine hem Alevi hem de S�nni toplumunda rastlanmaktad�r.

Anadolu Alevili�i'nin olu�mas�nda en b�y�k etken Hac� Bekta� Veli'dir. O, Sulucakarah�y�k (Hac�bekta�)'e yerle�tikten sonra bu b�lgedeki insanlar� ir�at etti ve gayri M�slimleri de sevgi ile �slam dinini �a��rarak onlar�n bu dine inan�p benimsemelerini sa�lad�, b�ylece Anadolu'nun T�rkle�mesine ve �slamla�mas�na katk�da bulunmu�tur.

Bundan ba�ka Hac� Bekta� Veli, Anadolu'da dedelik �rg�t�n� kurarak T�rk boylar�n� birbirine ba�lad� ve bug�n i�in bile hayranl�kla bakt��m�z muazzam bir dayan��ma ve sosyal kontrol mekanizmas�n� geli�tirdi. Ayr�ca Bekta�ilik tarikat�n� kurarak soydan Alevi olmayan insanlar�n manevi e�itimlerini �zerine ald�. B�ylece kendisinden feyz alan b�t�n insanlar� ahlak bozukluklar�ndan kurtararak topluma ve insanl��a faydal� olgun birer insan olarak yeti�tirmeye �al��t�.

Ayr�ca Hac� Bekta� Veli gerek kad�na verdi�i emsalsiz de�erle ve gerekse bilimin �nemine dikkat �ekmekle, kendi �a��n� a�arak 20. ve 21. y�zy�llar�n adam� oldu�unu kan�tlam��t�r.

�zellikle Yunan filozoflar�ndan Platon ile Plotinos'un d��nceleri tasavvufla ve dolay�s�yla Alevilikle ba�da�maktad�r. ��nk�, Alevi din anlay��n�n temelinde Tanr� sevgisi ve O'nun eseri oldu�undan dolay� insan sevgisi yer almaktad�r. Alevi din anlay��n�n �z�n� �ekilsel ibadetlerden �ok insan ili�kileri te�kil etmektedir. Bu inanca g�re ki�i, d��ardan ne kadar iyi birisi gibi g�r�n�rse g�r�ns�n, e�er insan kalbi k�r�yor, insanlara zul�m ve k�t�l�k yap�yorsa ger�ek m�min say�lmamaktad�r. ��nk�, m�min kelimesi, iman eden demek oldu�u gibi, kendisinden emin olunan ve kendisine g�venilen anlam�na da gelmektedir.

Alevilikte, Platon ve Plotinos gibi filozoflarla �e�itli din ve k�lt�rlerde bulunan ruh g�� inanc� da vard�r. Ayr�ca zaman zaman S�nnilerde de rastlad��m�z kurtulu� inanc� da yer al�r. Bu inanca g�re, on iki imamlardan Mehdi bir g�n d�nyaya geri d�necek; adaletsizliklerle dolu olan bu d�nyada haks�zl�klar� ortadan kald�racak ve d�nyaya yeniden bir d�zen verecektir.

Alevilikte ama�, tasavvuf idealine g�re kamil insan� yeti�tirmek oldu�u i�in bu olgunlu�a eri�en insan; insanlar aras�nda din, �rk, dil ve inan� farkl�l�klar�n� g�zetmeyecek ve varl��n birli�i ilkesine g�re herkesi bir g�r�p Tanr�'n�n yarat�� olarak kutsal kabul edecektir. Sonu�ta bu; topluma birlik, b�t�nl�k ve huzur getirecek ve demokratik toplumun kurulmas�nda yard�mc� olacakt�r.

Alevili�i b�t�n y�nleriyle bir makalede inceleyebilmek m�mk�n olamaz. Bu sebepten dolay� Dergimizin gelecek say�lar�nda bu yaz�n�n devam� say�labilecek "Alevilikte Temel inan� ve Uygulamalar" adl� yaz�ya da ver verilecektir.

asla_asla_deme

7 Ekim 2010 14:41

Alevi - Alevilik

D�rd�nc� halife Hz. Ali'nin soyundan gelen, onu diger sah�beden ve diger �� hal�feden �st�n tutan mezhebe mensup kimse. Alev�lik d�s�ncesi, ister a�ik�a, ister gizlice, Ali'ye uyup onun Kur'an'daki n�s ve Resulullah (s.a.s.)'in vasiyetiyle imamliga tayin edildigini ileri s�ren; imametin* onun soyundan disari �ikmayacagina inanan ve onu diger sah�beden �st�n g�ren z�mrelerin baslattigi fikir ve siyas� kavgalarla ortaya �ikan" hareketin genel adidir. Bu fikir ve harekete katilanlar, Ali'ye (r.a.) uyduklari ve onu, �teki sah�b�lerin �n�ne ge�irdikleri i�in Alev�; buna taraftar olanlara da 'tarafini tutan' anlaminda "Sia"* denilmistir. Sia, Alev�ligin ifade ettigi katiliktan daha m�ted�l bir kelimedir ve Isl�m �limleri Alev�lik i�in Sia'dan farkli olarak 'R�fiza' 'Rav�fiz' tabirlerini kullanirlar. Isl�m tarihinde Hz. Peygamber'den sonra hal�fe olarak Hz. Ali'yi taniyanlara, Ali'ye mensup, inanci bakimindan, Ali taraflisi anlaminda "Alev�" tabiri kullanildi. Alev�lik, halifelikte Hz. Ali'nin hakkinin yendigini, sah�benin Hz. Peygamber'den sonra Eb� Bekr*'e bey'at etmekle, Isl�m'a aykiri hareket ettigi iddiasini yansitir. Alev�ler Hz. Ali'nin hil�fette hak sahibi oldugunu su sebeplere dayandirirlar: Ali*, Hz. Peygamber'in tabii olarak varisiydi. O, Islam'i ilk kabul eden kimsedir. Hz. Muhammed (s.a.s.)'in amcasinin oglu ve damadidir. Isl�m savaslarinin kahramaniydi. Yasadigi s�rece Hz. Muhammed'in en yakin yardimcisiydi. Onun b�t�n islerine bakardi. Hz. Muhammed (s.a.s.) Ali'ye olan sevgisini ve g�venini bildirerek, onun kendisinden sonra hal�fe olacagina isaret etmistir. Bu y�zden onlar, Eb� Bekir, �mer* ve Osman*'in isbasina getirilisini batil saydilar. Yani bunu ser�at kurallarina ve Hz. Peygamber'in s�nnetine aykiri g�rerek bununla savasmayi din� bir g�rev kabul ettiler. Ancak, Hz. Peygamber'in, Hz. Ali hakkinda s�yledikleri ve Ali'nin �st�nl�kleri dogru olmakla birlikte, Allah Resul� benzer s�zleri Hz. Eb� Bekir ve Hz. �mer gibi diger b�y�k Sah�b�ler hakkinda da s�ylemistir. �stelik, hastalandiginda imamliga Hz. Eb� Bekr'i ge�irmistir. Diger yandan Hz. Peygamber, kendisinden sonra m�sl�manlarin basina kimin ge�ecegini isim vererek belirtmeden bu d�nyadan ayrilmistir. B�yle bir had�s olsaydi, Hz. Eb� Bekr'in halife se�ildigi sirada yapilan konusma ve m�z�kerelerde bu had�sin s�zkonusu edilmesi gerekirdi. ��nk� ash�b-i k�r�m, kendi aleyhine bile olsa, Hz. Peygamber'den isittigini nakletmekten �ekinmeyecek derecede �st�n mez�yetlere sahiptir. Ancak, Allah Resul�'n�n cenaze isleriyle ugrasmasi y�z�nden, hal�fe se�imi sirasinda hazir bulunamayan Hz. Ali ile bu kadar �nemli bir konunun istisare edilmemis olmasi bir eksiklik sayilabilir. Fakat, Ens�r'in hil�fet konusunu m�z�kere etmekte oldugu topluluga Hz. �mer'le Hz. Eb� Bekr bile sonradan katilmisti. Bu �ok �nemli meselede yanlis bir adimin atilmasi endisesi ve isin kisa s�rede ��z�lmesi zar�reti, se�imin Hz. Eb� Bekir lehine yapilmasini gerekli kilmistir. Nitekim daha sonra Hz. Ali de Eb� Bekr'e bey'at* etmistir.
M�sl�manlar, Ehl-i Beyt denen 'Ali ve ailesini' �teki Ash�b-i K�ram'dan ve Allah Resul�'n�n �teki hal�felerinden ayirmadan severler. Onun ailesine yapilan haksizliga ve zulme karsidirlar ve tarih i�inde de karsi olmuslardir. Mesel�, Ahmed b. Hanbel* (rh.a), "Ehl�'s-S�nne ve'-l Had�s" taraftarlarinin Hz. Muhammed (s.a.s.)' in ailesine hak ettikleri muhabbeti g�sterdikleri ve Ali Ibn Eb� T�lib'in (r.a.) haklarini tanidiklari i�in "Ali'nin 'siasi, taraftari" oldugunu ifade etmektedir. Ayni tavri Imam-i �'zam da takinarak Abbas�lere karsi Imam Zeyd'i desteklemistir. Bu anlamda Sia, �tik�d� ve siyas� bir mezhep olarak kabul edilirken, Alev�lik, Hz. Eb� Bekr es-Siddik'a (r.a.), �mer el-Faruk'a (r.a.) ve Osman Z�nnureyn (r.a.)'e ve daha pek �ok ash�b-i kir�m'a bugz ve d�smanlik tasiyan fikirlerle dolu bir tar�kat g�r�n�m�ndedir. Bu ifrata sebep olan Emevilerdi. Emeviler devrinde, �mer Ibn-i Abdulaziz'in hil�fetine kadar cuma hutbelerinde Ali Ibn Eb� T�lib'e (r.a.) ve ehl-i beytine hakaret edilir ve l�netler okunurdu. Onlarin bu yanlis hareketleri �teki m�sl�manlari baglamazdi. ��nk� onlar, b�t�n m�sl�manlari temsil edemezlerdi. Hele hil�fet konusundaki olaylari g�ze alarak �teki, m�sl�manlari zalim g�rmek ve g�stermek haksizliktir ve hakdan sapmadir. Ne Resulullah'in �� halifesi ne de Ash�b-i Kir�m, Ali Ibn Ebi Talib hakkinda d�smanlik eseri birakmamislardir. Alev�lik, zaman i�inde par�alanmis ve sayisi y�ze varan tar�katlara ve yollara ayrilmistir. Ancak bunlari Imam Ebu C�'fer es-S�dik'in i�tihatlariyla amel eden ve m�sl�manlarla aralarinda bir fark g�rmediklerini s�yleyen, yery�z�nde Allah'in h�kimiyetini istediklerini haykiran Ca'feriyye ve Zeydiye kollarina bagli m�sl�manlarla karistirmamak gerekir. C�fer� m�sl�manlari Sia i�erisinde incelerken, d�n�, bug�n� ve �man-amel iliskisiyle g�z�n�ne almak ve ona g�re degerlendirme yapmak faydali olacaktir. C�fer�lerle, Zeyd�leri Alev�ligin diger kollari olan Bat�n�ler, * Karmat�ler, * hatta kuzey Afrika ve Misir'da uzun yillar h�k�m s�ren F�tim�lerden, bug�n Anadolu'da yasayan Alev�ler'den, L�bnan ve Suriye'deki D�rz� ve Nusayr�lerden ayirt etmek gerekir.
Alev�lerden Gul�t olanlar yani asiri gidenler Hz. Ali'de, diger halifelerde bulunmayan il�h� nitelikler ve �zellikler olduguna inaniyorlar. Isl�m tarihinde bu g�r�s� ve inanci daha da ileri g�t�rerek, Allah'in Ali'nin varliginda, insan suretinde g�r�n�s alanina �iktigini, onun bir il�h-insan oldugunu s�yleyenler bile �ikti. Ali'nin mehdi oldugunu, �lmedigini ve kiyamet g�n�nden �nce �ikarak d�nyada adaleti saglayacagini �ne s�rd�ler. Bunlar "sebe�ler"dir. Isl�m'da ilk d�n� ayrilik hareketini teskil eden ilk Alev�lik, Hz. Ali daha hayatta iken San'ali bir Yahudi olan Ibn Sebe'nin telkini ile baslamistir. Bundan sonra Ali'nin ve soyunun, hatta Ibn Sem'an, Eb� Mansur el-Icl�, Ebu'l-Hatt�b, Horasanli Eb� M�slim gibi Ali ile aile bagi bulunmayan ve sadece taraftarlik yapan birtakim yabancilarin �nc�l�k ettigi ten�s�ha, ib�haya, farzlari terketmenin caiz olduguna ve imanin, imami bilmekten ibaret bulunduguna inanan bir�ok Alev� kollari meydana �ikmistir.
Daginik Alev� kollarini birlestiren C�'fer es-S�dik'*a bir aralik gidip gelen ve inanislarinda Isl�m'a aykiri seyler bulundugu i�in kovulan, Imam C�fer'in l�netlemesine ugrayan Eb� Mansur el-Icl� ile Eb�'l-Hatt�b'in ekol�, "Ism�iliye*" veya "Yedi Imam" mezhebini olusturmustur. Batin�lik adi verilen bu mezhep Yemen'de k�klesmis, Irak, Iran, Horasan ve T�rkistan'a kol atmis ve batida End�l�s'e kadar yayilmistir. Bu mezhepten olanlar Bahreyn'de ve Ahs�'da Karmatiyye mezhep ve h�k�metini, K�fe'de ve Basra'da bir�ok ihtil�lleri, Magrip'te �nce "Alev� H�k�meti"ni, sonra Misir'da F�tim� halifeligini v�c�da getirmislerdir. Cebel-i D�r�z'da L�bnan'da yasamakta olan "D�rz�lik"le daha bir�ok firka ve mezhepler Batin�likten dogmustur. Muhammed b. Nusayr de bu arada bug�n Suriye, L�bnan ve Adana y�resinde s�likleri bulunan "Nusayr�lik"i kurmustur.
Hz. Ali'nin �l�m�nden sonraki gelismeler, �zellikle Kerbel� olayi Hz. H�seyin'in sehid edilmesi, Alev� toplulugun siyas� bir g�r�s �evresinde toplanmasina yol a�ti. Sonralari Sia (Si�lik) adini alan ve daha �ok Iran'da gelisen Alev� mezhebinin �z�n� besleyen bu olaylar zinciri oldu. Isl�m ordusunun doguya dogru ilerledigini g�ren Iran, bagimsizligini kaybedecegini anlayinca, Isl�m'in i�inde dogan ve gelisen Hz. Ali taraftarligini eski d�n ve siyasetleriyle kaynastirarak benimsedi. Bundan Alev�ligin, bir baska kolu dogdu. Alev� inanci bu yeni ad altinda hizla gelisti. Bu inanca, ruhun bedenden bedene ge�isini (ten�s�h) kabul eden Hind inan�lari da yine Iran etkisiyle karisti.
Anadolu Alev�ligi ise, sadece Batin�lik'in devami degildir. Yesev�, Kalender�, Hayder� gibi T�rk tarikatlarinin, Hur�filigin, V�c�diyye ve Dehriyye inan�larinin karistigi, bazi T�rk gelenek ve g�reneklerinin ve halk siirinin yasadigi bir d�nyadir. Onda "ten�s�h", "hul�l", "ib�ha" ve bir �esit "istirak" ilkeleriyle birlikte, T�rk s�lenlerini andiran �yinler de g�r�l�r. XIII. y�zyilda Anadolu'nun fikir hayatinda Orta Asya'dan ve Horasan'dan g��en bilgin ve mutasavviflarin derin etkileri olmustur. Bu arada Harezm'li g��menler, k�ylere varincaya kadar Anadolu'nun d�n� havasinin degismesine yol a�mislardir. Bu tarihi k�kenlere dayanan Alev�lik g�n�m�zde varligini s�rd�rmektedir. Si�lik, Bekt�s�lik ve Kizilbaslik gibi Alev� kollarinin �zel t�renleri, toplantilari bulunmaktadir. Bu kollarin hepsinde Hz. H�seyin'in Kerbel�'da sehid edildigi 10. Muharrem g�n� kutsal olup, matem g�n� kabul edilir. Si�ler o g�n, �zel anma t�renleri d�zenler, d�v�n�r, aglar, yakinirlar. Kizilbas ve Bekt�s�ler bu g�n�n acisini �eker, fakat d�v�nmezler. Alev� t�renlerinin en b�y�g� kadinlarin da katildigi "cem �yini"dir. Bu t�ren cuma g�nleri d�zenlenir. Cem �yininin k��g�ne "dernek" denir. Bu toplantilar sazlis�zl�, i�kili olur. �zel zikirler yapilir. T�reni y�neten dede tarafindan bir sure veya ayet okunur. Ayrica cem'�yininden baska "g�rg� �yini", canlardan birinin digerini sik�yeti h�linde "sorgu �yini" d�zenlenir. Nevr�z, hem bahar bayrami, hem de Hz. Ali'nin dogum g�n� sayildigi i�in, genellikle kutsal kabul edilir ve t�renler d�zenlenir .
Alev�lik Iran'da oldugu gibi Anadolu'da da daha �ok siir ve edebiyatla yayilmistir. Alev�lerin b�y�k tanidigi yedi sair; Nesim�, Fuz�l�, Hat��, P�r Sultan Abdal, Kul Himmet, Yemin� ve Vir�n�'dir. Bunlardan Nesim� ve Fuz�l� disindakiler tam batin�dirler.
Yollarini m�stakil bir d�n ekol� ve Isl�miyetin esasi kabul eden Alev�ler, Hz. Peygamber, Hz. Ali, Oniki Imam ve Haci Bektas Vel�'yi kendi yorumcu ve d�s�n�rleri sayarlar.

Hamdi D�ND�REN

The Unique

25 Kas�m 2010 12:02

ALEV�

Hz.Ali'yi tutan, ona taraftar olan, Hz.Muhammed (S.A.V.)'den sonra halife olmas� gereken ilk ki�inin Hz.Ali oldu�una inanan.

ALEV�L�K

Hz.Ali'ye taraftar olmak, onu tut�mak, onun sevgisinde birle�mek. Pey�gamberden sonra halifelik hakk�n�n Hz.Ali'nin oldu�unu �ne s�rmek. Alev�likle ayn� anlamda kullan�lan te�rimlerden bi�i de "�i�lik"tir. �i�, ta�raftar, �i�lik de taraftarl�k demektir. Hz.Ali'ye taraftar olanlar s�k s�k bu adla da an�l�rlar.
Alev�lik �slam siyas� mezhepleri�nin �nde gelenidir. Kendi aras�nda bir�ok kollara ayr�lm��, bunlar aras�n�da uzla�t�r�lmas� imk�ns�z g�r�� fark�lar� belirmi�tir.
Alev�lerin en �l�ml�lar�, halifelik hakk� Hz. Ali'nin olmakla beraber ondan �nce halife olan Hz. Ebubekir ve �mer ve Osman'a sayg�s�zl�k etme�yip, onlar�n halifeliklerini kabullenen�lerdir. Bunlara Zeydiye denir. Hz.H�seyin'in torunu Zeyd'e mensup olan�lard�r.
Halifeli�i, yani devlet reisli�ini di�nin r�k�nlerinden biri sayan �mami-ye ise daha sert bir g�r�� ortaya ko�yar. Bunlara g�re Hz.Ali'den �nce halife olan ilk �� halife zalimdir. Bun�lara bey'at edenler (uyanlar) da k�fir�dir, lmamiyeye r�f�z�ler de denir ��a �o�unlu�unu bunlar te�kil eder.
Alev� gruplardan Hz.Ali'yi pey�gamber, hatta Tanr� mertebesine ��karan a��r�lara ise galiye denir. En sa�p�k g�r��lere bunlar sahiptir.
�i� mezheplerden en etkili olan�, en fazla taraftar� bulunan lmamiye'-dir. �mamiye'nin �ok �nemli g�r��leri vard�r. Bunlar�n baz�lar�n� di�er Alev� gruplar da kabullenir. �mami�ye'nin sahip oldu�u g�r��ler Alev�lik�te �nemli kavramlardand�r. Bu kav�ramlar�n en ba�l�calar� �unlard�r:

1- Nas ve Ta'yin

�mamet (devlet ba�kanl��, halife�lik) ��z�m� halka b�rak�labilecek ba�sit bir sorun de�ildir. Namaz, oru� gi�bi dinin ruk�nlerindendir. Dolay�s�yla Peygamber kendisinden ronra yerine ge�ecek olan� hayat�nda tayin etmi��tir ki bu Hz. Ali'dir. Ali'den sonra da onun evlad�d�r.

2- Ta'n ve Tekfir

Halifeli�i nas (�yet, hadis gibi di�ni metin) ile belirtilmi� olan Hz.Ali'�den �nce kendilerine t�bi olunan ilk �� halife me�ru halife de�ildir. Onlar bir hakk� gasbettikleri i�in zalimdir ve bunlara uyanlar da k�firdir.

3- Rec'at ve Mehdi

Baz� imamlar �lmemi�ler, gizli olarak ya�amaktad�rlar. Bir g�n d��n�p zul�mle dolu d�nyay� adaletle dolduracaklard�r.

4- T�kiyye

Bask� ve zor alt�nda kalan bir Ale�v� sahip oldu�u g�r�� ve kanaatin ak�sini benimsemi� g�r�nebilir. D��man ve muhalifi ile ayn� fikirdeymi� gibi davranabilir.

Misafir

11 Haziran 2012 21:43

Al�nt�:

balyan asireti ile ilgili daha fazla bilgi istiyorum

balyan a�ireti ile ilgili yakla��k 20 bilgiye rastlad�m.genelde uydurma diyebilece�im bilgiler.balyan ile ilgili 3 y�l� a�k�n s�rd�rd��m belgeye dayanan tarihi ara�t�rma sonucunda bilinenin aksi olan durumlar s�z konusu.1 balyanlar k�rt bir a�irettir malatya ad�yaman �evresinde hali haz�rda ya�amaktad�rlar.aslen �afi mezhebine ba�l� olmalar�n�n yan� s�ra 150-200 y�l �nce alevi diyemeyece�im �afi kar��m� de�i�ik bir mezhebe d�nm��lerdir.�u anda daha �ok sola yak�n olmakla beraber chp tandansl� olduklar� g�r�lmektedir.tunceliden gelme olaylar� tamamen hayalidir.a�iretin 20 ye yak�n ailesi hayvanc�l�kla u�ra�t�klar� i�in yakla��k 120 y�l �nce dersime gidip 4 veya 5 y�l kald�ktan sonra tekrar malatyaya d�nm��lerdir.bu olay yar�m yamalak bilgiden dolay� dersimde geldiler denilmektedir.buda tamamen adalet partisine yak�n bir ailenin balyanl�lar� t�rk g�sterme kampanyas�d�r. zaten bu kampanya �er�evesinde yaz�lan balyan a�ireti kitab� en iyi �spatt�r. kald�ki bu aile balyanl� bile de�ildir.balyan a�ireti k�rt olmas�na ra�men ter�rden uzak devletine ba�l� bir �ekilde malatya ,ad�yaman,do�an�ehir,ak�ada� ve ye�ilyurt il�elerinde yakla��k 30 k�y olarak ya�amaktad�r. yazd��m siyasi tercihin �spat�n� se�im sonu�lar�na bakarak g�rebilirsiniz.k�rt olduklar� osmanl� kay�tlar�nda a��k�a g�r�lebilir.sonu� olarak 1000 li y�llarda germiyano�ullar� d�neminde malatyaya ba�l� eskik�y(kurnos) civar�nda ya�ad�klar� veya beraber geldikleri belgelerle �spatl�d�r.

Misafir

7 Eyl�l 2012 17:47

balyan a�ireti ile ilgili bu bilgileri nereden ald�n�z ?

Saat: 14:03

�2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranl�k