[KK] Kad�nlar�n Vazge�ilmezi Tak�lar

TAR�H�ES�[
Tak�, insan v�cudunun �e�itli b�l�mlerini s�slemek i�in eski �a�lardan beri kullan�la gelen objelerdir. �nsano�lu, varolu�undan bu yana korkular�n� yenmek, y�celik kazanmak, g�c�n� g�stermek, g�zel g�r�nmek gibi gerek dinsel gerekse geleneksel sebeplerle bu t�r aksesuarlar� tercih etmi�lerdir.

T�yler, kutsal a�a� kabuklar�, deniz kabuklar�, di� ve kemik par�alar�, de�erli ta�lar bunlara �rnektir. �nceleri sihir ve b�y� ama�l� olup daha sonra dinsel temal� tak�lar� g�rmekteyiz.

Tak� sanat�n�n M.�. 3000 – 4000 y�llar� aras�nda Mezopotamya’da do�du�u kabul edilir.M�s�r ve Hindistan’dan Asya’ya, Afrika ve �slam �lkelerine ve Avrupa’ya yay�lm��t�r.

Alt�n�n bulunmas� ve maden i�lemesinin ��renilmesiyle m�cevhercilik alt�n �a��na girmi�tir. Bu anlamda �zellikle M�s�r’daki Firavun mezarlar�nda, b�y�k m�cevher koleksiyonlar�na rastlanm��t�r.

T�rkiye’de 1962 – 1968 y�llar� aras�nda yap�lan ka�ak kaz�lar sonucu “Karun’un hazinesi” ad� verilen bulgularda; g�m�� kaplar, alt�n ve g�m�� tak�lar, de�erli ta� ve seramik objeler bulunmu�tur. Ayr�ca yine bu hazinede 30 par�a bronz kal�ptan olu�an kuyumculuk aletlerinin yer almas� dikkat �ekicidir. Yine New York Metropolitan sanat m�zesinde eski d�nemlere ait Hitit ve Tun� d�nemine ait koleksiyonlar b�y�k ilgi g�rmektedir. Yap�lan bir �ok ara�t�rmalar, kaz�lar g�stermi�tir ki insan ya�ad�� her d�nemde tak�y� kullanm��, onlara belli anlamlar y�klemi�lerdir. Tak�lar, bi�imleri ortam ve �artlara g�re de�i�mekle birlikte her toplumda varl��n� s�rd�rm��t�r.

Tarih boyunca insanlar edindikleri bilgi ve tecr�be birikimlerini, yarat�c�l�k, ustal�k, sab�r ile birle�tirerek bug�n bile hayranl�kla izledi�imiz ta�lar, asalar, semboller, tak�lar, de�erli metallerden heykelcikler v.s. yapm��lard�r. Bu sanat eserleri �a�lar boyu onlar� �reten toplumlar�n, dinsel ve estetik de�erlerini yans�tm��lard�r.

G�n�m�ze gelindi�indeyse tasar�mc�lar; birinci a�amada kaynaktan etkilenerek �izimler yapmakta, g�n�n modas�ndan ve renklerinden esinlenmekteler. Baz� �izimler bilgisayar ortam�nda ger�ekle�mekte �� boyutlu kal�plar al�nmakta, model muma uygulanarak kal�p ��kar�ld�ktan sonra eriyen alt�n ve g�m�� d�k�m yap�lmaktad�r. Bir �ok i�lem a�amas�ndan sonra obje cilalanarak son �ekli verilmektedir.

G�m�� r�c�l�kten etkilenerek, metal ve bak�r makaralar yard�m�yla ba�ar�l� tak�lar da yap�lmaktad�r. Yine dokuma tekni�i kullanarak boncuk tezgahlar�nda yap�lan kolyeler, makrame tekni�i (d��m) kullanarak yap�lan kolye ve bileklikler g�n�m�z tak�s�nda �nemli bir yer te�kil eder. Ekonomik olu�lar� nedeniyle imitasyon tak�lar daha �ok tercih edilmektedir.

El sanatlar�n�n t�m�nden yararlan�larak yap�lan tak�lar belli bir eme�in sonucu olduklar� i�in her d�nemde ra�bet g�rm��lerdir.

Boncu�un �yk�s�
Anadolu’daki kad�n ve k�zlar�m�z�n bo� zamanlar�n� de�erlendirdi�i, hayallerini boncuklu tak�larla ger�ekle�tirdi�i bir u�ra��, bir k�lt�rd�r.

Rengarenk boncuklarla do�adan esinlenerek bir�ok tak� yap�lm��t�r. Maddi geliri az eme�i �ok olan boncuk tak�lar y�zy�llar boyunca s�slenme arac� olmu�tur

Boncuklarla g�zelle�mek �ok eski �a�lara uzan�r. Tarih �ncesi �a�da boncuklar, kula�a, boyuna, kal�a �evresine, hatta kirpiklere tak�l�rd�. Bitki tohumlar�, deniz kabuklar�, k��k fosiller hep s�slenme arac� olmu�tur.

M.�. 4000’lerde sabun ta��ndan yap�lan ilk m�s�r boncuklar� cama yak�n bir s�rla kaplan�yordu. Alt�ndan yap�lm�� boncuklar M.�. 3000’lerde S�mer ve �ndus vadisi uygarl�klar�nda kullan�ld�� bilinir. Ayr�ca ye�il feldispat, lapis lazuli, fruze karneliyen, hematit ve mor yakut eski toplumlar�n boncuk yap�p kulland�klar� ta�lard�r.

Orta �a�dan beri de�i�-toku� amac�yla kullan�lan boncuk, ilkel toplumlarda �ok de�erli bir arma�and�. Y�llarca nesilden nesile aktar�lan bu sanat �zellikle Anadolu’da fazlaca ra�bet g�rmektedir.

Yazma kenar�na boncuk oyas�, kolye, bilezik, g�d�kl�k, al�nl�k, sa� ba��, ba�l�k, sa�ak olarak �al��lm��, elbiseye, gelinli�e, kuma�a, kemere, terli�e hatta takunyaya dahi dikilmi�tir.

Tespih, muska, kutu, kibritlik, para kesesi, saat kesesi, �anta, c�zdan, avize olarak da g�rmekteyiz. Oyalanmak ve stres atmak amac�yla mahkumlara verilen tak� bilgisiyle, sab�rl� �al��malar�yla boncuklardan ku�lar, tespihler, bir�ok �e�it tak�lar yapm��lard�r.

Do�al Ta�lar
Do�ada bilinen 2000 adet mineral vard�r. Kaliteli ve s�s ta�� olarak bilinenler aras�nda, amber, elmas, yakut, z�mr�t, akuamarin, safir, topaz, labradorit, ametist, opal, agat (akik) oniks, granat, turmalin ve turkuaz (fruze)d�r.

Yurdumuzda ise Erzurum’un me�hur oltu ta��, Eski�ehir’in l�leta��, Eski�ehir Sar�cakaya May�slar mevkiindeki Kalsedon madenlerinden ��kan kalsedon ve kuvars ta�lar�n�n yurtd��na ihracat� yap�lmaktad�r. D�nyan�n en b�y�k kalsedon yata��ndan deniz a��r� �lkelere ihracat yap�lmas� T�rkiye i�in gurur vesilesidir.

Ta�lar, tak� olarak i�lenince b�y�k de�er kazan�rlar, do�adaki bu ta�lar�n insanlar �zerinde etkisi oldu�una inan�l�r.
*Uzun �m�r ve mutlulu�un sembol� olan agat (akik) ta��n�n strese, *Turkuaz�n nazara iyi geldi�i kabul edilir.
*Topaz, kan dola��m�n� d�zenler, telepatik g�� sa�lar.
*Zebercet belirsiz korkulara iyi gelir.
*Opal ise sevgi ve �efkat sembol�d�r.
*Kalsedon ta��n�, k�t�l�klerden koruyan u�ur ta�� olarak kabul eden Romal�lar�n ceplerinde ta��d�klar� bilinir. Hatta Romal� avukatlar�n kalsedon ta��n� ta��d�klar�nda girdikleri davalar� kaybetmedikleri yaz�l�r. Modern �a��n insanlar� ta�lara yo�un olan ilgiyi fark edip laboratuarlarda yapay s�s ta�lar� �retirler. Di�erleri kadar parlak olmas�na ra�men do�al olmamas� fiyat�n�n d��k olmas�na neden olmu�tur.

Ametist, di�er ad�yla mor yakutun �e�itli inan�lara g�re zehirlere kar�� koruyucu �zelli�i oldu�u s�ylenir. Kuvars ailesinden mor ya da mavi-mor renkli bir ta�t�r. Asya ve M�s�r’da m�h�r olarak de�er kazanm�� ay�kl�k verme �zelli�i oldu�undan daha �ok kadeh, �anak, kap gibi objeler ametistten yap�lm��t�r. Bal�kesir’in Dursunbey il�esine ba�l� G�� k�y�nde bulunan ametist yata��ndan ��kar�lmaktad�r.

Ta�larla bur�lar aras�nda bir ba�lant� oldu�u, baz� ta�lar�n baz� bur�lara u�ur getirdi�ine inan�l�r. �nsan v�cudunun sadece etten ve kemikten olmad�� enerjisinin de oldu�u, t�m canl�lar�n pozitif ve negatif y�nde etkilendi�i bir ger�ektir.

YAPILI�I
Tak� tasar�m�nda; esteti�in, yarat�c�l��n �n planda olmas� i�in iyi bir g�zlem ve teknik bilgi gerekir. Sonu�ta tasar�m da �izginin ve resmin �n plana ��kt�� bir uygulamad�r.

Resimde ana temel, �izgidir. �izgiler do�ru ve e�ri �izgiler sa�laml�� ve devaml�l�� anlat�r.

Yatay �izgiler hareketsizlik duygusunu ifade eder. Do�ada her varl��n bir �ekli mevcuttur. �rne�in, kutu dikd�rtgen, top yuvarlak, yumurta ovaldir. Resmi yap�lacak modele kar��dan bak�nca kare, dikd�rtgen, daire, oval gibi geometrik y�zeyleri vard�r. Resmi yap�lacak obje geometrik form i�ine al�nmal�d�r.

�kinci i�lem ise modele do�ru kol uzat�l�r, kur�un kalemle boy ve en aras�ndaki ili�ki tespit edildikten sonra objenin sa�l�kl� �izimi yap�labilir. Do�adaki varl�klar yak�nsa ger�ek �l��leri ve renkleri do�ru tespit edilebilir. Uzakla�t��nda g�r�len boyutu k��l�r, renklerde niteli�ini kaybedebilir.

��te bu g�r�� durumuna perspektif denir. Objeyi �izerken g�lge – ��k tekni�iyle gereken form verilir. G�lge ile derinli�in belirginle�mesi gerekir.

�izimi yap�lan modelin di�er a�amas� ise renk hakk�nda karar vermektir. Renk; ��n cisimlere �arpt�ktan sonra g�zde b�rakt�� etkidir.

G�ne�li g�nlerde renklerin daha parlak ve canl� kapal� havalarda ise renklerin g�lgeli ve solgun olmas� renklerin tamamen ��k etkisiyle olu�tu�unu kan�tlar. I��k olmad�� zaman renk yoktur. Renkleri 3 ana grupta toplan�r; bunlar k�rm�z�, sar� ve mavidir. Bu ana renklere di�er renklerin kar��mas�yla da tamamlay�c� veya yard�mc� renkler olu�ur.

K�rm�z� + Sar� = Turuncu
Sar� + Mavi = Ye�il
Mavi + K�rm�z� = Mor

Renkler insan �zerindeki ruhsal etkisine g�re ikiye ayr�l�r.

1-S�cak Renkler : K�rm�z�, Turuncu, Sar�
2-So�uk Renkler : Ye�il, Mavi, Mor

S�cak renklerden k�rm�z� ate�in s�cakl��n�, turuncu g�ne�i, sar� ise ��k ve ayd�nl�k hissi verir. Bu renklerin ruhsal etkisi canl�l�k, ne�e ve harekettir.

So�uk renkler ye�il, mavi ve mordur. Ruhsal etkileri h�z�n, rahatl�k ve durgunluktur. Ye�il dinlendirici ve huzur vericidir. Mavi sessizlik ve rahatl�k, mavinin a��k tonlar� sonsuzluk ve s�n�rs�zl�k hissi verir. Mor h�z�n, i�e d�n�kl�k hissi veren d��nd�r�c� bir renktir. A��k tonu olan eflatun hassasl��, inceli�i, koyu mor ise yaln�zl�ktan ho�lanan topluma k�sk�n insanlar�n rengidir.

Siyah ise, ciddiyet ve a��rba�l�l�� simgeler, kader, matem ve kaanl��n rengidir. Beyaz safl�k, temizlik, do�ruluk ve g�ven gibi anlamlar ta��r. Gri, olgunlu�un, temkinin ve rahatl��n ifadesidir.

Genel olarak tak� tasar�m�nda �izim ve renk se�imi ilk ve standart olan a�amad�r. Bundan sonraki yap�m a�amalar� ise tekniklerine g�re farkl�l�klar g�sterir. Her tekni�in kendine has bir yap�l�� vard�r.