[KK] 12 Eyl�l 1980 Darbesi

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Siyasal Bilimler (https://www.msxlabs.org/forum/siyasal-bilimler/)

- - 12 Eyl�l 1980 Darbesi (https://www.msxlabs.org/forum/siyasal-bilimler/19969-12-eylul-1980-darbesi.html)

12 Eyl�l 1980 Darbesi

Eyl�l harek�t�

T�rk silahl� kuvvetleri'nm emir ve komuta zinciri i�inde y�netime elkoymas� (12 eyl�l 1980).

�lkede giderek b�y�k boyutlara varan iktisadi, toplumsal ve siyasal sorunlar kar��s�nda siyasal partiler ve �nderleri anla�maya varamad�lar. Anar�i ve ter�r�n nedenleri ve al�nacak �nlemler konusunda �e�itli g�r��ler ileri s�r�ld�. 25 kas�m 1979�da iktidara gelen Demirel kabinesi 67 ildeki valileri de�i�tirdi. Ancak sa�-sol �at��malar�, mezhep kavgalar� s�rd�. �rdu-Fatsa, �orum olaylar� �nlenemedi. Bir ay sonra h�k�met �aresizlik i�inde kalm��t�. Silahl� kuvvetler de ho�nutsuzlu�unu belirtti. Aral�k 1979'da Genelkurmay ba�kan� Kenan Evren ve kuvvet komutanlar�n�n imzalar�n� ta��yan bir "uyar� mektubu" cumhurba�kan� Korut�rk'e veriidi. Mektupta, iki b�y�k siyasal parti AP ve CHP�nin, �lkenin i�inde bulundu�u iktisad�, sosyal ve, siyasal ko�ullar alt�nda bir uzla�maya varmas�, �lkeyi birlikte y�netmeleri istenmekteydi.

Dar parti ��karlar�n�n bir tarafa b�rak�lmas�, parti �nderleri aras�ndaki �eki�menin sona ermesi gerekti�i belirtiliyordu. Bu uyar� kamuoyunda geni� yank� bulurken AP ve CHP �nderleri mektuptaki uyar�lar�n kendilerine y�nelmedi�ini ileri s�rd�ler. AP ba�kan� Demirel, iktidara yeni geldikleri i�in bunal�m�n sorumlusu olamayacaklar�n�, CHP ba�kan� Ecevit de kendilerinin �teden beri uzla�ma yanl�s� olduklar� s�yledi. Demirel h�k�metinin, enflasyonu azaltmak gerek�esiyle, �MF� nin �nerileri do�rultusunda, ald�� "24 Ocak kararlan" da siyasal geli�meleri yak�ndan etkiledi Muhalefet �nderi Ecevit bu t�r �nlemlerin G. Amerika�da, ancak askeri y�netimlerce uygulanabildi�ini, �o�ulcu demokrasiyle ba�da�mad��n� hat�rlatt�. G�rev s�resi mart ay�nda dolan Fahri Korut�rk'�n yerine cumhurba�kan� se�ilmesi de bir sorun durumuna geldi. Parlamento�daki milletvekillerinin partilere da��l�m�, tek parti taraf�ndan desteklenen bir aday�n se�ilmesini engelliyordu. Partiler ortak bir adayda anla�amad�lar; se�im kilitlendi. Dem�rel�in bunal�mdan ��kmak i�in �nerdi�i erken se�im yolu, CHP ve MSP taraf�ndan kabul edilmedi. Kimi �evreler anayasada yap�lacak de�i�imle bu nal�m�n atlat�laca��n� savundular. G�revden ayr�lan cumhurba�kan�n�n yerine vek�leten Cumhuriyet Senatosu ba�kan�, AP'li �hsan Safiri �a�layangil ge�ti. G�ndemde bulunan ve asayi�i ilgilendiren, Devlet g�venlik mahkemeleri ile Ola�an�st� hal tasar�lar� yasala�amad�.

D��i�leri bakan� Hayrettin Erkmen gensoru �nergesiyle d��r�ld�. MSP'nin Konya�da d�zenledi�i mitingde (6 eyl�l) �eriat d�zeni propagandas� yap�ld�. Anar�ik olaylarda �at��malar hemen hemen bir i� sava� boyutuna ula�t�. Ordunun her an m�dahale etmesi bekleniyordu. 12 eyl�l�de ordu y�netime elkoydu. Genelkurmay ba�kan� orgeneral Kenan Evren, Kara kuvvetleri komutan� orgeneral Nurettin Ersin, Hava kuvvetleri komutan� orgeneral Tahsin �ahinkaya, Deniz kuvvetleri komutan� oramiral Nejat T�mer ve Jandarma genel komutan� orgeneral Sedat Celasun�un olu�turduklar� Milli g�venlik konseyi (MGK), �lke y�netimine elkoydu. Demokrasiye son verdi. Yay�mlanan bildiride harek�t�n amac�n�n "�lke b�t�nl��n� koruma, milli birlik ve beraberli�i sa�lama, muhtemel bir i� sava�� ve karde� kavgas�n� �nlemek, devlet otoritesini ve varl��n� yeniden tesis etmek ve demokratik d�zenin i�lemesine mani olan sebepleri ortadan kald�rmak" oldu�u belirtiliyordu. Parlamento ve h�k�met feshedilmi�, parlamento �yelerinin dokunulmazl�� kald�r�lm��, b�t�n yurtta s�k�y�netim ilan edilmi�, soka�a ��kma yasa�� konulmu�tu. Bu ko�ullarda ba�layan askeri m�dahale d�nemi, partilerin kapat�lmas�, siyasal hayata bir s�re ara verilmesi, yeni bir anayasa yap�lmas�, sonradan izne tabi yeni partilerin kurulmas� ve g�d�ml� bir siyasal hayata izin verilmesi bi�iminde 1990T� y�llara kadar s�rd�.

Kaynak: B�y�k Larousse

BAKINIZ
Kenan Evren
Tahsin �ahinkaya
Nurettin Ersin
Nejat T�mer
Celasun Sedat

20. YILD�N�M�

12 Eyl�l rejimi s�r�yor

�HD Genel Ba�kan� H�sn� �nd�l, 12 Eyl�l darbesinin yurtta��n devlet i�in oldu�u anlay��n� yerle�tirdi�ini vurgularken �DP Genel Ba�kan� Ufuk Uras, T�rkiye'nin 21. y�zy�la 12 Eyl�l'�n g�lgesinde girdi�ini �ne s�rd�. Ercan Karaka� ise 12 Eyl�l'le gelen yasaklar�n s�rmesinin T�rk siyasetinin ve �zellikle de T�rk sa��n�n ay�b� oldu�unu s�yledi.

�STANBUL/ANKARA (Cumhuriyet) - �nsan Haklar� Derne�i (�HD) Genel Ba�kan� H�sn� �nd�l , 12 Eyl�l darbesinin yurtta��n devlet i�in oldu�u anlay��n� yerle�tirdi�ini vurgularken �DP Genel Ba�kan� Ufuk Uras , T�rkiye'nin 21. y�zy�la 12 Eyl�l'�n g�lgesinde girdi�ini �ne s�rd�. Pir Sultan Abdal K�lt�r Derne�i Ba�kan� Ali Balk�z , ''kara d�nem'' olarak niteledi�i 12 Eyl�l'�n unutulmamas�n� istedi. CHP Meclisi �yesi Ercan Karaka� , 12 Eyl�l'le gelen yasaklar�n s�rmesinin T�rk siyasetinin ve �zellikle de T�rk sa��n�n ay�b� oldu�unu s�yledi.

�DP Genel Ba�kan� Ufuk Uras, yapt�� yaz�l� a��klamada, 12 Eyl�l'�n rejim �zerindeki olumsuz etkilerini anlatt�. ''Rejimin �imdi onarmaya �al��t�� defolar� asl�nda o d�nemin �r�n�d�r'' diyen Uras, 12 Eyl�l'�n etkilerini ��yle s�ralad�: ''12 Eyl�l ile birlikte sola kar�� desteklenen T�rk-�slam sentezcisi kadrolar devlet i�ine yerle�tirildi. 12 Eyl�l'�n yasak�� kafas� K�rt sorununu asayi� sorununa indirgedi, anadili yasak ilan etti ve onbinlerce insan�n �l�m�ne yol a�an s�reci ba�latt�. 12 Eyl�l, sermaye yanl�s� tutumuyla, yeni liberal ekonomi politikalar� ile �lkeyi eme�iyle ge�inenler a��s�ndan cehenneme �evirdi. Sendikal haklar, sosyal
haklar tahrip edildi. 12 Eyl�l askeri otoriteyi, y�r�tmeye, yarg�ya ve siyasete m�dahale edici, talimat verici bir konuma, sivil otoritenin �st�ne y�kseltti.

RT�K'� medyan�n ba��na musallat eden 12 Eyl�l rejimidir.'' T�rkiye'nin 21. y�zy�la 12 Eyl�l rejiminin g�lgesinde girdi�ini belirten Uras, ''12 Eyl�l'�n militarist kurumlar�n�, zihniyetini, yasalar�n� ve anayasas�n� de�i�tirmeden T�rkiye'nin devasa sorunlar�n� a�amayaca��z'' dedi. 12 Eyl�l'�n etkilerini 'k�bus' olarak nitelendiren Uras, bu k�bustan kurtulman�n yolunun da uzaktan kumandal� siyaset tarz�n� de�i�tirmekten, k�kl� bir anayasa ve yarg� reformu yapmaktan ge�ti�ini kaydetti.
�nsan Haklar� Derne�i Genel Ba�kan� H�sn� �nd�l, bir yaz�l� a��klama yaparak, derneklerinin haz�rlad�� insan haklar� ihlalleri bilan�osundan �rnekler verdi. Bilan�oya g�re, 7 bin ki�i i�in idam istendi�i, 517 ki�iye �l�m cezas�n�n verildi�i, 650 bin ki�inin g�zalt�na al�nd��, 1 milyon 683 bin ki�inin fi�lendi�i, a��lan 210 bin davada 230 bin ki�inin yarg�land��, 388 bin ki�iye pasaport verilmedi�i, 7 bin 233 devlet g�revlisinin b�lgelerinin d��na s�r�ld��, 300 gazetecinin sald�r�ya u�rad��, 49 ton gazete, dergi ve kitab�n sak�ncal� oldu�u gerek�esiyle imha edildi�i belirlendi.

�nd�l, 12 Eyl�l rejimi sonras� T�rkiye'nin T�rk-�slam sentezi anlay�� ile yeniden yap�land�r�ld��n�, bu yeniden yap�lanmada Ayd�nlar Oca��'n�n 1979 y�l� tezlerinin sisteme damgas�n� vurdu�unu belirtti.
�nd�l, 12 Eyl�l'le birlikte kutsal devlet anlay��n�n yerle�tirildi�ini belirterek bireyin, yurtta��n haklar� ve �zg�rl�klerinin kutsal devlet anlay��na kurban edildi�ini, yurtta��n devlet i�in var oldu�u anlay��n�n sisteme yerle�tirildi�ini s�yledi. Balk�z ise yapt�� yaz�l� a��klamada, 12 Eyl�l'�n T�rkiye demokrasisi �zerinde b�rakt�� kara lekenin bug�ne kadar a��lamad��n� belirterek ''12 Eyl�l'�n b�rakt�� ceberrut rejim anlay�� halen egemenli�ini s�rd�rmektedir'' dedi. Balk�z, T�rkiye'nin, 12 Eyl�l'�n getirdi�i anayasa, siyasi partiler yasas�, Y�K ve DGM'lerle y�netilmeye devam etti�ini belirterek bir kez daha askeri m�dahale
ya�amamas� i�in 12 Eyl�l'�n getirdi�i olumsuzluklar� unutmamas� ve 12 Eyl�l anlay��n� yaratanlarla hesapla�mas� gerekti�ini s�yledi.

12 Eyl�l darbesini ve anlay��n� de�erlendiren Ercan Karaka�, 12 Eyl�l Anayasas�'n�n, temel yasalar�n�n ve Y�K gibi kurumlar�n yerini koruduklar�n� belirterek o g�nlerde h�k�m giyen 21 bin gencin siyaset yasa��n�n s�rmesinin kabul edilemeyece�ini vurgulad�. Merkez sa� partilerin, darbenin sonu�lar�na kar�� olduklar�n� ve iktidar olunca bunlar� kald�racaklar�n� a��klad�klar�n� an�msatan Karaka�, ''Fakat iktidar olduklar�nda bu konuda ciddi ve �srarl� �aba g�stermediler'' dedi. Sa� u�taki partilerin ise demokrasi gibi bir sorunlar�n�n olmad��n� savunan Karaka�, AB'ye �yelik s�recinde, insan haklar�na ve hukukun �st�nl��ne dayal� bir demokrasi olmadan, T�rkiye'nin sorunlar�n� ��zemeyece�ini ifade etti.

�DP olarak bug�n saat 19.15'te, Kad�k�y'deki Karak�y �skelesi �n�nde 12 Eyl�l'le ilgili kitlesel bir a��klama yapacaklar�n� s�yleyen �DP Genel Sekreteri Sinan Tutal da T�rkiye'nin h�l� kanl� darbe anayasas�yla y�netildi�ini ifade ederek ''Binlerce insan� i�kenceden ge�iren, tutuklayan, idam eden 12 Eyl�l cuntac�lar� h�l� yarg� �n�ne ��kar�lmad�lar'' dedi.

Tutal, darbenin �zerinden neredeyse 20 y�l ge�ti�ini an�msatarak yasalardaki d�zenlemeye g�re 20 y�ll�k zamana��m� s�resinin dolmak �zere oldu�una dikkat �ekti. TGC Ba�kan� Nail G�reli ise bug�n Ca�alo�lu'ndaki TGC binas�nda 12 Eyl�l rejimini ve yeni yay�n d�neminden beklentilerini de�erlendirece�ini a��klad�.

12 Eyl�l 1980 fa�ist darbesi, geliyorum diye ba��ra �a��ra geldi. Partimiz ve di�er �rg�tler gelenin ne olu�unun bilincinde olmas�na kar��n, 12 Eyl�l'� �nleyici bir �ey yapamad�. Fa�izm, bir karabasan gibi gelip kentlerimize, caddelerimize, sokaklar�m�za kara bayra��n� ast�. Art�k radyolardan s�rekli olarak Kenan EVREN'lerin sesini duyduk, televizyonlardan g�r�nt�lerini izledik, yaz�l� bas�ndan haberlerini okuduk.

1970'li y�llar d�nyada ve �lkemizde, sosyalist sava��m�n doruklara ��kt�� y�llard�. Afrika'da, Asya'da, G�ney Amerika'da emperyalist-kapitalist sistem s�rekli olarak geriletilirken, SOSYAL�ZM geni� emek�i y��nlar�n bir kurtulu� se�ene�i olarak ba�ar� �st�ne ba�ar� kazand�� bir ger�ekli�e d�n��m��t�.

�lkemizdeyse, geni� halk y��nlar� y�z�n� sosyalizmden yana d�nm��, egemen g��lerin uykular�n� ka��rm��t�. IMF'nin, D�nya Bankas�'n�n politikalar�, i�birlik�i erkler arac�l�� ile uygulanamaz olmu�tu. Ba�ta �stanbul olmak �zere sanayi b�lgelerinde fabrikalar�n neredeyse yar�s�ndan fazlas�nda i��iler greve ��km��lard�. 24 Ocak Kararlar�'n� egemen erk uygulayacak durumda de�ildi.

Sermaye, gittik�e g��lenen sosyalistlerin at�l�m�n� �nlemek i�in MHP ve yan �rg�tlerini harekete ge�irmi�, onlara bol bol sokak �eteleri kurdurtmu�tu. Hemen t�m kentlerimizde, g�nde 20-30 insan�m�z ya�am�n� yitiriyor, sokaklarda kanl� bir kap��ma ya�an�yordu. ��renciler, polis m�d�rleri, savc�lar, ��retim �yeleri, sendikac�lar se�ilerek birer birer katlediliyor, cinayeti i�leyenlerse bir t�rl� bulunam�yordu.

Tuzak��ba�� Demirel'in becerisi ile Milliyet�i Cepheler kuruluyor, siyasi gericilik her g�n biraz daha t�rmand�r�larak, Sol'un ve sosyalistlerin �zerine �ullanmakta bir �ekince duymuyordu. Sermaye, bilerek ve isteyerek �lkemizi ate�e atm��, korku ve g�vensizli�in dozunu her g�n biraz daha artt�rarak kitlelerin b�kk�nl��ndan sonu� alma yolunu se�mi�ti. �lkemizin, dini inan� ve etnik a��dan duyarl� kentleri bilin�li olarak se�ilip i� sava� g�r�nt�lerini and�ran kanl� katliamlar ger�ekle�tirilerek, y��nlar�n korkuya teslim olmalar� istenmi�ti. Mara� katliam� ak�llara durgunluk verecek denli korkun� boyutlara t�rmand�r�lm��, arkas�ndan da �orum olaylar� gelmekte gecikmemi�ti. Sivas'ta, Malatya' da devletin g�zetiminde fa�ist sokak �eteleri ter�r estiriyor, b�y�k kentlerde s�k�y�netim ilan edilmesine kar��n olaylar�n ard� arkas� bir t�rl� kesilmiyordu. �zetle; karanl�k g��ler taraf�ndan kendi ��karlar�na ko�ullar, ad�m ad�m olgunla�t�r�l�p geli�tiriliyordu. Art�k 12 Eyl�l 1980 Fa�ist darbesinin ucu g�r�nm�� say�l�rd�.

Ne var ki, sermaye kitle deste�ini arkas�na alarak fa�ist bir diktat�rl�k kuracak nesnelli�e sahip de�ildi. MHP ve kitlesi �i�ti�i kadar �i�mi� olmas�na kar��n, sermaye MHP'ye dayanarak bir g�n bile erkte kalamazd�. MHP, sermayeye olan borcunu �demi� say�l�rd� ve devre d�� b�rak�lmal�yd�. B�rak�ld� da. 1945 �kinci Payla��m Sava�� sonras� fa�izmin kitle deste�i ile erki ele ge�irmesinin ko�ullar� yoktu. D�nyan�n her taraf�nda kitleler �nemli �l��de fa�izme kar�� erbetlenmi� say�l�rd�. Bu y�zden de sermaye, d�nyan�n her taraf�nda askeri diktat�rl�kler arac�l�� ile erke el koyuyordu. �stelik bu konuda sermaye, 12 Mart 1971 fa�izmiyle deney sahibiydi de.

Askerlere s�k�y�netim yetkileri verilmi� olmas� durumu de�i�tirmemi�ti. Olaylar �nlenemedi�i gibi, sanki g�r�nmez g��ler taraf�ndan s�rekli olarak el alt�ndan k��k�rt�l�yordu da. (Bu sav�m�z�, 12 Eyl�l 1980 fa�ist darbesinin arkas�ndan olaylar�n ��p diye kesilmesi anlatmaya yeter de artar bile.)

12 Eyl�l 1980 Sabah� al��k oldu�umuz o sesi duyduk. T�rk Silahl� Kuvvetleri erke el koymu�tu ve bildirge �st�ne bildirge yay�nlayarak demir yumru�unu da solun ve sosyalistlerin tepesine indirmek �zere eyleme ge�mi�ti. Art�k Be�lilerin a�z�ndan ��kan her s�z yasa say�l�yor, zaman yitirmeksizin uygulamaya ge�iliyordu.

Siyasi partilerin, demokratik kitle �rg�tlerinin, sendikalar�n �ye ve y�neticilerinin evleri, i�yerleri an�nda bas�l�yor, �ye ve y�neticileri i�kenceden ge�irildikten sonra tutuklanarak cezaevlerine g�nderiliyordu. Tutuklanan kimileri i�kencede ya�amlar�n� yitirirken, kimileri g�zalt�nda kayboluyor, kimilerinin izine ise aylarca rastlamak olas� de�ildi. �lke, d��ar�s� ve i�erisi ile b�y�k bir cezaevine �evrilmi�ti. ��kenceler ak�l almaz boyutlarda uyguland�� i�in b�t�n yasaklamalara ve saklamalara kar��n yap�lanlar�n kokusu ta d�nyan�n �b�r taraf�nda bile duyuluyor, d�nyan�n b�t�n g�zleri �lkemizdeki fa�ist i�kencecilere �evriliyordu.

12 Eyl�l fa�izminden zarar g�renler salt sosyalistler de�ildi. Zarar g�rmek i�in namuslu bir yurtta� olmak bile yeterli nedendi. ��te bu y�zden insanlara b�y�k ac�lar ya�at�ld�. Biraz daha �ansl� olanlar, yakalar�n� s�rg�n ve 1402'lik olarak i�ten at�larak kurtar�rken, kimileriyse y�llar�n� cezaevlerinde ge�irerek b�y�k bedeller �demek zorunda kald�lar. Mamak, Metris, Diyarbak�r ve daha ba�ka cezaevleri bu uygulamalar�n devam� olarak d�nya �ap�nda nam sald�.

Tutuklananlar aylarca ve hatta y�llarca duru�maya ��kar�lmayarak bu cehennem ortam�nda ya�at�ld�lar. Sistemli olarak Cezaevlerinde yap�lan i�kencelerde ya�amlar�n� yitirenler oldu. �lhan ERDOST kaba dayak y�z�nden Mamak'ta beyin kanamas� ge�irerek ya�am�n� yitirdi. Daha ba�kalar� ayn� sonu payla��rken �oklar� da sakat kald�.

B�t�n bu yap�lanlara kar�� ilerici, devrimci, sosyalist tutuklulardan tav�r gelmekte gecikmedi. Cezaevlerinde g�nlerce s�ren direni�ler ba�lad�. Bu direni�leri ve i�kenceleri d��ar� yans�tmamas� i�in her t�rl� yaz�l� ve s�zl� bas�na yasak kondu ve y�llarca s�recek olan insanl�k su�lar� i�lendi.

Art�k sermaye rahat�na ermi�, ast�� ast�k, kesti�i kestik vurgununa ve talan�na kavu�mu�tu. ��iler haklar�n� almak i�in grev yapamad�klar� gibi �rg�tlenme haklar�ndan da yoksun kalm��lard�. Emek�i kitleler ekonomik boyunduru�a vurulmu�, a�l�k ve yoksullu�un pen�esine at�lm��lard�. ��birlik�i sermayeye ve yabanc� emperyalist ortaklar�na g�n do�mu�tu. 24 Ocak kararlar� silahlar�n g�lgesinde uygulanmaya ba�lanm��, ekonominin d�meni Turgut �ZAL'�n eline verilmi�ti. Talan ve k��e d�nmecilik yediden yetmi�e herkesin ere�ine d�n��m��, insani ne kadar de�er yarg�s� varsa tersine �evrilmi�ti.

Kenan EVREN, dilinde Kuran ayetleri alanlarda kitlelerin kar��s�na ��km��, kendini yalan ayetlere vermi�ti. S�z�mona dinsel ��elerin yap��t�r�c�l��na soyunulmu�, her k��eba�� Kuran kurslar�yla donat�lm��t�. �mamlara Suudi Arabistan kaynakl� parasal destek verilmesi g�n�n modas� say�l�rd�. Laiklik iki y�zl� Atat�rk��'ler taraf�ndan bol bol konu�ulmas�na kar��n, toplum tarikat��lar�n otla��na �evrilmi�ti. O d�nemde devlet taraf�ndan iyice palazland�r�lan k�ktendinciler, hem mali a��dan hem de kitle deste�i olarak iyice g��lenmi�ler, ya�am�n her alan�na s�zm��lard�. G�n onlar�n g�n�yd� ve toplumu �a�d�� bir karanl�k tehdit eder hale gelmi�ti. Fetullah G�lenler ve daha ba�ka karanl�k y�zl� hocalar k�y� buca�� iyice doldurmu�lard�. Amerika taraf�ndan kurulu�u ve erke geli�i desteklenen ANAP tarikatlar�n kontrol�nde siyasi g�c�n�n doru�una gelmi�ti.

Hangi ta�� kald�rsan�z alt�ndan yolsuzluk f��k�r�yordu. Be�lilerden Tahsin �AH�NKAYA, yolsuzlu�un ba��n� �ekti�i i�in, i�inde uyu�turucu ticareti yapan G�ney Amerika �lkelerindeki generaller de dahil, d�nyada 25 zengin generalin aras�na giren bir servete sahipti. Bakanlar�n, b�rokratlar�n, milletvekillerinin adlar� yolsuzluklara kar��m��t�. Bir ba�ka deyi�le; at binenin, k�l�� ku�anan�n'd�. 12 Eyl�l ve onun himayesinde erkte oturanlar� en iyi anlatan s�zc�klerden biri yolsuzluk s�zc��yd�.

�yice budanm�� olan 1961 ANAYASASI, 1982 ANAYASASI ile y�r�rl�l�kten tamam�yla kald�r�lm��, temel hak ve �zg�rl�kler sonuna kadar k�s�lm��t�. Yasa yerini keyfili�e b�rakm��, Be�lilerin s�yledikleri, yasa yerine ge�mi�ti. 1982 ANAYASASI demokrasi kar��t� bir uygulama ile %90'lar� a�an bir �o�unlukla kabul ettirilmi� ve 12 Eyl�lc�lerin yapt�klar�ndan dolay� yarg� �n�ne ��kar�lamayacaklar�na dair bir yasa maddesi de Anayasa'ya konulmu�tu.

Kurulan S�k�y�netim Mahkemeleri, y�ntem ve temel a��dan yasal dayanaktan yoksun olup keyfi bir i�lerli�e sahipti. San�k olarak mahkeme �n�ne getirilen kimseler d��man muamelesi g�rd�� i�in hi� bir yasal haklar�n� kullanamaz durumdayd�lar. Avukatlar savunmanl�k g�revini yapmalar� i�in konu�ma haklar�n� kullanamad�klar� gibi s�k s�k yarg� heyeti taraf�ndan duru�ma salonundan at�l�yordu.

Ya�lar� k��k olmas�na kar��n, Erdal EREN ve Necdet ADALI �l�m cezas� al�yor ve karar hi�bir a�amada d�zeltilmeksizin �l�m cezalar� infaz ediliyordu. D�nem; Yasalar�n hi�e say�ld�� bir d�nem olup, uygulamalar neredeyse a��ktan a��a �� al�m�na d�n��t�r�l�yordu. �lke i�inde hi� kimse hak ve �zg�rl�klerini kullanamaz duruma getirilmi�ti. O d�nem, ba��n� Aziz NES�N'in �ekti�i ve AYDINLAR D�LEK�ES� olarak bilinen dilek�eciler bile cuntan�n h��m�na u�ramaktan kurtulamam��t�. Tutuklamalar, yarg�lamalar y�llarca s�rm��, bask� ve y�ld�rma politikas� bir karabasan gibi ben ayd�n�m diyenlerin tepesine ��km��t�.

�� ve d�� bor�lar 12 Eyl�lc�lerin d�neminde neredeyse ��e katlanm�� ve �lkenin �z kaynaklar� faiz �demelerine harcan�r olmu�tu. IMF'den, D�nya Bankas�'ndan ve emperyalist g��lerden gelen istekler tart��mas�z uygulamaya konulmu�, �zelle�tirme talan�n� yeni libo�lar bir kurtulu� gibi savunmaya ba�lam��lard�. D�rt e�ilimi partisine ta��d��n� s�yleyen Turgut �ZAL'�n parlamentoyu takt�� falan yoktu. B�t�n kararlar�n a�ababas� �ZAL say�l�rd�. Ve zaten parlamentodan di�e dokunur bir karar ��kmas� da e�yan�n do�as� gere�i olanaks�z gibiydi. Turgut �ZAL, partisine d�nekleri, dincileri, fa�istleri, tatl�su libo�lar�n� doldurmu� bir padi�ah havas� ya��yordu.

Kitlelerin yoksulluk d�zeyi gitgide artmas�na kar��n zamlar�n �n�n� almak olas� de�ildi. T�rk paras� s�rekli olarak de�er yitirerek eriyor, d��a ba��ml�l��n dayanaklar� her ge�en g�n biraz daha g��lendiriliyordu. T�rk Paras�n� Koruma Kanunu da iptal edildi�i i�in, Amerikan Dolar� g�nl�k ya�am�m�za neredeyse tamam�yla girmi� bulunuyordu. Art�k, Amerika bizi bir ka��t par�as�yla soyup so�ana �evirmeye ba�lam��, �retmeden t�ketmek moda bir hastal�k haline gelmi�ti.

Koskoca �lke ekonomik, sosyal, siyasal a��dan 12 Eyl�lc�lerin cenderesi alt�nda iyice s�k��t�r�lm��, yozla�malar u� safhaya varm��t�. Zenginler bir eli ya�da bir eli balda dikensiz g�l bah�esinde har vurup harman savuruyorlard�. B�t�n bunlara kar��n bunlara; birisi ��k�p bu suyun bollu�u nereden geliyor diyemiyordu. Kitlelerin uyutulmas� i�in bol bol milliyet�ilik ve dincilik yap�larak toplum i�ten i�e ��kertiliyordu.

Sonu� olarak 12 Eyl�lc�ler �lkemizin kentlerine, sokaklar�na, caddelerine fa�izmin kara bayra��n� asm��lar emek�i kitleleri inim inim inletmi�lerdi. Bug�n �ektiklerimizin neredeyse tamam� 12 Eyl�lc�lerin su�uydu ve yapt�klar� yanlar�na kar kalmamal�yd�. Ba�kalar�n�n bellekleri bal�k belle�i olabilir, biz sosyalistler �lkemizin hem bulun�u (vicdan) hem de belle�iyiz. Bu nedenle, bir kez daha diyoruz ki:

12 EYL�L YARGILANMALIDIR.

�DAM ED�LENLER

Ad� Soyad�
Tarih
Yer

Necdet Adal� (sol g�r��l�)
7 Ekim 1980
Ankara

Mustafa Pehlivano�lu (sa� g�r��l�)
7 Ekim 1980
Ankara

Serdar Soyergin (sol g�r��l�)
25 Ekim 1980
Adana

Erdal Eren (sol g�r��l�)
13 Aral�k 1980
Ankara

Cevdet Karaka� (sa� g�r��l�)
4 Haziran 1981
Elaz��

Veysel G�ney (sol g�r��l�)
10 Haziran 1981
Gaziantep

Ahmet Saner (sol g�r��l�)
25 Haziran 1981
�stanbul

Kadir Tando�an (sol g�r��l�)
25 Haziran 1981
�stanbul

Mustafa �zen� (sol g�r��l�)
20 A�ustos 1981
Adana

�smet �ahin (sa� g�r��l�)
20 A�ustos 1981
�stanbul

Seyit Konuk (sol g�r��l�)
13 Mart 1982
�zmir

�brahim Ethem Co�kun (sol g�r��l�)
13 Mart 1982
�zmir

Necati Vardar (sol g�r��l�)
13 Mart 1982
�zmir

Fikri Ar�kan (sa� g�r��l�)
27 Mart 1982
Ankara

Sabri Altay (adli su�lu)
23 Nisan 1982
Adapazar�

Cengiz Baktemur (sa� g�r��l�)
30 Nisan 1982
Elaz��

�ahabettin Oval� (adli su�lu)
12 Haziran 1982
Sinop

Ednan Kavakl� (adli su�lu)
18 Haziran 1982
Ankara

Ali B�lent Orkan (sa� g�r��l�)
13 A�ustos 1982
Ankara

Veli Acar (adli su�lu)
13 A�ustos 1982
Isparta

E�ref �zcan (adli su�lu)
19 A�ustos 1982
Kayseri

Halil Fevzi Uygunt�rk (adi su�lu)
29 Aral�k 1982
Afyon

Kaz�m Ergun (adli su�lu)
29 Aral�k 1982
Ak�ehir

Muzaffer �ner (adli su�lu)
29 Aral�k 1982
Amasya

Adem �zkan (adli su�lu)
13 Ocak 1983
Bal�kesir

H�seyin �ayl� (adli su�lu)
13 Ocak 1983
Afyon

Osman Demiro�lu (adli su�lu)
13 Ocak 1983
Isparta

Ahmet Mehmet Ulu�bay (adli su�lu)
22 Ocak 1983
Ak�ehir

Ali Akta� (siyasi)
23 Ocak 1983
Adana

Duran Bircan (adli su�lu)
23 Ocak 1983
Denizli

Levon Ekmek�iyan (Asala)
28 Ocak 1983
Ankara

Ramazan Yukar�g�z (sol g�r��l�)
29 Ocak 1983
�zmit

�mer Yazgan (sol g�r��l�)
29 Ocak 1983
�zmit

Erdo�an Yazgan (sol g�r��l�)
29 Ocak 1983
�zmit

Mehmet Kambur (sol g�r��l�)
29 Ocak 1983
�zmit

Ahmet Kerse (adli su�lu)
30 Ocak 1983
Gaziantep

R�dvan Karak�se (adli su�lu)
5 �ubat 1983
Ak�ehir

Cavit Karak�se (adli su�lu)
5 �ubat 1983
Ak�ehir

S�leyman Karak�se (adli su�lu)
5 �ubat 1983
Ak�ehir

Fatih La�inligil (adli su�lu)
24 �ubat 1983
Ke�an

Faik G�r�nmez (adli su�lu)
24 �ubat 1983
Kilis

Mustafa Ba�aran (adli su�lu)
30 Mart 1983
Edirne

H�seyin �ye (adli su�lu)
30 Mart 1983
Nazilli

�ener Yi�it (adli su�lu)
20 Nisan 1983
Isparta

Cafer Aksu Alt�nta� (adli su�lu)
20 Nisan 1983
Ordu

Abd�laziz K�l�� (adli su�lu)
26 May�s 1983
Edirne

Halil Esenda� (sa� g�r��l�)
5 Haziran 1983
�zmir

Sel�uk Durac�k (sa� g�r��l�)
5 Haziran 1983
�zmir

�lyas Has (sol g�r��l�)
6 Ekim 1984
�zmir

H�d�r Aslan (sol g�r��l�)
24 Ekim 1984
�zmir

12 EYL�L D�NEM� SIKIY�NET�M...

12 Eyl�l'de t�m yurtta s�k�y�netim ilan edildi.

12 Eyl�l 1980 tarihinden �nce, 26 Aral�k 1978'de Kahramanmara� olaylar� nedeniyle 13 ilde (Adana, Ankara, Bing�l, Elaz��, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, �stanbul, Kars, Malatya, Kahramanmara�, Sivas, �anl�urfa) s�k�y�netim ilan edilmi�ti. 13 ilden Sivas (26 �ubat 1980) ve Erzincan'da (20 Nisan 1980) s�k�y�netim daha sonra kald�r�lm��t�.

Ancak yayg�n �iddet olaylar� nedeniyle
26 Nisan 1979 : Ad�yaman, Diyarbak�r, Hakkari, Mardin, Siirt ve Tunceli,
20 �ubat 1980 : Hatay, �zmir,
20 Nisan 1980 : A�r� illerinde s�k�y�netim ilan edilmi�ti.
12 Eyl�l 1980'e gelindi�inde 19 ilde s�k�y�netim uygulan�yordu. 12 Eyl�l'de di�er illerde de (48 il) s�k�y�netim ilan edildi. Uygulama, 19 Mart 1984 tarihinden ba�layarak a�ama a�ama 19 Temmuz 1987 tarihine kadar t�m illerden kald�r�ld�.

Tarihlere g�re s�k�y�netim uygulama-s�n�n kald�r�lmas�:
19 MART 1984 : Bilecik, Bitlis, Burdur, �anakkale, �ank�r�, G�m��hane, Isparta, Kastamonu, K�rklareli, K�r�ehir, K�tahya, Mu�, Sinop
19 TEMMUZ 1984 : Afyon, Amasya, Ayd�n, Bal�kesir, Bolu, �orum, Mu�la, Nev�ehir, Ni�de, Rize, Sakarya, Tekirda�, Yozgat
19 KASIM 1984 : Denizli, Giresun, Kayseri, Konya, Manisa, U�ak
19 MART 1985 : Antalya, Bursa, Eski�ehir, Hakkari, ��el, Kocaeli, Malatya, Kahramanmara�, Samsun, Sivas, Tokat, Zonguldak
19 TEMMUZ 1985 : Ankara, Artvin, Edirne, Erzincan, �zmir, Ordu
19 EYL�L 1985 : Trabzon
19 KASIM 1985 : Adana, Ad�yaman, A�r�, Erzurum, Gaziantep, Hatay, �stanbul, Kars
19 MART 1986 : Bing�l, Elaz��, Tunceli, �anl�urfa
19 MART 1987 : Van
19 TEMMUZ 1987 : Diyarbak�r, Mardin, Siirt

12 EYL�L YARGILANMALIDIR!

12 Eyl�l 1980 fa�izmi bir karabasan gibi gelip kentlerimize, caddelerimize, sokaklar�m�za kara bayra��n� ast�. Y�z binlerce insan g�zalt�na al�nd�. 2 milyona yak�n insan fi�lendi. Y�z binlerce insan yarg�lan�p ceza ald�. 50 ki�i idam edildi. Y�z binlerce insana yurtd��na ��k�� yasa�� konuldu. Binlerce ki�i �lkeyi terk etmek zorunda kald�. 20 bine yak�n insan yurtta�l�ktan ��kar�ld�. Binlerce �al��an insan�m�z sak�ncal� gerek�esiyle i�ten at�ld�. Y�z binlerce insan i�kence g�rd� ve i�kenceden canlar�n� yitirenler oldu. Siyasi partiler, sendikalar, dernekler kapat�larak �al��malar�na son verildi. Grev ve toplus�zle�meler yasaklanarak i�verene sonsuz bir s�m�r� olana�� sa�land�. Emperyalist g��lerin bir dedi�i iki edilmedi. IMF'nin, D�nya Bankas�'n�n ve di�er emperyalist kurum ve kurulu�lar�n yapt�r�m�na engelsiz ge�it verildi. 24 Ocak Kararlar� eksiksiz uygulanarak i��i ve emek�ilere kan kusturuldu. 5 generalin a�z�ndan ��kan yasa say�larak tam bir diktat�rl�k uyguland�. 1961 Anayasa's� rafa kald�r�larak yerine hak ve �zg�rl�kleri yok eden 1982 Anayasa's� kabul ettirildi.

Sermayenin ast�� ast�k, kesti�i kestik bir d�zen egemen k�l�nd�. �zelle�tirmeler, vurgun, talan, ya�ma ve h�rs�zl�k g�ndelik ya�am�n bir par�as� haline getirildi. �zetle; �al��anlar�n ya�am� cehenneme �evrildi.

12 Eyl�l devam ediyor

De�i�en bir �ey yok. ��birlik�i sermaye ve onu temsil eden AKP h�k�meti ayn� politikalar� g�z� kara bir �ekilde devam ettiriyor. �zelle�tirmeler h�z kesmedi. D��a ba��ml�l�k y�z kat� artt�. Binlerce d�n�m �lke topraklar� yabanc�lara sat�ld�, sat�lmaya devam ediyor. Kom�umuz Irak'�n ABD taraf�ndan i�galine g�z yumulmakla kal�nmad� ABD'ye yard�m da edildi.

��iler, Emek�iler, Gen�ler! B�t�n bunlar bir rastlant� de�ildir. Yap�lanlar 12 Eyl�l anlay�� ile yap�lmaktad�r. 12 Eyl�lc�ler ve ard�llar� mahkeme �n�ne ��kar�l�p hesap sorulmad�k�a, tek kurtulu� se�ene�in SOSYAL�ZM senin ya�am�nda belirleyici bir eylemlili�e d�n��medik�e ger�ek kurtulu� olana��n yoktur. Bask�ya, s�m�r�ye ve zulme son vermek i�in T�rkiye Sosyalist ��i Partisi'nin ve SOSYAL�ZM'in bayra�� alt�nda toplanal�m.

12 Eyl�l 1980 Darbesi

12 Eyl�l Darbesi veya 1980 Darbesi, T�rkiye'de, T�rk Silahl� Kuvvetleri'in 12 Eyl�l 1980 g�n� emir komuta zinciri i�inde ger�ekle�tirdi�i askeri m�dahale.
27 May�s 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muht�ras�n�n ard�ndan T�rkiye Cumhuriyeti tarihinde silahl� kuvvetlerin y�netime ��nc� a��k m�dahalesi.
Bu m�dahale ile S�leyman Demirel'in Ba�bakan'� oldu�u h�k�met g�revden al�nd�, T�rkiye B�y�k Millet Meclisi la�vedildi, 1970 sonras�nda de�i�tirilen 1960 Anayasa's� tamamen rafa kald�r�ld� ve T�rkiye siyasetinin yeniden tasarland�� bir bask� d�nemi ba�lad�.

Genelkurmay Ba�kan� Orgeneral Kenan Evren ve Kuvvet Komutanlar� taraf�ndan olu�turulan askeri cunta Milli G�venlik Konseyi ad� alt�nda 1983 genel se�imine kadar T�rkiye'ye ili�kin t�m kritik kararlar� ald�.

Darbe ard�ndan ge�en 3 y�l i�erisinde �nemli kanunlar�n tamam�na yak�n� de�i�tirildi ve cuntan�n belirledi�i Dan��ma Meclisi taraf�ndan haz�rlanan Anayasa, 1982 y�l�ndaki halk oylamas�nda, y�zde 92'lik "Evet" oyu ile b�y�k farkla kabul edildi. Halk oylamas�nda 'Hay�r' oyu kullananlar� sand�k ba��nda bask� alt�nda tutmak i�in rengi d��ardan g�r�nen oy pusulalar� kulland�r�ld�� iddia edildi ama bu, Anayasa'n�n �ok b�y�k �o�unlukla kabul edilmesini a��klayan tek neden de�ildi. Anayasa'n�n kabul�n�n bir ba�ka �nemli etkeni olarak, ihtilal �ncesi i� sava� ortam� nedeni ile vatanda�lar�n kendi hayatlar�ndan endi�e etmesi de ifade edilir.

12 Eyl�l 1980 darbesi, T�rkiye'de halk�n �nemli b�l�m� taraf�ndan, siyasi ve ekonomik sorunlar�n hi�birine ��z�m bulamayan iflas etmi� parlamenter rejimin 'hakl�' alternatifi olarak g�r�ld�. Bu nedenle, darbeye bir direni� olmad�� gibi, b�y�k �o�unluk, darbe liderlerini, �lkenin yeni liderleri olarak k�sa s�rede benimsedi.

Ayn� halk oylamas�nda, Kenan Evren Cumhurba�kan� se�ildi. Kabul edilen Anayasa'da, cunta �yelerinin �m�r boyu yarg�lanmas�n� engelleyen ge�ici 15. madde se�imlerle iktidara gelen hi�bir h�k�met taraf�ndan kald�r�lmad� ve 12 Eyl�l liderlerinin dokunulmazl�� s�rd�.

12 Eyl�l 1980 askeri darbesinin gerek�eleri aras�nda �lkede yayg�nla�an siyasi cinayetler, T�rkiye B�y�k Millet Meclisi'nin bir�ok tur ard�ndan Cumhurba�kan�'n� se�ememesi ve 6 Eyl�l g�n� Konya'da Necmettin Erbakan �nderli�inde yap�lan ve darbe liderlerinin �er�at ama�l� bir kalk��ma giri�imi olarak niteledi�i y�r�y�� g�sterildi.
�lkede t�rmand�r�lan sa� -sol ve alevi - s�nni gerginli�i bireysel ve kitlesel siyasi cinayetleri besledi. 12 Eyl�l 1980 �ncesinde sa� ve sol siyasi hareketin �nde gelen temsilcileri cinayetlere kurban gitti. Do�. Bedrettin C�mert, Abdi �pek�i, G�n Sazak, Nihat Erim ve tan�nm�� bir�ok ki�i sa� ve sol gruplara mensup militanlar taraf�ndan �ld�r�ld�. Darbe �ncesinde siyasi cinayetlerin say�s� her g�n 30'a yakla��yordu.

12 Eyl�l 1980'e gelindi�inde 19 ilde s�k�y�netim uygulan�yordu.
�lkede, y�netemeyen h�k�met, karar alamayan Meclis ve ard� arkas� kesilmeyen siyasi cinayetlerin yol a�t�� y�lg�nl�k havas�, 12 Eyl�l �ncesi d�nemin son Ba�bakan� S�leyman Demirel'in "70 sente muhtac�z" s�z� ile �zetlenen i�sizlik, k�tl�k ve i�yeri anla�mazl�klar� ile yo�unla�t�.

Darbe ard�ndan, siyasi cinayetlerin �ok k�sa s�rede sona ermesi, g�venlik g��lerinin �iddet eylemlerini darbe �ncesinde neden �nlemedi�i / �nleyemedi�i sorular�n� da beraberinde getirdi. Amerika Birle�ik Devletleri y�netiminin darbeden haberdar oldu�u ve darbe gecesi Ba�kan Jimmy Carter'a "bizim �ocuklar i�i bitirdi" anlam�nda bir mesaj�n, bir toplant�n�n ortas�nda iletildi�inin anla��lmas�, 12 Eyl�l'de ABD'nin rol� konusunu da tart��malara a�t�.
T�rkiye'nin Do�u ve G�neydo�usu'nda ba�lat�lan ayr�l�k�� silahl� hareket, 12 Eyl�l y�netiminin getirdi�i K�rt�e konu�ma yasa�� ile g��lendirildi ve gerek�elendirildi. Diyarbak�r Cezaevi ba�ta olmak �zere b�lge cezaevlerindeki k�t� muamele, 1983 se�imlerinden sonra yo�unla�acak K�rdistan ��i Partisi (PKK) ad�na ter�r eylemlerini ger�ekle�tirenlerin gerek�elerinden biri oldu. Bu cezaevlerinde tutulan PKK militanlar�n�n �nemli b�l�m�, daha sonra, PKK y�neticileri aras�nda yer ald�.

12 Eyl�l 1980 ard�ndan partiler la�vedildi, parti liderleri �nce askeri �slerde g�zetim alt�nda tutuldu, ard�ndan yarg�land�. Bu durum, siyasi partilerin s�reklili�i konusunda tarihsel sorunlar ya�ayan T�rkiye'de siyasi temsilin demokratikle�mesi �n�nde yeni bir engel olu�turdu, siyasi gelenekler ge�ici de olsa alt-�st edildi.

6 Kas�m 1983 genel se�imine, kapat�lan eski siyasi partilerin hi�biri kat�lamad�; 1982 y�l�nda haz�rlatt�� Anayasa'y� onaylayarak cuntay� destekleyen se�men, cuntan�n i�aret etti�i emekli Orgeneral Turgut Sunalp liderli�indeki Milliyet�i Demokrasi Partisi yerine Turgut �zal liderli�indeki Anavatan Partisi'ni T�rkiye'yi y�netmek �zere se�ti. Daha sonra, siyasi yasaklar�n kalkmas� ile eski liderler ve eski kadrolar, yeni partiler ile se�imlere kat�ld�.

Darbe, siyaseti yeniden tasarlama hedefi ile yola ��karken, Amerika Birle�ik Devletleri ile Sovyetler Birli�i aras�nda gerilimin �ok t�rmand�� bir d�nemde solu tasfiye etmek i�in sa�� kullanma hedefine y�neldi. Ayn� d�nemde, a��lan �mam Hatip Liseleri'nin say�s�nda b�y�k art�� oldu ayn� zamanda Y�K kuruldu ve �u anda �lkemizde s�re gelen 'siyasal islam' 'okullarda t�rban' gibi pek �ok �at��ma konusunun temeli at�lm�� oldu.
ABD'nin, Sovyetler Birli�i'ni Ye�il Hilal ile ku�atma, yani Afganistan'dan ba�layarak, Orta Asya'daki T�rk ve Fars k�kenli m�sl�manlar�n dini inan�lar�n� g��lendirerek zay�flatma tasar�s�, T�rkiye i�inde de uyguland�. Bu uygulama, 12 Eyl�l 1980 sonras�nda ge�en 25 y�l i�inde, �slamc� muhafazakarl��n yayg�nla�mas� ve AKP iktidar� ile sonu�land�.
1983 y�l�ndaki genel se�imde Turgut �zal'�n Ba�bakan olmas� ile T�rkiye ekonomisinin k�resel entegrasyonu ba�lad�. Bu anlamda, tasarlamadan da olsa, 12 Eyl�l cuntas�, i�e d�n�k kapal� bir ekonomiye sahip olan T�rkiye'yi olumlu ve olumsuz t�m y�nleri ile k�resel ekonominin bir par�as� haline getiren geli�meleri tetikledi.

"Bizim �ocuklar i�i bitirdi.."
�lk kez Mehmet Ali Birand'�n 12 Eyl�l Saat:04.00 (1984) adl� kitab�nda ortaya at�lan, 12 Eyl�l Darbesi s�ras�nda d�nemin ABD Ulusal G�venlik Konseyi T�rkiye Masas� Sorumlusu Paul Henze'in askeri m�dahaleyi haber al�rken haberi ula�t�ran diplomat�n yours boys have done it - seninkiler yapt�/bizim �ocuklar i�i bitirdi - anlam�ndaki konu�mas�, 12 Eyl�l Darbesi i�inde ABD'nin rol� konusunda tart��malara neden olmu�tur.Henze'den sonra Ankara�daki �ocuklar ba�ard� �eklindeki mesaj Ba�kan Jimmy Carter�a iletilmi�tir. Paul Henze 2003 y�l�nda bir t�rk gazetesine verdi�i deme�te Bizim �ocuklar i�i ba�ard� s�zlerinin Mehmet Ali Birand'�n uydurmas� oldu�unu belirtmi�.Ancak k�sa bir s�re sonra Birand 1997'de Henze ile yapt�� g�r��menin sesli ve g�r�nt�l� kay�tlar�n� yay�nlayarak Henze'i yalanlam��t�r.

12 Eyl�l'�n Sonu�lar�

650.000 ki�i g�z alt�na al�nd�
1 milyon 683 bin ki�i fi�lendi.
A��lan 210 bin davada 230 bin ki�i yarg�land�.
7 bin ki�i i�in idam cezas� istendi.
517 ki�iye idam cezas� verildi.
Haklar�nda idam cezas� verilenlerden 50'si as�ld� (26 siyasi su�lu, 23 adli su�lu, 1'i Asala militan�).
�damlar� istenen 259 ki�inin dosyas� Meclis'e g�nderildi.
71 bin ki�i TCK'nin 141, 142 ve 163. maddelerinden yarg�land�.
98 bin 404 ki�i �rg�t �yesi olmak su�undan yarg�land�.
388 bin ki�iye pasaport verilmedi.
30 bin ki�i sak�ncal� oldu�u i�in i�ten at�ld�.
14 bin ki�i yurtta�l�ktan ��kar�ld�.
30 bin ki�i siyasi m�lteci olarak yurtd��na gitti.
300 ki�i ku�kulu bir �ekilde �ld�.
171 ki�inin i�kenceden �ld�� belgelendi.
937 film sak�ncal� bulundu�u i�in yasakland�.
23 bin 677 derne�in faaliyeti durduruldu.
3 bin 854 ��retmen, �niversitede g�revli 120 ��retim �yesi ve 47 h�kimin i�ine son verildi.
400 gazeteci i�in toplam 4 bin y�l hapis cezas� istendi.
Gazetecilere 3 bin 315 y�l 6 ay hapis cezas� verildi.
31 gazeteci cezaevine girdi.
300 gazeteci sald�r�ya u�rad�.
3 gazeteci silahla �ld�r�ld�.
Gazeteler 300 g�n yay�n yapamad�.
13 b�y�k gazete i�in 303 dava a��ld�.
39 ton gazete ve dergi imha edildi.
Cezaevlerinde toplam 299 ki�i ya�am�n� yitirdi.
144 ki�i ku�kulu bir �ekilde �ld�.
14 ki�i a�l�k grevinde �ld�.
16 ki�i ka�arken vuruldu.
95 ki�i �at��mada �ld�.
73 ki�iye do�al �l�m raporu verildi.
43 ki�inin intihar etti�i bildirildi.

HUKUK DEVLET� ve 12 EYL�L HUKUKU �ZER�NE

Av. Mutluay �EL�K

Hukuk, Hukuk Devleti, Hukukun �st�nl�� kavramlar� bug�nk� modern egemen burjuva devletinin dilinden d��meyen bir s�ylem olarak toplumsal ya�am�m�zda etkinli�ini ve varl��n� s�rd�rmektedir. �zellikle SSCB ba�ta olmak �zere bir �ok �lkede uygulanan sosyalist ideolojinin ya�ad�� reel ba�ar�s�zl�k kar��s�nda bu kavramlar bug�n sosyalist devlete alternatif olarak g�sterilen kapitalist burjuva egemen devletin vazge�ilmez birer ideolojik enstr�man� olarak her yerde s�n�f m�cadelesine kar�� etkin bir silah olarak g�sterilen kapitalist-burjuva egemen devlet demokrat devlet olarak tan�mlanmaktad�r. Kapitalizmin demokrasi anlay�� burjuva egemenlerin iktidar� ele ge�irdi�i g�nden bug�ne t�m d�nyada uygulad�klar� zengin pratik ve deneyimleri ile emek�i y��nlar�n belle�inde kaz�l�d�r. Payla��m sava�lar� (Irak, Afganistan, Filistin, Latin Amerika vd.) yoksulluk, a�l�k, �evrenin tahribi ve her ge�en g�n d�nyan�n ya�an�l�r bir yer olmaktan ��kmas�na yol a�an ya�ad��m�z ger�ekli�in bu demokrasi anlay�� ile yak�n ilgisi hepimizin malumudur. B�t�n bu olumsuzluklara ra�men kapitalizmin kendini alternatif ve demokrat olarak sunmas� kayg� verici olmaktan �te umursamaz-aymaz egemenlerin tarih �izgisine d��t�kleri utan� verici kara bir leke olarak sonraki ku�aklar taraf�ndan an�lacakt�r. Kapitalist burjuva devlet ger�ekten demokratm�d�r, ger�ekten hukuka sayg�l� m�d�r, ger�ekten hukukun �st�nl��'ne inan�r m�? Asl�nda bu kavramlar hi� de san�ld��n�n aksine ideolojiler �st�, devletler �st� evrensel kavramlar de�ildir. Bizatihi bu kavramlar kapitalist burjuva egemenli�inin en etkili ve g��l� ideolojik s�ylemleri olarak d�nyaya hediye etti�i kavramlard�r. E�itsiz �retim ve payla��m ili�kilerinin olmad�� bir d�nyada hukuka gerek var m�d�r-yok mudur tart��mas� ba�ka bir yaz�n�n konusu olmakla; biz bu yaz�da hukukun ne olup-ne olmad��n� ve 12 Eyl�l�n hukuk anlay��n� tart��aca��z.

Hukuk san�ld��n�n aksine soyut kavramlar ve kurallar b�t�n� de�ildir. S�n�f m�cadelesini inkar eden egemen burjuva s�n�f ideolojisinde hukuk bireyle ile toplum ili�kilerin d�zenleyen kurallar b�t�n� olarak tan�mlansa da; hukukun s�n�f m�cadelesi paralelinde ideolojik ve politik bir anlam� vard�r. Egemen burjuva s�n�f ideolojisi emek eksenli b�t�n kavramlar�n i�ini bo�altt�� gibi hukukun anlam�n� da �arp�tmakta ve ona kendi s�n�f anlay��na uygun bir tan�m getirmektedir. Hukuk s�n�flar �st� ve s�n�f m�cadelesi d��nda bir yere ve anlama sahip de�ildir. Aksine hukuk s�n�fsald�r ve s�n�f m�cadelesinde daima ideolojik bir anlama sahip olagelmi�tir. Hukuk s�n�flar �st� tan�mlayan anlay�� ger�ekte ortaya koydu�u prati�i ile bu sav�n� da ��r�tm��t�r zaten. Zira ya�anan deneyimler g�stermi�tir ki hukuk egemen olan s�n�f�n elinde di�er s�n�f ve ara s�n�flar �zerinde kullan�la geldi�i en etkili ve bask�n zor ara�lar�ndan birisidir. Ve nitekim egemen burjuva s�n�f, bug�n bunu farkl� s�ylem ve g�r�nt�ler ile emek�i y��nlar �zerinde kullanmaktad�r. Hukuk aile, din vd. Gibi bir �st yap� kurumudur. Dolay�s�yla hukuku da �retim ara�lar�n�n kullan�lma bi�imi belirlemektedir. Hukuk ile m�lkiyet birbirinin yarat�c�s�d�r. Hukukun as�l i�levi e�itsiz �retim-payla��m ili�kilerini me�rula�t�rmak ve �retim ara�lar�n� elinde bulunduran burjuvaziye hizmet etmektir. Ve ne yaz�k ki burjuvazi etkili ikna-inand�rma ara�lar� ile bu ger�e�i gizlemi� ve ezilen y��nlara hukukun kendilerini koruyan kollayan ve adaleti sa�layan bir kurallar b�t�n� oldu�una inand�rm��t�r. G�rece yasalar kar��s�nda herkes e�it kabul edilmi� olsa bile ger�ekte bunun s�ylemde kald�� ve temel e�itsizli�in ortadan kald�r�lmad�� ortadad�r. Yasalarda yer alan �al��ma �zg�rl��, e�itim hakk�, d��nce �zg�rl��, �rg�tlenme �zg�rl��, vd. Temel hak ve h�rriyetlere dair d�zenlemeler bir d�zenleme olmaktan ileri gitmemektedir. Bu kavramlar�n i�i burjuva hukukunda bo�alt�lm��, g�r�n�rde her yurtta��n �zg�rce kullanabilece�i d��n�len-san�lan bu �zg�rl�kler fiilen ortadan kald�r�lm��t�r. Bu �zg�rl�klerin var olan sistemde kullan�lmas� m�mk�n de�ildir. Zira bu �zg�rl�kleri kabul etmek yetmez. Bu �zg�rl�klerin sa�lanmas� ve �n�ndeki engellerin kald�r�lmas� gerekir. E�itsiz �retim ve payla��m ili�kilerinde de bunun fiilen sa�lanmas� m�mk�n de�ildir. Basit bir �rnekle bunu a��klarsak; bir yanda patronlar�n daha da zenginle�mesinin �n�ndeki t�m yasal ve fiili engeller kald�r�larak di�er yandan t�m insanlar i� olana�� sa�layamazs�n�z. Daha �ok kar daha �ok i�siz anlam�na gelir. Emek �zerinden sa�lanan art� de�erle zenginle�en patronun daha �ok i�size ve ucuz eme�e gereksinimi vard�r. Dolay�s�yla �al��ma h�rriyetinin tan�nmas� yetmez. �al��ma �zg�rl��n� s�n�rland�ran e�itsiz-fiili �retim ili�kilerinin de�i�tirilmesi gerekir.

�lkemizde durum nedir?

Belirtmek gerekir ise �lkemizde uygulanan ve kabul edilen hukuk anlay�� ele�tirilen t�m bu olgular�n daha da gerisinde ve uza��ndad�r. �zellikle 12 Eyl�l 1980 y�l�nda yap�lan askeri darbe ile emek�i s�n�flar�n m�cadelesi ile kazan�lan t�m yasal haklar bir bir elinden al�nm��t�r, Kapitalizmin hukuk anlay��n�n g�recelili�i ve iki y�zl�l�� bir yana �lkemizde ya�anan tam bir felakettir. 1982 y�l�nda kabul edilen-ettirilen 1982 Anayasas� t�m d�nyadaki �rnekleri ile k�yaslanmayacak bi�imde gerici ve antidemokratiktir. Asl�nda bu durum �a��rt�c� da de�ildir. Zira 1982 Anayasas� s�ylendi�inin aksine sermayenin daha azg�n ve ac�mas�z bi�imde �rg�tlenerek, �n�ndeki t�m engellerin kald�r�lmas� ihtiyac�ndan do�mu�tur. Anayasalar �z�nde bireyin devlete kar�� korunmas�n� sa�lama d��ncesi ile t�m d�nyada olu�turulmu� ve kabul edilmi�tir. Oysa 82 Anayasas� devleti kutsalla�t�rmakta ve koruma �emberi alt�na almaktad�r. Bir �ok temel hak ve �zg�rl��n ilgili yasada d�zenlenmesi gerekir iken Anayasada en ince ayr�nt�s�na kadar (kazuistik y�ntem) ve s�n�rland�r�larak d�zenlendi�ini g�rmekteyiz. 1982 Anayasas� t�m burjuva-kapitalist devlet anayasalar�nda kabul edilen bir �ok hak ve �zg�rl�� inan�lmaz bi�imde s�n�rland�rm�� ve ortadan kald�rm��t�r. �al��ma ya�am�, �rg�tlenme �zg�rl��, e�itim hakk�, d��nce �zg�rl��ne ili�kin b�t�n kazan�lm�� haklar 82 Anayasas� ile ortadan kald�r�lm��t�r. 80 darbesinin sosyal ya�amda a�t�� derin yara ve izler hukuk anlay�� ile bug�n de devam ettirilmektedir. �lkemizde emek�i y��nlar�n uzun m�cadeleleri sonucu kazan�lan bir �ok temel hak ve �zg�rl�k bug�nk� uygulamalar ile ve kabul edilen yasalar ile bir bir ortadan kald�r�lm��t�r. Toplumda s�n�rl� ve g��s�z bir bi�imde ortaya konulan muhalefet ve m�cadelede bu olumsuzlu�un �n�n� almamaktad�r. �lkemizde son 50 y�ll�k siyasal ya�am�na egemen olan gerici-fa�ist sa� siyasal partiler ile bu olgu toplum katmanlar�na daha da kolay kabul ettirilmi�tir. 12 Eyl�l askeri darbesini ger�ekle�tiren generaller 1982 Anayasas�n�n ge�ici 15. maddesinde yer alan d�zenleme nedeni ile yarg�lanamamaktad�r. T�rk Ceza Yasas�, �� Yasas�, Ter�rle M�cadele Yasas�, Ceza �nfaz Yasas� gibi antidemokratik bir �ok h�k�mle dolu yasalar�n ivedi olarak de�i�tirilmesi ve yeni yasalar�n yap�lmas� zorunlulu�u vard�r. Ama daha da �nemlisi emek�i kitlelerin ya�am�na bir kabus giren ve etkisini hala s�rd�ren 82 Anayasas�n�n t�mden de�i�tirilerek yeni bir demokratik (g�rece) Anayasa olu�turulmas� gerekmektedir.

12 EYL�L KARANLI�I

Adnan CAYMAZ

12 Eyl�l 1980 tarihinde Konsey Ba�kan� Ahmet Kenan Evren, radyo ve televizyonda yapt�� konu�mas�yla, Milli G�venlik Konseyi'nin 1 numaral� bildirisini kamuoyuna a��klam��t�. "T�rkiye Cumhuriyetinin varl��na, ba��ms�zl��na ve rejimine y�nelik fikri ve fiziki hain sald�r�lar�n olanca geni�li�i ve �iddetiyle s�re geldi�i bir ortamda milletimiz i�in ba�kaca bir ��k�� yolu kalmad��" gerek�esiyle T�rk Silahl� Kuvvetleri y�netime el koymu�tu.

Ayn� g�n, CIA'n�n T�rkiye temsilcisi Richard Perle ABD'ye telefonla bilgi veriyor; our boys did it yani bizim �ocuklar ba�ard� diyor.

Art�k yeni bir d�neme giriliyordu ve bu d�nem fa�izmin yaratt�� zeminde korkunun ve deh�etin, kan ve g�z ya��n�n, umutsuzlu�un ve y�lg�nl��n h�k�m s�rd��, insanlar�n zorbal��a perde aralar�ndan seyirci kald�� ayn� zamanda umudun ve fa�izme kar�� direni�in de bir arada ya�an�ld�� kara g�n olarak tarih sayfalar�ndaki yerini ald�.

TBMM kapat�ld�, anayasa y�r�rl�kten kald�r�ld�. Daha sonra y�r�rl��e konan 27 Ekim 1980 ve 2324 say�l� "Anayasa D�zeni Hakk�nda Kanun", "Ge�ici Anayasa" niteli�i ta��yordu. Yasa, 1961 Anayasas�'n�n bir �ok maddesini de�i�tiriyor ve TBMM'nin yetkilerini Milli G�venlik Konseyi'nin, Cumhurba�kan�'n�n yetkilerini Konsey Ba�kan�'n�n kullanaca��n�, MGK'n�n karar, bildiri ve yasalar�n�n anayasaya ayk�r�l��n�n �ne s�r�lemeyece�ini h�kme ba�l�yordu. B�ylelikle de 12 Mart ve 27 May�s'a kar��n 12 Eyl�l fa�ist y�netimi, anayasal g�vence alt�na al�narak kal�c�la�t�r�l�yordu.

T�m il, il�e belediye ba�kanlar� g�revden al�nm�� ve yerlerine S�k�y�netim komutanl�klar�nca atama yap�lm��, bir�ok belediye ba�kan� g�zalt�na al�nm��t�r. ��kar�lan yasa ve yay�nlanan bildirilerle, hukuksuz g�zalt� ve tutuklamalarla, �lkede polis devleti uygulamas� yerle�tirilmi�tir. 12.8.1981 tarihli "Takip edilecek �ah�slar hakk�ndaki emir" ile insanlar�n mezheplerine kadar fi�lenmesi ve �lkede fi�lenmeyen insan�n kalmamas� sa�lanm��t�r.

T�m grev ve lokavtlar kald�r�lm��, D�SK, M�SK ve HAK-�� 'in hesaplar�na ve b�t�n belgelerine S�k�y�netim taraf�ndan el konulmu�tur. T�RK-��'e ba�l� Yol-�� ve Petrol-��'in bir�ok �ubesi kapat�lm��t�r. D�SK, M�SK ve HAK-�� gibi sendikalar�n y�neticileri, i�yeri temsilcileri, �yeleri gizli �rg�t �yesi olmak su�lamas�yla sorgulanm��, tutuklanm�� ve yarg�lanm��t�r.

19.9.1980'de 1402 say�l� yasa ile yap�lan de�i�iklikle t�m kamu personeli gibi �niversite elemanlar�n�n gerek�esiz olarak g�revlerine son verme yetkisi S�k�y�netim komutanl�klar�na b�rak�lm��t�r. 6.11.1981'de ��kar�lan Y�ksek ��retim Yasas� ile �niversitelerde bilimsel �zerkli�i yok eden yasal d�zenleme yap�lm��t�r. S�k�y�netim komutanlar� "G�venlik soru�turmas�" ad� alt�nda �niversitelerdeki nitelikli ��retim kadrosunu tasfiye etmi�tir.

��retmenlerin b�y�k �o�unlu�unun �yesi bulundu�u T�B-DER'in merkezi ve 670 �ubesi kapat�lm��, merkez ve �ube y�neticileri, �yeleri gizli �rg�t �yesi olmak su�lamas�yla sorgulanm��, tutuklanm�� ve yarg�lanm��t�r.

T�rkiye Cumhuriyeti'nin temel ilkelerinden olan laiklik ilkesi rafa kald�r�lm��; okullarda zorunlu din dersi uygulamas� getirilmi�tir. Diyanet ��leri Ba�kanl��nca, yurtd��na �ok say�da din adam� g�nderilmi� ve bunlardan 260 g�revlinin maa��n�n, Kenan Evren'in onay�yla, Suudi Arabistan merkezli, Rab�ta-�l �slam �rg�t�nce �denmesi sa�lanm��t�r.

Atat�rk Y�ksek Kurulu, 20 Haziran 1986 g�n� Cumhurba�kan� Kenan Evren ba�kanl��nda toplanarak, T�rk �slam Sentezi'ni temel alan bir k�lt�r�n b�t�n halka kabul ettirilmesine y�nelik bir raporu benimsemi�tir.

Bar�� Derne�inin merkez ve �ubeleri kapat�lm��, y�neticileri �yeleri g�zalt�na al�nm��, tutuklanm�� ve gizli �rg�t �yesi olmak su�lamas�yla yarg�lanm��t�r.

�lkede �rg�tl� her t�rl� yap�y� yok etmek amac�yla bir k�y�m ba�lat�lm��t�r. Meslek �rg�tlerinin ba��ms�zl�klar� yok edilmi�, T�rkiye Barolar Birli�i Adalet Bakanl��'na, T�rk Tabipler Birli�i Sa�l�k Bakanl��'na, T�rk M�hendis ve Mimar Odalar� Birli�i Bay�nd�rl�k Bakanl��'na ba�lanm��t�r.

�stelik Atat�rk��l�k'� a�z�ndan d��rmeyenler taraf�ndan, Atat�rk'�n miraslar� kabul edilen T�rk Dil Kurumu ve T�rk Tarih Kurumu da kapat�lm��t�r.

12 Eyl�l'le ba�layan s�re�te; son derece sistemli ve bask�c� bir sans�r politikas� uygulanm��t�r. Yaz�lar� nedeniyle bir�ok gazeteci tutuklanm��, yarg�lanm�� ve mahkum olmu�tur. T�m bas�n organlar� en az bir kez kapat�lma cezas� alm��t�r. TRT'nin yay�n politikas� t�m�yle Milli G�venlik Konseyi taraf�ndan belirlenmi�, 14.9.1980 tarihinde TRT Genel M�d�rl��'ne "Haberlerde uyulmas� gerekli Kurallar" ad�yla a��r bir sans�r metni tebli� edilmi�tir. Sanat eseri olan filmler, dizi filmler dahi sak�ncal� bulunarak yay�ndan kald�r�lm��, dahas� yak�larak yok edilmi�tir.

Bir �ok yay�nevine ait kitap, dergi vb. bir yarg� karar� olmadan sadece S�k�y�netim Komutan�n�n emri ile el konulmu� ve y�zbinlerce adet kitap imha edilmi�tir.

12 Eyl�l d�nemi temel hak ve �zg�rl�klerin, t�m siyasal ve ekonomik �zg�rl�klerin ortadan kald�r�ld��, s�k�y�netim komutanl�klar�nca kurulan mahkemelerde adil yarg�lanma hakk�n�n ihlal edildi�i, i�kence ve g�zalt�nda kay�plar�n g�nl�k ola�an i�lere d�n��t�r�ld��, �lke insanlar�na; yasal partilerin, sendikalar�n, derneklerin ve hatta kooperatiflerin "gizli �rg�t" say�ld�� ak�l almaz bir s�re� ya�at�lm��t�r.

T�m kar�� rg�tlere, �zel olarak sola sald�ran cuntan�n, demokratik g��ler ve sosyalistlerin ezilmesi i�in �lkede ba�latt�� insan av� toplumda teslimiyet ve �aresizlik duygusu yaratm��, halk�n politikaya ve sosyalist d��nceye kar�� tutum i�ine girmelerine neden olan ko�ullar� i�selle�tirmi�tir. Binlerce ayd�n�n, ilerici ve demokrat unsurlar�n bedensel ve ruhsal olarak ��kmesine; o g�ne dek �nem ta��yan b�t�n de�erlerin �neminin yitirilmesine neden olmu�tur.

Sola kar�� slam felsefesini topluma dikte eden 12 Eyl�l cuntas�, bug�n�n imam hatiple�tirilmi� e�itim sistemini, her t�rl� haks�zl��a ve oldu bittiye kar�� yurtta� tepkisini veremeyen bir insan tipini, t�m�yle ''d��a ba��ml�'' ve ''k�lele�tirilmi�'' bir �lkeyi �ng�r�yordu.

O g�nlerde ya�ananlar bu g�n�n gen�leri i�in an� bile de�il. Ancak o g�nlerde bin bir t�rl� ac� ve ya�am pahas�na �denen bedeli bu g�n�n gen�leri ba�ka t�rl� �demek zorundalar. Onlar postmodern ad� verilen d��sel bir d�nyada kendilerine ve tarihlerine yabanc� olarak ya�amaya mahkum edildiler. Ya�am� ve d�nyay� kan�n ve insan onurunun, i� takibinin ve kad�n ticaretinin ayn� sayfalarda yer ald�� gazetelerden ��reniyorlar. Ak�ld��, bilimd�� hurafelerden medet umuyorlar. Nihilizmin bata��nda ��rp�nd�k�a batt�klar�n�n ay�rd�nda de�iller ve bir �o�unu bu hain gidi�at tedirgin etmiyor bile. Bu y�zden de kay�ts�zlar her �eye,

12 Eyl�l darbesi bir oldu bitti de�ildir. Yarat�lmak istenen insan tipinin tohumlar�n�n kanla, ak�l almaz hukuk d�� y�ntemlerle toplumun ba�r�na at�ld�� g�nd�r. 1970'lerden sonra ba�layan, 24 ocak kararlar� ve nihayetinde o kara g�nde en �st d�zeyde ger�ekle�en emperyalist sald�r� s�recinin anlat�m�d�r. Ve bu s�re� devam etmektedir. Bug�n� anlamak 12 eyl�lle ba�layan s�recin anla��lmas�yla m�mk�n olabilece�i gibi, 12 Eyl�l fa�izmiyle hesapla�madan, , gelece�e y�nelik somut ad�mlar�n at�labilmesi ve sosyalizm y�n�nde irade geli�tirmek de �ok zor olacakt�r.