[KK] Mide Nedir - Midenin Yap�s� ve G�revleri

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- T�p Bilimleri (https://www.msxlabs.org/forum/tip-bilimleri/)

- - Mide Nedir - Midenin Yap�s� ve G�revleri (https://www.msxlabs.org/forum/tip-bilimleri/251109-mide-nedir-midenin-yapisi-ve-gorevleri.html)

Mide Nedir - Midenin Yap�s� ve G�revleri

Mide

Mide, sindirim kanal�n�n en geni� k�rm�z� ve pembe aras� rengi b�l�m�d�r ve yemek borusu ile inceba��rsak aras�nda yer al�r. Omurgas�zlar�n bir b�l�m�nde ve omur�gal�lar�n hepsinde bulunan bu organ�n bi�imi b�t�n hayvanlarda ayn� de�ildir. Baz�lar�nda, �zellikle ot�ul hayvanlarda �ok daha b�y�k�t�r ve sert zarl� bitkisel besinlerin sindirilebil-mesi i�in bir t�r mayalanma teknesi i�levini g�r�r. �rne�in, ot�ul hayvanlar olan gevi�getirenlerin geni� midesi d�rt b�l�ml�, yiyecek�leri par�alay�p ��tebilecek di�leri olmayan ku�lar�nki ise �� b�l�ml�d�r. �nsanlarda da midenin bi�imi ki�iden ki�iye de�i�ir. Baz�la�r�nda yanmay, baz�lar�nda armut bi�iminde�dir; baz�lar�nda da J ya da S harfini and�r�r.
Kar�n bo�lu�unun �st b�l�m�nde ve bu bo�lu�u yukar�daki g��s bo�lu�undan ay�ran diyafram�n hemen alt�nda yer alan midenin sa��nda karaci�er, solunda dalak, arkas�nda da pankreas vard�r. Yiyecekler, midenin �st ucunda bulunan ve "mide a�z�" ya da kardiya denen dar bir a��kl�ktan ge�erek mideye girer. Mideyi yemek borusuna ba�layan bu a��kl�ktaki b�z�c� kaslar bir kapak gibi �al��a�rak midedeki yar� sindirilmi� besinlerin ye�mek borusuna geri d�nmesini engeller. Daha sonra midenin kubbe bi�imindeki �st b�l�m��ne ge�en besinler, burada mide �zsuyu ya da mide s�v�s�yla kar��t�ktan sonra midenin en geni� b�l�m�ne do�ru ilerler. "G�vde" denen bu geni� b�l�m keskin bir b�kl�m yaparak midenin yatay b�l�m�n� olu�turur. �stteki dikey b�l�mden daha k�sa olan bu b�lgede mide yeniden daral�r ve "mide kap�s�" ya da pilor denen bir ge�itle onikiparmak ba��rsa��na a��l�r. Midenin alt ucundaki bu kasl� ge�it de bir kapak i�levi g�rerek yar� sindirilmi� besinlerin mideden ��k�p inceba��rsaklara ge��i�ini denetler. Besinlerin mide a�z�ndan mide kap�s�na do�ru ilerleme�sini sa�layan, �� katman halinde yerle�mi� olan g��l� mide kaslar�n�n ritmik dalgalanma hareketidir. Kas seyirmesini and�ran bu dal�galanma hareketi ayn� zamanda besinlerin �alkalanarak, s�k��p ezilerek k��k par�alar halinde ��t�lmesini ve sonunda "kimus" denen yar� s�v� bir kar��ma d�n��mesini sa�lar.
Midenin i� y�z�n� d��eyen zar�n (mukoza�n�n) alt�nda �ok say�da k��k salg�bezi vard�r. Midenin de�i�ik b�lgelerin�deki salg�bezlerinin bi�imi ve salg�lar�n�n nite�li�i de birbirinden farkl�d�r.
Yiyecekler mideye girmeden �nce a��zda par�alan�p �i�nenerek bir �l��de sindirilmi��tir. Mide kaslar�n�n hareketi ve mide s�v�s�n�n etkisiyle, sindirimin bir b�l�m� de burada ger�ekle�ir. Besinlerin de�i�ikli�e u�rayarak inceba��rsaklarda emilecek duruma gelmesini sa�layan, mide s�v�s�n�n bile�imindeki enzim�lerdir. Bu enzimlerin, �zellikle pepsin denen ve proteinlerin par�alanmas�nda rol oynayan enzimin etkili olabilmesi i�in mide s�v�s�n�n asitli olmas� gerekir. Bu neden�le midedeki salg�bezlerinin bir b�l�m� �e�itli enzimler, bir b�l�m� de bol miktarda hidrolorik asit salg�lar.

MsXLabs.org & Temel Britannica

M�DE

sindirim borusunun geni�lemi� par�as�d�r ve kese �eklinde bir organ�m�zd�r. Kaburgalar�n alt�nda, kar�n bo�lu�unun sol �st k�sm�nda bulunan mide �st k�sm�ndan yemek borusuna, alt k�sm�ndan da ince ba��rsa�a ba�l�d�r. Midenin yemek borusuna a��lan �st k�sm�na mide a�z�, ince ba��rsa�a a��lan alt k�sm�na mide kap�s� denir. Bu iki delik ile midenin giri� ve ��k�� kontrol alt�na al�nm��t�r. Yenilen yiyeceklerin tekrar geri yemek borusuna ka�mamas� gereklidir. Ayn� �ekilde midede yeteri kadar yo�rulmam�� yiyeceklerinde ba��rsa�a ge�memesi laz�md�r. Mide, yemek borusu ile ayn� yap�dad�r. Midenin i� y�zeyinde mukoza tabakas� vard�r. Mukoza tabakas�nda salg� yapan mide bezleri bulunur. Mide kaslar� ise enine, boyuna ve �apraz kaslar �eklindedir. Bunlar�n hepsi d�z kast�r. En d��ta da mideyi �evreleyen periton ad� verilen d�� zar bulunur. Mukoza tabakas�ndan t�p �eklinde milyonlarca salg� bezi bulunur. Bu bezlerin salg�lad�� s�v�ya mide �z suyu denir. Mide �z suyu; hidroklorik asit, mukus, pepsinojen enzimi, lap enzimi, organik ve inorganik maddeler ihtiva eder. Hidroklorik asit, �ok kuvvetli bir asittir. Mukus salg�s�, mideyi hidroklorik asidin zararl� etkisinden korumakla g�revlidir.
Mide, besinleri depolama, kar��t�rma ve sindirme g�revi yapar. Gelen besinler �nce midede depolan�r. Kaslar vas�tas� ile besinler kar��t�r�larak bulama� haline getirilir. Mide salg�s�yla kimyasal sindirim ba�lar.

Mide, sindirim sisteminin kese gibi geni�ledi�i k�sm�d�r. Diyafram�n alt�nda, kar�n bo�lu�unun �st sol b�lgesinde bulunur. Besinlerin ge�ici olarak depo edildi�i, mekanik ve kimyasal sindirimin yap�ld�� organd�r. Mide, �st k�sm�ndan yemek borusuyla, alt k�sm�ndan ince ba��rsakla ba�lant�l�d�r. Midenin yemek borusuyla ba�land�� b�l�me mide a�z� (Kardia); midenin ince ba��rsakla ba�land�� b�l�me de mide kap�s� (Pilor) ad� verilir.

Midenin Yap�s�, B�l�mleri ve G�revleri Nelerdir?
Mide a�z�, mide i�eri�inin yemek borusuna geri d�nmesini engeller. Mide kap�s� ise mide i�eri�inin onikiparmak ba��rsa��na kontroll� ge�i�ini sa�lar. Mide duvar�n�n i� k�sm�nda mukus ve sindirim enzimlerini salg�layan h�crelerin olu�turdu�u mukoza tabakas� bulunur. Ortas�nda da enine, boyuna ve �apraz yerle�mi� d�z kaslar vard�r. D��nda ise ba� doku tabakas� bulunur. Mide ve kar�n bo�lu�undaki di�er organlar�n �zeri periton ad� verilen zarla �rt�l�d�r.

Midenin �al��mas�n� vagus siniri ve gastrin hormonu d�zenler. Besinler a��zda �i�nenirken vagus siniri, mide bezlerini uyar�r. Buradaki h�crelerden gastrin hormonu salg�lan�r.

Gastrin hormonunun etkisiyle, mide bezleri mide �z suyu salg�s�n� artt�r�r. �z su i�inde HCl, pepsinojen, az miktarda lipaz, s�tle beslenen �ocuklarda ise lap enzimi (renin) bulunur. Mide pH�s� 1,5 ile 2 civar�ndad�r. Mide y�zeyinin asitli ortamdan korunmas� mide bezlerinden salg�lanan mukus ile sa�lan�r. HCl, midede asidik bir ortam olu�turarak pepsinojeni aktif h�le getirir. Ayn� zamanda mideye gelen baz� mikroorganizmalar� da yok eder. Pepsin, midede protein yap�s�na sahip besinlerin k�smen kimyasal sindirime u�ramas�n� sa�lar.

Midede kimyasal sindirimin yan�nda mide kaslar�n�n kas�l�p gev�emesiyle besinlerin mekanik sindirimi de ger�ekle�ir. Bu s�rada besinler midede bulama� h�line gelir. Kimus ad� verilen bu bulama� mide kap�s�ndan (pilor) ince ba��rsa�a ge�er.

Midenin g�revi
Midenin en �nemli g�revi, g�dalar� ayr��t�rmak ve sindirimi kolay yapmay� sa�lamakt�r. Mide i�inde g�dalar�n tutulmas� i�in, 2 kapak��k �al��r. Bu iki kapak kapand��nda, mide i�inde olan g�dalar asit ve enzimler yard�m�yla kar��t�r�l�r. Mide i�inde �retilen asit, sindirim i�in par�alama yaparken salg� bezleri �al��arak mideyi bu asitten korumak ama�l� mideyi kaplayan s�m�ks� bir tabaka olu�turur. Mide �ok fazla asit olu�turursa, duvarlar�ndan bir k�sm�nda delikler olu�turabilir. Mide duvar�nda olu�an deliklerden korunmak i�in mide kendini korumaya al�r. Mide de�i�ik noktalarda kas�lan �� kastan olu�tu�undan yiyecekler par�alan�r ve sindirim sular� ile kar��r. Midemiz hem mekanik hem de kimyasal olarak �al��r. Mekanik �al��mas� yapt�� kas�lma hareketleri ve s�k��t�rmad�r. Kimyasal �al��ma salg�lanan asitlerle alakal�d�r. Midemizin kapasitesi 0.5-1 litredir. Salg�lanan mide suyu ise 1.5 litre kadard�r.

Mide (Gaster, Ventriculus)
Mide diafragman�n alt�nda, kar�n bo�lu�unun sol �st k�sm�nda yer alan sindirim kanal�n�n en geni� b�l�m�d�r. �sofagus ile duodenum aras�nda yer al�r. V�cudumuzun epigastrik ve hipokondrium b�lgesinde ve 2. bel omurlar� hizas�ndad�r. �n y�z�n sa� taraf� karaci�erin visseral y�z� ve kar�n �n duvar�yla sol taraf� ise diafragma arac�l��yla sol akci�erin taban�, kalp; 7, 8 ve 9. kaburga ve interkostal aral�klarla kom�uluk yapar. Arka y�z diafragma, dalak sol b�brek, sol b�brek �st� bezi, pankreas ve transvers kolonla kom�uluk yapar. Bu organlar, mideye uygun mide yata�� olarak adland�r�lan �ukurlu�u olu�turur.

Midenin �n ve arka olmak �zere iki y�z� vard�r. �n y�z�ne facies anterior, arka y�z�ne facies posterior denir. �n ve arka y�zleri curvatura maj�r, curvatura min�r denilen iki e�rilikle birle�ir. Curvatura min�r midenin sa��ndan cardia�dan ba�lay�p pylor�e kadar uzanan konkav bir e�riliktir. Curvatura maj�r midenin solundan cardia�dan ba�lay�p pylor�e kadar uzanan konveks bir e�riliktir. Curvatura min�r�e g�re daha b�y�kt�r.
Midenin ba�lang�� yerinde ve biti� yerinde iki a��kl�� vard�r. �sofagus ile birle�ti�i deli�e ostium cardiacum, duedonum ile birle�ti�i deli�e ostium pyloricum denir. Her iki delik etrafinda i�erik ak��n� kontrol eden sfinkterler bulunur. Ostium pyloricum etraf�ndaki sfinkter, ostium cardiacum etraf�ndaki sfinkterden daha g��l�d�r. Midenin cardia deli�ine yak�n b�l�m�ne fundus, pylor deli�ine yak�n b�l�m�ne antrum denir.
Midenin �ekli bir�ok fakt�r taraf�ndan etkilenir. Bu fakt�rler; mide i�eri�i, v�cudun pozisyonu, ki�inin ya��, mide kas�n�n ton�s� gibi fakt�rlerdir. Midenin 1000-1500 ml�lik bir kapasitesi vard�r.

Mide be� b�l�mden olu�ur.
Pars cardiaca: Midenin �sofagusla birle�ti�i ba�lang�� k�sm�d�r.
Fundus gastricus: Midenin en �st b�l�m�d�r. Kubbe �eklindedir ve i�i genellikle hava ile doludur.
Corpus gastricum: Midenin �nemli ve b�y�k olan g�vde b�l�m� corpus gastricum olarak adland�r�l�r. Bu b�l�m fundus ile antrum pyloricum aras�ndad�r.
Pars pylorica: Midenin corpus b�l�m�nden sonra gelen k�sm�d�r.
Pylorus: Midenin duodenumla birle�ti�i en alt k�sm�d�r. Etraf�nda d�z kastan yap�lm�� m.sphincter pyloricus vard�r. Bu sfinkter sinirsel uyar�larla kas�lma ve gev�eme hareketleri yaparak besinlerin kontroll� olarak duodenuma ge�mesini sa�lar. Duodenumdaki besinlerin de tekrar mideye ge�mesini �nler. Mideyi duodenuma ba�layan kanala ostium pyloricum denir.

Midenin duvar yap�s� a�a��daki tabakalardan olu�mu�tur.
Tunica mukoza (mukoza tabakas�): Midenin i� y�z�n� �rten tabakad�r. Mide mukozas�nda k�vr�mlar (plicae-pilika) bulunmaktad�r. Mukoza tabakas�ndan mukus salg�lan�r. Ayr�ca mide mukozas�nda k�vr�ml� tubuler tip bezler bulunur. Bezlerden sindirim i�in gerekli HCL asit (hidroklorik asit), pepsin ve �e�itli enzimler salg�lan�r.
Tela submukoza: Kan damarlar� sinir a��, lenf damarlar� ve lenfoid doku i�eren gev�ek ba� dokudan olu�mu�tur.
Tunica muskularis: �� katmandan olu�mu� kal�n kas tabakas�d�r. En d��taki longitudinal, ortadaki sirk�ler ve i�teki oblik seyirlidir. Bu dizili� midede peristaltik hareketlerin olu�mas�nda rol oynar. Sirk�ler kas tabakas� ostium pyloricum etraf�nda sphincter pyloriyi olu�turur.
Ser�z tabaka: En d�� tabakad�r ve peritondan olu�mu�tur.

Midenin Bezleri ve Salg�lar�
Midenin bo�lu�a bakan i� y�z�n� �rten tek katl� prizmatik epitelle �rt�l� mukozada mukus salg�layan h�crelerden ba�ka tubuler yap�da bezler bulunur. Mukozan�n mukus salg�s� ve bezlerin salg�lar� birle�erek mide �zsuyunu olu�turur.
Mide bezlerinde d�rt tip h�cre vard�r. Temel h�creler pepsinojen, parietal h�creler, HCL asit ve intrinsik fakt�r, boyun h�creleri mukus, endokrin h�creler serotonin, entero- glukogon ve histamin salg�lar.
Mide bezleri gastrik ve plorik bezler olarak iki gruba ayr�l�r.
Gastrik bezler: Glandula propria denilen bezlerdir. M�koz h�creler, peptik h�creler ve paryetal h�crelerden olu�ur. Midenin fundus ve korpus b�l�mlerinde g�r�l�r. Gastrit bezlerden hidroklorik asit, pepsinojen, intrinsik fakt�r ve mukus salg�lan�r.

Hidroklorik asit (HCL): Pepsinojeni pepsin h�line ve baz� mineralleri emilebilir h�le getirir. Besinlerle gelen mikroplar� etkisiz h�le getirmek ve proteinlerin sindirimi i�in asidik ortam olu�turmak gibi g�revleri vard�r.
�ntrinsik fakt�r: B12 vitaminin emilimi i�in gereklidir. Paryetal h�creler taraf�ndan salg�lan�r. Eksikli�inde pernisiy�z anemi g�r�l�r.
Pepsin: Peptik h�creler taraf�ndan pepsinojen �eklinde salg�lan�r. HCL taraf�ndan pepsine �evrilir. Proteinlerin sindiriminde g�rev al�r.
Mukus: Sindirim y�zeyini nemli ve kaygan tutar. Mideyi HCL asidin ve enzimlerin zarar verici etkisinden korur.

Pilorik bezler: Mukozada bulunan bu bezler daha �ok midenin pilora yak�n antrum b�l�m�nde bulunur. Plorik bezlerden gastrin hormonu, pepsinojen ve mukus salg�lan�r. Salg�lanan mukus salg�s� mide mukozas�n� asitten koruyucu etki yapar. Gastrin hormonu ise mide sekresyonunu kontrol eder.
Ayr�ca mide s�v�s�nda bulunan ve sindirimde rol� olan enzimler de vard�r:

Renin: Daha �ok bebeklik d�neminde salg�lan�r. S�t�n kesilmesini �nleyerek s�t proteinlerinin sindirimini sa�lar.
Amilaz ve lipaz: Mide ortam�nda etkileri yoktur.

Mide otonom sinir sisteminin etkisiyle �al��r (plexus gastricus). Parasempatik sinirler mide hareketlerini, salg�s�n� art�r�r ve sfinkter pyloricuyu a�ar. Sempatik sinirleri ise mide hareketleri ve salg�s�n� azalt�r. Mide sekresyonu sinirsel, hormonal ve intestinal uyar�larla salg�lan�r.

Midede Sindirim
Midenin depo fonksiyonu, besinleri kar��t�rma fonksiyonu, sindirilmeleri ve emilebilmeleri i�in besinleri ba��rsa�a iletme fonksiyonlar� vard�r.
Mide sindirim sisteminin en geni� organ�d�r ve al�nan besinler depolan�r. Besinlerin sindirilmesi i�in mide s�v�s�yla reaksiyona girmesi ve kar��t�r�lmas� gerekir. Besinler midenin peristaltik hareketleriyle kar��t�r�l�r.
Mide dolu iken her 20 saniyede bir peristaltizm yaparak kat� ve s�v�y� birbirine kar��t�r�r. Bu kar��ma kimus denir. Meydana gelen kar��m yava� yava� pilor b�l�m�nden duodenuma ge�er. S�v�lar mideyi kat�lardan daha h�zl� terk eder. Bu s�re yakla��k 20 dakikad�r. Kimus ise 1,5 saatte mideyi terk eder.

M�DEDE S�ND�R�M
Hayvanlarda mide sindirimi; midenin yap� ve g�revine, al�nan besinin t�r ve �zelli�ine g�re �nemli ayr�cal�klar g�sterir.
Evcil hayvanlarda morfolojik �zelliklerine g�re ba�l�ca iki tip mide vard�r;

Basit mide (insan, karnivor)
Bile�ik mide

� Tek odac�kl� (at, domuz)
� �ok odac�kl� (ruminant)

Basit Mide
- �nsan ve karnivorlar�n midesi basit mide grubundand�r.
- Tek odac�kl� olan bu midenin t�m� glandulalarla kapl�d�r.

Midenin Katmanlar�
T. Mukozadaki epitel �rt�n�n alt�nda geni� bir lamina proprias� vard�r. Burada mide bezleri bulunur, mide bezleri lamina propriadan lamina muskularise kadar uzan�r.
T. Muskularis iki katmanl� d�z kas h�crelerinden yap�lm��t�r. ��te sirk�ler d��ta longitudinal tabaka bulunur. En kal�n kas pilorusta bulunur ��nk� pilorus sfinkterini olu�turacak sirk�ler katman �ok kal�nla�m��t�r. Longitudinal ve sirk�ler kaslar aras�nda pleksus myenterikus (Auerbachii), sirk�ler kas ile lamina muskularis aras�nda pleksus submukoza (Meissneri) denilen sinir a�lar� bulunur.
Bu pleksuslardan ba�ka d�� sinirleri de vard�r; sempatikler ganglion coeliacum�dan, parasempatikler n. vagustan gelir.
T. Seroza en d��tan gev�ek ba� doku olan peritonun visseral yapra��d�r.

Midenin g�revleri

Mide depo organ� olarak, olduk�a k�sa s�rede fazla besin almaya ve besindeki kat� maddeleri s�v�sal bi�ime getirmeye yarar.
Mide hareketleriyle besinler sonu�ta kimus halinde ve belirli aral�klarla duodenuma aktar�lacak bi�ime sokulur.
Al�nan besinlerdeki ve t�k�r�kteki kimyasal maddeler ve midenin sekretorik olaylar� sonucu besinler bir dereceye kadar kimyasal par�alanmaya u�rarlar. Bu hidrolitik sindirimde regurgitasyonla duodenumdan gelen bir k�s�m ba��rsak i�eri�i de yard�mc�d�r.
Midede intrinsik fakt�r denilen ve vitamin B12'nin emilimini sa�layan bir fakt�r meydana getirilir. Bu fakt�r�n yoklu�unda pemisiy�z anemi denilen kans�zl�k �ekillenir.
Mide, �e�itli �s� ve bile�imindeki besinlerin al�nmas�na uygun yap�dad�r. Besinlerin �s�s�, v�cut �s�s�na yakla�t�r�l�r.
Midenin koruyucu bir organ g�revi de vard�r. Salg�lad�� tuz asidi, a��z yoluyla mideye kadar gelebilen labil mikroplar� yok eder.

Mide Bezleri

Kardiya bezleri (Gl.cardiaca): Mukus salg�layan tek tip h�crelerden kuruludur. Bikarbonat da salg�lan�r.
Fundus bezleri (Gl.fundica)

� Collum h�creleri: Bezin mideye y�nelik boyun k�sm�nda bulunur. Buna intermedier m�k�z ya da m�koid h�cre ad� da verilir. M�sin salg�larlar.
� Principal h�creler: Bezin alt k�s�mlar�n� olu�tururlar. D�zensiz s�ralanm�� bu h�creler koyu boyanan pepsinojen gran�lleri ta��rlar. S�t emme d�nemindeki yavrularda rennin bu h�crelerden sal�n�r. Bunlara peptik h�cre de denilir.
� Parietal h�creler: Tuz asidi salg�layan bu h�creler, bezin �st ��te birinde en�ok, peptik h�crelerle kar��la�t�klar� orta ve dip k�s�mlarda ise daha az say�dad�rlar. Kenar h�cre, oxyntic h�cre de denilmektedir.

Pilorus bezleri (Gl.pylarica): Mukoza salg�layan h�crelerle kaplanm��t�r. S�t emen yavrularda az miktarda �nce rennin, bir s�re sonra pepsinojen sal�n�r.
Mide mukozas�n�n her b�lgesinde az miktarda argentaffin h�creler de vard�r. Gastrin salg�larlar.

Mide Salg�s� I
Mukoza epiteli ile bez h�crelerinin sekresyonlar�, besin kal�nt�lar� ve epitel d�k�nt�leri, m�k�z iplik�ikler, t�k�r�k ve duodenumdan geri gelmi� ba��rsak suyundan olu�mu�tur.
Bile�imi:

Asit reaksiyon g�sterir
Tad� ek�idir
Suludur
Berrakt�r
Kokusuzdur
Opelesans (mavi par�lt�l�, �anjan) �zelliktedir
�zg�l a��rl�� 1.002 - 1.006'd�r
Donma noktas� -0.5, -0.60C'dir

Mide Salg�s� II

Reaksiyonu insan ve k�pekte 0.80-0.98, domuzda 1.07-2.00, danada 1.38-3.91, eri�kin s��rda 2.064.14, koyunda 1.94-5.56, pH 1-2'dir.
Salg� miktar�, durumdan duruma de�i�ir. Besinin t�r�, hayvan�n ruhsal durumu ve uyar�m�n ba�lat�lma yeri gibi etmenlere ba�l�d�r. �nsanda g�nde 3 lt kadar salg� olu�abilir.

� Fazla sal�nd��nda asit nitelikte ve sulu, az sal�nd��nda ise k�vaml� ve asit�e az bir salg� olu�ur.

Organik ve anorganik maddeler i�erir. En �nemlileri; m�sin, enzimler, tuz asidi ve intrinsik fakt�rd�r.

Mide Salg�lar�
M�sin: Kardiya, pilorus bezi h�creleri ile fundus bezlerinin kollum h�crelerinden salg�lan�r. Mide y�zeyini tamam�yla kaplamaktad�r. Midenin mekaniksel ya da kimyasal yolla zedelenmesi salg�lanmas�n� art�r�r.
� Ba�l�ca g�revi; kimyasal, mekaniksel, �s�sal fakt�rlere ve �zellikle tuz asidi ile pepsin beraberli�inin sindirici etkisine kar�� mideyi korumakt�r. Alkali niteliktedir.

Pepsin: Fundus bezlerinin principal h�crelerinde meydana getirilen proteolitik bir enzimdir. Pepsinojen helinde sentezlenir. Pepsinojenin pepsine d�n��m� i�in tuz asidi gereklidir. Pepsin optimal pH 2.0'da �al��r. Proteinli maddeleri polipeptit ve peptonlara par�alar.

Rennin: Principal h�crelerden inaktif prorennin olarak salg�lanan bu enzim labferment, chymosin gibi adlarla da an�l�r.

Gen� ruminantlar�n midesinden sal�n�r.
S�t�n p�ht�la�mas�n� sa�lar. pH 5.0-5.5'de aktiftir.
S�t�n midede p�ht�la�t�rmas�n�n temel amac�, s�t�n mideden ge�i�ini yava�latarak, pepsinin etkisi i�in s�re kazanmakt�r.
Rennin, �zellikle s�t�n kazeinine etkiyerek parakazein ve s�t alb�mozlar� �ekillenir. Suda erir nitelikteki parakazein, kalsiyum ile erimeyen kalsiyum parakazeinat� olu�turur (s�t p�ht�s�). Parakazein, pepsin etkisiyle alb�min ve paran�kleine ayr�l�r. Bunlardan alb�min peptonlara, paran�klein de paran�klein asidine �evrilerek suda erir hale getirilir.
Alb�minden zengin s�tler; (insan, tekt�rnakl�lar ve karnivorlar) rennin ve pepsin ile tamamen sindirilebilmektedir.
Kazeinden zengin s�tler; (inek, ke�i, manda) bir kal�nt� b�rak�rlar ki pseudonuclein denilen bu k�s�m suda erimez.

Mide Salg�lar�
� Lipaz; mide lipaz aktivitesi ince ba��rsaklara k�yasla daha �nemsiz oldu�u bilinmektedir ba�l�ca aktivitesi tributyrin �zerinedir.
� Gastricsin; insan ve domuzda vard�r. pH 2.8-3.2 aras�nda aktivite g�steren proteolitik bir enzimdir.
� Kathepsin; doku proteinaz�d�r. pH 3-5 aras� aktivite g�sterir.
� Gelatinase; domuzda bulunur.
� �rease; baz� hayvanlarda bakteri kontaminasyonu sonucu g�r�l�r.
� Carbonic anhydrase; epitel d�k�nt�s�nden mide salg�s�na kar��r.
� Mucolysin; m�kolitik bir enzimdir.

Mide Salg�lar�
�ntrinsik fakt�r: Parietal ve principal h�crelerde yap�l�rlar. Vitamin B12 ile kompleks olu�turur. Bu kompleks �zellikle ileum mukoza h�crelerinde bulunan bir resept�re ba�lan�r ve iri molek�ll� olan B12 vitamininin emilimi b�ylece ger�ekle�tirilir.
�ntrinsik fakt�r yoklu�unda B12 vitamini yeterince emilemez ve pernisiy�z anemi denilen hiperkrom makrositer tipte bir kans�zl�k olu�ur. �nsanlarda mide �lseri veya kanserinin ameliyatla tedavisinde s�k s�k g�r�lmektedir.
Histamin, ins�lin, gastrin ve rezerpin; intrinsik fakt�r sal�n�m�n� uyar�r.

Mide Salg�lar�
Tuz asidi: Fundus bazlerinin parietal h�crelerinde yap�l�rlar. Mide �zsuyundaki serbest HCl miktar� hayvan t�rlerine g�re de�i�ir
�nsanda %0.4-0.6, k�pekte %0.5-0.6'd�r. Domuzda %0.46, danada %0.13-0.36, k�srakta %0.14-0.21, ke�ide %0.044'd�r
Tuz asidinin pH's� 0.80-0.98'dir
Gastrin, asetilkolin, histamin tuz asidi yap�m�n� art�r�r.

Tuz Asidinin Olu�mas� I

Parietal h�cre i�inde su, carbonik anhydrase (K.A) enzimi arac�l��nda H+ve OH' iyonlar�na ayr�l�r.
H+ aktif bi�imde, h�crenin kanal sistemine verilir. ATP ile �al��an aktif transport olay�nda kanal sistemine verilen her H+ i�in kanal l�meninden bir K+ protoplazmaya al�n�r, yani H+ ve K+ yer de�i�tirir.

Tuz Asidinin Olu�mas� II

Klor iyonu kandan sa�lan�r. H�creye al�nan Cl" yerine, elektriksel dengelenim y�n�nden HCO3" kana verilir.
Klor, kanal sistemine potasyumla birlikte ve bir K+/CI" simport mekanizmas�yla verilir.
L�mene verilen potasyum, kanal sistemine hidrojen veriliminde de�erlendirilir.
Protoplazmaya ge�en K+, kandan gelen yeni Cl- ile kanal sistemine verilmek �zere, protoplazma ile l�men aras�nda dola�t�r�l�r (K+ siklusu)

Tuz Asidinin Olu�mas� III
Al�nt�daki Ek 48399

Kandan al�nan Cl yerine kana verilen HCO3 parietal h�cre protoplazmas�nda yap�l�r. Karbonik
anhidraz arac�l��nda H+ve OH-iyonlar�na ayr�lan suyun OH-yar�m�, h�cre metabolizmas� sonucu olu�an veya doku aral�klar�ndan gelen karbondioksit ile birle�ir.
OH + CO2=HCO3

Tuz Asidinin Olu�mas� IV

Potasyumun kandan h�creye al�nmas�nda h�cre membran�nda bulunan ve yine ATP ile y�netilen aktif bir Na+ - K+ pompas� rol oynar. Na+ kana verilirken, K+ h�creye al�n�r.
Parietal h�crenin kanal sistemine getirilen H+ ve Cl- birle�ir. Olu�an HCl ile di�er v�cut s�v�lar� aras�ndaki izotonikli�i sa�lamak i�in bir k�s�m su, ozmoz ile aras�ndaki sistemine al�n�r. B�ylece her hayvan t�r�ne uygun yo�unlukta HCl sindirim olaylar�na kat�lmak �zere mide salg�s�na kar��r.

Tuz Asidi

Beslenme s�ras�nda tuz asidi sekresyonu artar. Bu ama�la kandan fazla Cl' al�n�rken, h�crede olu�turulan fazla HC03' kana verilir.
HC03''�n fazlas� b�breklerle at�l�m s�ras�nda idrar alkalile�ir.
H+ ve Cl" iyonlar�n�n aktif transportlar� i�in gerekli enerji aerobik glikolizden sa�lan�r.
Anaerobik ko�ullarda ise asit salg�lan�m� azal�r.

Tuz Asidinin G�revleri

Pepsinojen ve prorennini, aktif pepsin ve rennin haline getirir ve etkimeleri i�in uygun asit ortam� sa�lar.
Protein sindiriminde pepsinle i� birli�i yapar.
Klor, proteinlere ba�land��nda bunlar�n �i�erek gev�emelerini ve b�ylece pepsinin kolayca etki yapabilmesini sa�lar.
N�kleoproteinleri eritir, par�alar.
S�t kazeinojenini kazein halinde ��kertir.
Sakkarozu, glikoz ve fruktoza par�alar.
Demirin emiliminde rol oynar ve ferri tuzlar�n� ferro bi�imine sokar.
Prosekretini aktif sekretin haline �evirir.
Antiseptik bir �zellik de g�sterir. Bakterilerin ya�amalar�na, �remelerine engel olur.

- �norganik tuzlar; mide salg�s�nda, inorganik maddelerden HCI den ba�ka Na, K, Ca, Mg, Fe, fosfat ve s�lfat tuzlar� da bulunmaktad�r.

Sindirim Kanal�ndaki Hormon Nitelikli Ba�l�ca Peptitler

Gastrin; mideden salg�lan�r, asit mide salg�s�n� artt�r�r.
CCK (cholecyctokkinin); mideden de sal�n�r, mide salg� ve hareketlerini inhibe eder.
Somatostatin; mideden sal�n�r, midenin asit salg� ve hareketlerini �nler.
Serotonin; mideden sal�n�r, mide salg�s�n� inhibe eder, mide ba��rsak hareketlerini ba�lat�r.

Mide Sekresyonunun D�zenlenmesi

Mide sekresyonu insanlarda, atlarda s�rekli, k�peklerde ise s�rekli de�ildir
Salg� humoral ve sinirsel mekanizmalarla kontrol edilir
Salg�lama olay�nda uyar�mlar�n kayna��na g�re 3 evre ay�rt edilir; Sefalik, Gastrik ve �ntestinal

Sefalik Evre

Sinirsel evre de denilir. Mide salg�s�, besinler hen�z mideye ula�madan olu�maktad�r. A��z ve yutakdaki duysal sinirler yoluyla beyin k�k�ndeki mide sekresyon merkezine ula�an impulslar, N.vagus'un efferent telleriyle mideye getirilerek salg�n�n meydana gelmesine neden olurlar
Besinin; g�r�lmesi, koklanmas�, insanda ad�n�n i�itilmesi veya d��n�lmesi de salg�y� olu�turur. B�ylece �ekillenen bu ruhsal salg�n�n ger�ek nedeni yeme arzusu, daha do�rusu i�tah ve zevk hissidir.
Korku, �z�nt�, keder, �fke, heyecan gibi ruhsal etmenler de mide salg�s�n� etkiler.

Gastrik Evre
(sinirsel ve hormonal aktivitenin en h�zl� oldu�u d�nem)

Gastrik evrede mide salg�s� sinirsel ve humoral yolla olu�turulur. Besin maddeleri mide mukozas� ile temas etti�i zaman mukozadaki afferent vagus u�lar� uyar�l�r ve refleks yoluyla salg� artar. Bu salg� pepsince zengindir. Pepsin sal�n�m�nda hemen tamamen N.vagus'un etkisi vard�r.
S��r, koyun, domuzda pilorik antrumdan saf olarak izole edilebilmi� olan gastrin hormonu, kan yoluyla fundus bezlerine gelmekte ve tuz asidinden zengin bir salg�ya neden olmaktad�r. Fazla tuz asidi gastrin yap�m�n� azalt�r. �ntrinsik fakt�r salg�lan�m�n� uyard�� ve fundustaki prinsipal h�crelerden pepsinojen sekresyonunu art�rd�� bilinmektedir.
Gastrik evrede humoral fakt�rler daha etkindir.

Bunlardan en �nemlisi ise gastrindir.
- Gastrin midenin pilorus mukozas� epitelinde ve duedonumda bulunan iri ve piramit benzeri G h�crelerinde yap�l�r.
- Gastrin, duedonum mukozas�nda da yap�lmaktad�r. Buna intestinal gastrin ad� verilir.
- Midede gastrinin yap�m ve b�rak�l�m� pilorus mukozas�nda bulunan aminoasitler ve peptitler (kimyasal), insulin hipoglisemisi (humoral) ve n. vagus (n�yral) taraf�ndan uyar�lmaktad�r.
- Gastrin parietal h�crelerini hem do�rudan hem de histamin arac�l��nda uyarmaktad�r.
- Gastrinin �nemli bir etkisi de mide ve ba��rsak mukozas� �zerine olan geli�tirici etkisidir.
- Gastrinin kardiya sfinkterinin (gastro�zefagal sfinkter) tonusunu artt�rd�� ileum sonundakini azaltarak kal�n ba��rsak kas� kontraksiyonunu uyard�� san�lmaktad�r.
- Gastrinin pankreastan enzim ve bikarbonat sal�n�m�n�, insulini, safra yap�m ve salg�lan�m�n�, ba��rsak hareketlerini ve Br�nner bezleri salg�lar�n� artt�rd�� bilinmektedir.
- Midede antrum mukozas�ndan gastrozymin adl� bir hormonun kana b�rak�ld�� ve enzimce zengin bir mide salg�s�na neden oldu�u bildirilmektedir.

�ntestinal Evre

�nceba��rsaklarda, �zellikle duodenumda yap�lan intestinal gastrin yoluyla mide bezlerine gelerek salg�ya neden olur.

Mide Salg�s�n�n �nlenmesi

�iddetli a�r�lar, heyecan, korku, keder, k�zg�nl�k, �fke gibi ruhsal durumlar, i�tah ka��r�c� besinin g�r�lmesi, koklanmas� mide salg�s�n�n sefalik evresinin �al��mamas�na neden olur.
�nceba��rsa��n ilk k�s�mlar�nda besin bulunmas� refleks yolla mide salg�s�n� k�s�tlar.
pH'n�n 2.5 ve alt�na d��mesi sinirsel inhibisyon yarat�r. Bu �ekilde kuvvetli asit ve pepsin i�eri�inin mideden ayr�lmas� engellenerek duodenum mukozas� korunmu� olur (enterogastrik refleks).
Midede ya� bulunmas� hem asit hem de pepsin sal�n�m�m k�s�tlar.
Hormonlar;

� Enterogastron denilen inhibitorik hormon, mide salg�s�n� ve hareketlerini durdurur
� Sekretin, CCK-PZ, gastrik inhibit�r polipeptit (GIP), bulbogastron, vazoaktif intestinal polipeptit (VIP) ve serotonin mide salg�s�n� k�s�tlar.

Mide salg�s�na Etken Di�er Fakt�rler

Beden �s�s�n�n y�kselmesi, kan �ekerinin artmas� mide salg�s�n� azalt�r.
Hipoglisemi ya da ins�lin uygulanmas�, N.vagus arac�l��yla sekresyonu uyar�r.
Histamin, parietal h�cre resept�rlerini uyararak tuz asidinden zengin, fakat pepsin ve m�since fakir bir salg�ya neden olur. Kafein de tuz asidinden zengin bir salg� olu�turur.
Atropin, N.vagus yoluyla hareket ve salg�y� durdurur. Serotonin hareketleri art�r�rken, sekresyonu k�s�tlar.
Asetilkolin, pilokarpin, nikotin mide salg�s� ve hareketlerini art�r�rken, bantin asetilkolinin etkisini kald�r�r.
Alkol, so�uk gibi etkenler mide salg�s�n� art�r�rlar. �ay, kahve gibi i�ecekler de ayn� etkiyi yapar.

A�l�kta Mide Hareketleri

Uzun s�ren bir a�l�ktan sonra insanda, bir�ok hayvanda ve hatta baz� omurgas�zlarda a�l�k kontraksiyonlar� denilen �zel hareketler �ekillenir.
Bu hareketler zay�f ritmik kontraksiyonlar�n belirli aral�klarla kuvvetlenmesidir.
Kardiyadan ba�layarak pilorusa kadar t�m mideyi kapsayan peristaltik tipteki bu kontraksiyonlar�n say�s� dakikada �� kadard�r.
Otuz saniye kadar s�ren ve bazen i� kaz�nt�s�, kesiklik, a�r�, hatta bayg�nl�kla beraber seyreden bu kontraksiyonlar, mideye pek az bir besin konulmas� halinde �abucak kaybolmaktad�r.

Midede Besin Maddelerinin S�ralan�� I

�nsanlarla karnivorlar d��ndaki hayvanlarda mide genellikle hi� bo� olmaz.
Besin ile doldu�unda midenin i� bas�n� y�kselmeden geni�leyebilmesi, mide duvar�ndaki kaslar�n uyumla geni�leyebilme �zelli�inden ileri gelir.
Kat� besinler midede daha uzun s�re kalmakta ve besinler yutulu� s�ras�na g�re tabakalar olu�turma e�ilimi g�stermektedir.
Basit mideli bir�ok hayvanda kan�tlanm�� olan bu tabakalanma mide sindirimi y�n�nden de yararl�d�r. �lk yutulanlar asit salg� ortam�nda asitle�erek protein sindirimini ba�lat�rken, sonradan gelenlere t�k�r�k amilaz aktivitesi ve besinlerdeki enzimler sayesinde karbonhidrat sindiriminin devam edebilmesine imkan verilmi� olur.

Midede Besin Maddelerinin S�ralan�� II

�nsan ve k�pekte et par�alar� geni� fundus ve korpus y�resinde yer al�r. Pilorusa ge�i�leri hacimce k��lt�ld�kten ve k�smen de sindirildikten sonra olur
��ilen su, dolu midedeki tabakalanmay� bozmaz. Al�nan s�v�lar�n tamam�na yak�n k�sm�, besin kitlesi �zerinden �abucak pilorusa s�zmakta ve i�erikle kar��madan mideyi terk etmektedir.
Midenin fundus y�n�ndeki hafif peristaltik hareketle bozulmayan bu tabakalanma, pilorus b�lgesindeki kuvvetli hareketlerle bozulabilmektedir.

M�DE HAREKETLER�

Midenin dolmas�ndan hemen sonra midenin korpus ve antrum b�lgesindeki sirk�ler kas tabakas�, ayn� merkezden yay�lan peristaltik ve sadece kaudal y�nde ilerleyen dalgalar �eklinde kontraksiyona ba�lar.
Fundusta ise sadece besini midenin korpus k�sm�na iten tonik bir kontraksiyon g�r�l�r.
Kontraksiyon dalgas� �o�unlukla antrum ba�lang�c�nda durur ve pilorus sfinkteri kapan�r. Bundan sonra antrumda sistolik bir kontraksiyon g�r�l�r ve antrum i�eri�inin bir k�sm� korpusa geri f��k�rt�l�r.
Bu olaylar dakikada 3 kez tekrarlanarak i�erik s�v�la�t�r�l�p, kar��t�r�lmaya �al��l�r.
Sirk�ler d�z kaslar�n bu kontraksiyonlar� N.vagus ve gastrin taraf�ndan olu�turulur.
Dalgalar�n say�s� insan, k�pek ve tav�anda dakikada 3-4, kedide ise 5-6'd�r.
Bu say�lar�n normaline ortokinesi, artmas�na hiperkinezi, azalmas�na ise hipokinezi denir.

Mide Hareketlerinin Kontrol� (Sinirsel kontrol)

Mide hareketleri miyojenik nitelikte ve otomatik olmakla beraber, kalp gibi ekstrinsik sinirleri de vard�r. Ekstrinsik sinirlerin g�revi mide hareketlerinin d�zenini sa�lamakt�r.
N.vagus parasempatik, N.splanchnicus ise sempatik sinirdir.
Parasempatik uyar�lma mide hareketlerini art�r�r, sempatik uyar�lma ise parasempati�in g�c�n� azalt�r. N.vagus daha �ok mide hareketleriyle, sempatik ise tonusla ilgilidir.
Mide mukozas�nda gerilme, bas�n� ve pH derecesine duyarl� resept�rler bulunur. Besinin yaratt�� impulslar resept�rlerce alg�lan�r ve N.vagus'un afferent telleriyle vagus �ekirde�ine gider. Efferent tellerle mideye gelen impulslar d�z kas duvarlar�nda bulunan sinir sonlanmalar� yoluyla kassal kontraksiyonu harekete ge�irirler.
Ayr�ca; Enterogastrik, gastroenterik, gastroileal, ileogastrik, gastrokolik mide ile ba��rsa��n �e�itli k�s�mlar� aras�nda, ileosekal ileumla k�rba��rsak aras�nda, gastropankreatik mideyle pankreas aras�nda bulunan refleksler vard�r.

KUSMA

�e�itli nedenlerle mide i�eri�inin �zefagus ve a��z yoluyla d��ar� ��kar�lmas�d�r.
Karnivorlarda ve domuzda, herbivorlardan daha �ok g�r�l�r ve daha kolayd�r.
Kusma, solunum ve dola��m sistemlerini de i�ine alan karma��k bir reflekstir. Kusma merkezi medulla oblangata'da retik�ler formasyonda bulunur. Buraya yutak, duodenum, kalp, uterus, b�brek, sidik kesesi, beyin ve i� kulak yar�m daire kanallar�ndan impulslar gelir.
Kusma, mideyi zararl� etkenlerden, organizmay� intoksikasyondan (zehirlenme) koruma amac�yla olu�turulan koruyucu bir reflekstir.
Fakat uzun s�reli kusmayla seyreden hastal�klarda metabolik alkaloz ile v�cut s�v� dengesinde bozukluklar olu�abilmektedir. Nedeni ise asit mide salg�s�n�n kusularak kaybedilmesidir.
Kusma s�ras�nda a�z�n sulanmas� (t�k�r�k), asit i�erikten a��z mukozas�n� korumak i�indir.

Kusman�n nedenleri

Midenin fazla dolgunlu�u, irritasyonu
Ho�a gitmeyen manzara, koku ve d��nceler
Yutak mukozas�na dokunma
Sars�nt�l� yolculuklar
Gebelik
�iddetli a�r�lar
Toksinler
X ��nlar�
Beyin kanamas�
�ntrakraniyal bas�n� art��
�nsanda apandisit
Ba��rsak t�kanmas�
Dehidrasyon
Alkolemi
�remi
Anoksi
Anemi
Elektrolit dengesinin bozulmas�

KUSMA�n�n Olu�mas�

Kusma, kusma merkezinden kusmayla ilgili kaslara efferent impulslar g�nderilmesiyle ba�lar.
Duodenum ve pilorus kuvvetli, antrum hafif kas�l�r. Fundus ve kardiya gev�er, i�erik kardiya �n�ne itilir. Bu s�rada bulant� �ekillenir.
T�k�r�k sekresyonu artar, pupilla geni�ler, �i�neme ve yutkunma hareketleri yap�l�r.
Kardiya a��l�r. ��eri�in yemek borusuna ge�mesine izin verilir.
Kar�n kaslar� kontraksiyonuyla intraabdominal bas�n� artar, mide diyaframa do�ru itilir.
�zefagofarengeal sfikter gev�er, i�eri�in buruna ka�mamas� i�in yumu�ak damak yukar� kald�r�l�r.
Karnivorlar, acele ve b�y�k par�alar halinde yuttuklar� besinleri kusarak tekrar yutar.
Y�rt�c� ku�larda mide i�eri�i, s�k��t�r�larak d��ar� ��kar�l�r, sindirilmeyen deri, k�l, t�y, t�rnak, kemik gibi k�s�mlar at�lm�� olur.

Atlarda kusma g�r�lmez. Neden?

Atlarda kardiya ve pilorus birbirine yak�n,
�zefagus �ok dar ve kaslar� �ok kuvvetli,
�zefagus'un mideye a��lan a�z� huni �eklinde de�il meyilli bulundu�u,
�zefagus'un kardiyaya yak�n k�sm�ndaki sirk�ler kaslar g��lenerek sfinkter gibi i� g�rd�kleri i�in kusma m�mk�n de�ildir.
Kusmak i�in zorland��nda mide y�rt�lmalar� g�r�lebilir. Kusma ger�ekle�se bile, farenksi a��z bo�lu�una kapatan palatum molle uzun oldu�undan yukar� kald�r�lamaz, bu nedenle i�erik burun bo�lu�una ka�makta ve o s�rada yap�lacak bir inspirasyonla akci�ere gidebilmektedir (aspirasyon pneumonisi).

kaynak: Anatomi ve Fizioloji