|
Ay (Dünya'nın Uydusu) 3 ek AYEkvator Çapı: 3476 km Kütle: 7,349x1022kg= 0,0123 Dünya Kütlesi  Ortalama Yoğunluk: 3344 kg/m3 Kurtulma Hızı: 2,4 km/sn Albedo: 0,11 Yörünge Basıklığı: 0,0549 Yörünge Eğimi: 5,15 Ekvatorun Yörüngeye Eğimi: 6,68° Yer'e Uzaklık Ortalama: 384. 400 km En Yakın Uzaklık: 363.300 km En Uzak Uzaklık: 405.500 km Ortalama Yörünge Hızı: 1,022 km/s En Yüksek Yörünge Hızı: 1,082 km/s En Düşük Yörünge Hızı: 0,968 km/s DÜNYA'NIN UYDUSU AYDünya'nın tek doğal uydusu Ay, uzaydaki en yakın komşumuzdur ve Güneş'ten sonra en parlak cisimdir. Gökyüzündeki göz alıcı görünümüyle, yüzyıllar boyunca insanları etkilemiştir. Bunun yanı sıra, Ay'ın evrelerinin düzenli olarak birbirini izlemesi, Ay, hafta ve yıl zaman ölçüsüne kaynak teşkil etmiştir. Yakınlığı nedeniyle gözlenmesi kolay olan Ay, binlerce yıldan beri çeşitli araştırmalara konu olmuştur. Ay, büyüklüğüne ve yapısına dayanarak; Mars, Merkür, Venüs ve Dünya gibi kaya yapılı gezegenler olarak da sınıflandırılmaktadır. Pluto-Charon gibi Ay-Dünya sistemi de, bazı gökbilimcilerce bir gezegen çifti olarak kabul edilmektedir. İnsanlık Ay'a ayak bastığında, Ay'ın tüm sırlarının çözüldüğü sanılmıştı. Bu büyük bir yanılgıydı. Çünkü Ay, bugün bile gizemlerle doludur. Ay'a ilk kez Sovyet uzay aracı Luna 2, 1959'da inmişti. Ay, halen insanların ziyaret edebildiği tek uzay cismidir. Ay'a ilk insanlı iniş, 20 temmuz 1969'da ve sonuncusu da 1972 aralığında gerçekleşmiştir. Ay, yüzeyinden örnekler toplanarak Dünya'ya getirilen tek cisim olma özelliğini halen korumaktadır. 1994 yazında, Clementine ve 1999'da da Ay Kaşifi uzay araçları aracılığıyla, Ay'ın son derece detaylı haritaları elde edilmiştir. Avrupa Uzay Ajansı tarafından, 2003'te gönderilen ve 2004'den 2006'ya kadar, Ay'ın yörüngesinde bulunan SMART-1 uzay aracı, Ay'ın nasıl oluştuğu sorusuna cevap aramıştır.  "DÜNYA-AY SİSTEMİ" VE DÜNYA'YA ETKİLERİMerkür gezegeni büyüklüğündeki Ay'ın, Dünya'nın dörtte biri kadar bir yarıçapı, sekizde biri kadar kütlesi ve altıda biri kadar, kütle çekim kuvveti vardır. Dünya'ya olan uzaklığı, yörünge hareketi boyunca farklılık göstermektedir. En yakındayken; 345,400 km, en uzaktayken; 406,700 km dir. Dünya çevresinde, az miktarda eliptik olan yörüngesini; 27 gün, 7 saat ve 43 dakikada tamamlamaktadır. Yıldız hareketlerine göre, ortalama Güneş zamanı cinsinden hesaplanan bu süreye, bir yıldız ayı adı verilir. Ay'ın, hafifçe eğimli olan kendi ekseni çevresinde, dönüş süresi de, bir yıldız ayına eşittir. Ay'ın, Dünya'dan gözlemlenen bir Ay fazına tekrar dönebilmesi için, 360 dereceden biraz daha fazla yol alması gerekmektedir. Dolayısıyla, bir "Ay ayı" yaklaşık,"29,53 gün"dür. Ay, bu süreyi tamamlarken; bir yörünge izler. Bu yörünge, adeta kurumuş hurma dalı eğrisinin, eğriliğine benzer. Yani Ay'ın, bu halden hale girerken izlediği; 29,5 günlük yörüngesi, Dünya yörüngesini keser ve hurma dalı gibi kavis çizer. BAKINIZ Ay Tutulması Ay'ın Evreleri |
1 ek AY'IN OLUŞUMU İLE İLGİLİ "KURAMLAR"  Ay'ın nasıl oluştuğu ve Dünya çevresine nasıl yerleştiği konusunda, çeşitli kuramlar bulunmaktadır. Ancak bu konu, hala tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. 1) Yakalanma Kuramı: Ay, Güneş sisteminin başka bir yerinde oluştu. Daha sonra, Dünya'nın kütle çekimine kapılarak; onun çevresinde bir yörüngede dönmeye başladı. Ancak bu kuramın, Dünya-Ay sisteminin dinamiği ve kimyasal bileşimi konusunda sorunları vardır. 2) Birlikte Yoğunlaşma Kuramı: Bu yoruma göre, Güneş sistemini oluşturan bulutsudan uzay çevresine aktarılan maddenin yoğunlaşmasıyla oluştu. Yani Dünya ve Ay, birbirlerinden bağımsız olarak; hemen hemen aynı anda ve Güneş'ten aynı uzaklıkta; yoğunlaşarak, birlikte oluştular. Dünya ve Ay'ı bir çift gezegen gibi gören bu kuramın problemi, bu iki gök cisminin kimyasal bileşimlerinin farklı olmasıdır. 3) Bölünme Kuramı: Güneş sisteminin ilk evrelerinde Dünya çok hızlı dönüyordu. Dünya manto tabakasından fırlayıp, kopan bir parça Ay'ı oluşturdu. Bu kuram, Ay'ın, Yer mantosuna benzemesini açıklamaktadır. Ay'ın, Dünya'dan koptuğu yerkabuğunda büyük bir çukur olması gerekir diyen W. H. Pickering, Ay'ın, Dünya'da bıraktığı bu büyük yaranın, Pasifik okyanusu tarafından doldurulduğunu iddia etmiştir. Ancak yapılan enerji ve momentum korunumu hesapları, Ay'ın bulunduğu yerde olmaması gerektiğini göstermektir. 4) Çarpışan Küçük Gökcisimleri Kuramı: Güneş sisteminde, ilk başlarda Dünya ve Güneş'in çevresindeki yörüngelerde hareket eden gezegenimsi asteroitlerin, çarpışarak parçalanmaları sonucunda Ay oluştu. Bu kuramla ilgili bu güne kadar hiç bir ipucu bulunabilmiş değildir. 5) Büyük Darbe Kuramı: Dünya henüz çok gençken, Mars büyüklüğünde bir gök cismi Dünya'ya çarpar. Bu sırada Dünya ile çarpan cismin çekirdekleri birleşir. Çarpmanın neden olduğu dev darbe sonucunda, Dünya'nın manto tabakasından ve çarpan cisimden etrafa fırlayan parçalar, Dünya çevresindeki bir yörünge boyunca dönen bir halka oluşturur. Zamanla, bu halkayı oluşturan yerkabuğu parçaları, en büyük olanının üzerine yapışıp-kaynaşmak suretiyle Ay'ı oluşturur. Buna ek olarak, çarpışma büyük miktarda gaz, özellikle de oksijen yayılmasına neden olur. Ay, Dünya'ya, şimdikinden 20 kat daha yakınken, yavaş yavaş şimdi bulunduğu yörüngeye kayar. Bilim dünyasında en çok kabul gören, bu sonuncu kuramdır. İlk kez 1975'te Amerikalı araştırmacıların Ay toprağı üzerindeki ilk incelemelerini tamamlamalarından sonra açıklanmıştır. Özellikle Dünya'da çok yüksek oranda demir bulunmasına karşın, Ay'da bu oranın çok az olduğu ortaya çıkmıştır. kaynak: Bilim ve Teknik |
3 ek   AY'IN İÇ YAPISI Ay yüzeyindeki toprak tabakası, küçük çarpmaların etkisi ile; pudraya benzeyen ve regolit adı verilen bir tabakaya dönüşmüş bulunuyor. Bu tabaka, denizlerde 4-5 m, yüksek bölgelerin altında ise, 9 m derine kadar inmektedir. Ay yüzeyinin altında, 50-75 km kalınlığında homojen katı bir kabuk, onun altında 800 km aşağıya kadar giden bir manto(litosfer) ve daha sonra Ay merkezinin yarısına kadar inen bir ara tabaka; astenosfer katmanları yer alır. Merkezindeyse, büyük ölçüde erimiş demirden oluşan küçük bir çekirdek olduğu düşünülmektedir. Sınırlı sayıda sismik veriden çıkan sonuç, dış çekirdeğin erimiş olabileceğidir. Ay'ın çekirdeğinin yarıçapının, 350 km veya daha az olduğu yönünde, deliller bulunmaktadır. Ay’ın çekirdeği, büyüklüğünün % 20 si kadarken; diğer karasal gezegenlerde bu oran, % 50 civarındadır. AY'IN "MANYETİK ALANI" Ay'da genel bir manyetik alanın varlığı tespit edilememiştir. Ancak bazı bölgelerde, mıknatıslanmış maddelere rastlanmıştır. Bu durumda Ay'da geçmişte genel bir manyetik alanın bulunduğu; ancak bunun zaman içinde yok olduğu anlaşılmaktadır.  Dünya'da olduğu gibi, Ay yüzeyinde de en bol bulunan element, oksijendir. Tabii, oksitler biçiminde her yerde çokça sillikatlar bulunmaktadır. Ay denizlerinin yüzeyleri yalnızca pyroxen değil, magnezyum, demir ve titanyum elementleri bakımından da zengindir. Yüksek karalardaki kayalarsa, kalsiyum ve aluminyum bakımından zengindir. Toprakta sülfür, fosfor, karbon, hidrojen, nitrojen, helyum ve neon olduğuna dair izler bulunmaktadır. |
5 ek  Ay yüzeyi, yüzey şekilleri bakımından iki ana sınıfta toplanır: Yoğun bir şekilde kraterlerle kaplı; eski yüksek bölgeler ve nispeten düz-daha genç denizler(maria) dediğimiz bölgeler. Ay yüzeyinin % 16'sını oluşturan bu kuru denizlerin içleri, daha sonradan magma ile dolmuş çok büyük kraterlerdir. Ay yüzeyinde daha koyu olarak gözüken ve çoğunluğu Ay'ın ön yüzünde bulunan bu düzlükler, çok eskiden beri deniz olarak adlandırılır. Yüzeyin büyük bölümü, regolit adı verilen meteor çarpmaları sonu oluşmuş; toz, taş ve kayalarla kaplıdır. Ay'ın yüzey özellikleri, basit bir dürbün ya da bir teleskop yardımıyla açıkça görülebilir. Özellikle ilk ve son dördün evrelerinde, yani Güneş ışınları yüzeyde gölgeler oluşturduğunda, Ay yüzeyi daha açık olarak görülebilir.   AY'IN KABUK TABAKASI VE YAPISI Ay'dan Apollo ve Luna uzay programlarıyla, Dünya'ya 382 kg kaya örneği getirilmiştir. 20 seneden beri hala incelenmekte olan bu örneklerden; Ay'ın yapısı ve geçmişi hakkındaki bilgilerimiz, bu yolla elde edilmiştir. Örneklerin büyük çoğunluğunun; 4,6 ila 3 milyar yaşında olduğu anlaşılmıştır. Oysa Dünya'da, 3 milyardan daha yaşlı örnekler bulmak hayli zordur. Apollo ve Luna seferleriyle Dünya'ya getirilen örneklerden; Ay'ın yüksek bölgelerinin, alüminyum bakımından zengin, buna karşlılık demir ve magnezyum bakımından fakir olduğu anlaşılmıştır. Yeni veriler de, bu tabloyu büyük ölçüde doğrulamaktadır. Demir bakımından son derece fakir olan yüksek bölgelerin, anortozit denen alüminyumca zengin olan özel bir kaya türünden oluştuğu düşünülmektedir.  Anortozit, ergimiş durumdaki kayanın, ağır ağır kristalleşmesi, bu sayede de alüminyum içeren düşük yoğunluktaki minerallerin magma kütlesi içinde yükselerek, en üste çıkmaya olanak bulmaları sonucunda oluşan bir kaya türüdür. Yüksek bölgelerdeki anortozit bolluğu da, Ay'ın en dış katmanlarının bir zamanlar neredeyse tümüyle bir magma okyanusunun altında kaldığı yolundaki görüşleri doğrular niteliktedir. Anortozit örneklerinin izotop yapısı da, magma okyanusunun, Ay'ın tarihinin görece erken evrelerinde oluştuğunu gösteriyor. Böyle bir okyanus için gerekli ısının, Ay'ı oluşturan kütlenin çok hızlı bir biçimde bir araya toplanması sonucu ortaya çıkabileceği düşünülüyor. Bu da, Dünya'ya çok büyük bir asteroidin çarpmasıyla uzaya fırlayan kayalardan Ay'ın oluştuğunu öngören modelleri doğrular niteliktedir. AY'DA SU VARDIR Clementine uzay aracının bulguları, Ay'ın güney kutbundaki Güneş görmeyen bazı derin kraterler içinde, su buzu bulunduğunu göstermiştir. Çok yakın zamanda, Lunar Prospector uzay aracı da bunu, hem güney hem de kuzey kutbu için doğrulamıştır.  Ay yüzeyi devamlı Güneş rüzgarına maruz kalır ve bu rüzgardan gelen; hidrojen, helyum ve helyum-3 izotopu tuzaklanır. Ay kutuplarının, hidrojen bakımından zengin olması, tuzaklanmış bir su buzu şeklinde yorumlanabilir. Helyum-3 izotopu, düşlenen enerji reaktörlerinde kullanmak için füzyon fizikçilerinin aradığı maddedir. Ay, gelecekte bir madencilik ve üretim üssü olarak da düşünülmektedir. kaynak:Bilim ve Teknik |
2 ek  Ayın Görünüş Şekilleri Ay, Güneş'ten aldığı ışınları, yansıtmaktadır ve böylece Güneş ışınlarıyla aydınlanan kısmı, her gece farklı açılardan görülür. Bunlar yeniay, ilk dördün, dolunay ve sondördün adları ile anılırlar. Bu evreler(haller), yaklaşık bir haftalık aralarla, birbirlerini izlerler. YENİAY Bu evrede, uydumuz olan Ay, gerçekte görünmez gibidir. Çünkü Güneş, Ay'ın, bize görünmeyen kısmını aydınlatır. Ayrıca bu evrede, Ay'ın uzanım açısı, sıfır olduğundan; Ay, Güneş ile beraber hareket eder. Yani Güneş'le doğar, Güneş'le batar. Gün geçtikçe uzanım açısı artacağından, Ay, Güneş'e göre daha geride kalacak ve yavaş yavaş görülmeye başlayacaktır. İLKDÖRDÜN VE SONDÖRDÜN Bu evrelerde ise aydınlanmış kısım ile karanlıkta kalan kısım, tam bir dik açı oluşturur. Böylece Dünya'dan, aslında aydınlanmış olan Ay yüzeyinin yarısı görülür. İlk dördün evresinde, Ay'ın uzanım açısı, 90 derece, sondördün evresinde ise 270 derecedir.  DOLUNAY Bu evrede Ay yörüngesi ile Güneş tam karşı karşıyadır. Bu durumda Ay, gün doğumundan gün batımına kadar, tam bir yuvarlak şekil ile bütün bir gece gökyüzünde görülür. Ay'ın her dört evrelik çevrimi, "29,5 gün"de tamamlanır ve bu periyoda kavuşum ayı adı verilir. |
Ay Tutulması Ay tutulması, Güneş ile Ay arasına giren Dünya’nın gölgesi içinde Ay’ın gözden kaybolmasıdır. Ancak tam tutulma olayında bile Ay tamamıyla kararmaz, hafif kırmızımtırak bir ışıkla aydınlanır. Güneş tutulmaları Ay tutulmalarından üç kat daha sık tekrarlanır. Fakat Ay tutulmaları bir yarımkürenin bütün noktalarından aynı anda gözlemlenebildiği halde, Güneş tutulmaları yerkürenin ancak bazı yerlerinden görülebilir. |
1 ek Ay'ın hareketleri Ay astroloji'de duyguları sembolize eder. Büyüyen, küçülen ve ortadan kaybolup yeniden beliren ay gibi duygularımızda her zaman değişkendir. Ay dişi özellikler gösterir. Besleyici, koruyucu ve büyütücü etkisiyle anneyi temsil eder. Küçük nurlu diye de adlandırılan Ay, duyular yoluyla hissedilen olayların yanı sıra fizik alemde de etkileriyle bilinir. Denizin med-cezir hareketi ayın hareketleriyle bağlantılıdır. Canlılardaki kanın artışı ve azalması yönünde etkisi vardır. Ayın doğuşundan dolunaya kadar geçen sürede kanın kabarmasıyla bedenler güçlenirken; dolunaydan sonraki süreçte bu hareket tersine döndüğünden kuvvet azalır. Yine ayın hareketlerinin, beyin dokuları üzerindeki etkileri de bilinmektedir. Ayın yükseliş döneminde dikilen ağaçlar daha fazla uzar ve gelişirken ayın alçalması zamanında dikilenler zayıf olur yada kurur. Meyvelerin, çiçeklerin, otları ayın yükseliş dönemlerinde daha fazla büyüdükleri de bilinir. Ay bir ayna gibi bize bizi gösterir. Ayın yansıtma özelliği, güneşin ışığını bize yansıtmasına da neden olur ve gökyüzündeki değişik ışıklı halleri ortaya çıkar. Şimdi isterseniz ayın yaklaşık 28 gün süren zodyak yolculuğuna bakalım.  Yeni ay ayın güneşle aynı burçta olduğunda başlar. Yani ay güneşle dünya arasına girmiştir. Böylece güneşin ışığını yansıttığı aydınlık bölümü göremeyiz. Karanlık yüzü bize dönüktür. Ancak ay bir gün ve gecede yaklaşık 12 derece kadar ilerlediğinden bu kavuşumdan bir gün sonra ayın ışık alan yüzünden bir miktar bize görünür. İşte Hilal budur. Böylece her gün 12-13 derece güneşten uzaklaştıkça aydınlık tarafının bize eğimi artar. Güneşten uzaklaşması üç burcu aldığında (90 derece) ışıklı yüzünün yarısını görürüz. İşte bu ilk dördündür. Bundan sonra güneşten uzaklaşması altı burcu aldığında (180 derece) aydınlık yüzü tamamen görünür. İşte bu dolunay'dır. Artık güneşin tam karşısındadır. Bundan sonra ay güneşin karşısından ayrılıp gün gün yeniden güneşe yaklaşmaya başlar. Böylece karanlık tarafı batı tarafından bize görünmeye başlar. Dolunaydan itibaren üç burç sonra karanlık tarafla aydınlık taraf eşitlenir. İşte bu son dördündür. Son dördünden itibaren güneşe yaklaştıkça ışığı giderek azalır. Taki güneşle bu kez diğer burçta birleşinceye kadar... Ay 28 günlük yolculukla yaklaşık 2,5 günde bir burç değiştirerek zodyaktaki dönüşünü tamamlar. Yeni ayla başlayan her süreç Zodyak çemberindeki burçlarla ilişkilendirilmiştir. |
1 ek  1) AY'IN KENDİ EKSENİ ETRAFINDAKİ DÖNÜŞÜ: Kendi ekseni etrafındaki hareketi güneş günüyle 29,5 günde tamamlar) Yani Ay'ın kendi ekseni etrafındaki hareketi çok yavaştır. 2) AY'IN DÜNYA ETRAFINDAKİ DÖNÜŞÜ : Dünya etrafındaki hareketi (Bunu da aynı sürede yani 29.5 günde tamamlar) Bu nedenledir ki; * Dünya'dan bakıldığında Ay'ın hep aynı yüzü görülür. * Ay'da yaklaşık 15 gün gündüz, 15 gün gece yaşanır. Gece-gündüz süreleri arasmdaki farkm fazla olması ve atmosferinin olmaması günlük sıcaklık farkmm çok fazla olmasmda etkili olmuştur, Bu da Ay'da şiddetli mekanik çözülmelerin görülmesinde etkili olmuştur. 3) AY'IN GÜNEŞ ETRAFINDAKİ DÖNÜŞÜ : Dünya ile birlikte Güneş etrafındaki hareketi: Bunu da 365 gün 6 saatte tamamlar. Özellikleri: 1. Ay’da hava ve su olmadığı için canlılar yaşayamaz. 2. Atmosfer olmadığı için meteorolojik olaylar görülmez. Bu yüzden dış kuvvetlerin şekillendirici etkisi yoktur. 3. Ay iç ısısını kaybetmiştir. Dolayısıyla iç kuvvetler de etkili değildir. 4. Gece gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok yüksektir. Çünkü hem atmosferi yoktur, hem de gece gündüz süresi çok uzundur. 5. Ay kendi ekseni etrafında, Dünya etrafında ve Dünya ile birlikte Güneş etrafında döner. 6. Ay kendi ve Dünya etrafındaki dönüşünü aynı sürede, yani 28 gün 13 saatte tamamlar. Bu nedenle Dünya’dan hep aynı yüzü görülür. 7. Ay’da gece ve gündüzler 15’er gündür. 8. Dünya üzerinde bir noktanın Güneş’i ikinci kez görmesi için aradan 24 saat geçmelidir. Buna “Güneş Günü” denir. Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında bir meridyenin yeniden ayın doğrultusuna gelebilmesi için gereken süre 24 saat 50 dakikadır. Buna “Ay Günü” denir. Bu yüzden bir Güneş yılı 365 gün 6 saat, Ay yılı ise 354 gündür. 9. Ay’ın Dünya’nın etrafında dönmesi sonucunda bazen Ay, Güneş ile Dünya arasına girer ve buna “Güneş Tutulması” denir. Bazen de Dünya, Güneş ile Ay arasına girer. Buna da “Ay Tutulması” denir. 10. Ay, yörüngesi üzerinde Dünya’ya en yakın olduğu zaman, Ay’ın ve Güneş’in çekim gücüne bağlı olarak okyanuslarda su seviyesi yükselmekte, diğer zamanlarda ise normale dönmektedir. Buna “Med-Cezir (Gel-Git)” denir ve bu yükselme – alçalma her gün 50 dakika gecikme ile olur. Çünkü Ay günü, Güneş gününden 50 dakika fazladır. 11. Ay’daki yer çekimi Dünya’dakinin 1/6’sı kadardır. |
1 ek On Yıl Öncesi Ay Görüntüsü!Söz konusu görselde yer alan Ay üzerindeki tuhaf kıvrımlı kanal dikkat çeken oluşumlardan biridir. Hadley Rille olarak bilinen oluşum ilk kez 18. Yüzyıl İngiliz matematikçi ve mucit John Hadley tarafından görülmüştür. Hadley 1721’de Londra’daki Royal Society’e küresel aynadan yaptığı bir teleskop sundu. Teleskop öncekilerde ortaya çıkan görüntü sapmalarını önleyen parabolik yüzey şeklinde yapılmıştı.  Hadley Rille adı verilen oluşumun tahminen 3 milyar yıl önce lav akışı nedeniyle oyularak oluştuğu düşünülmektedir. Kanal 1500 m genişliğinde olup yer yer 300 m’den daha fazla derinleşmektedir. Toplam uzunluğu 120 km’yi bulmaktadır. Apollo astronotları tarafından Rille duvarlarındaki katmanlar fotoğraflandı. Burada pek çok volkanik patlamaların ardından yeni bir katman oluştuğu görüldü. Son oluşan patlama ise kıvrılıp giden kanalın oluşmasını sağladı. Yine de gezegen bilimciler bölgedeki sürecin ayrıntılarını tam olarak bilmiyor. Bu görsel Ay keşfi için 2004-2006 arasında çalışan ve küçük bir kamerası olan ESA’nın SMART-1 uydusu tarafından çekilmiştir. SMART-1, ESA’nın Ay’daki ilk göreviydi. Araç, Eylül 2006’da kontrollü şekilde Ay yüzeyine çarptırılmıştı. SMART-1, Ay yüzeyine oldukça yakın yörüngede uçmuş ve 2000’den fazla tur atmıştı. 2000 km yüksekten alınan görüntü yaklaşık 100 km genişliğe sahip alanı göstermektedir. Hadley Rille 25° K / 3° D koordinatlarında yer almaktadır. Kaynak: ESA / Görsel Telif Hakkı: ESA/Space-X, Space Exploration Institute (25 Temmuz 2016) |
1 ek Ay'ın Oluşumuna Dair Yeni Teori!Bilim adamları, Ay'ın büyük bir tek çarpışma sonucu oluştuğuna dair geleneksel açıklamaya karşı zaman içinde çoklu çarpışmalar sonucu oluştuğunu iddia ediyor. Dünya'nın uydusu Ay'ın oluşumunu açıklayan tek büyük çarpışma teorisinin aksine çok sayıda küçük çarpışmalar sonucunda meydana gelen küçük uyduların birleşmesiyle oluştuğuna ilişkin yeni bir teori ortaya atıldı.  Bugüne dek Ay'ın Dünya ile Mars büyüklüğünde bir gezegenin çarpışması sonucunda tek seferde oluştuğu kabul ediliyordu. Ancak böyle bir çarpışmada Ay'ın maddi yapısının ancak beşte birinin Dünya'ya benzeyeceği, geri kalanının ise diğer gök cisminin yapısını yansıtması gerektiğine dikkati çeken bilim adamları, Ay'ın oluşumunu açıklamak üzere yeni bir teori arayışına girdi. Ay'ın tek bir büyük çarpışma yerine çok sayıda küçük çarpışmalar sonucu oluştuğu hipotezi üzerinde çalışan bilim adamları, Dünya'nın erken oluşum evresinde karşılaşmış olabileceği 800 ayrı çarpışma simülasyonu tasarladı. Çarpışmaların her birinin Dünya'dan kopardığı parçalarla birer mini uydu oluşturduğu ve bu gök cisimlerinin birbirleriyle çarpışarak veya çakışan yörüngeler içinde birleşerek Ay'ı meydana getirdiği ileri sürüldü. Çoklu çarpışma hipotezinin, Ay'ın oluşumunu büyük çarpışma hipotezinden daha "doğal" biçimde açıkladığını ifade eden araştırmanın başyazarı Prof. Rufo, "Güneş Sisteminin oluşumunun erken safhalarında, gök cisimleri arasında çarpışmalar sık görülüyordu. Bu tarz çarpışmaların Dünya yörüngesinde birden fazla uydu oluşturmuş olması muhtemel. Ardından bu küçük uyduların yörüngelerinin çakışması, çarpışması ve birleşmeleriyle Ay'ın günümüzdeki halini meydana getirdiğini düşünüyoruz." ifadelerini kullandı. Büyük çarpıma teorisi ilk kez 1970'lerin ortasında ortaya atılmış, ardından Ay'ın oluşumunu birden fazla çarpışmayla açıklama yönündeki ilk çabalar 1980'li yıllarda ortaya çıkmıştı. Kaynak: Nature Geoscience / AA (10 Ocak 2017) |
1 ek Ay, Sanılandan Daha Yaşlı Çıktı! UCLA araştırmacıları, Ay'ın yaşını belirlemenin Güneş sisteminin ve Dünya gibi kayalık gezegenlerin oluşumunu anlamada büyük önem taşıdığına dikkati çekti.Apollo 14 ile Ay'a giden astronotlar Alan Shepard ve Edgar Mitchell, 9 saat geçirdikleri Ay yüzeyinden 42 kilogram taş ve toprak örneği toplamıştı. Shepard ve Mitchell'in Dünya'ya getirdiği taş ve toprak örneklerinde zirkon mineraline rastlanmıştı.Ay'dan getirilen taşlardan alınan zirkon parçacıklarını uranyum tarihleme yöntemini kullanarak inceleyen araştırmacılar, Ay'ın 4,51 milyar yaşında olduğunu ortaya çıkardı. Kaynak: Science Advances / Ntvmsnbc (12 Ocak 2017) |
1 ek Ay'a İlk Kez Özel Bir Şirket Ayak Basacak! 2017 içinde Ay’a bir keşif robotu indirmeyi planlayan şirket bu proje kapsamında 45 milyon dolarlık bir fon toplamayı başardı. Ayrıca Ay'a ayak basacak ilk şirketi hatırı sayılır bir ödül bekliyor. Teknoloji devi Google'ın açtığı 'Lunar X Prize' isimli yarışma çerçevesinde bütçesinin en az %90'ı özel fonlardan oluşan bir aracı 31 Aralık 2017’ye kadar Ay’a indiren ilk şirkete 20 milyon dolar ödül vadediliyor.Başka bir deyişle Moon Express planında başarıya ulaşırsa 20 milyon doların da sahibi olacak. Kaynak: Ntvmsnbc (15 Ocak 2017) |
1 ek Süper AyAy, elips şeklinde bir yörüngede hareket ettiğinden Dünya'ya yılda 1 kez en yakın noktaya ulaşıyor. Bu geceyi özel yapan ise bu yakınlığın dolunaya denk geliyor olmasıydı. Süper ay sırasında ay, normal dolunaydan yüzde 30 daha parlak ve yaklaşık yüzde 12-14 daha büyük görünüyor. Ay, gökyüzünde en yüksekte göründüğünde fark çok fazla belli olmasa da ufukta yer aldığında farklar daha belirgin hale geliyor. Süper Ay 2034 yılına kadar bir daha gözlemlenemeyecek.  |
5 ek Ay Nasıl Oluştu? Ay'ın Dünya'dan Görülen Yüzü! 1600'lü yılların başında Galileo, Ay'ın da Dünya gibi ova ve dağlardan oluştuğunu ortaya koymuştu. Bu, ikisinin de birlikte oluştuğuna işaret ediyordu. 1800'lerde Charles Darwin'in oğlu George, Dünya'nın oluştuğu ilk dönemlerde hızla dönerken bir parçasının kopup Ay'ı oluşturduğunu söylüyordu. Pasifik Okyanusu işte bu kopmanın geride bıraktığı izi taşıyordu. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ise başka bir fikir öne sürüldü. Kimyacı Harold Urey, Ay'ın galaksinin başka bir yerinden gelerek Dünya'nın çekim merkezine girdiğini söylüyordu. Dünya ile kıyaslandığında, bir uydu olarak Ay'ın kütlesi oldukça büyük. Bu nedenle başka bir yerde oluşmuş olması açıklaması mantıklıydı. Ayrıca Ay'ın sadece bir yüzünü görüyor olmamız da bu teoriyi destekliyordu. Ay'ın Kütlesi Dünya'nın Kütlesinin 1/4'i Kadar ve Olağan Dışı Bir Yörüngesi Var! Ay'ın Dünya'nın çekim alanına girmesini ifade eden Urey'in teorisi 1960'larda hakim olmaya devam etti. Ay'a astronot gönderildiğinde hangi teorinin kanıtlanacağını gösteren veriler gelecekti. Fakat Ay'dan getirilen taşlar bütün mevcut teorileri yerle bir etti. Ay'ın Yüzeyi Dağlar, Ovalar ve Kraterlerle Dolu! Ay'ın Öteki Yüzü Dünya'dan Görülemiyor!Son Apollo inişinden üç yıl sonra 1975'te yeni bir fikir ortaya atıldı: Dev çarpışma. Güneş sistemi 4,5 milyar yıl önce oluşurken dev kayalar uçuşuyordu. Bunlardan biri olan ve Dünya'nın onda biri büyüklüğündeki Theia Dünya'ya çarptı. Bu çarpma sonucu Dünya'nın bir kenarı koparak uzaklaştı ve dönerek küre şeklini aldı. Böylece Ay oluştu. Fakat Ay ile Dünya kimyasal olarak birbirine çok benziyordu. Oysa dev çarpışmanın ardından Ay'da (gerçekten var idiyse) Theia'nın izine rastlanması gerekirdi. Oxford Üniversitesi'nden Alex Halliday'e göre, her gezegenin çekirdek oluşumu farklı olduğundan farklı atomlar beklenir; oysa Ay'dakilerin Dünya'dan geldiği görülüyordu. Başka bir teoriye göre ise çarpmanın etkisi öylesine büyüktü ki Theia da Dünya da eriyip atomları karışmış olabilirdi. Fakat böylesi bir çarpmanın olduğu da kesin değildi. 2012'de Harvard Üniversitesi'nden bilim insanları Theia'nın sanılandan çok daha küçük, Dünya'nın kütlesinin yüzde 2'si kadar olabileceğini ve bunun çarpma etkisinin çok daha az olacağını ileri sürdü. Böylece Ay'ı oluşturan madde sadece Dünya ile benzeşecek, Theia'dan iz taşımayacaktı. Fakat Nisan 2015'te dev çarpma etkisi hipotezini güçlendiren başka veriler ortaya çıktı. Ay'a Yapılan Apollo Seferinden Getirilen Ay Taşı! Buna rağmen birçok araştırmacı çözümü dev çarpma hipotezinde görüyor. Fakat bunun kanıtlanması için Theia'nın belli bir kütleye sahip olması ve Dünya'ya belli bir açıdan çarpmış olması gerekiyor. Bunu kanıtlamak da şimdilik zor görünüyor. Ay'ın oluşumuna dair bu ilgi biraz da onun olağan dışı özelliklerinde yatıyor. Kaynak: BBC Earth / Görseller Telif Hakkı: NASA / SPL (26 Ocak 2017) |
1 ek SpaceX Firmasından Ay Çevresinde Uçuş İmkanı!İnsanoğlu 45 yıl aradan sonra Ay'a özel bir misyon gerçekleştirecek. SpaceX firmasının misyonunda Ay'a inilmeden etrafında dolaşılacak. SpaceX'den yapılan açıklamaya göre, Elon Mask gelecek yıl içinde iki kişiyi, Uluslararası Uzay İstasyonu'na kargo taşıyan Dragon 2 uzay kapsülüyle Ay'a gönderecek. Mask, yaptığı açıklamada, isimlerini vermediği iki kişinin söz konusu uçuş için gerekli parayı ödediği bilgisini paylaştı.Bir hafta sürecek uçuş çerçevesinde, uzay aracı Ay'a inmeden etrafında tur atacak.  Kaynak: Ntv Bilim / AA (28 Şubat 2017) |
1 ek Ay Yüzeyine Kargo Alanı Kurulacak! Son olarak 10 ton kargo taşıyabilen Blue Moon uzay aracını tanıtmaya hazırlanan şirket, uzayda büyük nakliye projeleri başlatabilecek düzeye ulaşmış olacak. ABD'de Obama yönetiminin Mars'a yoğunlaşmasıyla unutulan Ay üzerine yeniden yönelecek olan Blue Origin şirketi, bu kapsamda Trump yönetiminden de destek almayı hedefliyor. Uzun zamandır 2020'de Mars'ta koloni kurmak için önemli adımlar atılacağı konuşulmuş ancak NASA ve SpaceX şirketleri herhangi bir plan yayınlamamakla eleştirilmişti. Bir nevi yaşanan bu başarısızlığın ardından daha az maliyetli ve zahmetli Ay projelerinin önümüzdeki yıllarda daha ön plana çıkması bekleniyor. Ay'da kurulacak kargo limanı projesinin asıl amacı ise insan göndermek değil, sadece uzayın diğer bölgelerine kolay nakliyat yapmak. Belki de bu proje ile Mars yolculukları daha da kolaylaşır. Kaynak: Haber Uzay (3 Mart 2017) |
1 ek Çinli Bilim İnsanları Kapsamlı Ay Haritası Çiziyor! 4.36 m boyunda ve 2.2 metre eninde olması planlanan haritanın gelecek yıl sonuna kadar bitirilmesi amaçlanıyor. Piyasaya sürülme tarihi ise 2020 olarak belirtildi. Çin'in Ay yörüngesinde bulunan uydularından da yararlanılacağını ifade eden Cilin Üniversitesi'nden jeolog Çın Şıngbo, Ay'ın belirsiz noktalarını çizmenin zor olduğunu çünkü Dünya'da olduğu gibi gidip kontrol etme imkanının olmadığını belirtti. Çin ayrıca planlanan uzay programı kapsamında bu yıl içerisinde Çang'ı-5'ı Ay'a indirmeyi planlıyor. Eğer program başarıyla devam ederse araç Ay'dan numune toplayıp geri dönecek. Çin 1976 yılından bu yana Ay üzerine araç gönderen tek ülke. Ülke bu ünvanını 2013'te Çang'ı-3 uzay aracıyla almıştı. Kaynak: Haber Uzay |
1 ek ESA ve Çin Uzay Ajansı'nın Ay'da Üs Projesi! Kaynak: Ntv Bilim / ESA (27 Nisan 2017) |
1 ek Ay'da Buzun Varlığına Şüphe Kalmadı!Ay Keşif Yörünge Aracı (LRO) tarafından Ay'ın güney kutbuna yakın, kraterli bölgelerde don oluşumuna uygun soğuk alanlar belirlendi. Yüzeyden yansıyan ışık baz alınarak sıcaklık dağılımı analiziyle elde edilen bulgulara göre soğuk bölgelerdeki Ay toprağının daha parlak olduğu tespit edildi. İlgili parlaklığın regolit adı verilen küçük çaplı kaya parçacıklarının yüzey katmanı sebebiyle oluşmuş olabileceği belirtildi. Ay'ın -160 derecenin altında bulunan güneş ışığının ulaşamadığı, koyu renkli krater dipleri en soğuk bölgeyi oluşturuyor. Bu bölgedeki su buzunun ilgili kriterlere göre milyarlarca yıl önce oluşmuş olabileceği düşünülüyor.  Araştırmacılar Ay'daki buzlanmayla ilgili kanıtları, LRO'nun Diviner aracıyla ulaşılan sıcaklık ölçümlerinin LOLA adlı lazer kaynaklı verilerle karşılaştırılması sonucunda elde etmiş oldu. Sıcaklığın yüksek olup, buzun olmadığı bölümlerin birbiriyle karşılaştırılması ile elde edilen bu kanıtların 2015 yılında yapılan başka bir araştırmanın LRO analiziyle uyumlu olduğu belirlendi. Bu çalışmada ise Lyman-Alfa Haritalama Projesi (LAMP) ile UV'den alınmış mor ötesi veriler karşılaştırılmıştı. LAMP ve LOLA güneş ışığının ulaşamadığı yerlerde sıcaklık ölçümleri yapabiliyor. LAMP ile hidrojenin mor ötesi bölümdeki ışıması ve yansıyan yıldız ışığı, LOLA ile de gönderilen lazer ışığının yansımadan sonraki değişimi ölçülüyor. Bilim insanlarının merak ettiği diğer bir konu ise varlığı kanıtlanan buzun yaşının ne kadar olduğu. Araştrmacılar bu bağlamda iki tez öne sürüyor. Buna göre söz konusu buz kuyruklu yıldızlar ya da asteroid kaynaklı ise bu durumda buzun yaşının neredeyse Güneş sistemi kadar eski olduğu, diğer tez ise buz, güneş rüzgarının etkisiyle kimyasal tepkimeler sonucunda oluşmuşsa buzun çok daha genç bir yaşta olduğu yönünde. Kaynak: NASA / Goddard / Görsel Telif Hakkı: NASA’s Goddard Space Flight Center / Scientific Visualization Studio (31 Mayıs 2017) |
1 ek Ay'daki Tortularda Su Molekülü Belirlendi! Volkanik tortuların bulunduğu enlemlerde özellikle Ay'ın gün içerisinde ısınma durumu baz alınarak yapılan incelemelere ek olarak Apollo ile Dünya'ya getirilen veriler ile yörüngesel spektrometre verileri üzerinde laboratuvar ortamında ölçümler yapıldı. Sonuçta çıkarılan haritada Ay yüzeyindeki volkanik tortuların tamamında su izine rastlandığı gözlendi. İlgili gözlemden sonra Ay kabuğunun büyük olasılıkla su molekülü barındırma açısından oldukça zengin bir nitelik taşıdığı saptandı. Kaynak: AA Bilim Teknoloji / Nature Geoscience (25 Temmuz 2017) |
1 ek ABD Ay'a Astronot Gönderecek!Mike Pence, Ay'a astronot gönderme bağlamında Ulusal Uzay Konseyi'nde yaptığı konuşmada, Dünya'nın uydusu olan Ay'ın keşfinin, Güneş sisteminin de keşfinin ilk aşaması olduğunu belirtti. Pence, "Astronotları yeniden Ay'a göndermeyi planlıyoruz" şeklinde açıklamada bulundu. Ay'a yeniden astronot göndermek, eski başkan Barack Obama döneminde ABD'nin öncelikli gündeminde değildi. Washington'un Obama döneminde belirlediği hedef, "2030 ortalarına doğru Mars'a insanları göndermek ve onların güvenli bir şekilde Dünya'ya dönmelerini sağlamak idi''.  Edwin Eugene "Buzz" Aldrin'in Ay Yürüyüşü! Kaynak: BBC Bilim / Science (7 Ekim 2017) |
2 ek Ay'ın Jeolojik Yapısına Dair Yeni Bulgular!Ay'ın yörüngesinde dolaşan, Japonya'ya ait Ay'ın yüzeyini ve jeolojik yapısını incelemekle görevli Selene adlı uzay aracı, önce 50 metre genişliğinde olup 50 metre kadar derinliğe inebilen bir mağara tespit etti. Bunun yanında Japon Uzay Araştırmaları Ajansı Jaxa, ilgili mağaranın radyo dalgalarıyla incelendiğini ve yüzey altındaki boşluğun 50 kilometre boyunca devam ettiğini duyurdu. Söz konusu mağaranın yapısının yeterince dayanıklı olduğu ve kayaçlar içinde hapsolmuş su ile buz ceplerinin bulunabileceği de belirtildi. Japon Ay prensesi Kaguya lakabıyla anılan uzay aracı Selene, elde ettiği verileri Jaxa'ya gönderdi. Jaxa'daki araştırmacılar, dev mağaranın Marius Tepeleri olarak bilinen ve 3,5 milyar yıl önceki volkanik faaliyetin yol açtığı jeolojik yapıların 200 metre altında olduğunu belirtti.  NASA'nın Gözlemlediği Ay'daki Marius Tepeleri! JAXA ile Ay'daki Dev Lav Tünelleri Radyo Dalgalarıyla Ölçümlendi! İlgili tünellerin içinin henüz incelenmediğini belirten araştırmacılar, tünellerin içeriğinin derinlemesine incelenmesinin, Ay'ın gelişim süreci hakkında kilit bilgiler sunacağını ve bu bağlamda yeni keşiflere ulaşabileceklerini düşünüyor. Kaynak: BBC Bilim / Science (20 Ekim 2017) |
Dünya'nın Tek Doğal Uydusu Ay!Dünya'nın tek doğal uydusu olan Ay, bazı özellikleri itibariyle Güneş sisteminin değişik bir üyesidir. 3476 km'lik çapıyla Dünya'nın dörtte biri büyüklüğündedir ve Dünya'dan 81 kat daha hafiftir. Ay, Dünya çevresinde Dünya'nın Güneş çevresinde döndüğü düzleme 5 derece 8 dakika 43 saniye bir eğimi olan elips biçimli bir yörünge üzerinde döner. Güneş sisteminde Ay'dan hem daha büyük, hem de daha ağır uydular bulunmasına rağmen Plüton'a ait bir uydu dışında hiçbiri uydusu oldukları gezegenlerden yoğunluk ve hacim açısından fazla farklı değildir. Bu bağlamda Dünya - Ay sistemi tam anlamıyla bir çift gezegen oluşturuyordur. |
1 ek Ay'da Bol Miktarda Su Bulunduğu Tespit Edildi! Nasa'nın Ay keşif uydusu Lunar Reconnaissance Orbiter'ın (LRO) ölçüm araçlarını kullanan uluslararası araştırma grubu, suyun Ay'ın tüm enlemlerinde, zamana veya yer oluşumuna bakılmaksızın var olduğunu tespit etti. Araştırma bulguları doğrultusunda günün hangi saatinde veya hangi enlemde olursa olsun su sinyallerinin sürekli mevcut olduğunun görüldüğü belirtildi. Õnceki araştırmalarda Ay'da suyun yalnızca kutup enlemlerinde buz halinde muhafaza edildiği, su sinyallerinin Dünya zamanıyla 29,5 gün süren Ay günü içinde azalarak yok olduğu ileri sürülmüştü. Araştırmacılar bulguların, Ay'a suyun nasıl ulaştığı konusunda ve su kaynaklarından istifade edilip edilemeyeceğinin anlaşılması açısından faydalı olacağını düşünüyor. Ay'da suyun nasıl bulunduğu hala gizemini koruyan bir konu. Bu konuda en yaygın hipotez, Güneş rüzgarlarınca taşınan oksijen ve hidrojen moleküllerinin Ay yüzeyinde birikmesiyle oluştuğu yönünde. Bir diğer hipotez de suyun milyarlarca yıl önce Ay'ın oluşum evresinde bileşimini meydana getiren mineraller içinde depolanmış halde bulunduğu. Ayrıca Ay'daki suyun dışarıdan erişilebilir olup olmadığı anlaşılmaya çalışılıyor. Söz konusu durumun gerçekleşmesi halinde suyun, astronotlar için içecek olarak veya hidrojenle çalışan uzay araçları için yakıt olarak kullanılabileceği ön görülüyor. Kaynak: AA Bilim Teknoloji / Nature Geoscience (24 Şubat 2018) |
1 ek Ay'ın Kokusu ve İçeriği! Kaynak: Ntv Bilim (28 Eylül 2018) |
1 ek Japonya'nın Ay Odaklı Araştırma Aracı! Kaynak: Space (28 Eylül 2018) |
1 ek Ay'ın Karanlık Yüzüne Giden Keşif Uydusu İlgili Bölgeyi Görüntüledi! Kaynak: DW / Science (15 Kasım 2018) |
| Saat: 08:12 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık