Zencefil (Zingiber officinale)

Zencefil
Köksaplarından baharat elde edi­len çok yıllık otsu bir bitkidir. Doğu Hint Adaları'nda yabanıl olarak yetişen bu bitki (Zingiber officinale) yaklaşık 1 metreye kadar boylanır. Mızrak biçimindeki sivri uçlu yaprakları tarçın kokuludur. Gövdelerin ucunda sık öbekler oluşturan, küçük, yeşilimsi sarı çiçekler açar.

Sponsorlu Bağlantılar

Çiçeklerin, üzerinde san çizgi­ler ve benekler bulunan mor renkli, sarkık bir dudağı vardır. Toprak altında geliştirdiği etli gövdeleri ya da öbür adıyla köksapları, bitkinin üst bölüm­leri solduktan sonra, baharat hazırlamak üze­re topraktan sökülür.

Köksaplar ya doğrudan yıkanıp kurutularak ya da dış kabuğu kazınıp içi kurutulduktan sonra, bazen de kirece yatırılıp ağartılarak satılır. Bunlardan ilkine siyah, öbürüne beyaz zencefil denir. Beyaz zencefil siyah kadar keskin değildir. Keskin kokulu ve yakıcı lezzetli bir baharat olan zencefil genellikle toz haline getirilerek çeşitli yiyecek ve içeceklere katılır.

Küçük parçalara bölünerek hazırlanan salamurası ise Çin'de, ısıtıcı etkisinden ötürü soğuk havalarda dışarı çıkmadan önce yenir. Zencefil yüzyıllardan beri kullanılan baha­ratlardan biridir. İlk önceleri yalnızca doğuda biliniyorken sonraları ticaret kervanları aracı­lığıyla batıya götürülmüştür. Zencefil tarımı anayurdu dışında Batı Afrika, Japonya, Batı Hint Adaları ve Güney Amerika'ya kadar yayılmıştır. En iyi nitelikli zencefili Batı Hint Adalarındaki ülkelerden Jamaika ve Porto Riko üretir.

Zencefil

Zingiber officinale. Zencefilgillerden sıcak bölgelerde yetişen, güzel kokulu bir bitki. Bir metre kadar boyu olan, kamış görünüşünde, çok yıllık, otsu bir bitkidir. Yaprakları mızrak biçiminde, sivri uçlu ve tarçın kokuludur. Çiçekleri toplu ve sarı renklidir. Ana vatanı Güney Asya olmakla beraber birçok tropikal ülkede (Hindistan, Çin, Güney Asya Adaları, Meksika, Batı Afrika) tarımı yapılır. Kökleri 7-15 cm uzunluk ve 1-1,5 cm kalınlıkta, dallı, yassı ve esmer gri renkli parçalardır. Bitkinin kokulu köksapları kurutularak toz durumuna getirilmesiyle baharat elde edilir. Kokusu kuvvetli ve hoş, tadıysa batıcıdır. Köksaplardan hekimlikte kullanılan bir tür yağ da çıkarılır. Ayrıca taze köksaplar pişirilerek yenir. Daha çok şerbet, meşrubat ve likör yapımında kullanılır.Uzakdoğu ülkelerinde çay, kahve, ıhlamur gibi içeceklere de zencefil katılır. İçeriğindeki acı maddeler mide bulantısı ve kusmaya karşı etken maddelerdir.

Zencefil “beyaz” ve “esmer” olarak iki türlüdür. Köksaplar kurutulurken kabuklarından ayıklanmazsa elde edilen zencefil esmer, kabuğu ayıklanan saplardan elde edilen zencefil de beyaz olur.

ZENCEFİL a Flindistan ve Malaysia' da yetişen, eti köksaplı, saz duruşlu büyük ot. (Bil. a. Zingiber officinale; zencefilgiller familyası.)

—ANSİKL. Tıbbi zencefil dönenceler bölgesinde yetiştirilir. Kurutulan ve öğütülen köksaplı baharat olarak kullanılır. Orta- çağ’da tarçın ile birlikte en beğenilen baharattı ve XVIII. yy.'a kadar öyle kaldı. Bugün zencefilin piyasada iki çeşidi vardır: boz zencefil ve ak zencefil. Ak zencefil kurutmadan önce kabukları soyulan köksap- lardan elde edilir. Jamaika zencefili Hint zencefiline göre daha zayıftır. Anglosakson ülkelerinde yaygın olarak pastacılıkta ve bazı sosların yapımında kullanılır. Zencefil Çin'de baharat ya da şekerleme olarak kullanılır. Reçel ve meyve ezmeleri hazırlamakta da kullanılır ve bazı içeceklerin bileşimine girer.