Osmanlı Maliye Nazırlığı
Ziyaretçi
Maliye Nezareti 1838'de kurulup cumhuriyete kadar devam eden Osmanlı maliye bakanlığı. Sultan İkinci Mahmud devrine (1808-1839) kadar Osmanlı Devletinde mali işler, merkezi bir teşkilatla yönetilmezdi. Merkez ve eyaletlerin değişik maliye teşkilatı vardı. Tımar sisteminin bozulması para değerinin düşmesi, bazı toprakların kaybedilmesi, uzun süren savaşlar gibi sebepler, Osmanlı maliyesini yeni tasarruf tedbirleri almaya ve yeni vergi kaynakları bulmaya zorladı. İşe yaramaz bir masraf kapısı haline gelen yeniçeri ocağı kaldırıldı(1826). Asakir-i Mansure-i Muhammediye kuruldu ve bunlara subay yetiştirmek için okullar açıldı. Bunların harcamalarını karşılamak için me'mure hazinesi kuruldu (1834).
Bundan başka, Sultan İkinci Mahmud döneminde Hazine-i amire, Darbhane Hazinesi, Redif Hazinesi ve Tersane Hazinesi olmak üzere dört ayrı hazine daha vardı. 1835'te Hazine-i amire ve Darbhane Hazineleri birleştirilerek Darbhane-i amire Defterdarlığı kuruldu. 1838'de Hazine-i amire ve Darbhane Hazinesi birbirinden ayrıldı. Hazine-i amire ve Mansure Hazinesi birleştirilerek Maliye Nezareti kuruldu. Abdurrahman Nafiz Paşa, Umur-ı Maliye Nazırı Ünvan ve Paşa rütbesiyle bütün hazinelere bakmakla vazifelendirildi.
Maliye Nezareti kısa bir müddet sonra kaldırılarak işler, Mukataat Hazinesi ve Hazine-i amire Defterdarlıklarına bağlandı. Aynı sene Mukataat Hazinesi Defterdarlığına Maliye Nezareti adı verildi (1839). Daha sona Hazine-i amire Defterdarlığı da bu nezarete bağlandı (1841). Padişah ve öteki hanedan üyelerinin özel gelir kaynakları hazineye aktarılıp, kendilerine maaş bağlandı. Tersane,Redif, Mansure ve amire hazineleri kaldırılarak Hazine-i Celile-i Maliye kuruldu. Bu hazinenin 1840'ta 400 milyon, 1848'de 775 milyon, 1857'de 1 milyar, 1862'de 1.6 milyar kuruş gelir-gider hacmi vardı.
Kurulduğu günden itibaren devamlı gelişme gösteren Maliye Nezaretinde, tanzimatın ilanı sırasında sekiz muhasebe ve sekiz kalem vardı. Bu teşkilat 1878'e kadar küçük değişikliklerle korundu. 1879'da Heyet-i Merkeziye ve Heyet-i Mülhaka adıyla iki kısma ayrıldı. Heyet-i Merkeziyeye dahil olan nezaret müsteşarının yetkileri arttırıldı. 1854'ten itibaren alınan dış borçların ödenmesi için 1881'de kurulan Düyun-ı Umumiye idaresi, teknik açıdan bir model haline geldi. Bu teşkilatın Maliye Nezaretinden daha geniş bir kadrosu vardı. 1889'da Maliye Nezaretinde bazı düzenlemeler yapıldı. Meşrutiyetin ikinci defa ilanından sonra bazı kalem, meclis ve komisyonlar kaldırılıp, memur sayısının azaltılması yoluna gidildi. Saltanat kaldırılmadan önce nezaret; Kalem-i Mahsusa, Varidat-ı Umumiyye muhasebe-i Umumiye, Teftiş Heyeti, Vezne, Emlak-ı Emiriye, Me'murin ve Levazım ve Mahassesat-ı Zatiye Müdürlüklerinden meydana geliyordu. 1922'de saltanatın kaldırılmasıyle Maliye Nezaretinin varlığı da sona erdi. 1920'de Ankara'da kurulan Maliye Vekaleti daha sonra Maliye Bakanlığı adını aldı.
Sponsorlu Bağlantılar
Maliye Nezareti kısa bir müddet sonra kaldırılarak işler, Mukataat Hazinesi ve Hazine-i amire Defterdarlıklarına bağlandı. Aynı sene Mukataat Hazinesi Defterdarlığına Maliye Nezareti adı verildi (1839). Daha sona Hazine-i amire Defterdarlığı da bu nezarete bağlandı (1841). Padişah ve öteki hanedan üyelerinin özel gelir kaynakları hazineye aktarılıp, kendilerine maaş bağlandı. Tersane,Redif, Mansure ve amire hazineleri kaldırılarak Hazine-i Celile-i Maliye kuruldu. Bu hazinenin 1840'ta 400 milyon, 1848'de 775 milyon, 1857'de 1 milyar, 1862'de 1.6 milyar kuruş gelir-gider hacmi vardı.
Kurulduğu günden itibaren devamlı gelişme gösteren Maliye Nezaretinde, tanzimatın ilanı sırasında sekiz muhasebe ve sekiz kalem vardı. Bu teşkilat 1878'e kadar küçük değişikliklerle korundu. 1879'da Heyet-i Merkeziye ve Heyet-i Mülhaka adıyla iki kısma ayrıldı. Heyet-i Merkeziyeye dahil olan nezaret müsteşarının yetkileri arttırıldı. 1854'ten itibaren alınan dış borçların ödenmesi için 1881'de kurulan Düyun-ı Umumiye idaresi, teknik açıdan bir model haline geldi. Bu teşkilatın Maliye Nezaretinden daha geniş bir kadrosu vardı. 1889'da Maliye Nezaretinde bazı düzenlemeler yapıldı. Meşrutiyetin ikinci defa ilanından sonra bazı kalem, meclis ve komisyonlar kaldırılıp, memur sayısının azaltılması yoluna gidildi. Saltanat kaldırılmadan önce nezaret; Kalem-i Mahsusa, Varidat-ı Umumiyye muhasebe-i Umumiye, Teftiş Heyeti, Vezne, Emlak-ı Emiriye, Me'murin ve Levazım ve Mahassesat-ı Zatiye Müdürlüklerinden meydana geliyordu. 1922'de saltanatın kaldırılmasıyle Maliye Nezaretinin varlığı da sona erdi. 1920'de Ankara'da kurulan Maliye Vekaleti daha sonra Maliye Bakanlığı adını aldı.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
