Bosna-Hersek’te, Osmanlı’dan kalma âdetler hâlâ yaşatılıyor. Genç-yaşlı bütün Müslümanlar ‘Ramazan şerif mübarek olsun’ diyerek birbirlerini tebrik ediyor; ancak söyleyen de dinleyen de bu cümlenin mânâsını bilmiyor!
Yaklaşık altı yüz yıl önce İslamiyet’le tanışan Bosna, Ramazan aylarını Osmanlı’dan kalan izlerle geçiriyor. Heyecan her yıl olduğu gibi Ramazan ayı daha gelmeden başlıyor. Osmanlı döneminden kalma Başçarşı ve oraya uzanan bütün sokak ve caddeler adeta bir gelinlik gibi süslenirken şehirdeki bütün camiler ışıklandırılıyor. Ramazan’da birçok şehirde her yaştan binlerce insanın iştirak ettiği dinî musiki konserleri veriliyor. Medreseler (imam-hatip liseleri) tatil ediliyor ve öğrenciler halka dinî konularda yardımcı olması, hizmet etmesi için ülkenin her tarafına dağıtılıyor. Bosna-Hersek, Hırvatistan ve Sırbistan’da bulunan Müslümanların dinî liderliğini üstlenen riyaset makamı Ramazan ayını büyük afişlere Türkçe ‘Ramazan şerif mübarek olsun’ ifadesiyle kutluyor. Osmanlı’dan bugüne intikal eden bu ifade ile insanlar birbirlerinin Ramazan ayını tebrik ediyor; ancak işin garibi ne söyleyen ne de dinleyen bu cümlenin manasını biliyor. Bu kelimelerle Ramazan’ı tebrik edilen kişi de cevaben ‘Allah razı olsun’ diyor. Bosna’da iftar vakitleri, şerefelerin ışıklarının yanmasıyla okunmaya başlayan ezanların yanında şehrin değişik noktalarından atılan havai fişeklerle halka ilan ediliyor.
Ramazan ayının girmesiyle birlikte Müslüman halkta farklı bir hareketlilik göze çarpıyor. Ülkenin bazı yerlerinde bulunan yardıma muhtaç ailelere yemek verilen aşevlerine (aşçinitsa) varlıklı insanlar destek oluyor. Binlerce insana sıcak yemek dağıtılıyor. Bunların içinde en göze batan iftarlar Türkiye’den gelen müteşebbislerin açtığı Bosna Sema Eğitim Kurumları tarafından veriliyor. Ayrıca, bu eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin organizasyonuyla öğrenciler ve veliler tarafından, binlerce aileye gıda yardımı yapılıyor. Özellikle bazı insanlar Osmanlı’dan kalan bir âdet olarak milli kıyafetlerini giyerek iftar davetine icabet etme usulünü devam ettiriyor. Bazı davet sahipleri ise yine eskiden kalan bir âdet üzere misafirlerini otuz üç çeşit Osmanlı yemeğiyle ağırlıyor.
Camilerde sabah ve ikindi namazlarını muteakip okunan mukabelelere birçok insan katılıyor. Başta teravihler olmak üzere sabah namazları da dahil beş vakit namaza bayanlar ve erkekler birlikte iştirak ediyor. Kadir Gecesi 2 metre boyundaki dev cezvede pişirilen kahve, Başçarşı’daki Begova Camii’nin avlusunda halka ikram ediliyor. Bayramın yaklaştığı günlerde insanlar yine Begova Camii’nin bahçesinde kurulan fitre ve zekat ödeme merkezinde uzun kuyruklar oluşturuyor. Osmanlı’dan kalan usulle niyetlenilerek kılınan bayram namazlarının ardından birbirleriyle bayramlaşan ve hiç Türkçe bilmeyen bu Müslümanların arasında sadece ‘Bayram şerif mübarek ola!’ ve ‘Allah razı ola!’ cümleleri duyulur.