ÇOCUK HAKLARININ ÖNEMİ VE ANLAMI

Ülkeler, maddi ve manevi mutluluğa ulaşmak ve barış içinde yaşamak istiyorlarsa olanaklarının çoğunu, çocukların sağlıklı büyümelerine ve yetenekleri doğrultusunda geliştirilmelerine ayırmak zorundadırlar. 1990 Dünya Çocuk Zirvesinde de belirtildiği gibi çocuk; masum, duyarlı ve bağımlı bir varlıktır. Aynı zamanda da meraklı, canlı ve umut doludur. Bu dönemini neşe ve huzur içinde oynayarak, yeni şeyler öğrenerek ve gelişerek geçirirse, ikiside hem kendisini mutlu kılar hem de toplumun mutluluğuna ve refahına katkıda bulunur.
Bir toplumun mutluluğu ve refahı ile ilgili olan çocuğun ve çocuk haklarının korunması sorunu, tüm dünyada günümüzün en önemli sorunlarındandır. Bir toplumda çocuklar kötü muamele görmekte, ihmal ve istismar edilmekte ise, o toplumun kültürü geri kalmış bir kültür olarak değerlendirilebilir. Buna karşın çocuklara değer veren, onlara sağlıklı büyüme ve gelişme olanakları sağlayan toplumlarda ilerlemekte olan bir kültürden söz etmek yanlış olmaz.

Çağdaş uygarlığın ve toplumun bu kadar önemli bir unsuru olan çocuğun yetişmesi, bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve ahlaksâl gelişimi ile ilgili önlemlerin alınması yanında, onun aile ve toplum içindeki yerini düzenleyen hukuk kurallarına da bağlıdır. Bu kuralların insan onuru, saygınlığı ve özgürlüklerine uygun olmasında, çocuğun olduğu kadar toplumunda yararı vardır. İşte bu nedenledir ki, çocuk eski devirlerden bu yana hukukun ilgilendiği bir varlık olmuştur.
Çocuk hukuku, özel hukuk, ceza hukuku, sosyal hukuk ve kamu hukuku ile uluslar arası bildiri ve sözleşmelerde bulunan ve çocukların haklarını düzenleyen kuralların bütününden oluşur.
Çocuk hakları ise özel hukuk, sosyal hukuk, kamu hukuku ve uluslar arası hukukta yer alan kuralların çocuklara tanıdığı yetkileri kapsar.
Çocuk hakları, yetişkin haklarıyla çelişki içinde değildir; tersine insan hakları hukukunun bir parçasıdır. Çocukların diğer insanlara karşı özel haklara sahip olması değil, gelişme gereksinimleri nedeniyle özel insan haklarına sahip olması anlamına gelir.

Bu bakımdan çocuk hakları, insan hakları öğretisinde olduğu gibi, doğal hukuk ve pozitif hukuk yaklaşımları ile ele alınabilir.
Doğal hukuk, insanın insan olması nedeniyle bağımsız bir değere, dolayısıyla da doğuştan getirdiği haklara sahip olduğunu kabul eder. Doğal hukuk yaklaşımı açısından çocuk hakları, çocuğun hem insan olmasından, hem de bakıma, korunmaya ve yetiştirilmeye muhtaç olmasından kaynaklanan haklardır. Bu haklar, insanlığın belli bir gelişme çağında teorik olarak bütün çocuklara tanınması gereken ideal haklar listesini içerir. Bu ideal liste çeşitli ülkelerde değişik ölçülerde pratik değer kazanmış ve uygulama alanına geçmiş bulunabilir. Fakat bu anlamda çocuk hakları denilince, daha çok olması gereken alanda kalan ya da yalnızca çocuk hakları ile insan hakları bildirilerinde yer alan ulaşılacak hedefler programı akla gelir Bu noktadan hareket edilince çocuk haklarını; çocuğun insan olması, aynı zamanda da bakıma ve özene gereksinim duyması nedeniyle doğuştan sahip olduğu hakların tümü şeklinde tanımlayabiliriz.
Pozitif hukuk ise, belli bir dönemde, belli bir toplumda organize biçiminde fiilen uygulanan hukuktur. Pozitif hukuk ile doğal hukuk örtüşebileceği gibi, pozitif hukuk haline dönüşmemiş doğal hukuk kuralları da olabilir. Doğal hukuk, pozitif hukukun âdil olmadığının iddia edildiği her dönemde tekrar gündeme gelir ve yeni pozitif kuralların yaratılmasında etkili olur.
Pozitif hukuk açısından bakıldığında çocuk hakları, kanunlarda ve uluslar arası sözleşmeler de ayrıntıları ile düzenlenen, belirli bir güvenceye ve özellikle de yargı organlarınca gerçekleştirilecek koruma yollarına kavuşturulan haklardan oluşur. Devletlerin iç hukuklarında yer alan kanunlarda ve uluslar arası sözleşmelerde düzenlenen haklar, pozitif hukukun tanıdığı haklardır. Ancak, çocuk hakları konusundaki gelişme, insan haklarından daha farklı olmuştur. Şöyle ki, çocuk haklarını uluslararası alanda ve devletlerin iç hukuklarında güvenceye almayı amaçlayan ve bir pozitif hukuk metni olan Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’de (çocuk hakları sözleşmesi) daha önce doğal hukuktan sözü edilmeyen haklara da yer verilmiştir. Böylece çocuk hakları alanında pozitif hukuk, doğal hukukun önüne geçmiştir, denilebilir.
Çocuk hakları, çocuğun bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve ahlâki bakımlardan özgürlük ve saygınlık içinde, sağlıklı ve normal biçimde gelişebilmesi için hukuk kuralları ile korunan yararlarıdır.