PİRİ REİS (1470 - 1554)

Ünlü bir Osmanlı denizcisi olan Piri Reis, deniz coğrafyası alanındaki çalışmaları ve çizdiği dünya haritasıyla tanınmıştır.

Çekirdekten yetişme bir denizci olan Piri Reis, küçük yaşta amcası Kemal Reis'in yanında denizlere açıldı. Akdeniz'de birçok korsanlık olayına kanştı. Amcası Osmanlı Devleti'nin hizmetine girince Piri Reis'e de kaptanlık verildi. 1499-1502 arasındaki Osmanlı-Venedik Savaşı'na katılan Piri Reis 1511'de amcası ölünce Gelibolu'ya çekildi. Burada ünlü yapıtı "Kitab-ı Bahriye"(Denizcilik Kitabı) üzerine çalışmaya koyuldu. 1513'te bir dünya haritası çizdi. Yavuz Sultan Selim'in çağrısı üzerine 1517'de Mısır'a sefer yapan donanmada görev aldı. 1522'deki Rodos seferine katıldı. 1521'de bitirdiği "Kitab-ı Bahriye"yi yeniden düzenleyerek 1525'te Kanuni Sultan Süleyman'a sundu. 1528'de ikinci bir dünya haritası çizerek bunu da padişaha armağan etti.

Piri Reis bundan sonra Kızıldeniz, Umman Denizi ve Basra Körfezi'nde görev yapan Osmanlı donanmasına katıldı. 1547'de bu donanmanın kaptanlığına getirildi. Bölgedeki Osmanlı egemenliğini tehdit eden Portekizliler'e karşı çetin savaşlara girişti. Ama son seferinde gemilerinin bir bölümünü önlem olarak Basra'da bıraktığı için donanmanın başından ayrılmakla suçlanarak idam edildi.

Piri Reis denizciliğinin yanı sıra coğrafya alanındaki çalışmalarıyla tanınmıştır. Ünlü yapıtı "Kitab-ı Bahriye"Akdeniz ve Ege Denizi kıyılarını, adalarını ve limanlarını tanıtan bir kılavuzdur. Kitapta yer alan 223 haritada anlatılan yerlerin coğrafi özellikleri ayrıntılarıyla betimlenmiştir. Piri Reis ayrıca, uzun deneyimlerinden ve birçok yazılı kaynaktan yararlanarak kaleme aldığı bu yapıtta, o dönemde bilinen denizler ve karalar hakkında yararlı bilgiler verir, denizlerdeki rüzgâr çeşitlerinin ve fırtınaların bir dökümünü yapar.

Piri Reis 1513'te çizdiği ilk dünya haritası için Kristof Kolomb'un 1498'de çizdiği, bugün kaybolmuş olan haritayla Portekizli ve Arap coğrafyacıların çalışmalarından yararlanmıştır. Haritadan günümüze kalan parça İber Yarımadası, Kuzeybatı Afrika, Atlas Okyanusu ile Orta ve Güney Amerika'nın doğu kıyılarını kapsar. Piri Reis'in bu haritası 16. yüzyılda batılı haritacıların Çalışmalarından daha doğru bilgiler ve çizimler içerir. 1528'de çizdiği ikinci dünya haritasından elde kalan parça ise Atlas Okyanusu'nun kuzey kesimini kapsar. Haritada görülen Asor Adaları ile Antiller'e ilişkin çizimler 1513 tarihli haritaya göre daha doğrudur.