Planör
İnsanlar uzun yıllar boyunca hep uçmanın hayalini kurdular. Bu hayal uğrunda birçok insan hayatını kaybetti. Farklı birçok araç icat edildi. Bu icatların en kullanışlısı ise günümüzde oldukça yaygın olarak kullanılan uçaklardır.
Uçağı icat edenler olarak Amerikalı Wright kardeşler bilinirler. Ancak fikir kendilerinden çıkmamıştı. Sadece daha önce bulunmuş ancak önemi kavranamamış bir buluşu geliştirmekti yaptıkları. Uçuşun asıl babası İngiliz George Cayley'dir. Cayley planörü icat etmiş ancak İngiltere'de birtürlü önemini kavratamamıştı. 1849 yılında dünyada ilk kez havadan ağır bir araçla insan uçuran kişidir. Cayley'den 50 yıl kadar sonra 1903 yılında Uzun mesafelere kesintisiz uçabilmeyi sağlayan Wright Flyer bulunmuştur.
"Fakat uçma alanındaki çalışmalarını ilerlettirken kendi bilimsel yönlerini de model uçaklar, uçurtmalar, insan taşıyan planörler ile yaptıkları yüzlerce deney sayesinde bu konuda bilimsel bir eser hazırlayacak kadar ilerlettiler."
1815 Sir George Cayley 'Aerodinamiğin Babası',
1.52 m uzunluğunda burgulu bir kol kullanarak havanın çeşitli durumlarda nasıl sürtünme ve kaldırma karakteristiği gösterdiğini ölçmeye çalışmıştır.
Elde ettiği bulgulardan, belki de dünyada ilk defa bir planör tasarlamış (havadan-ağır insan taşıyacak makine) ve yapmıştır. (1773-1857)
1843-03-28 İlk Pervaneli Uçak Patenti.
İlk defa projelendirilen ve detaylandırılan pervane ile uçabilecek olan uçak tasarımı, William Samuel Henson (1805-1888) tarafından patenti alındı ve Londra’da buhar gücü ile çalışan uçak tasarımı yayınlandı.
1864-Arthur Cayley - İngiliz Matematikçi ve Hukukçu.
Arthur Cayley, kıvrık ve eğimli bir kanadın, düz bir kanada göre yüzeyindeki kıvrımın oluşturacağı alçak basınç nedeniyle daha çok kaldırma gücüne sahip olacağını (Bernoulli teoremi) öne sürmüştür.
Ayrıca, kuşları gözlemleyerek bugün ki (aspect ratio) kanat yüzeyi oranı ifadesini de gündeme getirmiş ve bu konuda ilk defa tek ve çift kanat tasarımları yapmıştır.
1867-07-19 İlk Delta Kanatlı Uçak Tasarımı.
İngiliz J.W. Butler ve E. Edwards, delta kanatlı tek ve çift kanat uçak tasarımları için buhar, gaz ya da sıkıştırılmış hava ile çalışacak tek ve çift motorlu uçak patenti aldılar.
1871-08-18 Alphonse Pénaud; Yapısal Dengeli ilk uçak modeli.
Alphonse Pénaud, ilk defa yapısal dengeli model uçağı Tuileries Gardens, Paris’de Société de Navigation Aérienne kurumu gözetiminde 11 saniyede 40m uçurarak havacılık da yeni bir çığır açtı. “Planophore” adını verdiği bu model uçak, tarihte ilk yapısal dengeli uçaktır.
Buna benzer bir oyuncak, Wright kardeşlerin çocukken çok ilgilerini çekmişti.
Fransız Alphonse Pénaud, kanat yapıları ve aerodinamik prensipleri model uçaklara, helikopterlere ve planörlere uygulaması ile bilinir. İtme gücü olarak kıvrılmış lastik şerit kullanır.
En meşhur modeli olan “Planophore” 45 cm kanat genişliğine sahipti.
Kanatlar yukarı doğru yükselen ve uca doğru sivrileşen bir forma sahipti. (Bu günki modern kanat şekli)
Kuyruk ise, yatay konumlamayı sağlaması için ayarlanabilir yapıda ve aynı kanat özelliklerine sahip idi.
"Hatta hazırladıkları 200'den çok farklı tipteki kanatları denemek için bir rüzgar tüneli dahi yaptılar."
1871İlk Rüzgar Tüneli.
Basınç ve sürat üzerine yapılan ilk rüzgâr tüneli, Wenham ve John Browning tarafından yapılmıştır.
Havanın Hareketi-Aerial Locomotion, basınç ve sürat ilişkisi üzerine yapılan ilk çalışma metnidir.
Yüzeysel alanları eşit olmakla birlikte daha uzun bir kanadın, derinliği fazla olan bir kanat yapısına göre daha fazla kaldırma gücü sağladığını deneylerle ilk olarak Wenham ispatlamıştır (Aspect Ratio teorisi).
Ayrıca kaldırma gücünün artması için, kanat genişliğinin fazla olmaması gerektiğini de deneyleri ile vurgulamıştır.
Amerikadaki “Smithsonian Institution”, bu çalışmaları 1895’de Wilbur Wright ve kardeşine, destek olmak için vermiştir.
"Wright kardeşler, iyi bir uçak tasarımında kanadın ani esen şiddetli rüzgarların zararlı etkisiyle sert havanın aşağı ve yukarı çekici etkisine karşın pilotun düzeltmesiyle kanadın daha uygun bir vaziyet almasını sağlayan bir mekanizma bulunması gerektiğini anladılar. Kuşları gözleyerek sert havalarda uçuş düzeylerini korumak için kanat uçlarını nasıl büktüklerini not aldılar. Kanat bükmeyi planörlerinin kanatlarının uçaklarını bir mekanizma yardımıyla eğerek taklit ettiler. Deneylerinden bunun işe yarayacağını tahmin etmişlerdir. Gerçekten de işe yaramıştır. Kanat eğmenin uçuş aerodinamiğini nasıl etkilediğini doğru bir şekilde tahmin ettiler ve anladılar."
Arthur Cayley ile Wenham ve John Browning'in çalışmalarını uygulamaya çalışmışlardır.
1891Otto Lilienthal, ilk mühendislik Planör test pilotu.
Kendi ağırlığının yer değişmesi ile yönlenen ilk planörü yapmıştır.
1891’de bir kaza sonucu düşerek öldüğü 9 Aug 1896’ya kadar yaklaşık 2000 deneysel uçuş yapmış ve ölmeden önce söylediği “Uğrunda ölünecektir de” sözü günümüze kadar gelmiştir.
1894’de geliştirdiği “Segelapparat” adını verdiği “Standard Süzülen Makina”, sonraları Ingiliz, İrlanda, Rusya, Fransa, Arjantin, Amerika ve Almanya’da diger uçuculara örnek teşkil etmiştir.
Lilienthal’in değişik kanat yüzeyleri için hazırladığı Lift & Drag tablosu (Kaldırma ve Sürtünme), 1871’de Ingiltere’de Francis Wenham ve John Browning tarafından hazırlanan Rüzgar Tüneli, Wright kardeşlerin yaptıkları çalışmaların önemli bir bölümünü oluşturmuştur.
1894-06-19 Frederick W. Lanchester ve Aerodinamik.
Otomobilin öncülerinden ve Havacı Frederick W. Lanchester, Birmingham’daki Doğa Tarihi ve Felsefe Derneği’nde Hava Akımı ve Dolaşımı teorisini açıklar.
Bu açıklama, daha sonraları, Aerodinamik biliminin temelini oluşturacaktır.
1895 Smithsonian Enstitüsü ve Wright Kardeşler.
Havacılıkdaki gelişmelerden ülke olarak geri kalmamak için, günümüzdeki adıyla Pittsburg Üniversitesi, o zamanki adıyla Smithsonian Enstitüsü - USA, Lilienthal’in Lift & Drag tablosu ile birlikte Wenham ve John Browning’in 1871’deki rüzgar tüneli çalışmasını Wright kardeşlere verdi.
1901 Wright Kardeşler’in Rüzgar Tüneli.
Wright Kardeşler, Wenham and John Browning çalışması olan rüzgar tünelini kurdular (Uzunluğu 183 cm) .
"Pilotun kanadın üzerine yatık bir şekilde durmaktan kurtarıp oturmasını sağlayacak bir yer yapılması gibi zorunlu bir takım şeyler gerekiyordu. Wright kardeşler pilotun oturabildiği bir uçak dizaynı hazırladılar. Ayrıca bir de iniş takımı yaparak kendilerini ilk uçuşlarında yanlarında taşıdıkları tekerlekli kriko ve monoraydan kurtardılar."
1906-03-18 Trajan Vuia ve İlk Serbest Uçuş.
Uçağın kanatlarına yeni kontrol yüzeyleri uygulayan Romen Trajan Vuia, ilk denemesini Paris’de yaptı. Saat 15:00’de motoru çalıştırdı ve 5 dakika sonra koşturmaya başladı.
50 m kadar koşturduktan sonra havalanan Araba-Uçak (Vuia-1), yerden 1 m kadar yükselerek 12 m yol aldıktan sonra motorun susması sonucu iniş yaptı.
Bu uçuşun özelliği, Wright Kardeşlerin yada başkalarının yaptığı gibi harici yardım alarak değil (Hızlanma Rayları, Mancınık, İtme, vs.) kendi gücü ile Havadan Ağır ve Yönetilebilen (autonomous) ilk uçuş olmasıdır.
Doğal olarak bu tip bir uçuş, dünya basınında yer buldu ve büyük bir heyecan yarattı.
1908-06-04 Amerika’nın ilk ‘Resmi’ uçuşu ve Glenn H.Curtis
Amerika’da en hafif motorları yapan Glenn H. Curtiss, Alexander Bell’in çağrısı üzerine Aerial Experiment Association için bir uçak üretir.
June Bug adını verdiği bu uçak, dışarıdan yardım almadan kalkıyordu.
Amerika’nın ilk resmi “Havadan Ağır Uçağı ve Uçuşudur”.
Amerikan ordusu, hep onunla çalışmayı tercih etti çünki Wright Kardeşler hala serbest uçmayı öğrenememişlerdi.
Amerika’nın havacılıktaki en önemli öncüsü olma unvanını, Avrupa’daki yarışmalarda da ispatlayan Curtis, 29 Mayıs’ta Hudson nehri üzerinden New York’a uçmuş, Hürriyet heykelini turlamış ve Joseph Pulitzer’in 10.000$ lık 200 km üzeri uçuş yarışmasını 220 km yi 153 dak’da uçarak kazanmış ve Manhattan üzerinde gösteri uçuşu yapmıştır.
8 Haz 1911’de Aero Club of America’nın ilk lisanslı pilotu olmuştur. (Wright Kardeşler ise 4 ve 5 No’lu lisanslara sahiptirler.)
Daha sonra Wright Kardeşler ile hukuk mücadelesine girecek olan Curtis, patent davasını 1913’de kaybetti.
1908-07-04 ‘Aerial Experiment Association’ Yarışması
Alexander Bell ve eşi Mabel Bell desteğinde 01.10.1907’de Kanada Toronto’da kurulan “Aerial Experiment Association”, Scientific American desteğinde 1 km üzerinde uçacak olana verilecek $25.000 lık bir yarışma düzenledi.
Yarışmanın tek şartı “dışarıdan destek almadan uçmak” olunca, Wright Kardeşler yarışmadan çekildiler.
Yarışmayı Glenn H. Curtiss, June Bug Uçağı ile 1 km’nin üzerinde uçarak kazandı.
"Wright Kardeşler artık uçabilen bir uçak yaratmışlardı ama onu nasıl uçuracaklarını bilmiyorlardı. Bunu onlara gösterebilecek ne bir kitap ne de bir öğretmen vardı. Yavaş yavaş ve metotlu bir şekilde uçakla dönüş yapabileceklerinden çok zaman önce emin olmuşlardı. Daha ilk denemelerinde uçak tam bir daire dönüşünü kolaylıkla tamamlayarak havalandıkları noktanın yanına indi. Uçak dizaynı, diğerleri Wright kardeşlerinin seviyesine gelinceye kadar bir süre olduğu yerde saydı."
1908-01-13 Henry Farman – İlk Dairesel uçuş (1 km).
Fransa’da yapılan Grand Prix d’Aviation Deutsche-Archdeacon yarışmasını, Henry Farman’nın Voisin-Farman uçağı, bir kilometre çapındaki dönüşü 1 dak 28 saniyede tamamlayarak büyük ödülün sahibi oldu.
1908-03-21 Henry Farman - Dairesel uçuş (2 km).
Henri Farman önceki rekorunu ikiye katlayarak, Voisin-Farman No.1 Bis modeli uçağı ile Issy-les-Moulineaux’da 2004 m’yi 3 dak 31 san’de uçarak geliştirdi.
1908-07-04 ‘Aerial Experiment Association’ Yarışması
Alexander Bell ve eşi Mabel Bell desteğinde 01.10.1907’de Kanada Toronto’da kurulan “Aerial Experiment Association”, Scientific American desteğinde 1 km üzerinde uçacak olana verilecek $25.000 lık bir yarışma düzenledi.
Yarışmanın tek şartı “dışarıdan destek almadan uçmak” olunca, Wright Kardeşler yarışmadan çekildiler.
Yarışmayı Glenn H. Curtiss, June Bug Uçağı ile 1 km’nin üzerinde uçarak kazandı.
1908-09-03 Orville Wright’ın ilk Dairesel Uçuşu
Orville Wright, Fort Meyer, Virginia’da ilk defa dairesel uçuşunu gerçekleştirdi.
Sahayı 1,5 defa turladı.
1908-07-04 ‘Aerial Experiment Association’ Yarışması
Alexander Bell ve eşi Mabel Bell desteğinde 01.10.1907’de Kanada Toronto’da kurulan “Aerial Experiment Association”, Scientific American desteğinde 1 km üzerinde uçacak olana verilecek $25.000 lık bir yarışma düzenledi. Yarışmanın tek şartı “dışarıdan destek almadan uçmak” olunca, Wright Kardeşler yarışmadan çekildiler. Yarışmayı Glenn H. Curtiss, June Bug Uçağı ile 1 km’nin üzerinde uçarak kazandı.
1909-04-06 Henry Farman III (HF1) ve ilk Kanatçıklar.
Havacıların öncülerinden Hanry Farman, kendi adını verdiği üçüncü modeli, Hanry Farman III, ya da yeni bir tasarım olduğu için HF1 olarak isimlendirdikleri uçağını Fransa’nın Bouy kasabasında uçurdu.
Bu uçağın özelliği, ilk defa çift kanatlı uçağın kanat firar uçlarına kanatçık uygulamış olmasıdır.
(Aileron = Fransızca “Kanatçık” demektir)
1908-06-04 Amerika’nın ilk ‘Resmi’ uçuşu ve Glenn H.Curtis
Amerika’da en hafif motorları yapan Glenn H. Curtiss, Alexander Bell’in çağrısı üzerine Aerial Experiment Association için bir uçak üretir. June Bug adını verdiği bu uçak, dışarıdan yardım almadan kalkıyordu.
Amerika’nın ilk resmi “Havadan Ağır Uçağı ve Uçuşudur”.
Amerikan ordusu, hep onunla çalışmayı tercih etti çünki Wright Kardeşler hala serbest uçmayı öğrenememişlerdi.
Amerika’nın havacılıktaki en önemli öncüsü olma unvanını, Avrupa’daki yarışmalarda da ispatlayan Curtis, 29 Mayıs’ta Hudson nehri üzerinden New York’a uçmuş, Hürriyet heykelini turlamış ve Joseph Pulitzer’in 10.000$ lık 200 km üzeri uçuş yarışmasını 220 km yi 153 dak’da uçarak kazanmış ve Manhattan üzerinde gösteri uçuşu yapmıştır.
8 Haz 1911’de Aero Club of America’nın ilk lisanslı pilotu olmuştur. (Wright Kardeşler ise 4 ve 5 No’lu lisanslara sahiptirler.)
Daha sonra Wright Kardeşler ile hukuk mücadelesine girecek olan Curtis, patent davasını 1913’de kaybetti.
Sonunda, 1928-12-12 İlk Uçuş’un 25.ci Yılı.!
Amerika Birleşik Devletleri Washington'da “Wright Kardeşler ve İlk Uçuşun 25.ci yılı” adı altında bir Uluslararası Sivil Havacılık konferansı düzenledi.
Dünyaya 'İlk Uçuşun 25.ci Yılı' diye ilan edilen bu konferansa, “İlk Uçuş yalanı” yüzünden hiç bir devlet katılmadı.
Tarihte kayıtlara "Güzel bir kutlama" diye geçti. (12-14 Aralık)
Zaten havacılığın gelişimini incelediğinizde, Wright Kardeşlerin tüm devlet desteğine karşın hep Avrupanın çok gerisinde kaldığını görürüz.
Her bir ilk, Avrupada gerçekleşmiş ve ilk havaalanı dahil her tür gelişme Avrupada yaşanmıştır.
