Ahi Evran, asıl adı ŞEYH NASREDDÎN EBUL-HAKAYIK MAHMUD BİN AHMED EL-HOYİ

(d.1169, Hoy, İran - ö. 1 Nisan 1261, Kırşehir)
Anadolu ahi örgütünün kurucusu.

Çocukluğu ve gençliği Azerbaycan’da geçti. Daha sonra Horasan’a giderek Fahreddin Razi’den yararlandı, Ahmed Yesevi’nin öğrencilerinden tasavvufu öğrendi. Hacca gitti. Bu sırada Evhadeddin Kirmani ile tanıştı ve ona bağlandı. 1205’te Anadolu’ya gitti. 1206’da Kayseri’ye yerleşerek debbağlık yapmaya başladı. Hocası Evhadeadin Kirmani’nin kızı, Anadolu Bacıları (Bacıyan-ı Rum) örgütünün kurucusu Fatma Bacı’yla (Kadın Ana, Kadıncık Ana) evlendi. Hocası Kirmani ile Anadolu’yu dolaşarak ahi örgütünü kurdu.
I. Alaeddin Keykubad döneminde (1220-37) Konya’ya gitti. 1237’ de II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in tahta çıkarılması olayında ahilerin de ilgisi görülünce bir süre Kırşehir’de tutuklu kaldı. Serbest bırakılınca Denizli’ye gitti, bahçıvanlık yaptı. Ahi Sinan adlı müridini Denizli’de vekil bırakıp Konya’ya döndü. Orada Ziyaeddin Hankâhı ile Hankâh-ı Lala’nın şeyhliğini yaptı. Şems-i Tebrizi’nin ahilerce öldürülmesi olayına adı karışınca yerine Seyyid Şerefeddin ile Ahi Ahmed’i vekil bırakarak Kırşehir’e gitti. Türkmenler ve ahiler, IV. Kılıç Arslan’ın (1257-66) yönetimi ele geçirmesinden sonra Moğol etkisiyle yaptığı atamalara karşı direnişe geçtiler. En güçlü direnme Kırşehir’de oldu. Moğollar ve Moğol yanlısı IV. Kılıç Arslan’m kuvvetlerince yapılan katliamda Ahi Evran, Mevlânâ’nın müridi ve yakın dostu olan Moğol asıllı Kırşehir emiri Nureddin Caca Bey tarafından öldürüldü.

Ahi Evran’ın 20’den çok yapıtı vardır. II. İzzeddin Keykâvus’a sunduğu Letaif-i Hikmet bunların en bilinenidir. Metaliu’l-İman, Yezdan-Şinaht, Mürşidü’l-Kifaye, Risale-i Arş, Cihadname, Medh-i Fakr u Zemm-i Dünya ve yakın dostu Sadreddin Konevi’ye yazdığı mektupları içeren Mükatebat beyne Sadreddin Konevi önemli yapıtlarıdır. Kısaca Tabsıra diye anılan ve tam adı Tabsıra- tü'l-Mübtedi ve Tezkiretü’l-Müntehi olan yapıtı da çok bilinir. Yaşamının son yıllarında yazdığı anlaşılan Ağuz u Encam'da sultanların kokuşmuşluğunu anlatır; düşünceleri Babailerin doğrultusundadır. Esnaf ve zanaatçıların piri sayılan Ahi Evran adına Kırşehir’de 1965’ten beri Ahilik ve Esnaf Bayramı düzenlenmektedir.