Piri Reis, tam adı MUHÎDDÎN PİRİ

(d. y. 1470, Gelibolu - ö. 1554, Kahire, Mısır)
Yaptığı dünya haritaları ve yazdığı denizcilik kitabıyla tanınan Osmanlı denizci.

Amcası ünlü denizci Kemal Reis’in yanında yetişti. 1487-93 arasında onunla birlikte Akdeniz’in batı kıyılarında korsanlık yaptı. 1500-02 arasında Venedik’e karşı yapılan sefere ilk kez savaş gemisi kaptanı olarak katıldı ve büyük başarı gösterdi. Kemal Reis’in ölümünden (1511) sonra bir sürev Gelibolu’ya çekildi. Orada, korsanlık yaptığı yıllarda ele geçirdiği Kristof Kolomb’un dünya haritasından da yararlanarak bir dünya haritası çizdi (1513). Mısır’ın fethi (1517) sırasında Osmanlı donanmasında komutan olarak bulundu.İskenderiye’nin ele geçirilmesinde gösterdiği başarıyla I.Selim’in (Yavuz) övgüsünü kazandı.

Çizdiği ilk dünya haritasını 1517’de Mısır’da I. Selim’e sundu. Gelibolu’ya dönerek denizcilik kitabı üzerinde çalışmaya başladı. 1522’de Rodos seferine katıldı. 1524’te Mısır’a gönderilen Sadrazam Pargalı İbrahim Paşa’ya kılavuzluk etti. 1521’de tamamladığı ve İbrahim Paşa’nm önerisiyle genişleterek yeniden düzenlediği Kitab-ı Bahriye adlı yapıtını 1525’te I. Süleyman’a (Kanuni) sundu. 1528’de ikinci bir dünya haritası çizdi. Bu tarihten sonra güney denizlerinde görev yapan Piri Reis 1547’de Süveyş’teki Osmanlı donanmasının komutanlığına (Hint kaptanlığı) getirildi. Ertesi yıl Aden’i Portekizlilerden geri aldı. 1552’de önemli bir Portekiz üssü olan Maskat’ı ele geçirerek Hürmüz Kalesi’ni Portekiz tehlikesine karşı donanmanın bir bölümünü Basra Körfezinde bırakıp kuzeye yöneldi ve Bahreyn Adalarını aldı. Başarılarını çekemeyen Basra beylerbeyi Kubad Paşa tarafından donanmayı Basra’da terk etmekle suçlandı. Gönderilen ferman üzerine Kahire’de idam edildi.

Piri Reis’in 1513’te çizdiği ilk dünya haritasından günümüze yalnızca Güneybatı Avrupa, Kuzeybatı Afrika, Orta ve Güney Amerika’nın kıyılarını gösteren bir parça kalmıştır. Renkli olan haritada bir bölümü resimlerle ilgili, bir bölümü bağımsız metinler vardır. Piri Reis haritanın çiziminde Kristof Kolombun 1498’de çizdiği harita ile Portekizli ve Müslüman coğrafyacıların haritalarından da yararlanmıştır. Piri Reis Haritası .adıyla 1935’te Türkçe, Almanca, İngilizce ve Fransızca açıklamalı bir tıpkıbasımı yapılan bu harita 1966’da ikinci, 1981’de de üçüncü kez basılmıştır.

Piri Reis’in 1528’de Gelibolu’da çizdiği ikinci dünya haritasından da günümüze ancak bir parça ulaşabilmiştir. 68 cmx69 cm boyutundaki bu parça Atlas Okyanusunun kuzeyi ile Kuzey ve Orta Amerika’nın o dönemde yeni keşfedilmiş kıyılarını ve Grönland’dan Florida’ya kadar uzanan kıyı şeridini gösterir. İlkinden daha büyük ölçekli olan bu harita teknik bakımdan döneminin deniz haritalarının en ileri örneği kabul edilir. Haritanın en önemli özelliği ise günümüzdeki bilgilere çok yakın bir doğrulukta çizilmiş olmasıdır.

Piri Reis'in yaşam öyküsünün de kaynağı olan ve 1935’te tıpkıbasımı yapılan Kitab-ı Bahriye ise (yay. haz. Y. Senemoğlu) Akdeniz kıyılarını ve adalarını ayrıntılarıyla ele alan bir portolandır. Özgün metni, çevriyazısı, sadeleştirilmiş biçimi ve İngilizcesi ile birlikte, 1988-91 arasında dört cilt olarak yeniden basılmıştır.