Arama

İlteriş Kutlug Kağan (682-692) ve Kapgan Kağan (692-716) Dönemlerinde Göktürkler

Güncelleme: 6 Nisan 2007 Gösterim: 8.491 Cevap: 0
Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
6 Nisan 2007       Mesaj #1
Misafir - avatarı
Ziyaretçi
Ilteriş Kutlug Kağan (682-692) ve Kapgan Kağan (692-716) Dönemlerinde Göktürkler

Sponsorlu Bağlantılar
Ilteriş Kutlug Kağan devleti kurduktan sonra kardeşi Kapgan'ı "şad", diğer kardeşi Tosifu'yu "yabgu" tayin etti. İstiklâl mücadelesinde ve devletin kuruluşunda çok büyük yararlılıklar gösteren Tonyukuk'u Vezir (Aygucı) yaptı. Hükümet işlerinin düzenlenmesi görevini O'na verdi. Aygucılık bir nevi "danışmanlık" idi. Tonyukuk siyasî ve askerî konularda İlteriş'in danışmanı durumundaydı.
Yeni Göktürk Devleti'nin esas hedefi Çin oldu. Yapılan devamlı akınlarla ve kazanılan zaferlerle Çin baskı altına alındı.
Ilteriş Kutlug Kağan kuzeyde Köğmen Dağlarına, doğuda Kerülen ve Onan Nehirleri'nin yüksek vadilerine, batıda Altaylar'a kadar uzanan alandaki Türk ve diğer boylan Göktürk hakimiyetine aldı. II. Göktürk Devleti'ni kurarak, teşkilâtlandıran Ilteriş, başkent Ötüken de dalgalanan Göktürk Bayrağı'nın gölgesinde öldü (692). Ilteriş Kutlug Kağan, öldüğü zaman iki oğlu vardı. Bunlardan Bilge 8 yaşında, Kültegin 7 yaşında idi. İlteriş'in kardeşi Kapgan 27 yaşında tahta geçti. Bir devleti idare etmek için oldukça genç sayılabilecek bir yaşta olan Kapgan, Türk tarihinin yetiştirdiği en büyük devlet adamı ve komutanlardan birisidir O ileri görüşlü bir siyaset takip ederek, Orta Asya da yeniden Türk birliğini kuran devlet adamı olmuştur.
Kapgan Kağan, ilk önce (693 yılında) Çin'e bir sefer düzenledi. Bu sıralarda Moğol asıllı Kitanlar Çin'e saldırıyorlardı. Kapgan, zayıflamış olan Çin'e destek verdi. 696 yılında Kitanlan büyük bir yenilgiye uğrattı. Zaferden sonra Çin'le yaptığı anlaşmayla önemli gelirler elde etti. Kapgan Çin'den sonra Kırgızlar üzerine yürüdü. Yenisey bölgesinde yaşayan Kırgız Türkleri, On-Oklar (Türgişler) ve Çin ile anlaşarak Göktürklere saldırmayı plânlıyorlardı.
Göktürk Kitabelerinde anlatıldığı gibi Kapgan ve Tonyukuk yönetimindeki Göktürk ordusu, çetin kış şartlarına rağmen, Köğmen Dağları'm aşarak Kırgız ülkesine girdi. Bir baskın yapıldı. Bu baskında başlarındaki Kağanları ölen Kırgızlar teslim oldular. Böylece Türk birliği konusunda çok önemli bir adım atmış oldu.
Kapgan Kağan On-Oklar'ın üzerine yürüyeceği sırada, Çin yeni huzursuzluklar çıkarmaya başladı. Çin 696 yılında yapılan anlaşma şartlarını yerine getirmemek için direniyordu. Bu sebeple Kapgan, devleti bu iki cepheye göre yeniden düzenledi. Kardeşi Tosifu'yu devletin sol kanadına yeğeni İlteriş Kutlug'un oğlu Bilge'yi sağ kanada "şad" unvanıyla tayin etti. Oğlu Bögü (İnal Kağan)yü "Küçük Kağan" ismiyle kendisine yardımcı yaptı.
Böylece Göktürk Devleti ve ordusu iki cephe ve iki grup olarak teşkilâtlanmıştı. Kapgan Kağan Çin ile savaşa hazırlanırken, gerçekte sevk ve idaresi Vezir Tonyukuk'un elinde bulunan, İnal Kağan ve Bilge Şad emrindeki batı ordular grubu da On-Oklar'ı devlete bağlama görevini almışlardı.
Kapgan'ın kararlı tutumu karşısında Çin, 3000 tarım aleti, tohumluk darı vererek ve kaçak Göktürkleri iade ederek 696 anlaşmasının şartlarını yerine getirdi. Bu sırada Çin'le yeni bir anlaşmazlık konusu çıktı. Kapgan Kağan, yanındaki Çin elçilik heyetinden bir generali "Çin İmparatoru" ilân etti ve bu generalle birlikte Türk ordularını aniden Çin'e şevketti. Bu harekât sonunda at sürülerini, ganimetleri ve çok sayıda esirleri ele geçiren 100 bin kişilik Göktürk ordusu denize (Peçili Körfezi)ne kadar ulaşmıştır (698).
Aynı yıllarda Tonyukuk'un kumandasında inal ve Bilge tarafından sevk ve idare edilen batı orduları Altay Dağlan'nı aşıp, Çungarya'ya girdiler. On-Okları kesin bir yenilgiye uğrattılar (698).
Bolçu'daki bu savaşta Türgiş (on-oklar) kağanı, yabgusu ve şadı öldü. Savaşın sonunda Balkaş, ili, Işık Göl, Çu ve Talaş bölgelerinde yaşayan bütün Türk boyları Göktürk Devleti'nin hakimiyeti altına alındı. Bars Bey Türgiş Kağanı ilân edildi ve Bilge Şad'm kızkardeşiyle evlendirildi.
Böylece Devletin sınırları Batıda Seyhun Nehri ve Fergana şehrine dayanmıştı. Kapgan Kağan, önceki dönemlerde görülen Doğu ve Batı Göktürk devletlerinin topraklarını tek bir yönetim altında birleştirerek, Tardu'dan 100 yıl sonra "Orta Asya Türk Milli Birliğini" yeniden sağlamış oldu. Devlete bağlı Türk boylarının sayısı 30'u buldu. Bu tarihten sonra batı yönünde askerî başarılara yenileri eklendi Göktürk ordusu milattan önceki yıllardan beri İran-Turan (Türk) kavimleri arasında sınır olarak kabul edilen Demir Kapı'ya ulaştı (701).
Bu tarihlerde doğudaki seferlere devam ediliyordu. Çin'in kuzeyindeki Ordos bölgesinde yaşayan, ticaretle uğraşan Sogd halkı 702'de devlete bağlandı.
Göktürkler karşısında devamlı olarak yenilen Çinliler, çeşitli çareler aramaya başladılar. Bir Çin yüksek devlet görevlisi M.Ö. 36 yılında Cici (Çiçi) Han'ın yenilgisini hatırlatarak, Türklerin birbirlerine düşürülmesini ve iki cephede savaşmaya zorlanmalarını teklif etti.

Benzer Konular

22 Aralık 2011 / kompetankedi Siyaset tr
23 Mayıs 2012 / ThinkerBeLL X-Sözlük
2 Kasım 2009 / Misafir Türkiye Cumhuriyeti
5 Nisan 2017 / Ödevcan Cevaplanmış
6 Nisan 2007 / Misafir Türkiye Cumhuriyeti