Türkmenistan Müziği

Türkmenistan Müziği

Türkmen halkının başlıca iki kökeni Oğuz Türkleri ve bazı Pers kabileleridir. Çok sayıda göç kaynaşmalar, etkileşimler, ters-yüz oluşlar ve yeniden yapılanmalar Orta Asya’nın bu en çok çeşitliliğe sahip toplumunu oluşturmuştur. Bugün bile etkileri süren kabile yaşam tarzı dil ve kültür açısından oldukça derin farklılıklar yaratsa da özgün bir kültürel ve müzikal gelenekten söz edebiliriz.

Türkmen müziği başta Türk ve İran etkileri olmak üzere daha bir çok ilgisiz ve hatta karşıt etkiyi bir arada barındırır. Bazı şarkıların enstrümantal çeşitlemeleri dışında hemen hemen tüm repertuar vokaldir. Vokal müzik repertuarı Bakşi olarak adlandırılan erkek şarkıcıların söylediği çok sayıda şarkıdan oluşur. Geleneksel Türkmen müziğinde vokal geleneği şaşırtıcı derecede benzersizdir. Şarkılar beş ayrı makamda ve üç değişik ritim eşliğinde söylenir. Bakşi’ye kimi zaman yalnızca en yaygın Türkmen çalgısı Dutar, bazen de iki dutar ve gıcak eşlik eder. Kıta ya da satır aralarında Bakşi tarafından hem şarkının duygusal gerilimine katkıda bulunması için, hem de sanatçının yaratıcılığını açığa çıkaran gırtlak becerileri sergilenir. Bunların üç türü bulunur ve Cuguldamak, Hülemek ve Hünlemek olarak adlandırılır.

Türkmen müziğinde statüleri eski Şamanlarınkini andıran Bakşiler’in önemi çok büyüktür. Bakşiler gerekli ses rengine sahip olma ve onu kontrol edebilme koşullarını aşabilirse yaklaşık on senelik bir usta eğitimi sonrasında dinleyici karşısına çıkabilirler. Seçkideki Türkmen şarkılarının sizleri oldukça şaşırtıcı duygulara sürükleyeceğini sanıyorum.