KAHRAMAN a. (fars. kahraman).
1. Yiğitliği, gözü pekliği, üstün nitelikleriyle dikkati çeken kimse; yiğit, batur, alp: Kahramanları saygıyla anmak. Plevne kahramanı Gazi Osman Paşa. Bilim uğruna yaşamlarını ortaya koyan adsız kahramanlar.
2. Sözlü ya da yazılı edebiyatta, tiyatro, sinema yapıtlarında olayların akışı içinde önemli yeri olan kişi: Efsane kahramanı. Halit Ziya’nm kahramanları. Yazar çok sevimli bir kahraman yaratmış. Filmin kahramanı küçük bir çocuktu. (Bk. ansikl. böl. Ed.)
3. Bir olayın kahramanı, o olayda önemli bir rol oynamış olan kimse: Maçın kahramanı.
—Esk. Kahraman-ı gazabnâk, kızgın, öfkeli yiğit.
—Yun. mit. Yunanlılar'ın tanrılaştırdıkları büyük insanlara verdikleri ad, (Bk. ansikl. böl.)
♦ sıf. Cesur, yiğit bir kimse, bir topluluk için kullanılır: Kahraman çocuk Kahraman askerler.
—ANSİKL. Ed. Edebiyat yapıtlarında "kahraman" kavramı, tarihsel gelişim içinde, genel çizgileriyle şu aşamalardan geçer:
1. olağanüstü güç ve cesaret sahibi bir kişi olarak "iyi” kahraman; destan kahramanı. Karşıtı ve kendi kadar güçlü olan “kötü" ile savaşır ve onu yener. Güneş’ ten, Ay’dan, doğa olaylarından etkilenen kadınların çocuğu olarak dünyaya gelir ve avuçlarında gül gibi, kan pıhtısı gibi bir işareti de birlikte getirir (Manas);
2. halk hikâyelerinde, halkın tepki gücünü kişiliğinde toplamış gerçek, yarı-gerçek ya da tümüyle düşsel bir kimse olarak kahraman (Köroğlu);
3. antik geçmişten (yunan ve roma) yararlanan batı klasiklerinde psikolojik bir varlık olarak kahraman; "tip"e dönüşür. Bu tip, kimi zaman Don Quijote gibi tüm insanların ortak bir özelliğini yansıtan evrensel bir nitelik taşır, kimi zamanda Harpagon (Moliöre) gibi bir bölük insana özgü bir özelliği, örneğin cimriliği bir tip olarak somutlaştırır;
4. klasiklerden değişik olarak ve gerçekçi bir yaklaşımla oluşturulmuş ve olaylar karşısında nasıl bir tepki göstereceği az çok kestirilebilen “verilmiş tip"i simgeleyen kahraman (Goriot baba);
5. insanın özünü oluşturan ruhsal- lığın dinamik evrimine dayanan bir yaklaşımın sonucu ortaya çıkan "yaşanmış tip”. Bu evrede kahraman tek boyutluluktan çıkıp çok boyutlu bir kimliğe kavuşur (Alissa, Dar kapı [Andrö Gide]);
6. insanı karmaşık bir varlık olarak kabul eden ve onu, içinde bulunduğu ilişkiler sisteminin öteki öğeleri ile sürekli etkileşim halinde bir değişken kabul eden yaklaşımla oluşturulmuş kahraman; bir başka deyişle “karakter" (Mathieu, Özgürlüğün yollan [J. R Sartrej).
Bunların dışında bir de “olumlu kahraman" kavramı vardır ki. okuyucuya örnek kişi olarak sunulur ve herkesin, onunkilere benzer davranışlarda bulunması öğütlenmiş olur Bu akım 1930’ların Sovyet Rus- yası’nda ortaya çıktı. Mao’nun Kültür devrimi'nde de buna benzer bir yol izlendi.
Divan edebiyatında kahraman, minyatürü önceden çizilmiş bir prototiptir, ister iranlı, ister arap, ister türk şair olsun, bu prototipe yeni bir çizgi ekleyemez (Mecnun, Ferhat). Bir bölük kahraman da tümüyle alegoriktir (Hüsn, Aşk). Tanzimat’ la gelişen batı etkisinde türk roman, hikâye ve tiyatrosunda ise kahraman, daha belirsiz çizgilerle Batı’dakine benzer aşamalardan geçer.
—Yun. mit. Homeros kahramanları, genellikle bir tanrının ya da tanrıçanın oğlu olan savaşçılar ve önderlerdir (Akhilleus, Aias, Odysseus). Hesiodos, kahramanı bir efsane kişisi, iyilikçi bir kişi olarak düşünür. İ.Û. V. yy.’dan başlayarak kahraman, ölümünden sonra kahramanlaştırılan ve bir kült ile onurlandırılan ölümlü bir kişiydi. Böylece, kahraman genellikle bir siteyi koruyan ya da kuran kişi oldu (Attike’de Theseus). Kahramanlaştırma, zorba yöneticileri öldüren atinalı Harmodios ve Aristogeiton’un çevresinde oluşturulan kültte olduğu gibi, kimi zaman, bir sitenin kendi yurttaşlarından birine duyduğu minnet ve şükranı dile getiriyordu.
Kahramanlar kültü, kahramanların gömülü olduğu mezarlara bağlıydı; bu mezarların, kahramanların koruması altında olduğu düşünülüyordu. Bu yüzden, Oidi- pus’un mezarı Atina’dan Thebai’ye taşındı. Bu kült, bir bakıma yeraltı tanrılarının kültüne benzer. Bir de, bir yere, bir siteye, bir demos’a; bir kabileye, bir aileye kendi adlarını veren kahramanlar vardı. Bu, çok yaygın bir adetti ve Yunanistan'da hemen her yerin, o yere adını veren bir kahramanı, her nesnenin bir koruyucu kahramanı ve her ünlü ailenin ata olarak kabul ettiği bir kahramanı vardı. Çoğu kez, kahraman, bir riti, bir olayı ya da bir nesneyi kişileştirmek için düşünülmüş bir varlıktı.
KAHRAMAN, Koltuk takımyıldızının yakınındaki kuzey takımyıldızı. Başlıca yıldızları Mirfak ve Algoldür. Çok sayıda yıldız kümesi içeren bu takımyıldız içinden Samanyolu geçer; bunlardan h ve x açık kümeleri çıplak gözle, M 34 ise el dürbünüyle görülebilir. Bu takımyıldızda ayrıca 250 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alan ve çok yeğin bir X ışını kaynağı oluşturan zengin bir gökada kümesi de bulunur. ( GÖK haritası.) [Eşanl. PERSE]
KAHRAMAN. Mit. Firdevsi’nin Şehname'sinde, Pişdadiler’in soyundan Şah Tahmuras'ın oğlu. Efsaneye göre üç yaşında devler tarafından Kaf dağı'na kaçırıldı ve orada güçlü bir pehlivan olarak büyütüldü. Gürzü ve kılıcıyla ünlüydü.
Kaynak: Büyük Larousse
Kahraman Nedir?
