Behçet Hulusi

(d. 26 Şubat 1889, İstanbul - ö. 8 Mart 1948, İstanbul)
Behçet hastalığı ve Behçet semptomuyla dünya tıp literatürüne geçen deri hastalıkları hekimi.

Öğrenimine maarif müdürü olan babası Ahmed Behçet ile gittiği Beyrut’ta bir Fransız okulunda başladı (1895). 1901’de Kuleli Askeri Tıbbiye İdadisi’ne girdi; 1910’da yüzbaşı rütbesiyle Askeri Tıbbiye’yi bitirdi. Bir yıl staj yaptıktan sonra 1911-14 arasında Gülhane Tatbikat Okulu’nda seririyat-ı cildiye (cildiye kliniği) muallimi Eşref Ruşen’in yanında çalıştı. 1914-16 arasında Kırklareli ve Edirne merkez hastanelerinde mikrobiyoloji ile deri hastalıkları üzerinde araştırmalar yaptı. 1917-21 arasında Berlin Charite Hastanesi’nin Deri ve Frengi Kliniği’nde fahri asistan olarak bulundu. 1923’te İstanbul Emraz-ı Zühreviye (Zührevi Hastalıklar) Hastanesi başhekimliğine, 1924’te de Gureba Hastanesi dermatoloji şefliğine atandı. 1933 Üniversite Reformu’nda İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Deri Hastalıkları ve Frengi Kliniği’nde profesörlüğe yükseltilerek kürsü başkanlığına getirildi. 1939’da ordinaryüs profesör oldu.

Türkiye’de oldukça sık görülen deri hastalıkları üzerinde çalışan Hulusi Behçet, 1934-47 arasında Deri Hastalıkları ve Frengi Kliniği Arşivi adh dermatoloji dergisini
yayımladı. Fransız, Alman, Avusturya, Macaristan ve Yunanistan dermatoloji cemiyetlerinin de üyesiydi. Dermatologische Wochenschrift adlı uluslararası tıp dergisinin yazı kurulunda yer aldı, Dermatologica'nm yazı işleri müdürlüğünü yaptı.

Dermatoloji alanında önemli çalışmalar yapan Hulusi Behçet’in, asklımantarlar sınıfından bir asalaktan (Aspergillus fumigatus) ileri geldiğini kültürlerle saptadığı olgular 1930’dan sonra klasik dermatoloji kitaplarına geçti. 1916’da Halep’ten Edirne’ye gelen askerler arasında rastladığı şark (Halep) çıbanlarından sorumlu olan asalaklar (Leishmania tropica) üzerindeki çalışmaları sırasında “çivi arazı”nı belirledi ve bu bulgusu uluslararası tartışmalardan sonra Behçet semptomu adıyla tıp tarihine geçti. 1923’te şark çıbanlarının diyatermi yoluyla tedavisi için ileri sürdüğü yöntem birçok ülkede kabul edilerek uygulanmaya başladı. Haleb veya Şark Çıbanlarının Diyatermi ile Tedavisi (1925) adh kitabında bu yöntemi anlattı. Şark çıbanlarının kapanmasından yıllar sonra tüberkülozun ortaya çıkabileceğini ortaya koydu.

Türkiye’de “arpa kızıştı” adıyla bilinen ve mayalanmayla açıklanan arpa uyuzunun, Pediculoide ventricosus adlı asalaktan ileri geldiğini gösterdi. Bu bulgularını. Memleketimizde Arpa Uyuzlarının Menşei Hakkında Etüdler (1927; M. Hodara ve Süreyya ile birlikte) adlı yapıtta yayımladı. Ayrıca çeşitli deri iltihaplan, özellikle ham incir dermatiti (Dermatitis ficus carica) üzerinde yoğun araştırmalar yaptı; deride iltihaplı yaralar oluşturan Actinomycetaceae familyasından mantarlann yüzeysel egzamalara neden olan türlerini tanımladı. Bu bulgularının Paris ve Peşte’deki laboratuvarlarca onaylanması üzerine, 1935’te Budapeşte’de toplanan Uluslararası Dermatoloji Kongresi Komitesi tarafından bir diploma ve plaket ile ödüllendirildi. Ama asıl ününü, 1929’dan başlayarak incelediği ve uluslararası tıp çevrelerine tanıttığı Behçet hastalığıyla sağladı. 13 Eylül 1947’de Cenevre’de toplanan Uluslararası Deri Hastalıkları Kongresi’nde, özellikle ağızda ve üreme organlarında yaralar, gözde iltihaplanmalarla tanımlanan değişik olguların virüs kökenli yeni bir hastahk olduğunu savunan Hulusi Behçet'in görüşü benimsenerek, hastalığa Zürich Tıp Fakültesi dermatoloji profesörlerinden Miescher’in önerisi ve kongreye katılan uzmanların onayıyla “Morbus Behçet” (Behçet hastahğı) adı verildi.

Frengi konusundaki değerli çalışmaları ve Behçet hastalığının tanımlanmasındaki çabalan nedeniyle, 1975’te Hulusi Behçet’in anısına TÜBİTAK Hizmet Ödülü konuldu. Türkiye’de çağdaş tıp eğitimi uygulamasının 150. yıldönümü nedeniyle toplanan İstanbul Tıp Kurultayı içinde, 29-30 Eylül 1977’de Uluslararası Behçet Hastalığı Sempozyumu düzenlendi. İstanbul Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dah 1983’ten beri her yıl Hulusi Behçet’in anısına 8 Mart’ta “Behçet Günü” düzenlemektedir. Aynca fakülteye bağlı ve çahşma merkezi İstanbul Tıp Fakültesi Behçet Kitaplığı olan bir Behçet Hastalığı Araştırma ve Uygulama Merkezi kurulmuştur, Yine aynı faküte öğretim üyelerinin kurduğu Behçet Hastalığı ile Savaş Demeği vardır. 25-26 Nisan 1987’de İstanbul Tıp Fakültesi’nde I. Ulusal Behçet Kongresi düzenlenmiştir.

Başlıca yapıtları

• Emraz-ı Cildiyede Laboratuvarın Kıymet ve Ehemmiyeti (1922),
• Frengi Tedavisi Hakkında Beynelmilel Anketlerim (1923),
• Wassermann Hakkında Noktai Nazar ve Frengi Tedavisinde Düşünceler (1924; N. Ramih ile birlikte),
• Frengi İptidai Karhası ve Hur debini Teşhisi (1926),
• İrsi Frengi Kliniği (1929),
• Frengi Dersleri (1936),
• Klinikte ve Pratikte Frengi Teşhisi ve Benzeri Deri Hastalıkları’ dır (1940).