YASA UYGULAYANLAR IÇIN DAVRANIS KURALLARI
Madde- 1
Yasa uygulayan görevliler, yasalarin kendilerine verdigi görevi her durumda mesleklerinin gerektirdigi en yüksek sorumluluk uyarinca topluma hizmet ederek ve herkesi yasadisi eylemlere karsi koruyarak yerine getirir.
Açiklama
a) "Yasa uygulayan görevliler" sözü ister atanmis, ister seçilmis olsun, polis yetkilerini, özellikle yakalama ve tutuklama yetkilerini kullanan tüm yasa görevlilerini içerir.
b) Polis yetkilerinin, üniformali olsun yada olmasin, askeri görevlilerce yada devlet güvenlik güçlerince kullanildigi ülkelerde yasa uygulayan görevliler sözü bu gibi görevlileri de kapsar.
c) Topluma hizmet, özellikle kisisel, ekonomik toplumsal yada baska olaganüstü nedenlerden ötürü ivedi yardim gereksinmesi içinde bulunan toplum üyelerine yardim hizmeti verilmesi demektir.
d) Bu hüküm, salt siddet eylemleriyle yikici ve zararli eylemleri degil, ceza yasalarina göre yasaklanmis tüm eylemleri kapsar.
Madde- 2
Yasa uygulayan görevliler, görevlerini yerine getirirken, herkesin insan onuruna saygi gösterir ve insan haklarini korur ve gözetir.
Açiklama
a) Söz konusu insan haklari, ulusal ve uluslar arasi hukukça taninan ve korunan haklardir. Ilgili uluslar arasi belgelerden baslicalari, Insan Haklari Evrensel Bildirgesi, Kisisel ve Siyasal Haklar Uluslar arasi Sözlesmesi, Herkesi Iskence ve Baska Zalimce, Insanlik disi yada Onur Kirici Davranis yada Cezadan Koruma Bildirgesi, Her Türlü Irk Ayrimciliginin Kaldirilmasi Uluslar arasi Sözlesmesi, Kurumlasmis Irk Ayrimciliginin Önlenmesi ve Cezalandirilmasi Sözlesmesi, Soykirim Suçunun Önlenmesi ve Cezalandirilmasi Sözlesmesi, Tutuklulara En azindan Uygulanmasi Gereken Davranis Standardi Kurallari ve Konsolosluk Iliskileri Viyana Sözlesmesidir.
b) Bu hükmün ulusal yorumu, bu haklari taniyan ve koruyan bölgesel yada ulusal hükümleri de içerir.
Madde- 3
Yasa uygulayan görevliler, ancak kesinlikle zorunlu oldugunda ve görevini yerine getirmesi için gerektigi ölçüde güce basvurur.
Açiklama
a) Bu hüküm, yasa uygulayan görevlilerin, ancak ayriksi durumlarda zora basvurabilecegini belirtir ve yasa uygulayici görevlilerin ancak suç önleme durumunda yada suçlularin yada saniklarin yasal olarak tutuklanmasi sirasinda makul nedenlerle gerektiginde güce basvurma yetkisi bulundugunu ve bunun ötesinde zor kullanamayacagini dile getirir.
b) Ulusal yasalar, genel olarak yasa uygulayan görevlilerin güce basvurmasini oranlilik ilkesi uyarinca sinirlar. Bu gibi oranlilik ilkeleri bu hükmün uygulanmasinda göz önüne alinir. Bu hüküm hiçbir durumda, ulasilacak yasal hedefle orantili olmayan güç kullanimina yetki verir biçimde yorumlanamaz.
c) Atesli silahlarin kullanilmasi, asiri bir önlem sayilmalidir. Özellikle çocuklara karsi atesli silah kullanilmamasi için her gösterilir. Genel olarak, bir sanigin silahli direniste bulundugu ve baskalarinin yasamlarini tehlikeye soktugu yada sanigin tutulup yakalanmasi için daha hafif önlemlerin yeterli olmadigi durumlar disinda atesli silah kullanilamaz.
Madde- 4
Yasa uygulayan görevlilerin bilgi edindigi gizli nitelikteki konular, görevin yerine getirilmesi yada adaletin çikarlari tersini gerektirmedikçe gizli tutulur.
Açiklama
Yasa uygulayan görevliler, görevlerinin niteligi geregi özel yasamla ilgili olan yada baskalarinin çikarlarina ve özellikle ünlerine zarar verebilecek bilgiler edinirler. Ancak görevin yerine getirilmesi yada adaletin gereklerine hizmet amaciyla açiklanabilecek olan bu bilgilerin korunup kullanilmasina büyük özen gösterilmelidir. Bu gibi bilgiler baska amaçlarla açiklanamaz.
Madde- 5
Yasa uygulayan hiçbir görevli herhangi bir iskence yada baska zalimce, insanlik disi yada onur kirici davranis yada ceza eylemine basvuramaz, kiskirtamaz yada hosgörüyle bakamaz. Yine yasa uygulayan bir kimse için üstlerinden aldigi emirler yada savas durumu, savas tehdidi, ulusal güvenligin tehlikede olmasi, iç siyasal kararsizlik yada kamu düzenine iliskin baska bir olaganüstü durum, iskence yada baska zalimce insanlik disi yada onur kirici davranis yada cezanin gerekçesi olamaz.
Açiklama
a) Bu yasak, Genel Kurulca kabul edilen Herkesin Iskence ve Baska Zalimce, Insanlik disi yada Onur kirici Davranis yada Cezaya Karsi Korunmasi Bildirgesinin dogal sonucudur. Bildirgeye göre, "Böyle bir eylem, insan onuruna karsi bir suçtur ve Birlesmis Milletler Antlasmasinin amaçlarinin yadsinmasi ve Insan Haklari Evrensel Bildirgesinde ilan edilen Insan Haklari ve Temel Özgürlüklerin çignenmesidir."
b) Adi geçen Bildirge iskenceyi söyle tanimlamistir: "Iskence, bir kimseye kendisinden yada üçüncü bir kimseden bilgi yada itiraf saglamak, isledigi yada islediginden kusku duyulan bir eyleminden ötürü onu cezalandirmak, kendisine yada baska kimselere gözdagi vermek amaçlariyla bir resmi görevli tarafindan yada onun kiskirtmasiyla bilerek maddi yada manevi agir ceza verme ve eziyette bulunma eylemidir. Tutuklulara En azindan Uygulanmasi Gereken Davranis Standardi Kurallarina uygun olmak kosuluyla niteligi geregi yada geleneksel olarak salt yasal yaptirimlardan dogan aci yada eziyet iskence sayilmaz."
c) "Zalimce, insanlik disi yada onur kirici davranis yada ceza" sözleri Genel Kurulca tanimlanmamistir, ancak, maddi yada manevi kötü uygulamalara karsi olanakli en genis korumayi saglayacak biçimde yorumlanmasi gerekir.
Madde- 6
Yasa uygulayan görevliler gözetimlerindeki kimselerin sagliklarinin tam korunmasini saglar ve özellikle gerektigi her durumda tibbi bakim saglamak üzere ivedi önlem alir.
Açiklama
a) Yetkili tip pratisyenleri ve yardimci saglik görevlileri dahil tip personeli tarafindan verilen hizmetleri dile getiren "tibbi bakim" gerektiginde yada istendiginde saglanir.
b) Tip personelinin yasa uygulama islemine katildigi durumlarda, bu personelin gözetim altindaki kimseye yasa uygulama isleminin disindaki saglik personeli araciligiyla yada bunlara danisilarak uygun tedavi saglama tavsiyesinde bulunmalari üzerine yasa uygulayan görevliler bu tavsiyeleri göz önüne alir.
c) Yasa uygulayan görevliler, yasalarin çignenmesinin yada yasalarin çignenmesi sirasindaki kazalarin kurbanlarina da tibbi bakim saglar.
Madde- 7
Yasa uygulayan görevliler, herhangi bir yolsuzluk eylemi isleyemezler. Ayni zamanda bu gibi eylemlere kesinlikle karsi çikarak savasim vermelidir.
Açiklama
a) Herhangi bir yolsuzluk eylemi, yetkinin kötüye kullanildigi öteki eylemler gibi, yasa uygulayanlarin görevleriyle bagdasmaz. Yolsuzluk yapan herhangi bir görevliye yasalar uygulanir. Hükümetler, kendi temsilcilerine karsi ve kendi temsilcileri arasinda yasalari uygulayamazsa, yurttaslarina yasa uygulamayi bekleyemez.
b) Yolsuzluk tanimi, ulusal yasalarin konusu olmakla birlikte, bir kimsenin görevini yerine getirirken yada görevliye ilgili olarak armaganlar karsiliginda, istedigi yada kabul ettigi söz yada çikarlar karsiliginda bir eylemde bulunmasi yada bulunmamasi yada eylemde bulunduktan yada bulunmamaktan sonra adi geçen çikarlari hakli olarak saglanmasi durumunu kapsayacak biçimde anlasilmalidir.
c) Yukarda anilan yolsuzluk eylemi, yolsuzluga kalkismayi da kapsar.
Madde- 8
Yasa uygulayan görevliler, Yasalara ve bu kurallara saygi göstermelidir. Olabildigince yasalarin ve bu kurallarin çignenmesine kesinlikle karsi çikarak aykiriliklari önlemelidir.
Bu kurallar çignendigi yada çignenmek üzere oldugu kanisina varan yasayi uygulayan görevliler, durumu üst makamlara ve gerekli ise inceleme ve çözüm bulma yetkisi olan baska uygun makamlara yada organlara bildirilmelidir.
Açiklama
a) Bu kurallar, ulusal yasalar yada uygulamalarda yer buldugunda gözetilmelidir. Yasalar yada uygulamalar bu kurallardakinden daha siki hükümler içeriyorsa, daha siki hükümler geçerlidir.
b) Bu madde, kamu güvenligini saglayan kurumun uluslar arasi denetimiyle temel insan haklarinin çignenmesinin gözetilmesi arasindaki dengeyi korumaya çalismaktadir. Yasa uygulayan görevliler, bu kurallara aykiriliklari komuta komuta zinciri içinde duyurmak ve baska çözüm yolu yoksa yada islemiyorsa bu durumda öteki yasal islemleri almakla yükümlüdür. Bu kurallarin çignendigi yada çignenmek üzere oldugu bildirilmesinden ötürü yasa uygulayan hiçbir görevliye yönetsel yada baska bir ceza uygulanamaz.
c) " Inceleme ve çözüm bulma yetkisi olan baska uygun makamlar yada organlar" sözü, ister yasa uygulayan kurum içinde yer alsin, ister ondan bagimsiz olsun, ister Kurallar kapsami içindeki aykiriliklardan dogan zararlari yada sikayetleri incelemekte yasal, geleneksel yada baska bir yoldan yetkili olan ve iç hukuka göre kurulmus herhangi bir makam yada organi dile getirir.
d) Kimi ülkelerde, yigin iletisim araçlarinin, yukaridaki c fikrasinda tanimlanana benzer sikayet inceleme islevi gördügü kabul edilebilir. Bu nedenle yasa uygulayan görevliler, son çözüm olarak ve yasalara, ülkelerinin geleneklerine ve bu Kurallarindaki Maddesinin hükümlerine uygun olmak üzere adi geçen aykiriliklari basin-yayin araçlariyla kamuoyu önüne getirilebilir.
e) Yasa uygulayan görevliler bu kurallara uygun davrandiklarinda toplumda hizmet verdigi kurumdan ve meslektaslarindan saygi, tam destek ve isbirligi görür.
